Główne Dziedziny Wychowania Wg H. Muszyńskiego i M.Łobockiego.

Co to jest wychowanie? Na początek scharakteryzujmy to pojęcie wg. znanych nam dwóch autorów: H. Muszyńskiego i M. Łobockiego.

Wychowanie wg. H. Muszyńskiego:

- Wszelkie zamierzone działania w formie interakcji międzyludzkiej, które mają na celu wywołanie trwałych zmian osobowości ludzi;

- Szczególny rodzaj działalnośći ludzkiej, który polega na wywołaniu określonych zmian w osobowości jednostki.

Wychowanie wg. M. Łobockiego:

,,Wychowanie jest procesem niezwykle złożonym. Zmierza m.in.do ubogacenia i jednocześnie usubtelnienia rozwoju fizycznego, społecznego i moralnego dzieci i młodzieży, w tym także ich wrażliwości na piękno, poczucie przynależności do swego narodu, ubogacania życia rodzinnego, towarzyskiego, umysłowego, religijnego itp.”(Łobocki,2003,s.267)

H.Muszyński wyróżnia 4 dziedziny wychowania:

- ideowo-moralne

- intelektualne

- estetyczne

- fizyczne

Pierwszą dziedziną wychowania wg. Muszyńskiego jest wychowanie ideowo-moralne. Odnosi się do osobowości człowieka. W zasadzie do jednej jego strony. Ta strona decyduje o stosunku do drugiego człowieka, grupy i społeczeństwa. Wychowanie ideowo-moralne to ,,działanie obejmujące ukształtowanie w osobowości człowieka postaw ideowych,społecznych ,interpersonalnych,a także w pewnej mierze interpersonalnych,tak by tworzyły one integralną całośc”(Muszyński,1981,s.198)

Koncepcje tego wychowania były zbudowane na przesłankach ideologicznych i filozoficznych.Wg nich sens ludzkiego życia jest podporządkowany celom i wartościom, które leżą poza obrębem rzeczywistości, w której żyje człowiek. Z innego punktu widzenia te kwestie rozpatrywane są przez koncepcję wychowania, zbudowanej na filozofii marksistowskiej. ,,Rzeczywistym i jedynym światem człowieka jest ten ,w którym on żyje i działa ,świat rzeczy i zjawisk materialnych ,a zarazem świat ludzi i społecznych stosunków między nimi”(Muszyński,1981,s.198). Postulat koncepcji marksistowskiej rozwija w człowieku postawę zaangażowania we wszystko i nie wymaga odwołania do innych wartości. Więc w pedagogice marksistowskiej człowiek sam jest punktem wyjścia i dojścia, tworzy doskonalszy świat, doskonali życie społeczne poprzez rozwój własnej osobowości. Jego osobowość ma być tak ukształtowana, by ,,przejawiał on autentyczne zaangażowanie w sprawę czynienia świata lepszym”(Muszyński,1981,s.200) i jednocześnie by mógł wynosić osobistą satysfakcję z tego działania. Kształtowanie takiej osobowości jest jednym z zadań wychowania ideowo-moralnego. Nie jest możliwe podzielenie wychowania ideowo-moralnego na aspekty czysto ideowe lub moralne. Taka nierozerwalność pociąga za sobą konsekwencje. Nie możliwe jest również oddzielenie wychowania moralno-społecznego. Jest tak, ponieważ ,,te same zabiegi mogą służyć kształtowaniu kilku na raz cech osobowości człowieka”(Muszyński,1981,str.200), np.uczeń pracując nad zadaniem może przyswajać różne wiadomości, rozwijać umiejętności, kształtować uwagę itp. Powyższe uwagi pokazują praktyczne i teoretyczne dziedziny wychowania ideowo-moralnego.

Przy wyborze celów wychowania ideowo-moralnego uwzględniono założenia moralności socjalistycznej i ideologii, które obecnie można dokładniej scharakteryzować i przedstawić. Zacznijmy od wychowania ideowego. Jego zdaniem jednostka musi wiedzieć i rozumieć, na rzecz czego powinna działać w społeczeństwie, musi znać i akceptować wartości, w imię których ma się dokonywać przeobrażenie społeczeństwa. Jednostka musi także dysponować wiedzą i doświadczeniem. Mają one dotyczyć tego, jak jednostka ma działać w społeczeństwie, by skutecznie podejmowac samodzielne decyzje. Jest to potrzebne, by mogła brać czynny udział w urzeczywistnianiu modelu społeczeństwa socjalistycznego. Wszystko wyżej wymienione jest domeną wychowania politycznego. Jak widać istnieje związek między wychowaniem moralnym a politycznym. ,,Można powiedzieć ,że wypełnianie obowiązków moralnych jest ideowością w praktyce stosunków międzyjednostkowych,(…)aktywność polityczna(…)w praktyce stosunków jednostki do społeczeństwa(…)”(Muszyński,1981,s.203)

