1.T: Rodzina, jako środowisko wychowawcze

Wyróżniamy trzy podstawowe środowiska wychowawcze: rodzina, szkoła, grupy rówieśnicze.

Rodzina – pierwsza i fundamentalna grupa w życiu człowieka.

Rodzina - Podstawowa grupa społeczna, występuje na każdym etapie rozwoju społecznego. Rodzina to rodzice, dzieci, węższy krąg krewnych. Rodzina jest, zatem podstawową jednostką społeczną, od niej wszystko się zaczyna. Zatem rodzinę określa się mianem najmniejszej i podstawowej komórki społecznej. Pojęcie komórki zaczerpnięto z biologii, stanowi ono swego rodaku metaforę. Społeczeństwo to organizm, a rodzina to komórka. Aby taki organizm funkcjonował prawidłowo wszystkie jego części składowe muszą być zdrowe.

Rodzina – w ujęciu socjologicznym – jest podstawową grupą pierwotną złożoną z małżonków i dzieci oraz ogółu krewnych każdego z małżonków.

Prawidłowe spełnianie funkcji wychowawczych polega w szczególności na :

• Zaspakajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dzieci, a przede wszystkim potrzeby bezpieczeństwa, miłości i afiliacji (przynależności), uznania i samo urzeczywistnienia,

• Dostarczaniu pożądanych społecznie wzorców zachowań, wyzwalających u dzieci procesy identyfikacji z rodzicami;

• Przekazywaniu i przyswajaniu wartości, norm i zasad współżycia i współpracy preferowanych w społeczeństwie, w którym żyją;

• Umożliwianiu dzieciom (poczynając od wczesnych lat życia)aktywnego udziału w różnego rodzaju czynnościach i obowiązkach domowych, traktując je zarazem jako równoprawnych partnerów życia rodzinnego;

• Rozwijaniu i rozszerzaniu kontaktów międzyludzkich, tj. pogłębianiu u dzieci więzi emocjonalnej z krewnymi, przyjaciółmi i znajomymi;

• Zabezpieczeniu możliwie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego;

• Wprowadzaniu ich w świat kultury, czyli w materialny i duchowy dorobek ludzkości, przygotowaniu do samodzielnego życia poprzez wybieranie postawy twórczej i współuczestniczącej w otaczającym świecie.

2.T: Funkcje rodziny, jako instytucji społecznej

Z polskich socjologów najwięcej funkcji rodziny, bo aż dziesięć, wyodrębnia Z. Tyszka.

1. Materialno-ekonomiczna funkcja rodziny przejawia się w zaspokajaniu materialnych potrzeb członków rodziny, a pośrednio i niektórych potrzeb społecznych. Składnikami jej są cztery podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza i usługowo-konsumpcyjna, które nie zawsze występują równocześnie i w jednakowym rozmiarze. Ich zasięg i poziom realizacji zależy od stadium rodziny, a zwłaszcza od głównego jej źródła utrzymania.
2. Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca polega na materialnym i fizycznym zabezpieczeniu członków rodziny w niezbędne do życia środki oraz wspomaganie osób niesprawnych i innych wymagających czasowej lub stałej opieki.

3. Prokreacyjna funkcja rodziny jest formą zaspokajania emocjonalno rodzicielskich potrzeb współmałżonków i reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa. Dzieciom potrzebna jest rodzina.
4. Seksualna funkcja rodziny jest społecznie powszechnie akceptowaną formą współżycia płciowego. Dawniej utożsamiano ją z funkcją prokreacyjną, co nadal podtrzymują niektórzy badacze tej podstawowej dla każdego człowieka grupy odniesienia.
5. Legalizacyjno-kontrolna funkcja rodziny przejawia się w legalizacji niektórych typów zachowań człowieka i w sprawowaniu wzajemnej kontroli członków rodziny. Niektóre z zachowań, jak współżycie seksualne małżonków czy posiadanie dzieci, poza rodziną są społecznie dezaprobowane. Naruszenie pewnych wzorów zachowań uznanych za wewnątrzrodzinne jest represjonowane przez pozostałych członków rodziny, szersze otoczenie społeczne, kościół, a także system prawny.
6. Socjalizacyjna funkcja rodziny jest konsekwencją funkcji prokreacyjnej i tak samo podstawowa, jak i ona. Funkcja ta jest realizowana dwupłaszczyznowo:, jako przygotowanie dzieci do samodzielnego pełnienia podstawowych ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowanie osobowości małżonków. Świadoma i intencjonalna socjalizacja nazywa się wychowaniem wewnątrzrodzinnym, które realizuje rodzina, jako grupa, zwana też środowiskiem wychowawczym.

