Klasyczna koncepcja Kelley’a dotyczy szerszego zakresu wniosków atrybucyjnych. Model współzmienności Kelleya zakłada, że potoczne wyjaśnianie powtarzających się zachowań polega na sprawdzaniu, które czynniki współzmieniają się z obserwowanym zachowaniem . Próbując wyjaśnić jakieś zachowanie, obserwator bierze pod uwagę 3 rodzaje informacji.
O spójności zachowania- oznacza, że ta sama osoba zachowuje się podobnie przy wszystkich okazjach i „razach”.
O wybiórczości zachowania- oznacza, że osoba zachowuje się w taki sposób tylko w odniesieniu do danego bodźca, ale nie innych bodźców podobnego rodzaju
O powszechności zachowania- oznacza, że inni ludzie zachowują się podobnie w stosunku do tego samego bodźca.
Teoria popędu – agresja stanowi rozładowanie popędu, jednak ów popęd i sposób jego rozładowania jest rezultatem oddziaływania czynników sytuacyjnych.
Frustracja to zablokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu, bądź też stan wynikający z napotkania takiej przeszkody. Wzbudzana frustracją tendencja do agresji jest tym większa:
-
im większa jest wartość zablokowanego celu
- im bardziej
osiągnięcie tego celu jest przez daną frustrację uniemożliwione
- im większa liczba działań zostaje zablokowana
Usuwanie się z cienia porażki – jest przeciwieństwem pławienia się w odbitym blasku i polega na odcinaniu się od ludzi, którzy doznali porażki, stracili swoją reputację, dobrą opinie w społeczeństwie. Ludzie są skłonni tak czynić, szczególnie wtedy, kiedy postępki skorumpowanej osoby mogą rzucić cień na nich osobiście. Efekt usuwania się z cienia porażki występuje powszechnie po wyborach do władz.
Dysonans poznawczy
To stan dyskomfortu emocjonalnego, wywołany dwoma sprzecznymi ze sobą elementami poznawczymi na swój temat. Np. pojęcie o sobie jako osobie zdrowo żyjącej, a palimy papierosy.
Sposoby redukcji dysonansu poznawczego:
- zmiana zachowania i postaw
- wprowadzenie nowego elementu poznawczego (np. że badania mówią, że papierosy nie są szkodliwe)
- zamiana jednego z dwóch elementów poznawczych ( wujek ma 80 lat, pali i zyje)
- zamrożenie decyzji ( bronimy opcji wybranej, krytyka opcji odrzuconej; utwierdzenie się w swoim przekonaniu, krytyka cudzych pomysłów).
Dysonans po podjęciu ważnej decyzji – dysonans podecyzyjny.