Wychowanie ideowo-moralne charakteryzuje się możliwością zastosowania różnej aktywności wychowanków do realizacji celów tego wychowania. Wysokiej efektywności tej dziedziny wychowania sprzyja różnorodność form, które zostały w nim zastosowane. W wychowaniu ideowo-moralnym szczególną rolę odgrywa dojrzałość do przeżywania i rozumienia określonych treści ideowo-moralnych. Wdrażanie wychowanków do aktywności o charakterze ideowo-moralnym musi odbywać się stopniowo, uwzględniając poziom rozwoju i zasób doświadczeń wychowanków. ,,Prawdziwe bowiem jest takie wychowanie (…), które nie poprzestaje na wpajaniu formuł i zasad, lecz wprowadza wychowanka w rzeczywisty świat (…) wartości ideowych i zasad moralnych”(Muszyński,1981,s.207).

Kolejną dziedziną wychowania , jaką wyróżnia Muszyński, jest wychowanie intelektualne. ,,Funkcjonowanie intelektualne człowieka zależne jest nie tylko od sfery jego wiedzy, umiejętności i uzdolnień”(Muszyński,1981,s.207). Wychowanie intelektualne kształtuje dyspozycje, w których jednostka posługuje się własnym umysłem i wykorzystuje swoje możliwości intelektualne. Człowiek rodzi się z pewnymi predyspozycjami umysłowymi, które świat, środowisko społeczne może rozwijać i poszerzać poprzez kształcenie. Jednak kształcenie jest wychowujące intelektualnie tylko wtedy, gdy rozwija dyspozycje do wysiłku i rozwoju umysłowego wychowanka. Zadaniem wychowania intelektualnego jest rozwijanie dyspozycji do własnej intelektualnej aktywności, rozwijanie siebie w zakresie rozumienia i poznania świata, opanowywanie sprawności intelektualnych i wreszcie racjonalne systematyzowanie przejawów własnego życia psychicznego.

Wychowanie intelektualne to kształtowanie i rozwój w osobowości wychowanka. ,,Tych dyspozycji uczuciowych (…), które sprzyjają aktywności umysłowej, (…) a w konsekwencji prowadzą do wykształcenia się naukowego światopoglądu” (Muszyński,1981,s.211). Procesy wychowania intelektualnego wdrażają wychowanka do umysłowej i poznawczej aktywności, która obejmuje podstawowe dziedziny wiedzy o świecie. Wychowanie intelektualne musi polegać na organizowaniu uczniom treningu, który prowadzi do odróżnienia prawdy od fałszu i krytycznego podejścia do dochodzenia prawdy. Bardzo cenne są formy pracy, które angażują wychowanka do stawiania i rozwiązywania problemów, samodzielnej aktywności poznawczej, wysuwania pomysłów, rozwiązań i weryfikacji problemów. Znaczenie mają również formy, które wdrażają uczniów do wykorzystania swoich wyników aktywności poznawczej, np. poprzez występowanie wychowanków w rolach społecznych, w których mogą wygłaszać swoje poglądy, przekonania, bronić ich i uzasadniać.

Następną dziedziną wychowania wg Muszyńskiego jest wychowanie estetyczne, odnosi się ,,nie tylko do relacji zachodzących między jednostką a innymi ludźmi, lecz także (…) do sfery osobistych przeżyć wewnętrznych jednostki”(Muszyński,1981,str.213). Służy również do wynoszenia osobistego szczęścia z życia. Wychowanie to jest równiez nazywane wychowaniem przez sztukę.

Sztuka ma wiele funkcji. Po pierwsze, czyni świat piękniejszym i ciekawszym dla człowieka, poprzez uwrażliwienie go na jego piękno. Życie duchowe wzbogaca się, nabiera pełni. Po drugie, dzięki sztuce człowiek czynnie wrasta w kulturę i czynnie w niej uczestniczy. Czuje duchową więź z przeszłością. Sztuka ułatwia integrację ze społeczeństwem. Po trzecie, sztuka zaspakaja potrzeby człowieka, takie jak doznanie przeżyć czy atrakcyjne spędzanie wolnego czasu, sprzyja integracji życia psychicznego jednostki. Po czwarte, sztuka umożliwia porozumiewanie się ze sobą ludzi. Dysponuje językiem, który pozwala na przekazywanie określonych treści sobie nawzajem.

