Sektor bankowy w Polsce

WSTĘP

Celem niniejszej pracy jest syntetyczne ukazanie sektora bankowego oraz jego działalności

w Polsce. Zebrane materiały pozwoliły na dogłębniejszą analizę lat 1988-1995. Został

uchwycony moment przełomu i transformacji ustrojowej w Polsce. Pozwala to na

wyciągniecie ciekawych wniosków, które mogą pomóc w trafniejszej analizie zjawisk

makroekonomicznych zachodzących w otaczającej nas rzeczywistości gospodarczej. Praca

zawiera tabele i wykresy, które w sposób przejrzysty ukazują problematykę zagadnień.

Autorzy pokładają nadzieje, iż odbiór niniejszej pracy będzie łatwy i przyjemny. W

zakończeniu przedstawione będą zagadnienia związane z przystąpieniem Polski do Unii

Europejskiej.

4).OMÓWIENIE DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ.

Rola NBP na rynku pieniężnym

Bank centralny odgrywa ogromną rolę we współczesnej gospodarce rynkowej. Zakres pełnionych przezeń funkcji i odpowiedzialności z tym związanej jest znacznie szerszy. Ogólnie można mówić o trzech jego funkcjach:

• centralnego banku państwa;

• banku emisyjnego;

• banku banków.

Narodowy Bank Polski wykonuje swe funkcje i zadania przy pomocy następujących instrumentów polityki pieniężnej:

• stopa procentowa banku centralnego;

• rezerwa obowiązkowa;

• polityka kursowa;

• operacje otwartego rynku;

• operacje refinansowe;

• pułapy kredytowe.

W ten sposób bank może prawnie oddziaływać na podaż pieniądza i maja możliwość jego kreacji. Z funkcji, które mają największe znaczenie dla rynku pieniężnego są:

• ustalanie podstawowych stóp procentowych;

• obsługa sprzedaży bonów skarbowych;

• operacje otwartego rynku;

• prowadzenie rachunków międzybankowych.

Poniżej omówię pokrótce w/w funkcje.

Ustalanie podstawowych stóp procentowych.

NBP ustala poziom stóp procentowych od kredytu refinansowego, lombardowego i redyskontowego. Stopa podstawowa jest na ogół stopa kredytu refinansowego ( co wiąże się z powszechnością refinansowania banków państwowych przez NBP właśnie za pomocą tego kredytu). Stopą podstawową może być również stopa redyskontowa (cena po jakiej bank centralny odkupuje weksle). Stopę procentową ustala się w oparciu co do przewidywań stopy inflacji w gospodarce.

Tabela 1

Stopy procentowe NBP i stopy procentowe od kredytów bankowych oraz stopy inflacji w latach 1990-1994

199055%57,20%249,30%199140%46,40%60,40%199238%44,70%44,30%199335%38,70%37,60%199433%35,20%29,50%Źródło: Wyczański Paweł, Gołajewska Marta Polski system bankowy 1990-1994 s.114

Kształtowanie stóp procentowych NBP

Na starcie dwupoziomowego systemu bankowego głównym czynnikiem zasilania banków komercyjnych w pieniądz był kredyt refinansowy banku centralnego, który w 1989r pokrywał 65% całości kredytu udzielanego podmiotom gospodarczym. Tak duży udział kredytu refinansowego NBP niszczył konkurencję międzybankową, obniżał popyt banków na depozyty od klientów i ograniczał zakres rynkowej alokacji kredytu.

Przełom lat 1989/1990 przyniósł radykalne zmiany wraz z ustawą o stosunkach kredytowych z dnia 29 grudnia 1989r.

Dokonano rozłożenia spłaty istniejącego zadłużenia banków z tytułu kredytu refinansowego na sześć rocznych rat.

Po drugie skoncentrowano kredyty na inwestycje centralne w wybranych bankach.

Po trzecie wprowadzono nową kategorię kredytu NBP, kredyt redyskontowy, jako podstawową formę kredytowania gospodarki przez NBP, mającą ponadto walory dyscyplinujące uczestników obrotu gospodarczego.

Przyjęto ponadto, iż kredyt ten nie będzie wykorzystywany dla finansowania podmiotów gospodarczych, lecz do regulowania rozliczeń między bankami. Dla krótkookresowych problemów płynności wprowadzono kredyt lombardowy udzielany bankom przez NBP pod zastaw państwowych papierów wartościowych.

Tablica 2

STOPY PROCENTOWE NBP W LATACH 1990-1995 (W STOSUNKU ROCZNYM).

Źródło: Biuletyny Informacyjne NBP

Rysunek 1

. Źródło: patrz tablica 1

W latach 1990-1995 udział kredytu refinansowego w sumie przydzielanych kredytów stopniowo spadał. Wskazywało to na rosnącą rolę

banków w gromadzeniu oszczędności i pośrednictwie finansowym.

Zrozumiałym jest jednak, iż w początkowej fazie reformy, ze względu na brak rozwiniętego rynku międzybankowego, istniała silna korelacja między polityką stóp procentowych w NBP i w bankach komercyjnych. Dopiero pod koniec 1995r można odnotować pewien wpływ rynkowej stopy procentowej (tzw. WIBOR), kształtującej się na rynku międzybankowym, na politykę stopy procentowej w sektorze bankowym.

