Projekt finansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ
DZIAŁANIE 2 DOKUMENT IV - 2/11/Nr 40 ZADANIE 2.1.2 Standard kwalifikacji zawodowych dla zawodu OPERATOR OBRABIAREK STEROWANYCH NUMERYCZNIE (821107) (PROJEKT) Zespół autorski: dr inż. Janusz Figurski Andrzej Gabor mgr Janusz Górny mgr inż. Marek Olsza mgr inż. Gabriela Poloczek
RAPORT KWARTALNY NR 4 Projekt Phare PL0003.11 KRAJOWY SYSTEM SZKOLENIA ZAWODOWEGO
Projekt realizowany dla Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
WRZESIEŃ 2003

Wstęp

Prezentowany dokument jest załącznikiem do Raportu Kwartalnego Nr 4 i zawiera:

1. Projekt standardu kwalifikacji zawodowych w wersji uwzględniającej uwagi recenzentów oraz ewaluatorów zewnętrznych.

2. Kopie recenzji sporządzonych przez dwóch recenzentów.

3. Kopię notatki ze spotkania ewaluacyjnego z udziałem trzech ewaluatorów zewnętrznych oraz członków zespołu autorskiego.

4. Kopię komentarza zespołu autorskiego do recenzji.

Niniejszy opis standardu zostaje przedstawiony do akceptacji Ministerstwu Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Komitetowi Sterującemu.

PROJEKT PHARE 2000
KRAJOWY SYSTEM SZKOLENIA ZAWODOWEGO

KOMPONENT 2
OPRACOWANIE ZBIORU KRAJOWYCH
STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

dla zawodu

OPERATOR OBRABIAREK
STEROWANYCH NUMERYCZNIE

(821107)

(PROJEKT - DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO)

Warszawa 2003

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE 6

SŁOWNIK POJĘĆ 7

1. Podstawy prawne WYKONYWANIA ZAWODU 9

2. syntetyczny opis zawodu 9

3. STANOWISKA PRACY 10

4. ZADANIA ZAWODOWE 10

5. SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH 11

6. KORELACJA MIĘDZY ZADANIAMI ZAWODOWYMI
A SKŁADOWYMI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH 12

7. KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE 13

8. SPECYFIKACJA KWALIFIKACJI OGÓLNOZAWODOWYCH,
PODSTAWOWYCH I SPECJALISTYCZNYCH DLA ZAWODU 14

Standard kwalifikacji zawodowych dla zawodu

OPERATOR OBRABIAREK
STEROWANYCH NUMERYCZNIE (821107)

(PROJEKT)

AUTORZY

• Andrzej Gabor
  Zespół Szkół Technicznych w Mikołowie

• mgr Janusz Górny
  Zespół Szkół Technicznych w Mikołowie

• mgr inż. Marek Olsza
  Zespół Szkół Technicznych w Mikołowie

• mgr inż. Gabriela Poloczek
  Zespół Szkół Technicznych w Mikołowie

KONSULTANT DS. METODOLOGII

• dr inż. Janusz Figurski
  Instytut Technologii i Eksploatacji w Radomiu

RECENZENCI

• dr inż. Grzegorz Dyrbuś
  Politechnika Śląska w Gliwicach

• inż. Ryszard Stachurski
  Naczelna Organizacja Techniczna Oddział w Radomiu, Rzecznik Patentowy

EWALUATORZY ZEWNĘTRZNI

• mgr inż. Jerzy Łopata
  „Noma Tools” Sp. z o.o. w Wyrach

• inż. Krzysztof Połeć
  Zakład Mechaniczny „WOMET” w Tychach

• inż. Stanisław Światłowski
  COMAU Poland sp. z o.o. w Bielsku-Białej, Zakład w Tychach

WPROWADZENIE

Na europejskim rynku pracy, gdzie istnieje swoboda przepływu kapitału, towarów, usług i siły roboczej, polityka zatrudnieniowa i edukacyjna wiąże się z pojęciami: współpraca, uznawalność, porównywalność i przejrzystość. Wynika stąd naturalna tendencja do opracowywania w różnych dziedzinach życia społecznego standardów krajowych i ogólnoeuropejskich, w tym standardów kwalifikacji zawodowych w dziedzinie zatrudnienia i szkolenia zawodowego.

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, uznając modernizację oferty szkoleniowej za niezbędną dla efektywnej aktywizacji zawodowej i społecznej obywateli, wspiera system edukacji ustawicznej, w szczególności osób bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem. Departament Polityki Rynku Pracy zrealizował w latach 1993-1997 projekt pt. „Szkolenie Dorosłych” finansowany z pożyczki Banku Światowego, w wyniku którego została rozwinięta i zaktualizowana koncepcja Międzynarodowej Organizacji Pracy konstruowania modułów umiejętności zawodowych (ang. Modules of Employable Skills). W ramach projektu opracowane zostały modułowe programy szkolenia dla zawodów i specjalności z 21 obszarów zawodowych.

W Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach
2000-2006 zwraca się uwagę na konieczność podwyższania jakości oferowanych usług szkoleniowych, co można osiągnąć m.in. przez zastosowanie krajowych standardów kwalifikacji zawodowych. Strategia zakłada m.in., że na krajowych standardach kwalifikacji, wspólnych dla systemu szkolnego i pozaszkolnego, oparte będą programy nauki zawodu oraz system egzaminów zawodowych.