Zadania wychowania estetycznego nie mogą ograniczać się tylko do przyswajania wychowankom pewnej wiedzy i umiejętności z zakresu recepcji sztuki. Kontakt ze sztuką ma być dla człowieka przedmiotem ważnych przeżyć i potrzeb życiowych. Sztuka może przekazywać odbiory różnych treści z różnych dziedzin wychowania. Powinna ona również ,,przekazywać wychowankom zaangażowane ideowe postawy moralne i światopoglądowe” (Muszyński,1981,s.216).

Wychowanie estetyczne (wychowanie przez sztuke ) odnosi się głównie do sfery emocjonalnej. Kształtuje ono i rozwija osobowość jednostki. Ma na celu wywołanie u wychowanka porządanych przeżyć a następnie ich utrwalenie. Człowiek nie ma wrodzonej zdolności do przeżyć estetycznych. Zależna jest ona od indywidualnych przeżyć życiowych jednostki. Proces wychowania estetycznego umożliwia wychowankowi systematyczny kontakt ze sztuką i wyzwala aktywność wychowanków. Do wzbudzenia aktywności intelektualnej i przeżyć potrzebna jest ,,umiejętność posługiwania się najrozmaitszymi technikami wywołania uczuć i kierowania nimi” (Muszyński,1981,s.217).

Ostatnią dziedziną wychowania wg. Muszyńskiego jest wychowanie fizyczne. Dawniej rozumiane było ono jako zabiegi, które zapewniają wychowankom zdrowie, tężyznę i sprawnosc cielesną. Obecnie rozumiane jest jako kultura wychowania fizycznego. Przez tą kulturę rozumie się wszystko to, „co stosunkowi człowieka do własnego ciała nadaje charakter przejawów świadomej i aktywnej troski o własny rozwój fizyczny, sprawnosc cielesna i zdrowie, a także umiejętnosc rekreacji w sposób optymalnie służący własnemu zdrowiu biologicznemu i psychicznemu.” (Demel i Skład,1974,s.13-14)

Główna zaletą tego wychowania jest to, że kształtuje ono ciało i psychikę jednostki w nierozerwalnym związku jednego z drugim. Pobudza do aktywności ruchowej, przez co podnosi zdrowie, kondycję i sprawnosc cielesną człowieka. Dzięki takiej aktywności jednostka jest bardziej zdolna do działalności na rzecz społeczeństwa oraz do urzeczywistnienia własnych celów. Wychowanie fizyczne podnosi samopoczucie człowieka i pobudza jego optymizm życiowy. Jest to związane z faktem, że wysiłek fizyczny daje człowieko pewnego rodzajeu odprężenie psychiczne, które pozwala mu spojrzec na własne problemy życiowe. Wychowanie fizyczne przygotowuje człowieka do wykonywania obowiązków społecznych, głównie tych, które odnoszą się do pracy zawodowej. Służy ono również wszechstronnemu rozwojowi osobowości jednostki. „Nie ma bowiem takiej strony osobowości, do której rozwijania, kształtowania oraz wzbogacania, sport, rozrywka ruchowa czy turystyka nie mogłyby się w jakims stopniu przyczynic.” (Muszyński, 1981,s.219).

Do zadań wychowania fizycznego należy m.in. umożliwienie jednostce pełnego i harmonijnego rozwoju fizycznego, rozbudzenie zamiłowań dotyczących uprawiania kultury fizycznej czy przyswojenie wychowankom nawyków i potrzeb z zakresu higieny pracy i wypoczynku. Wychowanie to może równiez służyc do rozwijania i kształtowania postaw i przekonań patriotycznych, ideowo-społecznych czy politycznych. Dzięki temu wychowaniu człowiek kształtuje stosunek do samego siebie, tendencję do samokontroli, wytrwałości w pracy nad sobą i odpornosci na trudy.

