Istota i funkcje uwagi

Uwaga stała się jednym z głównych pojęć psychologii poznawczej. Uwaga jest mechanizmem redukcji nadmiaru informacji. System poznawczy może przetworzyć tylko ułamek tego, co potencjalnie jest mu dostępne. Zmuszony jest kontrolować procesy odbioru i przetwarzania informacji, aby uniknąć niebezpiecznych skutków przeładowania. Na każdym etapie przetwarzania ilość potencjalnie dostępnych informacji wielokrotnie przekracza ograniczone możliwości systemu poznawczego. Uwaga jest mechanizmem, dzięki któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do organów zmysłów, przypominamy tylko część informacji zakodowanych w pamięci, uruchamiamy tylko jeden z wielu możliwych procesów myślenia i wykonujemy tylko jedną z wielu możliwych do wykonania reakcji.

     Uwaga  a  świadomość

Dawniej uważano, że jeśli coś znajduje się w polu uwagi, to automatycznie musi znaleźć się w polu świadomości.  Współcześnie przyjmuje się, że pole uwago jest szersze od pola świadomości, zatem możliwe jest ”zwracanie uwagi” na bodźce, z których istnienia nie zdajemy sobie sprawy.  W związkach uwagi ze świadomością odróżniamy świadomość introspekcyjną od percepcyjnej(Armstrong,1989). Pierwsza polega na zdawaniu sobie sprawy z własnych procesów psychicznych, czyli z tego, że coś wiemy, spostrzegamy lub o czymś myślimy. Druga polega na zdawaniu sobie sprawy z tego, co dzieje się w otoczeniu(w tym: we własnym ciele). Możemy przez dłuższy czas prowadzić samochód, nie zdając sobie sprawy z wydarzeń na drodze. Zdarzenia tego rodzaju przeżywamy, jako przerwę w świadomości. Towarzyszą jej jednak stany świadomości wyłącznie percepcyjnej. Niektóre czynności zachodzą dzięki uwadze skupionej na bardzo niewielkiej liczbie bodźców, – ale skupionej intensywnie. Inne czynności mogą zachodzić w stanach uwagi rozproszonej, obejmującej wiele bodźców lub obiektów w sposób mniej intensywny(Kolańczyk, 1991). W niektórych wypadkach związki uwagi ze świadomością są jeszcze słabsze. W psychologii współczesnej wyróżnia się tak zwane procesy przeduwagowe (Neisser, 1967), polegające na przedświadomej obróbce bodźców, zwykle prezentowanych w bardzo krótkim czasie lub w sposób zdegradowany. Np. krótka ekspozycja rysunku uśmiechniętej twarzy sprawia, że eksponowana zaraz po niej litera alfabetu chińskiego oceniana jest, jako sympatyczna, mimo że nic nie znaczy dla osób nieznających chińskiego(Murphy i Zajonc, 1994).Procesy przeduwagowe polegają, zatem na odbiorze, selekcji i obróbce bodźców, z których działania nie zdajemy sobie sprawy.

            Czynności automatyczne i kontrolowane

Związki uwagi ze świadomością ujawniają się w szczególny sposób w związku z podziałem na dwa typy czynności: automatyczne i kontrolowane(Schneider i Shiffrin, 1977). Czynności automatyczne zwykle są wynikiem długiego procesu nabywania wprawy. Na początku czynność jest wykonywana pod całkowitym nadzorem świadomości, np. wtedy, gdy zaczynamy naukę prowadzenia samochodu lub czytania. Po pewnym czasie czynność nie wymaga już świadomej kontroli, choć w pewnych warunkach może być wtórnie uświadomiona. Np. kierowca może zdać sobie sprawę z kolejności ruchów potrzebnych do redukcji biegów, choć zwykle nie jest mu to potrzebne. Przyjmuje się, że czynności automatyczne wykonywane są równolegle, a kontrolowane –szeregowo. Czynności automatyczne są szybkie, a kontrolowane –wolne. Spowolnienie czynności kontrolowanych wynika z faktu, że wszystkie ruchy muszą być wykonywane jeden po drugim. Czynności kontrolowane są wykonywane mniej płynnie i z większym wysiłkiem niż czynności automatyczne. Człowiek szybko się męczy, wykonując czynność jeszcze niezautomatyzowaną np. początkujący kierowca lub osoba niezbyt biegła w języku obcym, zmuszona do porozumiewania się z cudzoziemcem. Czynności kontrolowane są sterowane „globalnie”, czyli z zaangażowaniem całego systemu poznawczego szczególnie uwagi i pamięci roboczej. Czynności automatyczne są sterowane przez struktury „lokalne”, nie angażują mechanizmów uwagi i pamięci, albo też robią to w minimalnym zakresie. Np. Osoba pisząca tekst podręcznika używa klawiatury komputera. Nie zastanawia się nad tym, gdzie są umieszczone poszczególne znaki; nie musi też pamiętać, w jaki sposób wykonać określone czynności związane z edycją tekstu, takie jak podgląd wydruku, automatyczny zapis na dysk, sprawdzanie pisowni itd. Dzięki temu autor podręcznika może przeznaczyć wszystkie zasoby poznawcze na świadomą, globalną kontrolę czynności znacznie ważniejszą od wyszukiwania znaków na klawiaturze, mianowicie na planowanie kolejnych zdań i akapitów, przywoływanie z pamięci potrzebnych informacji, a także decydowanie, w jaki sposób o tym wszystkim napisać, aby czytelnik nie miał trudności ze zrozumieniem tekstu.