W latach 1998-2000 Departament Polityki Rynku Pracy zrealizował projekt finansowany z grantu Europejskiej Fundacji Szkolenia w Turynie oraz rządu Szwecji pt. „Analiza Potrzeb Szkoleniowych”. Rezultatem projektu była metodologia budowania standardów kwalifikacji zawodowych oraz projekty standardów kwalifikacji dla ośmiu zawodów: technik mechanik, pracownik komórek finansowo-księgowych, doradca zawodowy, pośrednik pracy, pracownik socjalny, pracownik administracji samorządowej, technik bezpieczeństwa i higieny pracy, pracownik ochrony.

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, przyjmując rozwój zasobów ludzkich za jeden z priorytetów postępu społeczno-gospodarczego, jak również odpowiadając na wyzwania wynikające z realizacji Strategii oraz budowania gospodarki opartej na wiedzy, kontynuowało powyżej wspomniane działania w ramach Projektu PHARE 2000 „Krajowy system szkolenia zawodowego”. W komponencie drugim tego projektu pt. „Opracowanie zbioru krajowych standardów kwalifikacji zawodowych opartych o analizę wymagań stanowisk pracy” zaprojektowano i udostępniono w bazie danych zbiór 40 krajowych standardów kwalifikacji zawodowych.

Standardy kwalifikacji zawodowych pozwolą na lepsze powiązanie treści kształcenia i szkolenia zawodowego z pracą zawodową i zachowanie określonej jakości oferowanych kursów, niezależnie od miejsca szkolenia. Stworzone zostaną także warunki sprzyjające powszechnemu uczestnictwu w edukacji osób, które opuściły system szkolny. Dla tych osób szczególnie cenne będzie uzyskanie możliwości uznawania umiejętności i kwalifikacji nabytych drogą nieformalną poprzez zdobywanie doświadczeń zawodowych w różnych miejscach wykonywania pracy. Umożliwią im to standardy kwalifikacji zawodowych, które są podstawą uznawania kształcenia nieformalnego.

Wprowadzenie standardów kwalifikacji zawodowych do systemu prawnego i organizacyjnego Polski będzie sprzyjać podniesieniu przejrzystości i jakości przygotowania zawodowego oraz porównywalności świadectw i dyplomów na europejskim, wspólnym rynku pracy. Również inne podsystemy społeczne (np. ubezpieczeń społecznych, wartościowania pracy itp.) mogą elastycznie
i w zależności od potrzeb wykorzystywać standardy kwalifikacji zawodowych.

SŁOWNIK POJĘĆ

ZAWÓD	Zbiór zadań zawodowych wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji zawodowych.
ZADANIE ZAWODOWE	Logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu. Układ czynności zawodowych, powiązany jednym celem działania, kończącym się określonym wytworem, usługą lub istotną decyzją.
ZADANIA TECHNOLOGICZNE	Dotyczą metod działania podejmowanych na własnym stanowisku pracy, ale wynikających z technologii pracy w przedsiębiorstwie. Są związane z technologią wytwarzania, technologią świadczenia usług, czy też sposobem wykonywania określonych procedur i operacji na stanowisku pracy.
ZADANIA ORGANIZACYJNE	Dotyczą organizacji i planowania pracy na własnym stanowisku, w relacji ze stanowiskami współpracującymi. Łączą zakresy prac z zakresami odpowiedzialności i samokontroli.
ZADANIA KIEROWANIA I WSPÓŁPRACY	Dotyczą współpracy w zespole pracowniczym, kierowania zespołem, organizowania pracy zespołu, współpracy z przełożonymi, kooperantami i otoczeniem przedsiębiorstwa.
ZADANIA KONTROLI I OCENY JAKOŚCI	Dotyczą samokontroli wykonanych prac lub świadczonych usług, kontrolowania pracy podległych pracowników, oceny jakości wyrobów i usług, obowiązków związanych z procedurami systemu zapewniania jakości w przedsiębiorstwie.
KWALIFIKACJE ZAWODOWE	Układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych niezbędnych do wykonywania zestawu zadań zawodowych.
UMIEJĘTNOŚĆ	Zdolność do wykonania czynności prowadzących do zrealizowania zadania zawodowego.
CZYNNOŚCI ZAWODOWE	Działania podejmowane w ramach zadania zawodowego i dające efekt w postaci realizacji celu przewidzianego w zadaniu zawodowym. Czynności mogą mieć charakter motoryczny lub intelektualny.
WIADOMOŚCI	Zestaw informacji i procedur działania niezbędnych do ukształtowania określonych umiejętności.
CECHY PSYCHOFIZYCZNE	Wrodzone lub nabyte cechy osobowości, talentu, charakteru i sprawności posługiwania się ciałem (zwłaszcza kończynami i receptorami wzroku, słuchu, dotyku, smaku itp.), niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.
STANOWISKO PRACY	Najmniejsza jednostka organizacyjna przedsiębiorstwa, miejsce pracy, część powierzchni produkcyjnej lub usługowej zajmowanej lub obsługiwanej przez pracownika w celu wykonywania powierzonej mu pracy - zadań zawodowych.
STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH	Akceptowana przez przedstawicieli pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych partycypujących w gospodarce i rynku pracy norma minimalnych wymagań kwalifikacyjnych, w układzie pięciu poziomów kwalifikacji, z podziałem na kwalifikacje związane z typowymi stanowiskami pracy lub zadaniami zawodowymi, kwalifikacje ponadzawodowe, ogólnozawodowe, podstawowe i specjalistyczne dla zawodu opisujące zbiory niezbędnych umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych odpowiadających zadaniom zawodowym i kwalifikacjom wyodrębnionym w zawodzie i gwarantujących jakość wykonywania zawodu.

KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE	Podstawowe umiejętności, wiadomości i cechy psychofizyczne potrzebne do sprawnego wykonywania pracy i podejmowania działań w życiu zawodowym i pozazawodowym. Kwalifikacje ponadzawodowe wyrażają się w pozytywnych postawach i pozytywnym stanie fizycznym, przy jednoczesnym opanowaniu ogólnych umiejętności działania praktycznego i umysłowego. Kwalifikacje ponadzawodowe nie uprawniają do wykonywania zawodu, ale są niezbędne do osiągnięcia wymaganej współcześnie jakości pracy. Na potrzeby standardu kwalifikacji zawodowych przyjęto, że kwalifikacje ponadzawodowe są wspólne dla branży/sektora gospodarki, do której należy zawód poddany standaryzacji.
KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE	Wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych, które ukierunkowują do wykonywania prac w określonym obszarze zawodowym, obejmującym zwykle grupę pokrewnych zawodów i specjalności. Na potrzeby standardu kwalifikacji zawodowych przyjęto, że kwalifikacje ogólnozawodowe są wspólne dla wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w standardzie dla danego zawodu.
KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU	Wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych, które umożliwiają efektywne wykonywanie typowych zadań zawodowych charakterystycznych dla określonego zawodu.
KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE	Specyficzne, rzadziej występujące wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych umożliwiających wykonywanie wyspecjalizowanych zadań i pełnienie nietypowych funkcji zawodowych.
POZIOMY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH	Są hierarchicznym układem kwalifikacji, odzwierciedlającym stopień złożoności i trudności zadań zawodowych oraz związanych z nimi wymagań kwalifikacyjnych. Mogą służyć do wartościowania pracy, budowania hierarchii pracowników, określania zakresów odpowiedzialności, definiowania poziomów kształcenia itp.
Poziom 1	Kwalifikacje niezbędne do wykonywania prostych, rutynowych zadań wykonywanych pod kierunkiem przełożonego, stanowiących podstawę do dalszych, bardziej specjalistycznych działań.
Poziom 2	Kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań w sytuacjach typowych. Niektóre zadania mogą być bardziej złożone i wymagać działań samodzielnych, charakteryzujących się indywidualną odpowiedzialnością. Wymagać mogą również umiejętności pracy w zespole.
Poziom 3	Kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań złożonych, zarówno w warunkach typowych, jak i problemowych. Zadania charakteryzują się różnorodnością wykonywanych czynności i wymagają samodzielności i odpowiedzialności. Dotyczyć mogą również umiejętności kierowania pracą innych osób.
Poziom 4	Kwalifikacje niezbędne do wykonywania wielu różnorodnych, skomplikowanych zadań o charakterze technicznym, organizacyjnym lub specjalistycznym dla danego obszaru działalności zawodowej. Zadania wymagają wysokiej, osobistej odpowiedzialności i samodzielności, jak również umiejętności kierowania zespołem pracowników.
Poziom 5	Kwalifikacje niezbędne do wykonywania złożonych zadań, często w sytuacjach problemowych, wymagających podejmowania decyzji o znaczeniu strategicznym dla organizacji. Zadanie te związane są z pełną odpowiedzialnością za pracę i rozwój innych osób, a także wymagają umiejętności diagnozowania, analizowania, prognozowania, planowania oraz wdrażania nowych pomysłów do praktyki gospodarczej.

1. Podstawy prawne WYKONYWANIA ZAWODU

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań zasadniczych dla sprzętu elektrycznego, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania sprzętu elektrycznego (Dz. U. nr 231, poz. 1944).

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 grudnia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności aparatury z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi kompatybilności elektromagnetycznej oraz sposobu oznakowania aparatury. (Dz. U. nr 238, poz. 2023).

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148 z 1998 r., poz. 973).

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. nr 191, poz. 1596).

• Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 127 poz. 1391).

2. syntetyczny opis zawodu

Operator obrabiarek sterowanych numerycznie (obrabiarek CNC) to osoba o uniwersalnych kwalifikacjach zawodowych. Posiada szeroki zasób wiedzy i umiejętności uprawniających do obsługi obrabiarek skrawających sterowanych numerycznie. W zależności od poziomu kwalifikacji zawodowych operator wykonuje czynności podstawowe, polegające na uruchamianiu, kontrolowaniu przebiegu obróbki i zatrzymaniu obrabiarki sterowanej numerycznie, jak również czynności złożone. Do czynności złożonych należy zaliczyć: kontrolę i analizę jakości wykonanej obróbki, wprowadzanie korekt dotyczących parametrów obróbki, ustawianie narzędzi w magazynie obrabiarki, programowanie obrabiarek sterowanych numerycznie, wprowadzenie korekt w zakresie poprawy cech wykonywanego wyrobu.

