System edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną w Szwecji

Uczniowie z niepełnosprawni fizycznie uczęszczają na ogół do szkół ogólnodostępnych. Na poziomie szkoły podstawowej i średniej ok. 1, 6 % uczniów uczęszcza do szkół innych niż ogólnodostępne tj. szkół dla dzieci z upośledzeniem umysłowym (särskolan) lub szkół specjalnych (specialskolan). Od czasu do czasu uczniowie särskolan odbywają zajęcia wspólnie z uczniami szkół podstawowych czy średnich. W roku 2008 kształceniem specjalnym objętych było 22 500 uczniów. Kształcenie dorosłych z upośledzeniem umysłowym (särvux) ma na celu pomoc osobom mającym trudności z przyswajaniem wiedzy w zdobyciu wiedzy i umiejętności podobne do tych, które nabywają uczniowie odbywający naukę w särskolan. Kształcenie na poziomie podstawowym i średnim możliwe jest również w państwowych szkołach specjalnych dla dzieci z upośledzeniem wzroku, słuchu, wrodzonymi niepełno sprawnościami sprzężonymi (congenital deafblindness) czy poważnym upośledzeniem mowy. Większość dzieci z tego typu niepełnosprawnością uczęszcza jednak do szkół ogólnodostępnych. W 2008 r. do państwowych szkół specjalnych uczęszczało 500 dzieci. Według obowiązującego prawa, uczelnie wyższe zobowiązane są do aktywnego popierania równych praw studentów i kandydatów niezależnie od płci, pochodzenia etnicznego, orientacji seksualnej i stopnia niepełnosprawności. Jeżeli szkole, nauczycielom czy uczniom(rodzicom) potrzebne jest wsparcie i pomoc udzielają ją władze regionalne. Istnieje też specjalna Narodowa Agencja Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych92 wspierająca władze lokalne i szkoły w organizacji i prowadzeniu szkolnictwa specjalnego. Agencja przygotowuje też podręczniki i pomoce dydaktyczne.

Model szwedzki obfituje w rozwiązania niewątpliwie innowacyjne względem tych, które możemy zaobserwować w Polsce. Poza mechanizmami, trzeba jednak pamiętać, że inkluzywny model przyjęty w Szwecji jest podbudowany kompleksowym podejściem do rehabilitacji osoby niepełnosprawnej intelektualnie od najmłodszych lat, obejmuje edukację i budowanie świadomości społecznej. To wszystko sprawia, że Szwedzi są, co do zasady, bardziej otwarci na współpracę z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie. Dodatkowo, przy efektywnym wsparciu finansowym będącym efektem socjalnego modelu polityki państwa, możliwości osób niepełnosprawnych wydają się być większe niż w innych krajach. Niemniej jednak, jak zostanie wskazane w poniższej analizie, Szwecja wciąż boryka się z problemem wykluczenia społecznego osób niepełnosprawnych intelektualnie i wciąż poszukuje nowych rozwiązań, które pozwolą na coraz pełniejsze osiągnięcie celu integracji osób niepełnosprawnych intelektualnie.