7. Klasowa funkcja rodziny. Istota jej polega na wstępnym nadawaniu dzieciom i niepracującemu współmałżonkowi pozycji w strukturze klasowo-warstwowej i zawodowej danego społeczeństwa oraz na socjalizacji potomstwa, nasyconej subkulturą i ideologią danej klasy społecznej.
8. Kulturalna funkcja rodziny zazębia się z analizowaną już funkcją socjalizacyjną i niektórymi innymi. Polega ona na zapoznawaniu młodego pokolenia z kulturą danego społeczeństwa, wpajaniu odpowiednich norm i systemów wartości, przekazywaniu dziedzictwa kulturowego i organizowaniu w gronie rodzinnym najrozmaitszych zajęć, dostarczających domownikom przeżyć estetycznych. Ponadto poszczególni członkowie rodziny poza nią uczestniczą w różnych formach życia kulturalnego.
9. Funkcja rekreacyjno-towarzyska. Dom rodzinny jest między innymi miejscem wypoczynku i nawiązywania niezbędnych dla człowieka kontaktów towarzyskich, które są zaspokajaniem „potrzeby oddźwięku społecznego”, o czym pisał F. Znaniecki. Kontakty te utrzymywane są w ramach zarówno małej, jak i szerszej rodziny, a także z osobami zaprzyjaźnionymi, które odwiedzają daną rodzinę bądź poszczególnych jej członków. Dom rodzinny, jego atmosfera i wyłączność służą do rozładowywania napięć psychicznych powstałych poza nim.

10. Funkcja emocjonalno ekspresyjna. W gronie rodzinnym najczęściej człowiek zaspokaja znaczną część potrzeb emocjonalnych i potrzeb wyrażania swej osobowości. Potrzeby te zaspokajane i uzewnętrzniane są poza kręgiem rodzinno-familijnym, zwykle w gronie zaprzyjaźnionych osób. Emocjonalno ekspresyjna funkcja rodziny w wielu okolicznościach realizowana jest wśród małżonków i zakochanych par będących w licznych przypadkach w pierwszym stadium życia małżeńsko-rodzinnego.

Scharakteryzowane funkcje odpowiadają dziesięciu podstawowym typom więzi rodzinnej, którymi są: więź ekonomiczna, opiekuńcza, krwi, seksualna, kontrolna, klasowa, socjalizacyjno-wychowawcza, kulturalna, towarzyska i emocjonalno-ekspresyjna. Zbieżność, a nawet identyczność rodzajów funkcji i więzi ukazuje istnienie korelacji między grupowym a instytucjonalnym aspektem rodziny oraz między funkcjami rodziny a jej strukturą.

3.T: Grupa rówieśnicza, jako środowisko wychowawcze.

Szczególną postacią w rozumieniu pedagogicznym są grupy rówieśnicze. Rówieśnictwo oznacza pewną równość wieku, typy więzi, bliskie kontakty. Mogą występować bogate formy instytucjonalne grup rówieśniczych np. organizacje młodzieżowe.

Grupy rówieśnicze mogą być:

• Pierwotne (współpraca „twarzą w twarz”, członkostwo jest spontaniczne, dominują więzi osobowe i znajomość osobnika; grupa ustala wartości; istnieje umowny system kontroli)

• Wtórne – stowarzyszenia (członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej; istnienie własnych celów nad interesami indywidualnymi; posiadanie formalnych wzorów zachowań; wyspecjalizowane kierownictwo.