Kolejna grupa zadań wykonywanych przez operatora obrabiarek sterowanych numerycznie wykonywana jest na stanowisku ustawiacza obrabiarek CNC. Na tym stanowisku pracy operator dobiera narzędzia skrawające oraz oprzyrządowanie obrabiarek, w oparciu o otrzymaną dokumentację, mocuje narzędzia i oprzyrządowanie na obrabiarkach, wprowadza dane narzędzi oraz parametry skrawania do sterownika obrabiarki, dokonuje analizy zużycia ostrza narzędzia skrawającego oraz wymienia je na nowe.

Programista obrabiarek sterowanych numerycznie to kolejne typowe stanowisko pracy operatora obrabiarek CNC. Na tym stanowisku operator wykonuje szkice prostych detali oraz określa kolejność operacji i zabiegów procesów technologicznych dotyczących obrabianych przedmiotów, opracowuje technologię obróbki metali i tworzyw sztucznych na podstawie przedstawionych rysunków oraz szkiców detali, jednocześnie - wykorzystując informacje z poradników i norm - opracowuje programy obróbki na podstawie procesu technologicznego, modyfikuje istniejące programy, wczytuje je do sterownika obrabiarki oraz testuje programy na obrabiarce. W pracy na tym stanowisku operator korzysta z programów narzędziowych obsługiwanych przez komputer PC.

Dodatkowo operator obrabiarek sterowanych numerycznie powinien posiadać wiedzę z zakresu szacowania i obliczania kosztów związanych z realizacją procesu technologicznego obróbki, co pozwoli mu podjąć działalność gospodarczą w ramach samozatrudnienia.

Operatorzy obrabiarek sterowanych numerycznie pracują wyłącznie w pomieszczeniach zamkniętych, ogrzewanych, dobrze oświetlonych i wentylowanych. Natomiast programiści obrabiarek sterowanych numerycznie pracują w pomieszczeniach biurowych, wyposażonych w stanowiska komputerowe.

Bezpieczeństwo pracy operatora zależy od prawidłowego przestrzeganie przepisów bhp i ppoż. podczas obsługi maszyn i urządzeń, ze szczególnym uwzględnieniem stosowania zasad bhp podczas czynności ustawczych oraz podczas procesu obróbki. Ewentualnym zagrożeniom podczas pracy można zapobiec stosując prawidłowe ubranie robocze i wyposażenie ochrony osobistej. Praca operatora obrabiarek sterowanych numerycznie nie stwarza zagrożeń chorobowych.

Operator obrabiarek sterowanych numerycznie pracuje indywidualnie. Operatorzy z podstawowymi kwalifikacjami pracują raczej w średnich i dużych zakładach przemysłowych i kontaktują się jedynie ze współpracownikami. Operatorzy o wyższym poziomie kwalifikacji pracują w małych zakładach pracy, których często są właścicielami lub współwłaścicielami - kontaktują się dodatkowo ze zleceniodawcami usług i odbiorcami wyrobów. W małych firmach operatorzy i programiści obrabiarek CNC mogą pracować jako brygadziści i mistrzowie zarządzając grupą pracowników.

3. STANOWISKA PRACY

Tabela 1. Przyporządkowanie stanowisk pracy do poziomów kwalifikacji zawodowych

Poziom kwalifikacji zawodowych	Typowe stanowiska pracy	UWAGI
1	*)
2	Operator obrabiarek sterowanych numerycznie
3	Korektor parametrów obróbki Ustawiacz narzędzi w magazynie obrabiarki Kontroler jakości obróbki
4	Programista obrabiarek sterowanych numerycznie Korektor w zakresie poprawy cech wykonywanego wyrobu
5	*)

*) Nie zidentyfikowano w badaniach.

4. ZADANIA ZAWODOWE

1. Czyszczenie i konserwacja obsługiwanych maszyn, uchwytów, przyrządów obróbkowych, narzędzi skrawających oraz narzędzi i przyrządów pomiarowych.

2. Dobieranie i ustawianie parametrów obróbki prostych detali, uruchamianie, obsługiwanie oraz nadzorowanie pracy obrabiarek sterowanych numerycznie.

3. Dobieranie - na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej obrabiarek - oprawek, uchwytów oraz innych pomocy warsztatowych do realizacji procesu technologicznego na obrabiarkach sterowanych numerycznie.

4. Eliminowanie podstawowych błędów obróbki oraz stosowanie sposobów zapobiegania ich powstawaniu.

5. Mocowanie narzędzi, przyrządów i uchwytów na obrabiarkach sterowanych numerycznie - wprowadzanie danych do sterownika.

6. Mocowanie obrabianego przedmiotu na obrabiarkach sterowanych numerycznie
   - ustawianie przesunięcia punktu zerowego.

7. Opracowywanie programów obróbki oraz modyfikacja programów istniejących na potrzeby obróbki prostych detali na obrabiarkach sterowanych numerycznie.