 

            Funkcje    uwagi

Wyróżnia się cztery podstawowe funkcje procesów uwagi:

a) selektywność

b) czujność

c) przeszukiwanie

d)  kontrola czynności jednoczesnych

Jednak uwaga działa, jako zintegrowany system poznawczy.

a)     Selektywność

 

Selektywność to zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych. Przykładem selekcji jest odbiór informacji na tłumnym i głośnym przyjęciu. Colin Cherry (1953) zauważył, że podczas przyjęcia nie słyszymy większości wypowiedzi, koncentrujemy się tylko na tym, co mówią do nas nasi najbliżsi sąsiedzi. Dzięki selekcjonującej funkcji uwagi jesteśmy w stanie wykonywać większość codziennych czynności, np. słuchać wykładu, czytać książkę lub wybierać produkty w supermarkecie, mimo nieustannego działania innych źródeł informacji, takich jak hałas, przypadkowo zasłyszana rozmowa lub własne, natrętne myśli. Niekiedy selektywność uwagi zawodzi, a wtedy zaczynamy przetwarzać informacje, które powinny być skutecznie zignorowane. Przysłuchujemy się, więc „nieważnej” rozmowie, pogrążamy się w „nieistotnych” myślach lub wspomnieniach, zdajemy sobie sprawę z mrowienia w dolnych kończynach lub ze skrzypienia krzeseł w sali wykładowej, zamiast skoncentrować się na bieżącej aktywności. Co jest istotne, a co należy zignorować, albo, kiedy i dlaczego uwaga „przepuszcza” informacje nieistotne, należą do podstawowych zagadnień podejmowanych przez  teorie uwagi selektywnej.   

 

b)     Czujność

 

Czujność jest to zdolność długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowania pozostałych bodźców zwanych szumem. Np. żołnierz na warcie musi być zdolny do natychmiastowego zareagowania na najmniejszy sygnał zagrożenia, mimo że wcześniej przez kilka godzin nic się nie działo tzn. działo się bardzo wiele, ale były to bodźce nieistotne, czyli szum.  Trudność, jakiej musi sprostać mechanizm uwagi, polega na tym, że szum działa nieustannie, usypiając czujność, natomiast sygnały działają rzadko i w nieoczekiwanych momentach. Tak naprawdę konsekwencje zignorowania sygnału mogą być ogromne  np. praca wartownika, kontrolera ruchu powietrznego, albo innej osoby, której sprawność decyduje o życiu ludzkim. Czujność uwagi decyduje też o kompetencji społecznej człowieka, ponieważ w wielu ważnych sytuacjach społecznych trzeba w porę  wykryć sygnał, ukryty w olbrzymiej ilości szumów.

            C)  Przeszukiwanie   

Przeszukiwanie  jest  procesem aktywnym. Polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium. Np. urzędnik pocztowy przeszukuje plik listów, aby sprawdzić, czy wszystkie są prawidłowo opłacone. Wojskowy dokonuje inspekcji mapy sztabowej w celu wykrycia interesujących go obiektów. Większość przykładów, jak również większość badań nad przeszukiwaniem, dotyczy percepcji wzrokowej. Mowa tu o zjawisku selektywnej uwagi wzrokowej (Heijden, 1992). Podstawowym czynnikiem utrudniającym przeszukiwanie jest obecność bodźców zakłócających, czyli dystraktorów. Efektywność i czas przeszukiwania pola percepcji wzrokowej zależą od liczby dystraktorów, ich podobieństwa do szukanego sygnału i wzajemnego podobieństwa samych dystaktorów. Przykładem jest tutaj rysunek przedstawiający literę, jako obiekt złożony z kilku cech, jest ona trudniej wykrywalna niż ukośna kreska stanowiąca pojedynczą cechę. Ale ta sama litera może być łatwo wykrywalna, jeśli jest jedyną dużą literą ukrytą pośród małych liter, a trudno wykrywalna-jeśli jest ukryta pośród innych dużych liter.

            d)Kontrola czynności jednoczesnych         

Człowiek prawie zawsze wykonuje wiele czynności w tym samym czasie, np.      gotując spaghetti, słucha wiadomości radiowych albo słuchając wykładu i analizując jego treść, jednocześnie robi notatki. W większości wypadków jednoczesne wykonywanie kilku czynności nie pociąga za sobą negatywnych skutków, ponieważ czynności są dość proste albo dobrze zautomatyzowane. Problem pojawia się, gdy jedna z jednoczesnych czynności staje się bardziej wymagająca. Np. sporządzenie notatek podczas wykładu może przekroczyć nasze możliwości, jeśli wykład jest trudny, źle przygotowany lub wygłaszany w obcym języku. Każda czynność wymaga pewnej porcji ogólnej energii mentalnej, zwanej zasobami uwagii (Kahneman, 1973), których ilość jest ograniczona. Dlatego jednoczesne wykonywanie dwóch czynności naraz doprowadza do pogorszenia wykonania przynajmniej jednej z nich, chyba, że obie są proste i nie przekracza to wówczas ogólnych możliwości systemu. Jeżeli przekracza oznacza to, że jedna z czynności może być uprzywilejowana i poziom jej wykonania się nie obniża kosztem drugiej. Niekiedy, jeżeli nie wiadomo która czynność jest ważniejsza, może dojść do obniżenia poziomu wykonania jednej i drugiej. Obsługa czynności jednoczesnych wymaga skutecznego działania mechanizmu przełączania uwagi z jednej czynności na drugą. Zgodnie z hipotezą przełączania, nawet czynności w pełni zautomatyzowane i wykonywane równolegle wymagają więcej czasu niż każda z nich osobno.

Teorie uwagi selektywnej

Teorie uwagi selektywnej powstały w odpowiedzi na pytanie, co decyduje o  odrzuceniu pewnych informacji, jako nieistotnych. 

Teorie wczesnej selekcji

Koncepcje wczesnej selekcji zakładają że przyjęcie informacji ważnej, a odrzucenie zbędnej, dokonuje się na wczesnych etapach przetwarzania informacji. W związku z tym mechanizm uwagi ma się kierować sensorycznymi, fizycznymi właściwościami bodźców.

Model Broadbenta

Broadbent  prowadził badania przy pomocy tak zwanej techniki cienia     wprowadzonej jeszcze przez Cherryego (1953). Technika cienia polega na jednoczesnym prezentowaniu dwóch różnych komunikatów do obojga uszu osoby badanej, której uwaga „podąża jak cień” za jednym z nich. Sens tej techniki polega na tym, że jeśli uwaga „podąża jak cień” za jednym komunikatem, drugi powinien być ignorowany. Można, zatem spytać, czy docierają do nas jakieś treści zawarte w przekazie ignorowanym, a jeśli tak, to, jakie, kiedy i od czego to zależy. Pierwotnie Cherry sadził, że do kanału ignorowanego nie dociera nic lub prawie nic. Dociera np. to, czy głos w kanale ignorowanym jest męski, czy żeński, ale nie dociera, czy przekaz jest w języku ojczystym, czy obcym. Późniejsze badania wykazały jednak, że uwaga „przepuszcza” pewne informacje z kanału ignorowanego. O przepuszczeniu przez „bramkę” jakiejś informacji nie decyduje jej znaczenie, lecz cechy fizyczne(intensywność, barwa głosu). Broadbent stworzył teorię filtra uwagi, przedstawia się ją w postaci dużej litery Y. Górne ramiona litery to kanały stymulacji sensorycznej czyli np. prawe i lewe ucho-są to tzw. „poczekalnie” dla bodźców, zanim zostaną wpuszczone na wyższe, semantyczne piętra obróbki. Noga litery Y -to wyższe piętro obróbki bodźca jest zwana „wąskim gardłem” a inaczej „szyjką od butelki”. Uwaga jest mechanizmem decydującym o tym, które „ramię” sensoryczne otrzyma wstęp do „nogi”. W rezultacie informacje nie dopuszczone do natychmiastowej obróbki na poziomie semantycznym zostają odrzucone definitywnie i nieodwracalnie. W ten sposób system poznawczy broni się, przed skutkami grożącego mu przeładowania informacyjnego. Jednak model Broadbenta spotkał się z krytyką. Gray i Wadderburn(1960) zmodyfikowali technikę cienia w ten sposób, że zamiast dwóch różnych tekstów prezentowali dwa ciągi bodźców, składające się z cyfr bądź ze słów. Cyfry i słowa były przemieszane w obydwu kanałach, prezentowanych osobno do każdego ucha. Okazało się, że osoby badane bez żadnych trudności przełączały się z jednego kanału na drugi, odbierając spójny komunikat, np. „Szła dzieweczka do laseczka”. W innych badaniach okazało się, że spontaniczne przełączanie uwagi z jednego kanału na drugi zachodzi nawet wtedy, gdy oba kanały zawierają informację tego samego rodzaju np. tekst (Treisman,1960). Eksperymenty różnych badaczy doprowadziły do utworzenia konkurencyjnych teorii selekcji uwagi.