Szerszy zakres ma definicja: „grupa to dwie lub więcej osób, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, które mają wspólne normy, wspólny cel i tworzą rozwiniętą strukturę grupową”

Grupa rówieśnicza – organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną – wieku, lecz ze względu na typ więzi oraz bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo.

W OPARCIU O WŁAŚCIWOŚCI ROZWOJOWE DZIECI I MŁODZIEŻY WYRÓŻNIA SIĘ TRZY TYPY GRUP RÓWIEŚNICZYCH:

I – dziecięce grupy zabawowe, bandy

II – młodzieżowe paczki

III – młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze)

Grupa rówieśnicza dzieci powstaje spontanicznie, bez ingerencji starszych. Każde dziecko tworzy naturalne mechanizmy regulujące ich wzajemne zachowanie i pełniące funkcje wychowawcze wobec jej uczestników.

Grupa młodzieżowa tworzy określoną strukturę stosunków międzyosobowych:

• Układ hierarchii wewnętrznej grupy

• Układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych

• Układ i rodzaje więzi między członkami grupy

Można tu wyróżnić takie pełnione funkcje:

• Przewodnictwo – charakteryzuje osoby godne zaufania, z pozytywnym nastawieniem, gotowością do działania

• Kierownictwo – jest ono zdobywane przy aprobacie członków grupy ; może wynikać np. z zamożności, z osiągnięć sportowych itp.

• Panowanie (władza) – zdobywanie instrumentalne, głównie siłą; pozbawienie więzi emocjonalnych.

Grupa rówieśnicza zaspokaja potrzeby przynależności i akceptacji. Jeżeli dziecko nie zazna tego w rodzinie gwałtownie szuka tego na zewnątrz, płacąc za nie konformizmem i uległością, a nawet zachowaniami destrukcyjnymi i aspołecznymi.

FUNKCJE:

• Młodzież wyraża w nich to, czego nauczyła się uczestnicząc w życiu otoczenia dorosłych

- zachowanie wzorowane na zachowaniu dorosłych; naśladowanie dorosłych – jak się zachować w określonych sytuacjach; rozszerzanie doświadczeń zdobytych poprzez obserwację dorosłych, a niespełnionych w kontaktach z dorosłymi.

• Młodzież rozwija samodzielnie dążenia i osiąga cele

- młodzież uczy się nowych zachowań; odkrywa nowe zainteresowania; rozwija swój światopogląd; uczy się pełnienia ról społecznych.

Grupy rówieśnicze stanowią, więc naturalną drogę procesu uspołeczniania dzieci i młodzieży, wchodzenia w skomplikowany świat współżycia i współdziałania społecznego.

CECHY:

• cele – wspólne (są one indywidualne, ale osiągane zbiorowo)

- zespołowe (wymagana jest zespolona działalność całej grupy – sprzyja to zacieśnieniu więzi, co jest rezultatem wspólnego przeżywania sukcesów bądź porażek)

• własne ośrodki skupienia – sprzyja to podkreśleniu odmienności (stałe miejsce spotkań; sygnały w postaci haseł, umownych znaków, wyrazów; insygnia, odznaki lub określone elementy w wyglądzie; własne nazewnictwo; obrzędy inicjacyjne badające sprawność i wytrzymałość

• dynamiczny układ pozycji i ról społecznych –

- zależny od wkładu poszczególnych jednostek w realizację zespołowego celu

- układ ról – zależy od organizacji grupy

Stopień uznania pozwala na wyróżnienie w grupie członków najbardziej aktywnych, jednostek mniej aktywnych, ale pełnoprawnych oraz tzw. margines jednostek najmniej popularnych, lecz gotowych przyjąć wszelkie warunki, aby utrzymać członkostwo.