8. Przeprowadzanie operacji kontroli międzyoperacyjnej oraz kontroli ostatecznej wyrobu - ponoszenie odpowiedzialności za jakość wykonanej pracy.

9. Przygotowywanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami BHP i ppoż. w celu uniknięcia wypadku podczas obsługiwania maszyn i urządzeń, ze szczególnym uwzględnieniem stosowania zasad BHP podczas czynności ustawczych oraz podczas trwania procesu obróbki.

10. Kontrolowanie sprawności obrabiarek, analizowanie dokumentacji techniczno-
    -technologicznej, przygotowywanie narzędzi, uchwytów i przyrządów do obróbki detalu.

11. Szacowanie, kalkulowanie i obliczanie kosztów związanych z realizacją procesu technologicznego obróbki.

12. Testowanie programów obróbki na obrabiarkach sterowanych numerycznie.

13. Udzielanie pomocy przedlekarskiej w razie wypadku przy pracy.

14. Wczytywanie i weryfikowanie programów obróbki w sterowniku obrabiarki.

15. Wprowadzanie innowacji na stanowisku pracy.

16. Wykonywanie podstawowych operacji skrawaniem - toczenie, wiercenie, gwintowanie, frezowanie itp. prostych detali, z wykorzystaniem zadanego programu.

17. Wykonywanie szkiców prostych detali oraz określanie kolejności operacji i zabiegów procesów technologicznych dotyczących obrabianych przedmiotów.

18. Wykorzystywanie informacji przedstawionych w formie rysunków, schematów, tabel, wykresów oraz dokumentacji techniczno-technologicznej do opracowania technologii obróbki metali i tworzyw sztucznych.

19. Wykorzystywanie informacji zawartych w poradnikach branżowych, normach technicznych (PN i ISO), a także w literaturze fachowej lub w postaci zapisu elektronicznego.

20. Stosowanie narzędzi i przyrządów pomiarowych oraz aparatury kontrolno-pomiarowej do sprawdzania dokładności wymiarowo-kształtowej i jakości obróbki obrabianych detali.

5. SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

1. Opracowywanie technologii obróbki metali i tworzyw sztucznych na podstawie przedstawionych rysunków oraz wykonanych szkiców detali.

2. Dobieranie oprawek, uchwytów, narzędzi i przyrządów oraz ich mocowanie na obrabiarce wraz z wprowadzaniem danych do sterownika obrabiarki w celu zrealizowania procesu technologicznego.

3. Opracowywanie programów obróbki na podstawie procesu technologicznego, modyfikowanie istniejących programów, wczytywanie programów do sterownika obrabiarki oraz testowanie programu na obrabiarce.

4. Mocowanie obrabianego przedmiotu na obrabiarce oraz wykonywanie operacji skrawania - wprowadzanie innowacji do procesu technologicznego i programu na stanowisku pracy.

5. Przeprowadzanie kontroli międzyoperacyjnej oraz eliminowanie podstawowych błędów obróbki.

6. Przygotowywanie stanowiska pracy do wykonania zadania technologicznego oraz wykonywanie czynności konserwacyjnych na stanowisku pracy.

7. Przygotowywanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami BHP i ppoż. w zakresie obsługi maszyn i urządzeń i udzielania pomocy przedlekarskiej w razie wypadku.

8. Wykonywanie kosztorysów wyrobów i usług.

6. KORELACJA MIĘDZY ZADANIAMI ZAWODOWYMI A SKŁADOWYMI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

Tabela 2. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych

Zadania zawodowe	Składowe kwalifikacji zawodowych
		K-1	K-2	K-3	K-4	K-5	K-6	K-7	K-8
Z-1						X	X
Z-2	X	X	X				X	X
Z-3		X					X	X
Z-4					X		X
Z-5		X					X	X
Z-6				X			X	X
Z-7			X				X	X
Z-8					X		X
Z-9							X	X
Z-10						X	X	X
Z-11								X
Z-12			X				X
Z-13							X
Z-14			X				X
Z-15	X						X
Z-16				X			X
Z-17	X							X
Z-18	X						X	X
Z-19	X						X	X
Z-20					X		X	X

7. KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE

Tabela 3. Przyporządkowanie kwalifikacji ponadzawodowych do poziomów kwalifikacji

Poziom kwalifikacji zawodowych	Kwalifikacje ponadzawodowe
UMIEJĘTNOŚCI
1	*)
2	Udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadku. Wykorzystuje normy techniczne, poradniki branżowe, katalogi i literaturę fachową.
3	Korzysta z zasobów Internetu. Analizuje dane zawarte w normach PN i ISO.
4	*)
5	*)
WIADOMOŚCI
1	*)
2	Pierwsza pomoc przedlekarska.
3	Normalizacja i standaryzacja. Normy PN i ISO.
4	*)
5	*)
CECHY PSYCHOFIZYCZNE
1	*)
2	Uczciwość. Dokładność. Uzdolnienia techniczne. Dobra pamięć. Podzielność uwagi. Zdolność logicznego rozumowania. Samodzielność w działaniu. Zdolność do samokontroli. Spostrzegawczość. Rozwinięta wyobraźnia przestrzenna. Zdolność koncentracji uwagi.
3	Wykazywanie inicjatywy. Łatwość wypowiadania się w mowie i piśmie. Odporność na stres. Zdolność współdziałania w zespole. Zdolność przekonywania.
4	Zdolności organizacyjne. Kreatywność. Zdolność podejmowania trafnych decyzji.
5	*)

*) Nie zidentyfikowano w badaniach.

