DIAGNOSTYKA ZATRUĆ

-Wywiad toksykologiczny

-Objawy kliniczne

-Zmiany anatomopatologiczne

-Badania laboratoryjna

cel nadrzędny ustalenie czynnika – nazwa

Zatrucie czynnikiem chemicznym, roślinnym zwierzęcym

Informacje:

-liczba chorujący; pad łych zwierząt; masowość zatruć

-gatunek/i w tym poddanych ubojowi z konieczności

-czas i miejsce (np. alkierz, pastwisko)

-przebieg i objawy: nagłe, gwałtowne, szybka śmierć /kilka h, kilka dni/

-informacje o środowisku 9cieki, fabryki, plagi)

-zabiegi polowe :nawozy sztuczne, środowisko agronomiczne

-sposób żywienia: (składowanie, przygotowanie paszy)

-warunki higieniczne gospodarstwa

-zabiegi odkażania, dezynsekcja, odrobaczanie zwierząt

--woda z procesów technologicznych przechodzących do środowiska

-produkcyjność, wydajność mleczna, mięsna, słabsze przyrosty masy ciała u młodzieży, zaburzenia cyklu płciowego, niepłodność- zatrucia przewlekłe

Wywiad w przypadku zatrucia pszczół:

-ustalenie nazwy środka chemicznego użytego w krytycznym czasie i postaci

-czas stosowania środka chemicznego (data i pora dnia)

-warunki atmosferyczne:wiatr, deszcz

-czas i miejsce zamierania pszczół

-rodzaj uprwa i faza kwitnienia roślin w tym chwastów

-zachowanie pszczół

-masowość zamierania pszczół oraz straty (przy stosowaniu insekcydów śmierć innych owadów i duże straty pszczół, przy herbicytad mniejsze zamieranie)

Objawy kliniczne

-Patognomiczne:

Lakowata krew; czosnkowa woń( w wydychanym powietrzu, treści pokarmowej); ciemny/szary rąbek na dziąsłach; odkładanie szczawianów w nerkach

-mało swoiste /orientacyjne

Wymioty, biegunka, kaszel, duszność

Objawy u zatrutych zwierząt

-ogólne: gwałtowna śmierć, bez uchwytnych objawów klinicznych: cyjanek, cykotoksynasiarkowodór, sarin, tabun, cyklon, tlenek węgla

OUN: -depresja-utrata przytomności, śpiączka alkohol , barbiturany, CO, Fenol, H2S

-zapaść, utrata przytomności z osłabieniem serca i spadek temp- As, Ag , koniczna

-pobudzenie- niepokój: atropina, kokaina, piołun, CO, Pb, grzyby

-drgawki: -toniczne: skopalamina, strychnina, toksyna teżcowa, werwtryna

-kloniczne: atropina, fizostygmina, fluorki, NaCl, Pb, mocznik

-toniczno-kloniczne: insekcydy, fosforoorg., DDT, fenol, cebula morska

układ nerwowy:

-zapalenie wielonerwowe /polineuritis/ Pb, Ag, As, DDT

Mięśnie

-sztywnosć poszczególnych grup mięśniowych: Pb,As, alkohol, jad kiełbasiany, grzyby niższe, pleśń, sporysz

-zanik poszczególnych gru: As, Pb, skrzyp, sporysz

-ogólne porażenie: bolchnicyna (?)

Układ krążeniea

-spadek tetna:fizostygmina, CO, insekcydy,fosforoorg., naparstnica

-wzrost tętna: skopolamina,azotyny, Pb, atropina

4Układ oddechowy:

-wzrost oddechów: atropina, fenol, cyjanki, NaCl, azotyny, jad pszczeli, łubin, koniczyna

-spadek oddechów:alkohol, barbiturany, czterochlorek węgla, CO, zw. Fosforoorg.

Skóra

-wilgotnośćL muskaryna, fizostygmina, insekcydy fosforoorg.