Według Łobockiego do dziedzin wychowania należy wychowanie:

- moralne,

- estetyczne,

- seksualne,

- patriotyczne,

Łobocki wyróżnia wychowanie moralne w znaczeniu opisowym i oceniającym (czyli w wersji neutralnej i normatywnej). Wychowanie moralne w znaczeniu opisowym zakłada zapoznanie młodzieży z różnymi sposobami postępowania. Celem tego wychowania jest rozwój świadomości u wychowanków, doskonalenie umiejętności uzasadniania akceptowanych norm, zasad i wartości. Od nauczycieli wymaga zaangażowania wychowanków do dyskusji na temat zagadnień, które są omawiane. Wychowanie moralne w znaczeniu oceniającym ma na celu przyswajanie przez wychowanków zasad i norm wartości moralnych. Dorośli mają utwierdzać swych wychowanków, że słuszna jest jedynie moralność, którą im się przekazują. Moralność ta narzucana jest z zewnątrz i domaga się pełnej akceptacji.

Wyżej wymienione sposoby rozumienia wychowania moralnego nie znajdują swego odzwierciedlenia w czystej jego postaci. ,,Wychowanie moralne wydaje się potrzebne (…) w społeczeństwie pluralistycznym, w którym jednostka niemal nagminnie się spotyka z przesłaniem wielu kultur, religii, tradycji, ideologii” (Łobocki,2003,s.270).

Wychowanie moralne stawia przed rodzicami, wychowawcami i nauczycielami trudne zadania. Mają one na celu dawać wychowankom dobry przykład, umożliwiać wykonywanie konkretnych działań. To wychowanie ma również swoje zalety. Można stosować je na każdej lekcji i w kontaktach z uczniami. Każdy nauczyciel może stosować ten sposób wychowania, niezależnie od tego, jaki przedmiot naucza.

Łobcki wyróżnia dwa sposoby wychowania moralnego: klaryfikowania wartości i metodę rozumowania moralnego. Pierwsza z nich polega na uświadamianiu sobie własnych uczuć, które przeżywamy w związku rozpoznawanymi wartościami. Jednostka sama decyduje jaką wartość uznaje za słuszną. W drugiej metodzie uczniowie zapoznają się z dylematem moralnym ,a następnie podejmują próbę jego rozwiązania. Liczy się tutaj siła argumentów uczniów. Ta metoda ma również słabe strony. Przesadnie polega na argumentacji uczniów, solidaryzuje nauczyciela z poglądami uczniów, nawet gdy mają oni różne zdania, zakazuje powoływanie się na autorytety moralne.

Kolejną dziedziną wychowania wg. Łobockiego jest wychowanie estetyczne. Występuje ono w dwojakim znaczeniu:szerszym i węższym. W węższym oznacza kształtowanie wrażliwości dzieci i młodzieży na piękno i kulturę, które odnosi się do świata natury i dokonań ludzkich. W szerszym natomiast oznacza kształcenie integralnej osobowości człowieka. Odziaływuje na sferę intelektualną i moralno-społeczną. Rozwija także wyobraźnię i twórczość. Wychowanie estetyczne zapewnia wychowankom wysoki poziom kultury, przyswaja wiedzę i dokonuje właściwego wyboru.Uwzględnia wpływ sztuki na poglądy i przekonania człowieka, przeżycia moralne, postawy wobec świata, ludzi i wartości. Odnosi się ono do działań i wytworów o tematyce artystycznej m.in. wychowanie plastyczne, muzyczne, literackie itp. Tak więc wychowanie estetyczne wpływa również na rozwój społeczno –moralny i intelektualny dzieci i młodzieży. Wychowanie estetyczne nazywane jest również, jak u Muszyńskiego, wychowaniem przez sztukę. Sztuka jest głównym źródłem wiedzy o człowieku. Wzbogaca wyobraźnię, rozwija twórczość, uczy dostrzegać nowe rzeczy, pozwala przyjemnie spędzać wolny czas i pozbyć się złych emocji. Zarówno filozofia starożytna jak i nowytna interesowała się wpływem sztuki na rozwój człowieka. Mówił o niej m.in. Pitagoras, Platon czy Arystoteles. Natomiast w filozofii nowożytnej byli to m.in. Shaftesburg, Immanuel Kant oraz Fryderyk Schiller. Wszyscy oni doceniali dobroczynny wpływ sztuki na rozwój człowieka.