8. SPECYFIKACJA KWALIFIKACJI OGÓLNOZAWODOWYCH, PODSTAWOWYCH
I SPECJALISTYCZNYCH DLA ZAWODU

UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów niższych

POZIOM 1

• Nie zidentyfikowano.

POZIOM 2

KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE

UMIEJĘTNOŚCI

• Obsługuje obrabiarki sterowane numerycznie.

• Uruchamia obrabiarki sterowane numerycznie.

• Utrzymuje czystość i porządek na stanowisku pracy.

• Zna i stosuje ochrony osobiste.

• Potrafi zastosować typowy sprzęt gaśniczy.

• Prowadzi czynności konserwacyjne z zachowaniem przepisów BHP.

• Rozróżnia zagrożenia na stanowisku pracy.

• Segreguje gotowe wyroby.

• Stosuje w praktyce zasady wymiarowania.

• Wykonuje pomiary warsztatowe nastawnymi narzędziami mierniczymi.

• Stosuje aparaturę kontrolno-pomiarową.

WIADOMOŚCI

• Zastosowanie typowego sprzętu gaśniczego.

• Podstawowe pojęcia z dziedziny BHP - wypadek, zagrożenie, choroba zawodowa, warunki pracy.

• Rodzaje zagrożeń na stanowisku pracy.

• Instrukcja smarowania.

• Konserwacja narzędzi kontrolno-pomiarowych.

• Płyny obróbkowe.

• Podstawowe czynności konserwacyjne maszyn i urządzeń - smarowanie, utrzymanie czystości, zabezpieczanie przed korozją.

• Rodzaje środków smarnych stosowanych do smarowania zespołów obrabiarek.

• Rysunek techniczny.

• Tolerowanie kształtu i położenia.

• Układ tolerancji i pasowań.

• Zasady tolerowania wymiarów liniowych.

• Zasady wymiarowania.

• Gospodarka zużytymi środkami smarnymi.

• Analizuje realizowany proces technologiczny pod kątem dokładności obróbki.

• Bazy obróbcze.

• BHP przy pracach konserwacyjnych.

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Nie zidentyfikowano.

KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU

UMIEJĘTNOŚCI

• Mocuje materiał obrabiany (K-4).

• Stosuje zasady bezpieczeństwa i higieny pracy (K-7).

• Stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń (K-7).

• Analizuje oznaczenia chropowatości powierzchni i kierunkowości struktury (K-1).

• Analizuje przyczyny podstawowych błędów obróbki (K-5).

• Analizuje wyniki pomiarów (K-5).

• Czyta dokumentację techniczno-technologiczną (K-1).

• Czyta i analizuje uproszczenia rysunkowe (K-1).

• Dobiera narzędzia i przyrządy pomiarowe (K-2, K-5).

• Dobiera narzędzia i przyrządy pomiarowe uwzględniając wymogi metrologii (K-2, K-5).

• Dobiera oprawki narzędziowe (K-2).

• Dokonuje bieżącej obsługi obrabiarek (K-6).

• Konserwuje narzędzia pomiarowe (K-6).

• Określa dokładność kształtu (K-1, K-5).

• Określa dokładność powierzchni (K-1, K-5).

• Określa dokładność wymiarową (K-5).

• Określa dokładność wzajemnego położenia (K-1, K-5).

• Sprawdza płaskość, prostoliniowość i prostopadłość powierzchni (K-5).

• Stosuje narzędzia i przyrządy pomiarowe (K-5, K-2).

• Stosuje zasady tolerowania wymiarów (K-1).

• Zapobiega powstawaniu błędów pomiarowych (K-5).

WIADOMOŚCI

• Punkty zerowe obrabiarki CNC (K-2, K-3).

• Bazy wymiarowe (K-1, K-1).

• Czynniki wpływające na dokładność obróbki (K-1, K-3).

• Dokładność kształtu i położenia (K-1).

• Dokładność wymiarowa (K-1).

• Metrologia warsztatowa (K-5).

• Narzędzia i pomoce miernicze (K-5).

• Punkty zerowe na obrabiarce CNC (K-3, K-4, K-2).

• Pomiary kątów (K-5).

• Przyrządy kontrolno-pomiarowe (K-5).

• Rodzaje błędów pomiarowych (K-5).

• Rodzaje dokładności (K-5).

• Rodzaje nastawnych narzędzi mierniczych i sprawdzianów (K-5).

• Sposoby mocowania obrabianego materiału (K-4).

• Sposoby oznaczania na rysunkach stanu powierzchni i obróbki cieplnej (K-1).

• Sposoby sprawdzania płaskości, prostoliniowości i prostopadłości (K-5).

• Typy i grupy narzędzi (K-2).

• Zasady pomiarów warsztatowych (K-5).

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Odporność emocjonalna (K-7).

• Sprawność rąk (K-7).

• Czucie dotykowe (K-2, K-4, K-5).

