E. Mazurkiewicz – Diagnostyka w pedagogice społecznej

Diagnoza – pochodzi z języka greckiego i oznacza rozpoznanie, ściślej : rozróżnienie. Współczesna interpretacja tego terminu podkreśla dwa składniki : zebranie potrzebnych danych i ich krytyczne opracowanie na drodze rozumowania.

a) Czynności diagnostyczne i pojęcie diagnozy:

Z przeglądu diagnoz wynika , że czynnościami diagnostycznymi są : zebranie w odpowiedni sposób danych, które wymagają interpretacji, określenie na ich podstawie badanego stanu rzeczy. Trzeba odróżniać zbieranie wyłącznie prostych informacji i ich porządkowanie od diagnozy.

b) Rodzaje i typy diagnoz:

Diagnoza rozwinięta – zawiera w sobie szereg aspektów, które Ziemski nazywa „diagnozami cząstkowymi” :

- aspekt identyfikacyjny – diagnoza przyporządkowująca;

- aspekt genetyczny;

- aspekt celowościowy;

- aspekt fazy;

- aspekt rozwojowy, czyli prognostyczny.

Możliwie pełne uwzględnienie aspektów diagnozy pozwala na rozwiniętą definicję : „Diagnoza jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy obecnej oraz jego przewidywalnego rozwoju”.

Typologia diagnozy :

1.) Diagnoza deficyjna

2.) Diagnoza genetyczna

3.) Diagnoza znaczenia

4.) Diagnoza fazy

5.) Prognoza genetyczna

6.) Prognoza znaczenia

7.) Prognoza fazy – przewidywanie zmian jakie mogą zaistnieć w przyszłości i w jakim okresie czasu będą występować.

W klasycznej pedagogice społecznej diagnozę określa się jako „rozpoznawanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian”. (Radlińska)

Rodzaje przyczyn :

1.) Przyczyny wywołujące („pierwsze”, istotne)

2.) Predysponujące ( tkwiące we właściwościach danego obiektu, stanu rzeczy)

3.) Podtrzymujące lub sprzyjające rozwojowi danego stanu rzeczy lub zjawiska.

DIAGNOZA w pedagogice społecznej to opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości dokonany na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł , przy czym rozwinięte rozpoznanie obejmuje opis poszczególnego złożonego stanu i jego genezę lub przyczyny oraz wyjaśnienia znaczenia i etapu rozwoju, a także – w rozpoznaniu decyzyjnym – ocenę możliwości jego zmiany w kierunku pedagogicznie pożądanym.

Diagnoza decyzyjna – opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości, zawierający elementy które są istotne z punktu widzenia praktycznego.

Środowiskowa diagnoza decyzyjna – opis wyników badań elementów środowiska wraz z ich powiązaniami, zawierające składniki ,które są istotne z punktu działania pedagogicznego . Jest to końcowy wniosek wynikający z wykonanej przez pedagoga krytycznej oceny zebranych symptomów subiektywnych i obiektywnych.

Postdiagnoza – dokonywana w dziedzinach naukowych badających przeszłość .

• Zastosowanie :

- Nie tylko poznawcze, ale także praktyczne ;

- Jest pomocna w praktyce gdy musimy uwzględniać stosunkowo szerokie przedziały czasowe.

• Pożytki postdiagnozy :

- Wzbogacanie kompetencji w zakresie diagnostyki u podmiotu działającego;

- Jej wyniki w najmniejszym stopniu deaktualizują się

- Posiada wyjątkową moc weryfikacyjną

Diagnoza może znaleźć zastosowanie w trzech zakresach:

1.) Bezpośrednio w procesie wychowania;

2.) W poradnictwie pedagogicznym, w doradztwie i ekspertyzach;

3.)W działalności organizatorskiej , np. kierowaniu zespołami ludzkimi.

Projektowanie – zespół czynności, które wymagają wiedzy o zależnościach.

Diagnoza stosowana w działalności praktycznej – jest decyzyjną. Jedną z głównych jej cech jest fakt, że przeprowadzana jest w ścisłym związku z projektowaniem pedagogicznym , z myślą o uzyskaniu podstawy do decyzji pedagogicznej.

Metody działania : Chodzi o stosowanie metody grupowej i metody środowiskowej . Dopiero zespolenie trzech metod : indywidualizującej, grupowej i środowiskowej może podwyższyć stopień wykonywalności dyrektyw wzorca. Z takim postępowaniem wiążą się trzy rodzaje diagnozy:

1. osobniczej

2.grupy

3.środowiskowej

Zorganizowana działalność – to taka, której poszczególne części przyczyniają się do powodzenia całości. Takie składniki działania jak : cele, środki, zasoby i metody - a także warunki zewnętrzne – współwyznaczają miejsce diagnozy w cyklu działania zorganizowanego.

Cykl organizacyjny – stanowi określoną kolejność działań przy realizacji celu stopniowalnego i przy założeniu, że będą one usprawniane. Sformułowania „cykl działania zorganizowanego” dokonał Le Chatelier, który wymienia 5 etapów tego cyklu:

1.) Postawienie jasnego i ściśle określonego celu;

2.) Zbadanie środków i warunków, które trzeba zastosować, aby uzyskać stan zamierzony;

3.) Przystosowanie środków i warunków;

4.) Urzeczywistnienie, czyli wykonanie zamierzonych czynności stosownie do powziętego planu;

5.) Kontrola otrzymanych wyników i wyciąganie z nich wniosków.

Le Chatelier nazywa te 5 etapów zasadą stopniowego doskonalenia.

Cykl działania pedagogicznego można ująć w następującej postaci :

1.) etap preparacyjny;

2.) etap realizacji projektu;

3.) etap kontroli realizacji projektu.

Czynności diagnostyczne stanowią składniki wszystkich trzech głównych etapów cyklu działalności zorganizowanej, a diagnoza w nim zawarta spełnia następujące funkcje zasadnicze:

1.) Stanowi punkt wyjścia w czynnościach projektowania

2.) Pozwala na systematyczną kontrolę procesu wychowania

3.) Służy ocenie wyników działalności pedagogicznej

Cechy diagnozy decyzyjnej :

- przeprowadzona w ścisłym związku z projektowaniem

- przeprowadzona z myślą o uzyskaniu podstawy do decyzji w sferze praktyki

- jest składową działania cyklu zorganizowanego.

Rozpoznanie środowiskowe

- Badanie środowiska – bada się pewnie składniki środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowawczych, opiekuńczych, socjalnych etc. Badaniu pedagogicznemu podlegają przede wszystkim środowiskowe elementy czynne wychowawczo. Cechą diagnozy środowiskowej jest selektywne badanie.

Przedmiot badania diagnostycznego

Kryterium typowo pedagogiczne preferuje jako przedmiot diagnozy te czynniki środowiskowe, które są wysoko prognostyczne. Możemy wyróżnić dwa rodzaje składników :

1. Grupę warunków rzeczowych

2. Grupę warunków organizacyjnych.

Metodologia diagnozy :

Metoda diagnozy – wszystkie racjonalne uzasadnione sposoby postępowania diagnostycznego : zaplanowanie toku diagnostycznego, konstruowanie, dobór i zastosowanie technik zbierania i opisu cech badanego przedmiotu, rozumowanie diagnostyczne, łącznie z weryfikacją diagnozy , czynnościami prognozowania i całościową oceną wyników postępowania praktycznego.

Stosowane mierniki : ( Kamiński)

- normy średnie

-wzorzec

- wskaźnik