Przed wychowaniem estetycznym stawiano różne wymagania. Po pierwsze miało ono kształtować postawę stosunku człowieka do życia, siebie i innych ludzi. Po drugie pozwalało postrzegać otaczającą rzeczywistość, zdobywać i przeżywać nowe doświadczenia, wzbogacać zdobytą wiedzę. W wychowaniu estetycznym dużą rolę odgrywa nauczyciel. Ma on być ,,inspiratorem,partnerem do dyskusji i współdziałania” (I.Wojnar,1990,s.25). Nauczyciel ma wzbudzać zaciekawienie i podziw u dzieci i młodzieży, poprzez udostępnianie im różnych dokonań artystycznych. Ważne też jest wsparcie nauczycieli przez środki masowego przekazu (np. audycje literackie, teatralne czy filmowe).

Następną dziedziną wychowania jest wychowanie seksualne. Jest to ,,ogół oddziaływań i wpływów, zmierzający do kształtowania u dzieci i młodzieży postawy szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej” (Okoń,2001,s.449).

W wychowaniu seksualnym przygotowuje się dziewczęta i chłopców do życia płciowego. Mają oni nauczyć się oceniać życie seksualne człowieka. Nie jest ono przyjemnością i zwykłym pożądaniem lub dogadzaniem sobie, ale jest spotkaniem międzyosobowym, wzajemnym poszanowaniem i ponoszeniem odpowiedzialności za siebie nawzajem. Wychowanie to uświadamia, że życie seksualne jest podporządkowane miłości, jest główną postawą w relacjach międzyludzkich. Chłopcy i dziewczęta powinni nabrać przekonań,że człowiek powinien być traktowany jako cel, a nie środek. Seksualność człowieka powinna być widziana w kontekście miłości, przez to, co ,,polega ona uczłowieczeniu i nabiera wartości prawdziwie moralnej” (Łobocki,2003,s.287).

Kolejną, lecz nie ostatnią dziedzina wychowania wg. Łobockiego jest wychowanie patriotyczne. Wychowanie patriotyczne to ,,wdrażanie lub przyuczenie do umiłowania własnej ojczyzny i narodu” (Łobocki,2003,s.288).

Celem tego wychowania jest przygotowanie dzieci i młodzieży do służby własnemu krajowi i narodowi. Ma kształtować miłość i przywiązanie do kraju ojczystego, uświadamiać wychowankom ich obowiązek do własnego kraju, rozwijać gotowość do obrony własnej ojczyzny, pogłębiać świadomość ekologiczną. Kładzie się również nacisk na przyswajanie wychowankom wiedzy na temat ojczyzny, kultury ojczystej, poznania swojego kraju (np.pod względem geograficznym).Wskaźnikiem postawy patriotycznej jest pozytywny stosunek do narodu, ojczyzny oraz aktywne zaangażowanie w ich sprawy. Kolejnym wskaźnikiem jest żywiona miłość do ,,wielkiej” i ,,małej” ojczyzny, świadczenie usług na rzecz kraju, zainteresowanie się sprawami narodu i ojczyzny.

Według Łobockiego istnieją również inne dziedziny wychowania:

- umysłowe

- religijne

- zdrowotne

Wychowanie umysłowe kształtuje motywację i postawę wobec nauki. Jest ono związane z emocjonalną sferą życia, rozbudzeniem ciekawości i wyobraźni. Jego celem jest wzbogacenie kultury umysłowej, umiejętności racjonalnego postępowania, rozwijanie zainteresowań i zdolności poznawczych. Wychowanie umysłowe często idzie w parze z nauczaniem, a nauczanie z wychowaniem.

Wychowanie religijne to ,,system wychowania oparty na podporządkowaniu działalności edukacyjnej założeniom jakiegoś wyznania” (Okń,2001,s448). Wychowanie to ma utrwalic w świadomości wychowanków kochającego ich z całych sił Boga, który daje im poczucie bezpieczeństwa i w zamian oczekuje od nich podobnej postawy. Jednym z głównych celów jest okazywanie miłości Bogu i innym ludziom, stworzonych na Jego obraz i podobieństwo. Dzięki temu wychowaniu dzieci i młodzież odnajdują swoje postępowanie w wierze kochającego ich Boga, kształtują własne postawy prospołeczne. Wychowanie to sprzyja również otwartości wychowanków na sprawy duchowe i utwierdza ich w przekonaniu, że świat jest pełen tajemnic. Każdy człowiek jest istota rozumną, wolna i odpowiedzialną. Ważną rolę w wychowaniu religijnym odgrywa zarówno rodzina jak i szkoła.