• Koordynacja wzrokowo-ruchowa (K-4).

• Ostrość wzroku (K-4, K-5).

• Podzielność uwagi (K-3, K-2, K-4).

• Rozróżnianie barw (K-2).

• Samodzielność (K-1, K-5).

• Wyobraźnia przestrzenna (K-3).

• Zdolność koncentracji uwagi (K-3).

KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE DLA ZAWODU

• Nie zidentyfikowano.

POZIOM 3

KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE

UMIEJĘTNOŚCI

• Analizuje dane zawarte w PN i ISO.

• Analizuje zużycie ostrza narzędzia skrawającego.

• Regeneruje narzędzia skrawające.

• Szkicuje w rzutach proste elementy.

• Wykorzystuje normy techniczne, poradniki branżowe, katalogi i literaturę fachową w poszukiwaniu informacji zawodowej.

WIADOMOŚCI

• Budowa obrabiarek.

• Dokumentacja technologiczna (karta materiałowa, karta normowania czasu pracy, karta technologiczna, karta instrukcyjna).

• Konserwacja narzędzi i pomocy warsztatowych.

• Materiały narzędziowe.

• Rodzaje obrabiarek.

• Rodzaje uchwytów i pomocy warsztatowych.

• Zasady wykonywania widoków i przekrojów.

• Zużycie ostrza.

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Logiczne rozumowanie.

• Wyobraźnia i myślenie twórcze.

KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU

UMIEJĘTNOŚCI

• Analizuje dokumentację technologiczną (K-1).

• Analizuje obróbkę detalu (K-4).

• Analizuje oznaczenia obróbki cieplno-chemicznej (K-1).

• Czyta i analizuje szkice i rysunki techniczne detali pod kątem technologii ich wykonania (K-1).

• Dokonuje pomiaru narzędzi skrawających (K-2).

• Mocuje narzędzia, przyrządy i uchwyty na obrabiarkach (K-2).

• Obsługuje sterownik obrabiarki (K-2, K-3).

• Określa kolejność i rodzaje operacji, zabiegów w obrabianym detalu (K-1).

• Określa naddatki obróbkowe międzyoperacyjne i całkowite (K-1).

• Określa wartość odchyłek dla określonych tolerancji (K-1).

• Określa wpływ zastosowanego środka smarnego na trwałość obrabiarki (K-6, K-8).

• Prowadzi prawidłową gospodarkę narzędziami mierniczymi (K-5, K-6).

• Stosuje niezbędne pomoce warsztatowe (K-2).

• Stosuje zasady tolerowania kształtu (K-1).

• Wprowadza dane do sterownika obrabiarki (K-2, K-3).

WIADOMOŚCI

• Charakterystyka warstwy skrawanej (K-1).

• Dobór parametrów skrawania (K-3).

• Dokumentacja technologiczna (K-1).

• Funkcje maszynowe (K-3).

• Funkcje obróbcze (K-3).

• Gospodarka narzędziami pomiarowymi (K-5, K-6).

• Kontrola narzędzi pomiarowych (K-5).

• Materiałoznawstwo (K-1).

• Narzędzia skrawające (K-2).

• Oddziaływanie obrabiarki na dokładność obróbki (K-2, K-4).

• Postępowanie przy zranieniach ogólnych (K-7).

• Powierzchnia obrobiona i warstwa wierzchnia (K-1, K-4).

• Proces technologiczny (K-1).

• Skrawalność (K-4).

• Stan powierzchni oraz rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej na rysunkach (K-1).

• Uchwyty narzędziowe (K-2).

• Uchwyty obróbcze (K-2).

• Uproszczenia rysunkowe (K-1).

• Warunki skrawania (K-3).

• Zasady odwzorowania rysunkowego prostych detali w rzutach prostokątnych (K-1).

• Zasady szkicowania (K-1).

• Zasady udzielania pierwszej pomocy (K-7).

• Zastosowanie obrabiarek skrawających (K-1).

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Dobra pamięć (K-3, K-1).

• Konsekwencja w działaniu (K-1, K-4, K-3).

• Ostrość słuchu (K-4, K-5).

• Reakcja na bodźce zewnętrzne (K-1, K-2).

• Spostrzegawczość (K-5, K-4).

• Szybki refleks (K-3, K-4).

• Zdolność do pracy w zespole (K-1).

• Uzdolnienia techniczne (K-1).

• Wytrwałość i cierpliwość (K-1, K-3, K-4, K-5).

• Zdolności manualne (K-2, K-4, K-5).

• Zdyscyplinowanie (K-6, K-7).

KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE DLA ZAWODU

UMIEJĘTNOŚCI

• Analizuje alarmy i komunikaty sterownika obrabiarki CNC (K-5).

• Dobiera narzędzia skrawające do przewidywanej metody obróbki (K-2).

• Dobiera parametry skrawania (K-2, K-3).

• Dobiera środki smarne do konserwacji maszyn i urządzeń (K-6).

• Dobiera uchwyty obróbcze (K-2).

• Określa sztywność narzędzi skrawających (K-2).

• Określa sztywność uchwytu (K-2).

• Określa sztywność układu obrabiarki (K-2).

• Stosuje zasady bezpiecznej pracy przy obsłudze urządzeń elektrycznych (K-7).