• najbardziej popularny członek grupy staje się jej przywódcą

• podobieństwa składu osobowego (członkowie w zbliżonym wieku, o podobnych zainteresowaniach)

• uznanie społeczne uzależnione jest od celu grupowego, ulubionych zajęć jej członków (ludzie uznają i oceniają grupę, jako całość)

PODZIAŁ GRUP ZE WZGLĘDU NA:

• wiek : - homogeniczne (skupiające rówieśników) i heterogeniczne (w różnym wieku)

• płeć: jednorodne i mieszane

• stopień spoistości

- zwarte – funkcje złożone, częste spotania

- luźne – funkcje proste

• społeczna podstawa funkcjonowania grupy

- celowe (działalność oparta na regułach, przewidziana liczba członków)

- spontaniczne (brak sformalizowanych zasad)

• typ więzi

- formalne (kluby, bractwa)

- nieformalne (struktura i zasady zaznaczają się we wzajemnych interakcjach)

4.T: Znaczenie grupy rówieśniczej w rozwoju społeczno-moralnym człowieka.

Największy jednak wpływ na życie i rozwój człowiek wywiera grupa rówieśnicza. To zbiorowość ludzi, którzy są w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku. Czynnikiem wiążącym w takim rodzaju grupy jest, oprócz wieku, przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej. Istotne jest także występowanie określonych kontaktów, brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków. To ważne, by ich osoby należące do określonej grupy mogły bez problemu się ze sobą porozumiewać i wyznaczać sobie te same cele i zadania.

Grupy rówieśnicze mają ogromny wpływ na kształtowanie się charakteru i osobowości młodych ludzi, którzy w wieku dojrzewania są niezwykle podatni na wpływ ze strony rówieśników.

Grupy rówieśnicze stanowią, więc naturalną drogę procesu uspołeczniania dzieci i młodzieży, wchodzenia w skomplikowany świat współżycia i współdziałania społecznego.

Grupa rówieśnicza zaspokaja potrzeby przynależności i akceptacji. Jeżeli dziecko nie zazna tego w rodzinie gwałtownie szuka tego na zewnątrz, płacąc za nie konformizmem i uległością, a nawet zachowaniami destrukcyjnymi i aspołecznymi.

Grupy rówieśnicze można podzielić, ze względu na stosunki emocjonalne panujące między ich członkami, na :

- formalne (klasy szkolne, organizacje młodzieżowe, organizacje samorządowe, koła naukowe) i nieformalne (przyjaciele, paczki, grupy koleżeńskie, bandy).

Grupy nieformalne nie są odgórnie organizowane, powstają spontanicznie i nie zawsze można mieć nad nimi kontrolę wychowawczą.

Przyjaciele to ściśle dobrane i wyselekcjonowane osoby, które mają ogromny wpływ na młodą osobę, ponieważ w okresie dojrzewania są ważniejsi dla nastolatka niż rodzina. To właśnie im zwierza się ze swoich kłopotów i fascynacji. Przyjaciół łączą wspólne poglądy i problemy.

Paczki liczą przeciętnie od 3 do 6 osób, między którymi panuje zgodność poglądów i wzajemna sympatia. Podstawę doboru członków paczki stanowi: podobna osobowość, wspólne wykonywanie określonych czynności na przykład rozwijanie swojego hobby, zbliżone upodobania, uzdolnienia, sytuacja ekonomiczno - społeczna, a przede wszystkim ogólny poziom dojrzałości i wyznawanie podobnych wartości. Członek paczki musi dostosować się do norm przyjętych w grupie. Dzięki przynależności do paczki czuje się akceptowany i wie, że ma oparcie w swoich znajomych.

Od paczek większe są grupy koleżeńskie, które mają luźną strukturę organizacyjną i należeć do nich może wiele osób. One także dają oparcie swoim członkom.

Bandy - W psychologii termin ten określa grupy dzieci do dwunastego roku życia, które razem spędzają czas i bawią się ze sobą.

