Pojęcie osobowości
Osobowość – wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności). Jest to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych jednostek.

Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie socjalizacji, a także własnej aktywności jednostki. Osobowość wyznacza pięć czynników, są to: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość, ugodowość i sumienność.

Neurotyczność decyduje o sprawności w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi, o podatności na doświadczanie "trudnych" emocji takich jak: lęk, smutek, wrogość. Wysoka neurotyczność sprzyja trudnościom adaptacyjnym, utrudnia radzenie sobie ze stresem, zwiększa podatność na doświadczanie lęku, agresji, depresji. Niska neurotyczność sprzyja zrównoważeniu, radzeniu ze stresem, stabilności samooceny.
Składnik ekstrawersji decyduje o jakości i intensywności relacji interpersonalnych i nastawieniu do innych ludzi, a także o wigorze, energii życiowej, zapotrzebowaniu na działanie i aktywność, poszukiwanie wrażeń. Gdy poziom ekstrawersji jest niski oznacza to pojawienie się introwersji. Introwertyk przejawia skłonność do unikania licznych, częstych relacji społecznych, ma zapotrzebowanie na samotność (z wyboru), ogranicza stymulację. Trzeci składnik to otwartość poznawcza decydująca o gotowości do przyjmowania nowych doświadczeń, idei, wartości, koncepcji. Osoby o niskiej otwartości wolą trzymać się znanych konwencjonalnych sposobów, zasad, pomysłów.
Czwarty składnik to ugodowość, wpływa na przekonania, nastawienie i działania w relacjach społecznych. Wysoka ugodowość wyraża się zaufaniem do innych, prostolinijnością, skromnością, czasami skłonnością do ustępowania i poświęcania się. Osoby o niskiej ugodowości nie traktują innych ze specjalną uwagą, chętnie wykorzystują ludzi, bez ich wiedzy, do swoich celów, manipulują i też zgodnie z własnym postępowaniem nie ufają innym. Piąty wymiar to sumienność, pozwalająca prognozować aktywność zawodową i szkolną. Wysoka sumienność rokuje sukcesy szkolne i zawodowe, ponieważ ujawnia się jako odpowiedzialność, wytrwałość w dążeniu do celu, rozwaga w planowaniu i podejmowaniu nowych zadań, a także uporządkowanie czasami przechodzące w perfekcjonizm. Niska sumienność oznacza przeciwieństwo wymienionego i generalnie skłonność do wygodnictwa i lenistwa.

Okresy Rozwoju Osobowości:
Możemy wyróżnić pięć podstawowych okresów w rozwoju osobowości:
I. Okres wstępny (okres płodowy i pierwszy rok życia) – formowanie się biologicznych podstaw psychicznej działalności
II. Drugi rok życia – wyodrębnianie się przedmiotu i podmiotu oraz pierwsze wzajemne relacje z otoczeniem. Kształtowanie się podstawowych struktur osobowości przypada na wiek przedszkolny. Trzonem osobowości jest obraz samego siebie. Pierwszym elementem tworzenia się obrazu siebie jest pojawienie się świadomości własnej osoby. Miarą tego faktu jest rozpoznawanie własnego odbicia w lustrze lub obrazu na fotografii.
III. Wiek przedszkolny (3-6r.ż.) – zajmowanie pozycji w otoczeniu i zabawowa eksploracja bezpośrednio dostępnych zdarzeń w świecie. W okresie przedszkolnym dziecko zaczyna odkrywać własną płeć, sprawności i umiejętności. Jednak trzeba powiedzieć, że wiedza o sobie w tym okresie to zwykle zbiór sądów o charakterze opisowym, dotyczących zazwyczaj wyglądu, posiadanych rzeczy i umiejętności, dopiero pod koniec tego okresu pojawiają się pierwsze sądy wartościujące i opinie o tym, jaki powinienem być. Poszczególne sądy są również nietrwałe i nie są powiązane ze sobą (nie stanowią systemu). Dziecko w wieku przedszkolnym jest w pełni zależne od otoczenia społecznego, tzn. dorośli zapewniają mu warunki niezbędne do życia i rozwoju. W tym okresie dziecko staje się coraz bardziej samodzielne pod względem ubierania się, zachowaniem czystości czy czynności związanych z jedzeniem.
IV. Młodszy wiek szkolny (7 – 11/12 r.ż.) – opanowanie świata w wymiarze związków społecznych i znaczeń. To właśnie w okresie wczesnego wieku szkolnego dochodzi do bardzo ważnego momentu w kształtowaniu się wiedzy o sobie lub, jak mówią psychologowie, "struktury Ja". Sądy i poglądy o sobie zaczynają łączyć się ze sobą i tworzyć związki. Obraz siebie zaczyna zmieniać się i staje się bardziej zróżnicowany. Dziecko opisując się powie już nie tylko jak wygląda i co ma, ale również jaki jest i jaki być powinien. Ważnym elementem obrazu siebie staje się samoocena, ona to determinuje rozwój wielu innych struktur i ma znaczący wpływ na aktywność naszego dziecka. Również ważnym elementem rozwoju osobowości, bardzo charakterystycznym dla dziecka w wieku wczesnoszkolnym, jest rozwój i kształtowanie się zainteresowań. Rozwój zainteresowań zależy od płci, zdolności, środowiska społecznego, oddziaływań szkoły i gromady. Istotne dla rozwoju osobowości dziecka jest również to, że w wieku wczesnoszkolnym staje się ono członkiem formalnych grup rówieśniczych. Dlatego ważne są umiejętności komunikacyjne, od nich zależy nawiązywanie kontaktów i znalezienie swego miejsca w grupie.
V. Okres osiągania dorosłości – świadomy stosunek do siebie i świata z punktu widzenia wartości poszukiwanych i akceptowanych. Najbardziej burzliwym okresem w kształtowaniu się osobowości jest okres dojrzewania - pojawiają się liczne konflikty z otoczeniem. Pojawiają się liczne problemy egzystencjalne, filozofowanie. Młodzież zaczyna poszukiwać swojej misji życiowej, powołania. Pojawia się również potrzeba zmieniania świata - udoskonalania go zgodnie z wyznawanymi wartościami. Wyznawane wartości stają się głównym regulatorem zachowań - wyznaczają one dalsze cele i wpływają na wybory życiowe, tym samym kształtują dalszy rozwój osobowości.

Powszechnie uważa się ze koło 25 roku życia człowiek jest już jednostką w pełni dojrzałą, ukształtowana. Jednakże osobowość nigdy nie przechodzi w stan statyczny, w stan spoczynku. Jako struktura dynamiczna ulega ciągłym przeobrażeniom na przestrzeni życia. W początkowych okresach kształtowania się osobowości przemiany są bardziej widoczne, bardziej spektakularne. W okresie późniejszym przemiany te są mniej gwałtowne. Jednakże niewątpliwie są - człowiek cale życie zdobywa nowe doświadczenia, spotyka nowe sytuacje i nowych ludzi. Wszystko to na niego wpływa i go kształtuje. Czlowiek nigdy nie jest istotą skończoną - jest istotą która ciągle się staje.