• Ustala dane narzędzi (K-2).

• Ustala punkty zerowe przedmiotu obrabianego (K-3).

• Wykorzystuje w szkicach uproszczenia rysunkowe (K-1).

WIADOMOŚCI

• Optymalizacja procesu technologicznego pod kątem oszczędności obrabianego materiału (K-1).

• Optymalizacja procesu technologicznego pod kątem zwiększenia wydajności obróbki
  (K-1).

• Intensyfikacja procesu obróbki (K-3).

• Kierunkowość struktury powierzchni (K-1, K-3).

• Metody zapobiegania pożarom (K-7).

• Obsługa sterownika obrabiarki CNC (K-3).

• Specjalne narzędzia pomiarowe (K-5).

• Narzędzia specjalistyczne (K-2).

• Normalizacja i standaryzacja (K-1).

• Normy techniczne (K-1).

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Analityczne myślenie (K-1, K-3).

POZIOM 4

KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE

UMIEJĘTNOŚCI

• Oblicza czasy główne operacji.

• Określa czasy czynności pomocniczych.

• Określa czasy przygotowawczo-zakończeniowe.

• Określa wartość materiału wymaganego do wykonania zadanego detalu.

• Szacuje koszty na podstawie podobnych skalkulowanych zrealizowanych w okresie wcześniejszym.

• Wskazuje sposoby usprawnienia procesu technologicznego w celu poprawy BHP.

WIADOMOŚCI

• Normatywy czasów czynności pomocniczych.

• Normatywy czasów przygotowawczo-zakończeniowych.

• Normatywy warunków skrawania.

• Struktura technicznej normy czasowej.

• Techniczne normowanie czasów obróbki.

• Wytyczne do obliczania czasów głównych na obrabiarkach

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Nie zidentyfikowano.

KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU

UMIEJĘTNOŚCI

• Opracowuje procesy technologiczne uwzględniając wymagania określone w dokumentacji technicznej (K-1, K-3).

• Projektuje procesy technologiczne (K-1).

• Przeprowadza regulację zespołów obrabiarek zgodnie z dokumentacją techniczno-
  -ruchową (K-6).

• Sporządza dokumentację technologiczną prostych detali (K-1).

• Weryfikuje programy CNC w sterowniku obrabiarki (K-3).

• Wprowadza programy ze sterownika obrabiarki do komputera (K-3).

• Wykorzystuje dane zawarte na dysku komputera (K-1, K-3).

WIADOMOŚCI

• Normatywy materiałowe (K-1, K-8).

• Projektowanie procesów technologicznych obróbki skrawaniem (K-1).

• Sztywność układu obrabiarka - przedmiot - narzędzie (K-2, K-4).

• Wpływ naprężeń własnych na jakość obróbki (K-1, K-3).

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Gotowość do pracy w nieprzyjemnych warunkach (K-7).

• Przejawianie inicjatywy (K-1, K-3, K-8).

• Kreatywność w podejmowaniu rozwiązań ułatwiających wykonanie czynności (K-4).

• Niezależność (K-1, K-3, K-6).

• Odwaga (K-1, K-3).

• Zdolność podejmowania trafnych decyzji (K-1, K-3).

• Zdolność przekonywania (K-1, K-3, K-8).

KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE DLA ZAWODU

UMIEJĘTNOŚCI

• Analizuje dokumentację techniczno-ruchową (K-1, K-3).

• Analizuje zagrożenia na stanowisku pracy - ustala przyczyny wypadków przy pracy
  (K-7).

• Dobiera typ obrabiarki CNC (K-6).

• Edytuje programy CNC (K-3).

• Ocenia stan poszkodowanego w wypadku przy pracy (K-7).

• Udziela pomocy i sprawuje opiekę nad poszkodowanym do czasu przekazania służbie medycznej (K-7).

• Oszczędza materiały, energię, surowce i narzędzia (K-1, K-3).

• Testuje program obróbki detalu (K-3).

• Wprowadza programy do sterownika obrabiarki (K-3).

• Wskazuje sposoby usprawnienia procesu technologicznego (K-1).

• Wykorzystuje dane podane w opracowanym procesie technologicznym do określania kosztów obróbki (K-8).

WIADOMOŚCI

• Automatyzacja obróbki skrawaniem (K-1, K-3).

• Cykle obróbcze (K-1, K-3).

• Instrukcje diagnostyczne obrabiarek CNC (K-6).

• Ocena stanu poszkodowanego (K-7).

• Parametry środków smarnych (K-6).

• Parametry znormalizowane (K-1).

• Praca i ciepło skrawania (K-1).

• Rodzaje sterowań (K-1).

• Siły skrawania (K-1).

• Tryb postępowania przy ustalaniu przyczyn wypadków - analiza i postępowanie zapobiegawcze (K-7).

• Wpływ odkształceń temperaturowych na dokładność obróbki (K-1).

• Zasady regulacji zespołów maszyn, urządzeń i przyrządów (K-6).

• Zasady programowania obrabiarek CNC (K-3).

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

• Nie zidentyfikowano.

POZIOM 5

• Nie zidentyfikowano.

Stan prawny na dzień 1 czerwca 2003 r.

21

---