Termin ten ma także drugie, negatywne pojęcie, to tzw. bandy przestępcze. Dotyczy ono grup młodzieżowych, najczęściej pochodzących z patologicznych środowisk, które najpierw spędzają czas na chuligańskich wybrykach, a później schodzą na drogę przestępstwa. W bandzie najważniejszą osobą jest przywódca, który motywuje członków grupy do działania. Posiada on silny autorytet i pozostali członkowie grupy nie mogą mu się sprzeciwiać. Chcąc zaimponować kolegom pozostali członkowie bandy są bezwzględni i nie mają żadnych zasad moralnych.
Podsumowując, grupy rówieśnicze mają ogromny wpływ na młodych ludzi. Zaspokajają ich potrzebę przynależności do określonej grupy, kształtują aktywność i pozwalają się rozwinąć. Dzięki nim młody człowiek czuje się akceptowany i może poradzić sobie z problemami dojrzewania. Rozwija swoje zainteresowania i kształtuje osobowość. Choć, nie da się zaprzeczyć, że grupy rówieśnicze mogą także negatywnie oddziaływać na młodzież, to bez wątpienia są potrzebne i mają ogromny wpływ na kształtowanie się ludzkich postaw.

5. T. Indywidualizacja, jako jedna ze strategii kształcenia.

Według Czesława Kupisiewicza, indywidualizacja stanowi jedną z podstawowych właściwości nowoczesnego modelu kształcenia.

Indywidualizacja jest to uwzględniane w systemie dydaktyczno - wychowawczym różnic indywidualnych pomiędzy uczniami i stosowanie takich zabiegów pedagogicznych, które sprzyjają maksymalnemu rozwojowi osobowości uczących się i dotyczą szeroko rozumianego kształcenia szkolnego i wychowawczego.

Indywidualizować, to inaczej rozwijać- poprzez wytrwałą i systematyczną pracę, różnorodne zainteresowania i zdolności ucznia. Z kolei, różnicowanie treści programowych i tempa pracy uczniów, wpływa na przyswojenie u dzieci podstaw usystematyzowanej wiedzy.

Należy różnicować techniki nauczania, stosownie do potrzeb, zainteresowań oraz możliwości intelektualnych i językowych poszczególnych uczniów, tak, aby objąć swym zasięgiem wszystkie składniki procesu dydaktycznego, posiadającego jednostkowy charakter (nie ma dwóch identycznych sposobów uczenia się).

Z dniem 01.09.2011 zaczęła obowiązywać znaczna część znowelizowanych mocą rozporządzenia MEN z dn. 17.11.2010 przepisów. Zgodnie z nowym brzmieniem § 6 ust. 1 rozporządzenia, szkoła oraz poszczególni nauczyciele obowiązani są podejmować działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Nauczyciele są zobowiązani indywidualizować pracę z uczniem zarówno na obowiązkowych, jak i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.

6. T: Tolerancja, jako kategoria pedagogiczna, istota i ograniczenia.

TOLERANCJA (wg PWN): Wywodzi się z jęz.gr.„tolero-are” (cierpliwa wytrwałość).

• w znaczeniu szerokim oznacza wyrozumiałość, pobłażanie dla cudzych poglądów, upodobań, wierzeń, mimo, że są odmienne od tego, co się samemu uważa za słuszne lub prawdziwe.

• tolerancja wobec poglądów może być szersza niż tolerancja wobec działań.

Tolerancja- umiejętność łączenia ze sobą dwóch odmiennych postaw, czyli brak interwencji mimo negatywnego nastawienia w subiektywnej ocenie. A także umiejętność partnerskiego traktowania ludzi, którzy maja odmienne potrzeby, wartości.

Pedagogikę interesuje tolerancja intelektualna i moralna:

• Tolerancja intelektualna - przejawia się szacunkiem wobec cudzych poglądów, wyrażających się w dopuszczeniu ich do głosu.

• Tolerancja moralna - oznacza, że przy zachowaniu elementarnych norm moralnych są uprawnione różne style życia, postawy, obyczaje i zwyczaje. Komponentem tolerancji moralnej jest tolerancja religijna. Rozumiana najczęściej, jako przyjmowanie, bądź odrzucenie wierzeń i praktyk postulowanych przez różne religie.

Tolerancję w pedagogice można rozumieć dwojako:

1. Jako postawę człowieka przejawianą wobec innych ludzi, ich zwyczajów, obyczajów i zachowań. Taki sposób interpretowania tolerancji, jako postawy przejęła pedagogika z socjologii i psychologii społecznej. Przyjmuje się tutaj, że jednostka jest tolerancyjna, jeśli wychowuje się w tolerancyjnym społeczeństwie.