Wychowanie zdrowotne ma za zadanie dostarczać młodzieży wiedzę na temat zdrowia i kształtować ich postawę zdrowotną, wyrabiac nawyki sprzyjające zdrowiu, m.in. utrzymywanie czystości osobistej, czystości w mieszkaniu czy też przestrzeganie higieny odżywiania. Ważną częścią wychowania zdrowotnego jest wychowanie fizyczne. Jego celem jest utrzymywanie prawidłowej budowy ciała chłopców i dziewcząt, zwiększenie odporności organizmu, zachęcanie dzieci do uprawiania sportu. ,,Wychowanie zdrowotne nie może istnieć bez wychowania fizycznego, bowiem same nawyki i postawy higieniczne nie zabezpieczą zdrowia, jeśli pominiemy ćwiczenia ruchowe” (Demel,1968,s.60).

Podsumowując, dziedzinom wychowania u Muszyńskiego odpowiadają dziedziny wychowania u Łobockiego: ideowo-morale i moralne, intelektualne i umysłowe, estetyczne oraz fizyczne i zdrowotne.

Wychowanie ideowo-moralne u Muszyńskiego odnosi się do osobowości wychowanka, celów jakie ma osiągnąć poprzez własną aktywność. Wychowanie to odbywa się stopniowo i uczy przez doświadczenie. Wg. Łobockiego wychowanie moralne wymaga szczególnej subtelności i wiarygodności w podejściu do wychowanków. Tego wychowania nie da się z góry zaprogramować. Zarówno u obydwu autorów ważna jest znajomość przez wychowanka zasad i wartości moralnych. Dzieci i młodzież uczą się przez doświadczenie, poznają własne uczucia, wyrażająwłasne zdanie, wybierają własną moralnosc.

Wychowanie intelektualne i umysłowe ma to samo znaczenie. Według Łobockiego i Muszyńskiego wychowanek posługuje się własnym umusłem, wykorzystuje swoje możliwości intelektualne. Korzysta z zasobów umysłu i jednocześnie wzbogaca go i rozwija. Wychowanie intelektualne i umysłowe dotyczy emocjonalnej sfery życia jednostki oraz racjonalnego postępowania i kształtowania własnego światopoglądu.

Wychowanie estetyczne ma tę samą nazwę u Muszyńskiego, jak i Łobockiego. Tak samo również nazywane jest wychowaniem przez sztukę. Jenak są pewne różnice. W wychowaniu estetycznym u Muszyńskiego celem jest wywołanie u jednostki pożądanych przeżyc, a następnie utrwalenie ich. Wychowanie to dotyczy sfery emocjonalnej i osobistych przeżyc jednoski. U Łobockiego, wychowanie estetyczne nie zawsze przynosi spodziewane efekty, dotyczy osobowości człowieka, a nie poszczególnych sfer. Częścią wspólną tego wychowania jest uwrażliwienie jednostki na piękno i sztukę z różnych dziedzin życia. Rozwija społeczno-moralnie i intelektualnie wychowanka.

Kolejną i ostatnią dziedziną wychowania, u Muszyńskiego i Łobockiego, jest wychowanie fizyczne i wychowanie zdrowotne. Wychowania te mają te same cechy u obydwu autorów. Ich zadaniem jest kształtowanie budowy ciała i psychiki człowieka. Zachęcają do spędzania aktywnie czasu, jak i również dostarczają wiedzy na temat zdrowia. Dzięki wychowaniu zdrowotnemu i i fizycznemu jednostka kaształtuje własną odpornosc, samokontrolę i wytrwałosc.

Celem tej pracy było ukazanie i dokonanie przeglądu różnych dziedzin wychowania wg. dwóch znanych autorów: H. Muszyńskiego i M. Łobockiego. Wychowanie jest pewną całością, które kształtuje osobowosc człowieka. Każda sfera osobowości człowieka, sfera uczuciowa, intelektualna czy fizyczna, kształtuje się inaczej. Znajomosc poszczególnych dziedzin wychowania może przyczynic się do lepszego zrozumienia złożoności procesu wychowania. Dziedziny wyychowania są do siebie podobne, bądź całkowicie ze sobą sprzeczne.

Wymienione dziedziny wychowania pokazują nam swoje zadania i cele, poprzez które wpływają na rozwój fizyczny, psychiczny i moralny jednostki. Mają znaczenie raczej teoretyczne niż praktyczne. Są częścią wychowania, jego złożonego procesu.

Bibliografia:

Łobocki, M.(2003) Teoria wychowania w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Muszyński, H. (1981) Zarys Teorii Wychowania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.