KONSPEKT LEKCJI

Beata Urbańska

Język polski

Czas trwania lekcji – 90 min.

Szkoła ponadgimnazjalna

kl. I TI , I b

Temat lekcji: „Chłopi” Reymonta jako epopeja i powieść modernistyczna.

Język i styl.

Cele lekcji:

1. Ogólne

• zapoznanie z cechami epopei na przykładzie „Chłopów”

• przedstawienie kierunków literacko – artystycznych występujących w powieści

• zaprezentowanie narracji, języka i stylu

2. Szczegółowe

Uczeń po 45 min. lekcyjnej potrafi:

• przedstawić cechy gatunkowe eposu uzasadniając je

• wyjaśnić jakich cech eposu „Chłopi” nie posiadają

• wymienić rodzaje narracji w powieści

• udowodnić istnienie kierunków literacko – artystycznych

• ukazać stylizację powieści
  
  

Metody nauczania:

• podająca

• praktyczna

Formy pracy:

• indywidualna

• zbiorowa

Pomoce i środki dydaktyczne:

• Podręcznik do literatury „Przeszłość to dziś” , Ewa Paczoska, cz.2

• „Chłopi” Reymonta

PRZEBIEG LEKCJI

Czynności nauczyciela	Czynności ucznia
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1.Sprawdzenie frekwencji uczniów. 2.Podanie tematu lekcji: „Chłopi” jako epopeja i powieść modernistyczna. Język i styl.	Uczniowie zapisują temat lekcji do zeszytów.
CZĘŚĆ ZASADNICZA
1.Rozmowa kierowana na temat cech epopei. - Jakie znacie eposy? -Czym charakteryzuje się epos? Oczywiście „Chłopi” nie zawierają wszystkich cech eposu. Bynajmniej nie rozpoczyna się inwokacją, nie są napisani wierszem. Tło historyczne także nie jest bliżej określone. Możemy jedynie się domyślać w jakich latach dzieje się akcja. 2.Na podstawie przeczytanej książki toczy się rozmowa na temat cech jakie można zaliczyć do eposu jakim są „Chłopi”. 3.Nauczyciel dyktuje klasie kolejny punkt jakim jest : „Chłopi” jako powieść modernistyczna a) impresjonizm b) symbolizm c) realizm d) naturalizm A następnie pyta jak rozumieją każde z pojęć. - Jak mają się kierunki literacko – artystyczne do powieści? Proszę uzasadnić. 4.Zapisanie następnego punktu w zeszycie: Narracja: W powieści występują trzy wcielenia narratora i trzy style pisarskie. Wiejski gaduła- to gawędziarz posługujący się stylizacją gwarową ( parataksa ) Przejawy jego obecności obserwujemy w opisach i relacjach postępowania bohaterów, przebiegu wydarzeń, obrzędów, codziennych czynności Do jego zadań należy wprowadzanie partii dialogowych Nie należy go utożsamiać z postaciami powieści Młodopolski stylizator – ujawnia się w opisach przeżyć bohaterów oraz w wyglądzie natury. Realistyczny obserwator – rzeczowo, obiektywnie przedstawia wygląd miejsc, osób. Ukazuje się sporadycznie, by ukazać strukturę społeczną wsi. Mówi językiem literackim, czasem odwołuje się do gwary. 5.Język i stylizacje. Gwara dominująca w dialogach jest zbliżona do gwary używanej w okolicach Łowicza i Skierniewic, w okolicach Lipiec. Zatem stanowi kombinacje różnych dialektów ludowych. - Gdzie pojawia się najwięcej elementów dialogowych? Nauczyciel podaje dodatkową informację dotyczącą stylizacji w „Chłopach”: Reymont zastosował stylizację: Gwarową ( partie dialogowe ) Fonetyczną ( np. „hale” zamiast ale ) Fleksyjną ( np. chodź ta, ociec ) Leksykalną (np. paskudnik ) Składniową ( np. oczy swoje nam i miarkuję ) Młodopolską ( np. sę ździebko ) Realistyczną ( często występująca mowa potoczna )	„Pan Tadeusz”, „Iliada”, „Odyseja” Cechy eposu: obszerny, zwykle wierszowany utwór epicki tematem są dzieje zbiorowości ukazane na tle ważnych wydarzeń historycznych opowiada trzecio osobowy narrator epos rozpoczyna się inwokacją – czyli rozbudowaną apostrofą skierowaną do bóstwa liczne opisy spowalniające tempo akcji (retardacja), opisy scen batalistycznych narrator ujawnia swoje uczucia tylko w inwokacji, potem jest obiektywny, wszechstronny szczegółowy, realistyczny opis przedmiotów, sytuacji epos homerycki składa się z heksametru wydarzenia opisywane są stylem podniosłym, patetycznym Porównania homeryckie Stałe epitety Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela dokonują klasyfikacji cech gatunkowych epopei. Bohaterem jest chłopska społeczność ukazana na szerokim tle obyczajowym Chłopi przedstawieni są w momencie przełomu – budzenie się w nich świadomości narodowej i klasowej (echa powstania styczniowego, sprawa szkoły, problem kolonistów niemieckich ) Szeroki rozmach epicki, dbałość o szczegóły w opisach obrzędów, obyczajów, żniw, wykopów, itp. Obiektywne opisy, często pełnią funkcję retardacyjną, tzn. wstrzymują akcję, by przez to zwiększyć napięcie i czas oczekiwania na następne wydarzenia. Patetyczny, wystylizowany na homerycki bój, bitwa o las Mitologizacja, próba upodobnienia bohaterów, wydarzeń do mitu, czyli opowieści zawierającej archetypy postępowania, uczuć, np. miłość, zazdrość, walka o kobietę Ogromna rola opisów przyrody, zmienności pór roku i ich wpływu na życie ludzkie. Bogate personifikacje, animizacje i rozbudowane porównania, które wzbogacają przekaz artystyczny dzieła. Scen batalistyczna: walka o las Realistyczny, panoramiczny obraz wsi na przełomie wieków Konstrukcja narratora ( wiejskiego gaduły ), który rzetelnie opisuje chłopskie środowisko, ponieważ jest jego uczestnikiem Epizodyczność fabuły: fabuła jest skonstruowana w sposób wielowątkowy tak, by zdarzenia nie służyły jedynie jej rozwojowi lecz budowały tło społecznie i obyczajowe. Uczniowie zapisują powyższe punkty do zeszytów. IMPRESJONIZM- kierunek literacko - artystyczny zapoczątkowany przez francuskich pisarzy- Monet m.in. Polega na zapisie ulotnych chwil, wrażeń z subiektywnego punktu widzenia odbiorcy. Rejestrował chwile ciągle zmieniającego się światła, z tego wprowadził technikę syntezji ( łączenie ze sobą efektów dźwiękowych, kolorystycznych, zapachowych i dotykowych ) NATURALIZM- kierunek artystyczny zapoczątkowany przez francuskiego pisarza Emila Zolę. Ludzki świat podlega nieustannym biologicznym zmianom, prawom natury, jest zdeterminowany biologicznymi popędami, instynktami, a nie emocjami. Jako technika pisarska charakteryzował się surowym opisem, szczegółami. Celem było obnażanie prawdy o rzeczywistości. SYMBOL- Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia - to odróżnia symbol od jednoznacznej alegorii. REALIZM- postawa, która opierając się na doświadczeniu i rozumowaniu, charakteryzuje się obiektywną oceną rzeczywistości, liczeniem się z faktami w działaniu, powziętych celach, poglą dach. Impresjonizm – opisy przyrody Realizm- obrzędy, obyczaje, realia życia na wsi Symbolizm- złoty róg, czapka z piór, dzwon Zygmunta, podkowa…. Naturalizm – śmierć Kuby, brzydota, obnażenie rzeczywistości wsi Uczniowie zapisują wiadomości podane przez nauczyciela. Najwięcej elementów gwarowych pojawia się w - dialogach - fragmentach przyśpiewek ludowych Pojawia się także bogactwo środków stylistycznych ( metafor, porównań, epitetów).
CZĘŚĆ KOŃCOWA
1. Nauczyciel zadaje do domu klasie zrobienie notatki dotyczącej stylizacji oraz języka w „Chłopach”	Uczniowie zapisują polecenie nauczyciela do zeszytów.

Konspekt lekcji opracowała:

Beata Urbańska