2. Jako wartość, zakłada, że człowiek jest wartościowy wtedy, gdy przejawia tolerancję pozytywną.

O tolerancji pozytywnej mówimy wówczas, gdy akceptujemy cudze poglądy, zachowanie, obyczaje, styl życia i nie zgadzają się one z naszym własnymi. Dajemy jednak tej osobie szanse wyrażania lub prezentowania tych elementów, o ile nie szkodzą one ludziom, zwierzętom ani przyrodzie.

Z tolerancją negatywną mamy do czynienia wówczas, gdy akceptujemy cudze zwyczaje, obyczaje, poglądy bądź style życia nawet, gdy czynią one krzywdę ludziom, zwierzętom i przyrodzie. Wówczas nie reagujemy obawiając się konsekwencji, a taka tolerancja przejawia się postawą nietolerancji.

Głównym zadaniem pedagogiki jest wychować jednostkę w duchu tolerancji pozytywnej. To nie znaczy rozwijać w nim postawy obojętne na to, co robią inni ani też pobłażliwość wobec ludzi tzw. złych. Chodzi o to, by nauczyć dziecko szanować przekonania, poglądy itp., których sami nie podzielamy a także rozwijanie w nim postawy przyzwolenia na te działania, z którymi się nie solidaryzujemy.

Jednakże kształtowanie postawy tolerancji powinno rozpocząć się już w okresie wczesnego dzieciństwa poprzez okazywanie dziecku bezwarunkowej miłości i stosowanie łagodnych i ciepłych metod wychowawczych. Najważniejszym jednak jest dawanie pozytywnego, własnego przykładu, spójność słów i czynów, konsekwencja w postępowaniu i oddziaływaniu wychowawczym.

„Można się różnić – tylko trzeba się różnić pięknie”, to motto powinno przyświecać każdemu, kto jest tolerancyjny i uczy innych tolerancji.

7.Szkoła, jako środowisko wychowawcze - główne funkcje.

Szkoła stanowi podstawowy system edukacji, wychowania i opieki zlokalizowany w określonym środowisku. Pojęcie szkoła obejmuje swym zakresem wszystkie rodzaje szkół, które składają się na system edukacji państwowej i prywatnej. Szkoła to grupa zespolona szczególnego rodzaju więzią, wynikającą zarówno z zadań szkoły, jak i trwałych stosunków tworzących się między nauczycielem a uczniami oraz w grupach rówieśniczych, wśród kolegów.

Wychowanie szkolne, w odróżnieniu od wychowania w rodzinie, ma charakter czynności planowych, gdyż realizuje z góry wyznaczone cele i zadania określone w programach wychowawczych poszczególnych szkół.

Szkoły powinny urzeczywistniać dwa składniki procesu kształcenia: nauczanie i wychowywanie. Helena Radlińska zwracała uwagę na to, że oprócz szkoły ogromną rolę wychowawczą spełniają czynniki środowiskowe. Uważała szkołę za głównego łącznika społeczności lokalnej ze światem i ogólnoludzką kulturą. Podkreślała ogromne znaczenie lokalnych wartości wychowawczych płynących na szkołę z jej otoczenia.

Środowisko wychowawcze szkoły jest dla ucznia zbiorem elementów rzeczywistości społecznej i instytucjonalnej.

Szkoła jest prawdopodobnie jedyną instytucją, gdzie niejako z urzędu musi występować społeczność dwupokoleniowa – nauczyciele i uczniowie, – przy czym uczniowie dzieleni są na klasy według roczników zaś nauczyciele otrzymują gratyfikację według stażu, a nie za wyniki w pracy.