-suchoć:atropina, hioscyjamina, skopolamina, jad kiełbasiany

-wypryski: fenol, Pb, chloronaftaleny, gryka, koniczyna, lucerna, solamina, łubin, rdze, kumaryna

-brunatno-żółta barwa-As, lepik, rdze, skrzyp, łubin, pleśnie, grzyby niższe, koniczyna

Nerki:

-szkąpomocz/bezmocz: As, fenol, Hg, Pb, kw. Szczawiwy, łubin

-krwiomocz: werwtryna, No2, Cu, jad pszczeli, koniczyna, grzyby niższe, rdze, łubin

Barwniki krwi w moczu: As, Cu, solamina, rzepak, łubin

-wzrost wydzielania moczu: kofeina, skopolamina, akonityna, mocznik

Zmiany w zabarwieniu moczu:

-żółte,jasnoczerwony-fenocetyna

-żółtobrunatny-fosfor, fenol, koniczyna

-czerwonobrunatny- fenotiazyna

-zielononiebieski-błękit metylenowy

układ rozrodczy:

-poronienia/ przedwczesne porody: As, Hg, Pb, insekcydy fosforoorg., skrzyp, solami nam sporysz

Oko:

-rozszerzenie źrenic: atropina, Co, jad kiełbasiany, grzyby niższe, pleśń, sporysz, piołun

-zwężenie źrenic- fizostygmina, insekcydy fosfoorg.

-ślepota, osłabienie wzroku-As, Hg, Pb,jaskry, atropina

jama ustna

Nienaturalne zabarwienia błony śluzowej:

-żółtawa-azotyny

-brunatna-fenol

-niebieski-sole miedzi

-biaława-kw solny

-stany zapalne niekiedy z owrzodzeniami: Hg, As, koniczyna, łubin, stadybotrys

Charakterystyczna woń oddechu, wymiocin: alkohol, amoniak, fenol, H2S, insekcydy fosfoorg,mocznik, szczwół plamisty

-wzrost wydzielania śliny/ślinotok/- saponiny, fizostygmina, muskaryna, akonina, werwtryna, NaCl, zw fosforoorg., Hg, azotyny, Cu, Pb, solamina, kąkol, buraki

-spadek wydzielania śliny (suchość)-atropina, hioscyjamina, skopolamina, jad kiełbasiany

ZMIANY ANAPAT:

Zwłoki

-przyspieszony rozkład: P, Cu, jad węży, łubin

-zwolniony rozkład: fenol, lizol, formaldechy, alkohole, As, antybiotyki, sulfonamidy

Skóra:

-nadżeri:żrące kwasy/zasady, wapno, fenol

-wypryski-Hg,As

-hyperkeratoza-chlorowane naftaleny, Cd, lepik

-zabarwienie żółtawobrunatne- As, fosfor, azotyny, łubin

Mięśnie szkieletowe:

-szybkie stężenie pośmiertne-strychnin,cykuto toksyna

-zmiany zwyrodnieniwe- P, As, solamina

Jama ustna:

-stany zapalne- fenol, Hg, As, koniczyna, stachybotrys, formaldehyd

-obrzęk głośni- sublimat, formaldehyd, dwutlenek siarki

Płuca:

-obrzęk- H2S,SO2, insekcydy fosfoorg, fizostygmina, mocznik, łubin, makuk rzepakowy

-płyn w jamie opłucnej- mocznik, aflatoksyny, lepik, atachybotrys

Żoładek, jelita

-zmiany martwicowe: fenol, Hg,Pb, stachybotrys

-stany zapalne: As, Hg, Cu, sól kuchenna, insekcydy fosforoorg., lepik, solamina, stachybotrys, łubin

Wątroba:

-zmiany zwyrodnieniowe: Cu, Pb, chlorowane naftaleny, z

Insekcydy fosforoorg, lepik, aflatoksyna

-Ostry, żółty, zaniwątroby, As, Lubin, aflatoksyny

Nerki

-zmiany zwyrodnieniowe : Hg, Pb; Ad,Cu, sulfonamidy

-oddkładania się szczawianów, glikole, szczaw, szczawik

Krew:

-iasnoczerwona-cyjaneki, Co

-brunatnoczerwona-azotyny, buraki

BADANIE LAB.

1 pobieranie wysyładnie materiałów + pismo przewodnie do analizy toksykologicznej

2 Właściwa analiza toksykologiczna

3Sporządzenie protokołu

Rodzaj przesyłanego materiału

Treść pokarmowa Przypadek zatrucie roślinne	0,5-1kg 2-3kg
wątroba	500g (od masy ciała)
nerki	Jedna cała dużych, 2 małych
krew	100ml
mocz	Możliwie dużo
kości	Wycinek k. długiej ok. 250g
płuca	250g, od małych jedno
Mm prążkowane	250g
Tk tłuszczowa	200-250g
Włosy, pióra	100g
mózg	1półkula
Pasze treściwe, ziarno	0,5-1kg
Pasze objetościowe	4-5kg
Kiszonki z miejsc widocznie zmienionych	2-4kg
woda	2l
pszczoły	100g

Jak pobierać?

- do naczyń szklanych uprzednio umytych (zw chromu, detergenty)wodą i wodą destylowaną

-zabezpieczyć- w okresie letnim- obłożyć lodem i najszybciej dostarczyć

Tabela przydatności poszczególnych narządów do badania

arsen	Wątroba, treść p.p., nerki-ostre Przewlekłe- włosy, pióra, wątroba
ołów	Ostre- treść p.p., wątroba, nerki Przewlekłe- wątrobam nerki, kości
rtęć	Wątroba, treść p.p., nerki
fosfor	Treść, p.p., wątroba, krew
miedź	Wątroba, mocz, nerki
NaCl	Treść p.p, wątroba, mózg, krew
cyjanki	Treść p.p., wątroba, krew
Azotyna,azotany	Treść p.p., krew
Fenole,krezole	Wątroba, treść p.p., nerki
strychnina	Treść p.p., wątroba, krew, mózg
alkoloidy	Wątroba,treść p.p., krew
Insekcydy fosforoorg.	Krew, wątroba, treść p.p.
Insekcydy chloroorg.	Tłuscz, wątroba, treść p.p.
Środki gryzoniobójcze	Treść p.p., wątroba, krew
mocznik	Krew, treść pp

Sposób wyosobniania trucizn z materiału biologicznego;

-destylacja z parą wodną

-ekstrakcja z wodą

-ekstrakcja z rozpuszczalnikami organicznymi (aceton, chloroform,benzen)

-mineralizacja- wyodrębnienie pierwiastków sucha/mokra

-mikrodyfuzja

OGÓLNE ZASADY LECZENIA ZATRUĆ

Dla klinicznych celow:

-takie dla których jest swoiste leczenie

-takie dla których nie ma swoistego leczenia (większość)

Większość zatruć –przyczyna wiązana

Antidotum-brak dla większości trucizn

Dla większości przypadków brak specyficznego leczenia, dlatego leczenie objawowe

Terapia podtrzymująca –podstawa leczenia zatruć

„Lecz pacjenta nie trucizne”

Podstawą jest diagnoza i leczenie

1.zapobieganie wchłaniania

2.przyspieszenie eliminacji

3.terapia podtrzymująca

Wywiad:

-czy właściciel podejrzewa konkretną substancje/-dlaczego?

Jaka była ilość/forma/koncentracja

-czy ma pojemnik po substancji-niech przyniesi

-jak dawno mogło nastąpić zatrucie

-czy i jakie wystąpiły objawy kliniczne

-jak i czy się pogłębiają?

-czy tylko 1 zwierze uległo zatruciu

- czy u zwierzęcia występują dodatkowe choroby

-czy przyjmuje jakies lekki

Możliwe zalecenia:

-dostarczyć najszybciej do lekarza weterynarii

-usunąć truciznę z powierzchni ciała (odkurzyć, zmyć wodą z lekkim detergentem: mydło, szmpon), przepłukać oczy (sól fizjologiczna), podać mleko/wode do picia(np. zatrucie ropa a może przełykać

-indukowanie wymiotów

-tylko gdy nie ma przeciwwskazań

-rutynowo nie zaleca się

-NaCl-u psów, kota 2-3łyżeczki per os, wymioty 1-15min; skutki uboczne: hipernatremia, krwawe wymioty, obrzęk mózgu, konwulsje- często więcej szkód niż korzyści

-3%H2O2 koty, psy 1-5ml/kg m.c. p.o. nie powinno się przekraczać 50ml na psa i 10ml na kota; nie ma poważnych skutków ubocznych, ryzyko adsorpcji przy podaniu

Po zebraniu informacji przejrzeć lterature, centrum informacji toksykologicznej, przeliczenie dawek

Następnie ocena:

-czy wystąpiła potencjalnie toksyczna ekspozycja?

-czy wystąpiła potencjalnie śmiertelna ekspozycja

-jakie są objawy dla danej trucizny

-czy objawy SA wczesnym czy późnym stadium

-czy wystąpienie i ewolucja jest typowa dla trucizny

Leczenie ostrych zatruć

1etap-ocena stanu klinicznego

2etap-pierwsza pomoc

3etap-diagnoza zatruć

4etap-leczenie

I etap

Wydolność układu oddechowego, krążenia, nerwowego; liczba oddechów, tętno, świadomość

Temperatura per rectum

II etap

Utrzymanie podstawowych funkcji życiowych, jeśli istnieje zagrożenie przywrócenie ich

Reanimacja i intensywna terapia

-drożność dróg oddechowych

-Dostęp do żyły- wenflon

-przywrócenie oddechu i krążenia

-Zwalczanie zaburzeń serca

-terapia wodno-elektrolitowa

Nawadnianie:

-przy zatruciu substancjami nefrotoksycznymi

-zapobieganie hipowolemi

-zapobieganie odwodnieniu

Tlen:

-przy zatruciu CO

Rutynowe badanie hematologiczne i bichemczne:

-glukoza, elektrolity, mocznik, kreatynina, enzymy wątrobowe

-USG, EKG

Skurcze

-częsty objaw, leczenie ogólne

-odróżnić drżenie kilku- kilkunastu grup mięsni od skurczu

-mogą indukować hipertermie

Diazepam 0,5mg/kg m.c. i.v. można powtórzyć 1 raz później rozważamy wlew ciągły lub inny lek

Pentobarbital 5-20mg/kg m.c. i.v. dodatkowo działa anestetycznie. Jeżeli powtórzą się drgawki rozważyć wlew ciągły 1-6mg/kg m.c./h

Obrzęk mózgu i wzrost ciśnienia wewnątrz czaszkowego

-predyspozycja u pacjentów z drgawkami na wzrost ciśnienia czaszkowego=>szybkie pogorszenie stanu ogólnego i statusu neurologicznego (nierówne źrenice, depresja pnia mózgu, oczopląs, (?) liczba oddechów i uderzeń serca)

Mannitol 0,5-1g/kg m.c.

IIIetap –diagnoza

IV etap –leczenie

1przerwanie kontaktu z trucizną

2zapobieganie dalszemu wchłanianiu

3przyspieszenie eliminacji trucizny z organizmu

odtrutki

Cel: zmin. Ryzyko podrażnienia skóry i wchłaniania przez skórę, wchłaniania przez przewód pokarmowy w skótek lizania; kąpiel z łagodnym detergentem (mydło,szampon, płyn do mycia naczyń) wielokrotne płukanie wodą, wysuszyć dokładnie –nie stosować olejków! Jeśli na skórze substancja drażniąca bardzo delikatnie, pamiętać o chronie osoby wykonującej zabieg. U psów z długa sierścią rozważyć wycięcie sierści, Podać węgiel aktywny

1.Oczy: natychmiast ciepłą wodą, sole fizjologiczne, kontynuować przez 20-30minut; nie zobojętniać kwasem, zasadą;

2.Usuwanie z przewodu pokarmowego

-Cel: zapobieganie wchłanianiu i ograniczenie przez jej usunięci

Skuteczność zależy od:

-czasu- pomiędzy pobraniem a usunięciem

-rodzaju trucizny

Sposoby---wymioty, płukanie żołądka

Czas-brak zgodności do jakiego czasu jest skuteczne po 4 h już w dwunastnicy; po 2h po zjedzeniu duża część w żołądku, rozważyć opróżnienie żołądka przynajmniej 3(4)h po zjedzeniu

Zawsze rozważyć korzyści i ryzyko

-stan kliniczny pacjenta

-cechy podejrzewanej substancji- właściwości fizyczne, cechy chemiczne, ilość

Wywoływanie wymiotów:

Przeciwwskazania

-nieprzytomny, bardzo osowiały, bardzo pobudzony, słabe odruchy połykania-aspiracja treści

-substancjie o właściwościach żrących- większe uszkodzenia , przerwanie ciągłości tkanek- perforacja żoładka/przełyka

-pochodne ropy naftowej-niska lepkość, łatwo mogą aspirować i spowodować zapaleni płuc

Wskazania:

-jeżeli spożyta substancja zawiera potencjalnie niebezpieczne związki np. pestycydy, Pamiętać o działaniu leków wymiotnych np. działanie sedacyjnenależy to uwzględnić i zawsze mieć przy sobie:

Pomo -0,04g/kg i.v. z wyboru u psów

Xylazyna- u kotów

Płukanie żoładka

Przeciwskazania:

-po spożyciu substancji drażniących

-przeciwskazania do znieczulenia ogólnego

-jeśli można wywołać wymioty

Wskazania:

-u pacjentów z przeciwwskazaniem lub nie można było wywołac wymiotów

Zasada-wymaga sedacji, intubacji

Sondy-podwójna albo najszersza z bocznymi otworami

Stosuje się roztwory soli, zawiesiny węgla(może uniemożliwić ocene wyglądu popłuczyn) zaleta –jeśi treść w dwunastnicy zastosowanie wegla wymiesza się z treścią

Wziąć pod wagę oziębienie organizmu u młodych i małych przy intensywnym płukaniu

Wykonanie:

1.zaintubować, nadmuchać balonik(mankiet)

2.zmierzyć zwierze od początku nosa do wyrostka mieczykowatego i dopasowac (oznaczyć) długość sądy by nie perforować żołądka, włożyć sondę

3.wlać płyn przez sondę- łagodnie- zostosować lejek

4ilość płynu 5-10ml/kg m.c. każde płukanie maksymalnie 20ml/kg m.c.

5zwierze pochylic nosem w dół, obniżyć głowę poza krawędź stołu, gdy sonda jest już założona przed płkaniem zmniejsza to ryzyko aspiracji

6.obniżenie zewnętrznego końca zgłębnika powoduje opróżnienie żołądka przez grawitacje/można odsysać/

7.powtażać do klarownych popłuczyn (nawet do 40razy)

8.rozważyć podanie węgla przez sondę

Ostrożnie wyciągnąć zgłębnik

10. oczyścić dogardłową część jamy ustnej prze usunięciem rurki tchawiczej

Powikłania:

-aspiracja do dróg oddechowych

-mechaniczne uszkodzenie przełyku/żołądka

-zaburzenia wodno-elektrolitowe

Ad2. Zapobieganie wchłanianiu

-węgiel aktywny- absorbuje wiele trucizn, ułatwia pasaż przez przewód pokarmowy, skuteczność zależy od czasu, może przerwać krążenie wątrobowo-jelitowe i wzrost szybkości dyfuzji związków z organizmu. Można podać przez sondę po płukaniu/wymiotach Przeciwskazane jeśli podajemy potym lek

Podawać wielokrotnie jeśli:

-ulega cyrkulacji wątrobowo-jelitowej

-ma niski współczynnik dystrybucji

-może powodować ograniczenie motoryki żołądka

1-4(5)g/kg m.c. co 4-6h do czasu czarnego kału (maksymalnie 8 g/kg m.c.)

Stosuje się prawie przy wszystkich zatruciach przez przewód pokarmowy

Przeciwskazania:

-po połknieciu substancji drażniących

-pacjenci wymiotujący z drgawkami

-podejżenie możliwości wystąpienia perforacji przeodu pokarmowego

Substancje absorbowane prze węgiel:

-amfetamina, antybiotyki, antyprostaglandyny, atropina, barbiturany, błekit metylowy, chlordan, dizaepam, fungicydy, feny lana,glikol etylenowy, glikozydy nasercowe, kamfora, karbaminiany, kokaina,opiady, organiczne połączenia metali, paracetamol, rondacytyna antykoagulanty, strychnina, teofilina, trój cykliczne antydepresanty, związki chloro organiczne

Słabo absorbuje:

-alkoholem metale ,środki żrące, węglowodany

Ad 3. Przyspieszenie eliminacji

Poza przeodem pokarmowym drogą eliminacji są nerki;

-diuretyki

-diureza z użyciem płynów

-zmiana pH moczu

-hemodializa, dializa otrzewnowa

Diuretyki- przy niewydolności nerek

Furosemit 5ml/kg i.v co 6-8h

Monnitol 0,25-1g/kg i.v. co6h

W innych przypadkach diureza przez nawodnienie

Ad 4. Odtrutki

Mniej 5% potencjalnych toksyn ma odtrutki lub efektywnych antagonistów. Antitoda tylko przy DEFINITYWNEJ diagnozie!

paracetamol	Merkaptamina
anitraza	yohimbina
rodentycydy	Wit K
Glikol etylowy	4metylopyrazole, etanol
arsen	Dimerkaprol (BAC)
kadm	EDTA,penicylina, wersenian sodowowapniwy
chlorokalcyferol	Pomidronn sodu
Cu	Penicylina, octan cynku
krymidyna	Wit B6
Glikozydy naparstnicy	Digitalis-antidot
Fe	Deferoksamina
Pb	EDTA, BAL, penicylina, DMSA
Hg organiczna	DMSA (eksperymenty)
Hg nie organiczna	EDTA, DMSA, penicylina
Opiaty, alkohol etylenowy	Nalokon
Insektycydy fosfoorganiczne	Atropina+obidoksyen
karbaininiany	Atropina
ksylazyna	yohimbina
cynk	EDTA, depenicylamina
Muchomor sromotnikowy	Penicylina potasowa
Efedryna, amfetamina	Fizostygmina
Atropina, skopolamina	Fizostygmina
Leki psychotropowe	Fizostygmina
Żmija zygzakowata	Antytoksyna jadu żmiji

Substancje powodujące ślepotę: Pb, glikol etylowy, metyloaldehyd , sól, niektóre leki przeciw pasożytnicze (oparte na iwermektynie)

Substancje powodujące nieprawidłową prace serca:

-insekcydy fosforoorganiczne, karbaminiany

-alkonityna

-amfetamina, kokaina, teobrominy

-antydepersanty

-pochodne ropy naftowej

-kobalt, selen

-amitraza

-cyjanek

-glikozydy naparstnicy

-grzyby

-jad żmiji

-avocado

-rododendron

Substancje zaburzające żołądkowo-jelitowe

-insekcydy fosforoorganiczne i karbaminiany

-fosforek aluminium, cynku, magnezu

-arsen, kadm, Cu, Fe, Pb, Hg

-kofeina, teobromina, nikotyna

-glikozydy naparstnicy, glikol etylowy, etanol

-rodzynki, rododendron, azalie NLPZ, trichoteceny

Substancje powodujące zaburzenia homestazy:

-rodentywydy antykoagulacyjne

-NLPZ, jad żmiji, toksyny związane z niewydolnością wątroby (aflatoksyny, paracetamol, cynk, ksynitol, miedź, grzyby

-toksyny związane z trambazytopenią (cefolosporyny, diuretyki, heparyna, fenol)

Substancje powodujące zaburzenia pracy wątroby

-paracetamol, eflatoksyny, Cu, Fe, Pb, diazepam, mebendazol, grzyby, citrozeniny, NLPZ, pochodne ropy naftowej, fenol, stamazolol, Wit. A, ksylitom

Substancje mogące powodować hipotermię:

-kokaina, haloten, chmiel, drgawki

Substancje mogące powodować depresje OUN

-aceton, amitraza, barbiturany, chloro kalcyferol, glikol etylowy, etanol, metanol, iwermektyna, grzyby, nikotyna, opioidy, ksylitom

Substancje powodujące pobudzenie OUN:

-insekcydy fosfoorg. karbqminiany

-atropna, amfetamina, antydepresanty, kofeina, LSD

-chlorowe węglowodany, amitraza, glikol etylenowy, metaldehyd, trójpierścieniowe antydepresanty

Substancje powodujące zaburzenia pracy nerek

-antybiotyki (osytetracyklina, sulfonamidy, gentamecyna, meomecyna), paracetamol

-biomat, kwas borny

-Cd, Cu, Pb, Hg, Zu

-glikol etylowy

-winogrona, rodzynki, lilie,grzyby

-NLPZ, adratoksyny

Substancje powodujące zaburzenia układu oddechowego:

-insekcydy fosfoorg., karbaminiany

-chlorowane węglowodany

-formaldehyd, freon, jodyna, Hg, Se, opiady, pochodne ropy naftowej, fosforek cynku, magnezu, aluminium

Substancje powodujące zaburzenia pracy mięśni

-insekcydy fosfororganiczne

-aresn, botulina

-jad węży/ pajaków

-sucynylocholina