Teorie późnej selekcji

Koncepcje późnej selekcji zakładają, że wybór i odrzucenie informacji przez mechanizm uwagi dokonuje się na późnych etapach przetwarzania

Model „osłabiacza” (Treisman)

Anna Treisman sformułowała hipotezę „osłabiacza”. Zgodnie z tym modelem, informacje nieważne, nieistotne lub nie spełniające kryterium selekcji są osłabiane na wczesnym etapie przetwarzania, ale nie blokowane i bezpowrotnie odrzucane. Osłabione, przechodzą do dalszych etapów przetwarzania i mogą być wykorzystane nawet na najwyższym, świadomym piętrze analizy. Zgodnie z modelem „osłabiacza”, selektywny odbiór informacji dokonuje się w trzech etapach. Najpierw odbieramy i analizujemy bodźce ze względu na ich właściwości fizykalne, np. intensywność, ton głosu, płeć nadawcy. Obróbka na tym etapie dokonuje się w sposób nieświadomy, dotyczy wszystkich informacji docierających do organów zmysłów. Informacje spełniają określone kryterium selekcji, są przekazywane dalej w niezmienionej postaci, natomiast pozostałe informacje- w postaci osłabionej. W drugim etapie analizujemy informacje ze względu na charakterystyczne wzorce percepcyjne np. mowa ludzka lub muzyka. W trzecim etapie skupiamy świadomą uwagę na informacjach, które dotarły do tego piętra. Nadajemy im sens i znaczenie, a także oceniamy kolejne nadchodzące informacje pod względem ich znaczenia. System uwagi działa szeregowo a jego pojemność jest mała. Osłabienie informacji zachodzi, co najmniej dwukrotnie. Informacja osłabiona nie podlega całkowitej eliminacji, więc może być wykorzystana, jeśli zajdzie taka potrzeba. Informacja osłabiona może wspomóc tę, która przechodzi przez kolejne piętra analizy. Zgodnie z modelem osłabiacza, pojemność systemu uwagi można porównać do stożka: jest ona największa we wczesnych, przeduwagowych etapach analizy, a najmniejsza w późniejszych etapach świadomej obróbki informacji.

Model Deutschów

Zdaniem Anthonyego i Diany Deutschów(1963) wszystkie informacje przechodzą przez etap analizy sensorycznej i percepcyjnej w oryginalnej postaci. Żaden filtr ani „osłabiacz” nie eliminuje bogactwa informacji docierających do organów zmysłów, aż do momentu, gdy informacje mają być przekazane do pamięci krótkotrwałej. Poglądy Deutschów rozwinął później Norman(1968) i inni badacze. Modele uwagi powstały po to, żeby wytłumaczyć, w jaki sposób mało pojemny system przetwarzania informacji radzi sobie z nadmiarem docierających do niego danych. Modele Deutschów i Normana zakładają nieograniczony dostęp informacji ważnych i nieważnych do bardzo wysokich pięter systemu przetwarzania danych. Powstaje pytanie czy system nerwowy jest wstanie poradzić sobie z takim nadmiarem danych.

 

Teorie integrujące

Istotą integrujących koncepcji uwagi jest założenie, że selekcja informacji dokonuje się zarówno na wczesnych, jak i na późniejszych etapach przetwarzania. Przy czym każdy etap w różny sposób selekcjonuje nadmiar informacji.

Model Johnstona

Johnston przyjął, że istnieje jeden filtr uwagi, charakteryzujący się elastycznością działania, a w szczególności przystosowujący się do wymaganego poziomu przetwarzania informacji. Pomocna okazała się koncepcja poziomów przetwarzania. Johnston przyjął, że przetwarzanie na poziomie płytkim, polegające na analizie cech fizycznych bodźca, jest stosunkowo szybkie, natomiast przetwarzanie na poziomie głębokim, polegające na semantycznej obróbce bodźca-stosunkowo wolne. Im głębszy poziom przetwarzania, tym wolniejsze tempo działania filtra uwagi. Jednak na poziomie głębokim filtr jest bardziej tolerancyjny, to znaczy przepuszcza więcej informacji. Do istotnych składników teorii Johnstona należy twierdzenie, że filtr uwagi jest jeden, choć może działać na różnych poziomach przetwarzania danych, a na każdym poziomie kieruje się innym kryterium odrzucenia informacji lub przyjęcia ich do dalszego przetwarzania.

Model integracji cech

Teorię szeregowej integracji cech skonstruowała Treisman. Według niej występują dwa etapy obróbki bodźca: przeduwagowy i uwagowy. Przetwarzanie przeduwagowe to proces nie wymagający wysiłku, przebiegający mimowolnie, a wszystkie cechy są rejestrowane równolegle w tym samym czasie. Pierwszy etap selekcji spełnia więc kryteria czynności automatycznej. Drugi etap polega na zestawieniu wcześniej zarejestrowanych cech w obiekt. Jest to proces powolny, wymagający wysiłku i szeregowy, ponieważ cechy są integrowane w obiekt jedna po drugiej, a nie równolegle. Drugi etap selekcji spełnia kryteria czynności kontrolowanej. Jednak z czasem Treisman zmodyfikowała swój model, dopuszczając możliwość równoległego integrowania cech w obiekt na drugim etapie selekcji. Nowa koncepcja nosi nazwę modelu równoległej i szeregowej integracji cech (Treisman,1993). Pierwszy etap pozostał bez zmian czyli polegał na automatycznej analizie pojedynczych cech. Drugi etap, oprócz znanego mechanizmu szeregowej integracji cech, uzupełniony został o przeduwagowe procesy kategoryzacji według kilku najważniejszych cech, takich jak ruch obiektu. Jest to proces wspomagający uwagę selektywną.

Teorie uwagi podzielnej

Teorie uwagi podzielnej odpowiadają na pytanie, jak jest możliwe nadzorowanie więcej niż jednej czynności w tym samym czasie.

Teoria modułów

Uwaga działa poprzez niezależne kanały sensoryczne, z których każdy zaopatrzony jest w osobny filtr. Jeśli wykonywanie dwóch jednoczesnych czynności angażuje ten sam kanał sensoryczny, nieuchronne jest pogorszenie poziomu wykonania przynajmniej jednej z nich, często zaś obu. Jeśli natomiast dwie czynności obsługiwane są przez różne kanały, można je nadzorować w tym samym czasie bez widocznych kosztów, czyli bez obniżenia poprawności i bez spowolnienia procesów poznawczych. McLeod(1977) wykazał, że poziom błędów związanych z wykonywaniem dwóch czynności znacząco wzrasta, gdy jedna z nich wymaga reagowania prawą ręką, a druga lewą. Natomiast, gdy jedna czynność wymaga reagowania manualnego, a druga werbalnego, poziom wykonania jest znacznie lepszy. Okazuje się, że niezależność jednej ręki od drugiej jest znikoma, a niezależność ręki od aparatu mowy znaczna. Dzięki takim danym Allport(1980) zmodyfikował swą pierwotną teorię: zamiast niezależnych kanałów sensorycznych wykazał istnienie niezależnych modułów przetwarzania informacji. Uwaga jest systemem niezależnych, wyspecjalizowanych modułów przetwarzania danych, obejmujących nie tylko selekcję bodźców, lecz również kontrolę reakcji wykonawczych. Każdy moduł ma ograniczoną pojemność na wejściu i na wyjściu.

Teoria zasobów  

Teoria zasobów została rozwinięta przez Daniela Kahnemana(1973). Rozwinął on technikę podwójnego zadania, polegającą na jednoczesnym wykonywaniu dwóch prostych czynności, z których jedna przybierała dwa poziomy trudności. Np. jedna czynność polegała na kategoryzowaniu kolejno prezentowanych zestawów liter, a druga-na szybkim reagowaniu na prosty bodziec wzrokowy. Czynność kategoryzowania mogła być łatwa lub trudna, (łatwa np. odróżnianie słów od nie słów, trudna np. odróżnianie nazw zwierząt od nazw owoców). Kahneman wyciągnął wniosek, że uwaga działa jak system dystrybucji energii mentalnej, zwanej zasobami uwagi, przydzielanej poszczególnym czynnościom i decydującej o tym, jak dobrze będą wykonywane. Autor potraktował zasoby uwagi, jako coś niespecyficznego, niezależnego od rodzaju stymulacji, treści przetwarzanej informacji czy od rodzaju wymaganej reakcji motorycznej. Dlatego jego koncepcja uzyskała znaczną popularność i liczne zastosowania, między innymi w zakresie teorii inteligencji. Uwaga jest chyba jedynym pojęciem z zakresu psychologii poznawczej, które nawiązuje do czynników energetycznych w regulacji zachowania człowieka. A skoro uwaga to energia, jej funkcjonowanie musi powodować skutki typowe dla wydatkowania energii, np. zmęczenie. Im bardziej uważamy, tym bardziej się męczymy. Dlatego teoria zasobów nie może funkcjonować bez pojęcia automatyzacji: im bardziej dana czynność jest zautomatyzowana, tym mniej potrzebuje zasobów uwagi. Teoria automatyzacji wymaga uzupełnienia o podział na czynności limitowane zasobami i limitowane danymi(Norman i Bobrow,1975). Zasada, że im więcej zasobów, tym lepsze wykonanie, odnosi się tylko do czynności limitowanych zasobami, pod warunkiem, że nie są zautomatyzowane. Np. Jeśli nie znamy znaczenia słowa w obcym języku, nawet maksymalne zaangażowanie wszystkich zasobów uwagi nie jest w stanie poprawić poziomu wykonania czynności polegającej na przypomnieniu sobie, co to słowo oznacza. Ale jeśli znaczenie obcego słowa mamy „na końcu języka”, zaangażowanie nieco większej ilości zasobów, (czyli: skupienie uwagi) może doprowadzić do sukcesu.

 

 

Podsumowanie

Uwaga jest mechanizmem odpowiedzialnym za redukcję informacji docierających do organów zmysłów. Ze względu na ograniczone możliwości obróbki danych przez system nerwowy duża część stymulacji musi być odrzucona, jako nieważna, aby mogły być przetwarzane tylko te informacje, które są istotne. Uwaga pełni cztery podstawowe funkcje. Funkcja selekcjonująca polega na odsiewaniu nieistotnej stymulacji sensorycznej. Funkcja czujności sprowadza się do oczekiwania na określony sygnał i powstrzymania się od reakcji na bodźce zakłócające czyli szum. Funkcja przeszukiwania polega na aktywnym sprawdzaniu, czy w polu percepcyjnym znajduje się określony bodziec, zwykle ukryty pośród bodźców rozpraszających czyli dystraktorów. Funkcja nadzorowania czynności jednoczesnych sprowadza się do kontrolowania kilku procesów poznawczych, związanych z obsługą różnych czynności, zachodzących w tym samym czasie. Mimo tych różnych funkcji uwaga działa jak jednolity system. Teorie uwagi dzielą się na dwie grupy. Teoria selektywności uwagi do której należy koncepcja równoległej i szeregowej integracji cech(Treisman). Twierdzi ona, że pojedyncze cechy obiektów są odbierane automatycznie i równolegle czyli jest to etap przeduwagowy. Później następuje etap integracji pojedynczych cech w konkretny obiekt. Niektóre procesy integracji działają automatycznie i równolegle. Większość cech podlega jednak integracji szeregowej, która jest powolna i wymaga wysiłku. Teoria zasobów(Kahneman) natomiast zakłada, że istnieje niespecyficzna energia mentalna(zasoby uwagi), przydzielona poszczególnym czynnościom według ich ważności lub pilności. Tylko czynności nieautomatyczne wymagają zasobów uwagi.

Literatura:

J.Strelau- Psychologia ogólna; E.Nęcka- Procesy uwagi 

 Procesy poznawcze- uwaga.

Procesy uwagi. Istota i funkcje uwagi. Uwaga a świadomość. Czynności automatyczne i kontrolowane. Funkcje uwagi.