Klasę szkolną można uznać za małą grupę społeczną utworzoną w sposób instytucjonalny, o dwoistej strukturze społecznej ( formalnej i nieformalnej), przy czym nie jest ona wyizolowana, lecz stanowi jedno z ogniw w systemie szkoły. Klasa szkolna jest podstawową jednostką organizacyjną szkoły. Jest ona dla uczniów nie tylko terenem nauki, ale i życia społecznego w zespole rówieśników. Jest, więc najważniejszym składnikiem środowiska wychowawczego w szkole. Dla wielu dzieci klasa przez szereg lat jest miejscem najważniejszej aktywności życiowej, źródłem doświadczeń istotnych dla rozwoju społecznego dziecka. W klasie powstają stosunki koleżeńskie i przyjacielskie, a także nieporozumienia i zatargi. W rezultacie klasa różnicuje się. W obrębie klasy powstają mniejsze grupy, które wywierają wpływ na życie i rozwój klasy.

Klasa szkolna może mieć strukturę formalną i nieformalną.

Na strukturę o charakterze formalnym mają wpływ: przepisy i zarządzenia szkolne; regulamin szkoły; plan zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych

Na strukturę nieformalną mają wpływ: stosunki osobiste między uczniami; powstające normy zachowań; układ pozycji i ról uczniów

Struktury o charakterze nieformalnym powstają w klasie szkolnej żywiołowo, niezależnie od przepisów i norm życia szkolnego. Są one rezultatem wzajemnych oddziaływań uczniów, zwłaszcza niekontrolowanego ich porozumienia się ze sobą, jak również wspólnych ich upodobań, potrzeb, zainteresowań i uzdolnień.

Stosunki interpersonalne z kolegami i koleżankami w klasie są niezwykle ważne dla każdego dziecka, mają, bowiem wpływ na rozwój osobowości.

Ze względu na ich treść przedmiotową możemy je podzielić na:

- stosunki rzeczowe – kształtują się podczas prac grupowych na lekcjach, przy wspólnym wykonywaniu zadań

- stosunki koleżeńskie – powstają między innymi z faktu przynależności do konkretnego zespołu, np. kółka zainteresowań

- stosunki przyjacielskie – charakteryzują je więzi emocjonalne łączące

Ze względu na powiązanie poszczególnych uczniów z resztą klasy można wyróżnić kilka zasadniczych kategorii członków grupy:

Dzieci akceptowane, w stosunku, do których występują silne postawy pozytywne. Są to osoby, które cieszą się uznaniem członków grupy, znajdują się zwykle w centrum życia klasy.
Dzieci przeciętnie akceptowane. Nie zajmują one ważnych miejsc w strukturze grupy, ale są raczej lubiane. Dzieci o statusie niezrównoważonym. Przez część klasy są lubiane i akceptowane, natomiast wśród drugiej części wzbudzają emocje negatywne. Dzieci funkcjonujące na marginesie życia klasy, niepodejmujące działań na jej rzecz, bierne społecznie. Ich sytuacja została określona, jako izolowanie. Mogą występować dwie jego odmiany: samoizolacja i sytuacja izolowania jednostki przez grupę. Dzieci znajdujące się w takiej sytuacji nie liczą się w grupie. Nie są ani lubiane ani nielubiane.
Dzieci odrzucane –są przedmiotem jawnej, zdecydowanej niechęci pozostałych członków grupy. Są nielubiane i nieuznawane. Koledzy unikają kontaktów z nimi. Zwykle znajdują się w konflikcie z grupą, ich zachowanie odbiega od ogólnie przyjętych norm.

Nauczyciel. Działalność wychowawcy klasy stanowi ważną część mikrosystemu wychowawczego szkoły. Efektywność pracy wychowawczej nauczyciela uzależniona jest nie tylko od osobowości nauczyciela i jego etyki pracy, ale także od dojrzałości i poziomu umysłowego klasy. Wychowawca jest częścią środowiska ogólnoszkolnego.

Funkcje pełnione przez szkołę.
Przez funkcje szkoły rozumiemy określony sposób działania związany z rozwijaniem i zaspakajaniem potrzeb oraz aspiracji społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie edukacji i wychowania.

Obecnie obowiązek uczęszczania do szkoły spoczywa na każdym dziecku w wieku od siódmego do szesnastego roku życia. W tym czasie szkoła pełni wobec tych dzieci funkcje:

• dydaktyczną (kształcącą) - Przekazuje im wiedzę z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki

• wychowawczą - Kształtuje ich postawy wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości

• Opiekuńczą - Zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów