Teoria Marksa
Według Marksa klasa to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji – środków, które zapewniają im utrzymanie. Przed rozwinięciem się przemysłu, były to ziemia, narzędzia uprawy roli lub zwierząt hodowlanych. W społeczeństwach przedindustrialnych były więc dwie główne klasy: właściciele ziemscy (arystokracja, szlachta, właściciele niewolników) i Ci, którzy ziemię uprawiali (chłopi pańszczyźniani, niewolnicy i wolni chłopi).
Kiedy większego znaczenia nabrały fabryki, urzędy, maszyny oraz dbra lub kapitał pozwalający je kupić, powstały nowe klasy:
Właściciele tych nowych środków produkcji – przemysłowcy, czyli kapitaliści
Ci, którzy zarabiają na utrzymanie sprzedając im swoją pracę – klasa robotnicza, czyli „proletariat”
Wg. Marska relacje klasowe mają charakter wyzysku. W ciągu dnia pracy robotnicy wytwarzają więcej niż potrzeba pracodawcom na wynagrodzenie ich za wykonaną pracę. Ta wartość dodatkowa jest źródłem zysku, który kapitaliści wykorzystują na własny użytek.
Marks był porażony nierównościami, jakie wytwarza system kapitalistyczny. Rozwój nowoczesnego przemysłu pozwala na tworzenie majątków na niespotykaną dotąd skalę, gdy tymczasem sami robotnicy w zasadzie nie korzystają z wytwarzanego dzięki ich pracy dobrobytu.
Majątek gromadzony przez klasę kapitalistów rośnie, a sami robotnicy pozostają ubodzy. Marks zwracał uwagę, że różnice między kapitalistami a proletariatem nie są tylko różnicami ekonomicznymi. Przykładowo praca w nowoczesnych fabrykach, ze względu na automatyzację jest coraz bardziej monotonna, a wręcz przygnębiająca, codziennie w rutynowych i identycznych warunkach.
Pauperyzacja – proces ubożenia klasy robotniczej, w stosunku do klasy kapitalistów.
(źródło: Socjologia, Giddens)
Weber
Teoria oparta na analizach Marksa, ale zmodyfikowana i dopracowana. Podobnie jak Marks uważał, że społeczeństwo jest naznaczone konfliktami na tle władzy i dóbr, jednak zamiast przeciwstawiać sobie klasy na poziomie tylko ekonomicznym, stworzył bardziej rozbudowany model stratyfikacji.
Zdaniem Webera stratyfikacja społeczna nie jest wyłącznie kwestią istnienia klas, składają się na nią również dwa inne aspekty: status i partyjność. Te trzy (klasa, status, partyjność) nakładające się na siebie wymiary, dają ogromną liczbę pozycji, jakie jednostka może zajmować w społeczeństwie.
Do czynników wpływających na stratyfikację, należą np.: umiejętności i referencje, czyli kwalifikacje, które decydują o tym, jaką pracę może otrzymać dana jednostka. Uważał, że duży wpływ na szanse życiowe jednostki ma jej pozycja rynkowa. Osoby pracujące na stanowiskach kierowniczych i inteligencja zarabijaą więcej i mają lepsze warunku pracy niż na przykład robotnicy. Dzięki swoim kwalifikacjom jak studia, czy nabyte umiejętności, są bardziej „rynkowi”.
Status w teorii Webera odnosi się do różnic między grupami społecznymi w zakresie szacunku czy też prestiżu, jakim inni darzą ich członków. W społeczeństwach tradycyjnych status był często determinowany wiedzą, jaką o danej osobie można było uzyskać w bezpośrednich interakcjach w wielu różnych sytuacjach na przestrzeni lat. W miarę rozrastania się społeczeństw, coraz trudniej było przyznawać status na tej zasadzie. Zamiast tego zaczęto wyrażać status za pośrednictwem stylu życia. Wyznaczniki i symbole statusu – takie jak sposób mieszkania, ubierania się, mówienia i wykonywany zawód - pomagają kształtować pozycję społeczną jednostki w oczach innych. Ludzie o podobnym statusie tworzą społeczność, w której panuje poczucie wspólnej tożsamości.
Marks uważał, że różnice statusowe są wynikiem podziałów społecznych, natomiast zdaniem Webera różnice statusowe nie zawsze wiążą się z przynależnością klasową jednostek. Przykładowo zubożała arystokracja, mimo straty większości majątku, nadal może cieszyć się wysokim poważaniem; nowobogactwo z drugiej strony jest często traktowane pogardliwie przez ludzi, którzy są zamożni od pokoleń.
Wg. Webera ważnym aspektem władzy, jest partia – czyli grupa jednostek, które współpracują ze sobą, gdyż mają podobne pochodzenie, interesy lub cele i działa w sposób zorganizowany, dla osiągnięcia określonego celu, który leży w interesie jej członków. Partie są ponadklasowe, bo mogą się odnosić do kwestii dotyczących różnych klas, na przykład religii lub ideologii narodowych. Partie do których należą ludzie, wyrażają zarówno poglądy religijne, jak klasowe.
(źródło: Socjologia, Giddens)
Pierre Bourdieu
Analiza dokonana na przykładzie społeczeństwa francuskiego w latach 60 i 70.
Współcześni socjlogowie coraz częściej uważają, że podstawową miarą przynależności klasowej jednostek nie powinny być ich warunki materialne i zatrudnienie, ale czynniki kulturowe, jak style życia i wzory konsumpcji. Zgodnie z tym podejściem, w dzisiejszych czasach większą rolę odgrywają symbole i czynniki związane z konsumpcją. W coraz większym stopniu podstawą tożsamości jednostek staje się wybór stylu życia – sposób ubierania się, odżywania, dbałość o własne ciało sposób wypoczywania – a w coraz mniejszym tradycyjne wskaźniki klasy, jak zatrudnienie.
Bourdieu wyróżnia grupy klasowe na podstawie różnic posiadanego przez jednostki kapitału kulturowego i ekonomicznego. Jednostki coraz bardziej różnią się od siebie nie tyle dochodami i zawodem, ile smakiem kulturowym i sposobami spędzania wolnego czasu. Pomaga im w tym rozrastająca się grupa handlarzy potrzeb, coraz większa liczba ludzi prezentujących i reprezentujących dobra i usługi – symboliczne bądź materialne – przeznaczone do konsumpcji w systemie kapitalistycznym. Specjaliści od reklamy, marketingu, projektanci mody, styliści, projektanci wnętrz, osobiści trenerzy, terapeuci i projektanci mody, styliści, projektanci wnętrz, osobiści trenerzy, terapeuci i projektanci stron internetowych to tylko kilka przykładów specjalistów zaangażowanych w kształtowanie smaku kulturowego wśród rosnącej społeczności konsumentów i promowanie wyborów życiowych.
(źródło: Socjologia, Giddens)
Jednym z kluczowych pojęć wprowadzonych przez Bourdieu jest Dystynkcja, która polega na tym, by pogłębiać i podkreślać różnicę dzielącą klasy dominujące od podporządkowanych, przede wszystkim przez odrzucenie w bezpośredni sposób rozumianej celowości i praktycznej użyteczności i przeniesienie we wszystkim punktu ciężkości na wymiar estetyczny i wymiar przyjemności: odmowa (le refus) praktyczności.
(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pole_%28socjologia%29#Pole_w.C5.82adzy)
Przemoc symboliczna – jedna z kluczowych kategorii teorii francuskiego socjologa Pierre'a Bourdieu. Jest to miękka forma przemocy, która nie daje po sobie poznać, że jest przemocą. Polega na uzyskiwaniu różnymi drogami takiego oddziaływania klas dominujących czy uprzywilejowanych na całość społeczeństwa i na klasy podporządkowane, by podporządkowani postrzegali rzeczywistość, w tym samą relację dominacji, której są ofiarą, w kategoriach percepcji i oceny, które wyrażają interes klas dominujących. W ten sposób podporządkowani postrzegają swoją sytuację jako naturalną lub nawet korzystną czy pożądaną dla nich samych, bo postrzegają rzeczywistość społeczną w kategoriach stworzonych przez klasy dominujące w celu legitymizacji ich dominującej pozycji.
Koncepcja przemocy symbolicznej wiąże się z koncepcją habitusu. Edukacja miała być czymś co niweluje nierówności społeczne. Bourdieu na podstawie badań nad systemem edukacyjnym doszedł do wniosku, że doprowadza on do odtworzenia się struktury, do jej reprodukcji. Instytucja, która miała walczyć z podziałami społecznymi, wzmacnia je. Szanse edukacyjne ucznia w znacznej mierze zależą od dopasowania jego habitusu do habitusu wymaganego przez system edukacyjny, habitusu wyższych klas klasy średniej, klasy dominującej.
(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemoc_symboliczna)
Kapitał kulturowy – pojęcie wprowadzone przez francuskiego socjologa Pierre Bourdieu na określenie idei, wiedzy, umiejętności i przedmiotów o wartościach kulturowych, jakie ludzie nabywają, w czasie uczestnictwa w życiu społecznym. Wyraża się on w pierwszym rzędzie w językowych i kulturowych kompetencjach jednostki.
(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kapita%C5%82_kulturowy)