Zwraca również uwagę zmniejszająca się częstotliwość zmian stóp procentowych w NBP, gdzie w 1990r nastąpiła ona 9 razy, w 1991-5,w 1992-2, a następnie tylko raz do roku.

Ta wysoka początkowa aktywność miała swe uzasadnienie w dużej zmienności stopy inflacji, która posiada bezpośredni wpływ na wysokość realnej stopy procentowej.

W kwestii zasad i terminów naliczania odsetek w 1990r prezes NBP zalecił bankom komercyjnym wprowadzenie zasady “symetrii”, co wydatnie poprawiło stosunki z klientami.

Obsługa sprzedaży bonów skarbowych.

Bony skarbowe są krótkoterminowym papierem wartościowym. Jest to weksel Skarbu Państwa. Ministerstwo finansów jest emitentem, a NBP agentem emisji i przeprowadza cotygodniowe targi. Nabywcami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne, jak i krajowe i zagraniczne. Pierwsza emisja odbyła się w 1991r.

Operacje otwartego rynku.

Działalność ta polega na prowadzeniu transakcji kupna lub sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych od banków komercyjnych. Wpływa to na kształtowanie się krótkookresowych stóp procentowych. Bank centralny występuje z oferta sprzedaży, gdy obserwuje nadpłynność w bankach lub kupna w przeciwnym wypadku. Na większą skale NBP zaczął interweniować od 1993r..

Prowadzenie rachunków międzybankowych.

W celu przeprowadzenia rozliczeń międzybankowych uczestniczące w nim banki muszą posiadać w NBP rachunki bieżące. Oto założenia systemu rozliczeń międzybankowych określone przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego:

• swoboda kształtowania przez banki komercyjne;

• różnorodność systemów clearingowych;

• brak gwarancji rozrachunku ze strony NBP (bank-wierzyciel otrzyma środki pieniężne tylko, gdy bank-dłużnik zapłaci);

• pozostawienie środków w drodze w bankach komercyjnych;

• scentralizowany rachunek.

W 1993r. powołana została Krajowa Izba Rozliczeniowa powołana przez Związek Banków Polskich. Ma ona istotny wpływ gdyż stanowi mechanizm clearingowy większości banków.

Liberalna polityka licencyjna NBP na początku lat 90. Pozwoliła na powstanie licznych nowych banków prywatnych, jak i również wejście na polski rynek liczących się banków zagranicznych.(tablica 3)

Tablica 3

Polskich. Instytucje bankowo-kredytowe: Narodowy Bank Polski 81 banków komercyjnych, w tym: 7 banków wyłonionych z NBP; 6 banków specjalistycznych; 43 banki z przewagą kapitału polskiego; 25 banków z przewagą kapitału zagranicznego. 1393 banki spółdzielcze zrzeszone w: Banku Gospodarki Żywnościowej; Banku Południowo-Zachodnim; Gospodarczym Banku Wielkopolskim; Warmińsko-Mazurskim Banku Regionalnym; Banku Unii Gospodarczej; Lubelskim Banku Regionalnym; Pomorsko-Kujawskim Banku Regionalnym. Bankowy Fundusz Gwarancyjny; Krajowa Izba Rozliczeniowa; Związek Banków

Źródło: Lachowski Stanisław System finansowy w Polsce - stan obecny i perspektywy rozwoju s.8

Rola i działalność banków.

Współcześnie rolę banków można scharakteryzować następująco:

• są to przedsiębiorstwa, które przejmują szereg czynności finansowych z jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych;

• są instytucjami pośredniczącymi w transformacji ryzyka oraz terminu przy przyjmowaniu wkładów oraz udzielaniu kredytów.

Banki ułatwiają prowadzenie działalności gospodarczej podmiotów. Podmiot zamiast posiadać dużej liczby należności i zobowiązań mogą posiada tylko rachunek bankowy. Banki przyjmują wkłady i udzielają kredy dzięki czemu przedsiębiorstwa i osoby prywatne nie muszą szukać kredytodawcy czy kredytobiorcy. Banki występują również jako przedstawiciel podmiotów gospodarczych w handlu papierami wartościowymi. Bardzo ważną rolę odgrywają banki w handlu zagranicznym, jako gwarant przy tranzycie towarów przez kraj trzeci towar dzięki temu jest wywieziony, a spedytor nie musi zdeponować cła. Istnieje różnica czasowa między wkładami i kredytami jakie banki udzielają. Występuje tutaj transformacja terminowa, tzn. banki mogą zawsze liczyć na to, że będą zawsze w stanie odstąpić swoje kredyty długoterminowe innym bankom czy instytucjom finansowym, gdyby nastąpiło masowe wycofywanie wkładów przez klientów. Następuje również transformacja ryzyka przy udzielaniu kredytu. Przekazując środki bankowi, który udziela wielu kredytów zmniejsza to ryzyko w bardzo znacznym stopniu. Jak można zdefiniować bank? Jest to instytucja służąca koncentracji tych, którzy wypożyczają pieniądze; pożyczająca pieniądze, aby je następnie z zyskiem wypożyczyć; „fabryka kredytu”.

Działalność bankowa skupia się wokół następujących czynności:

• prowadzenie rachunków bankowych;

• przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych;

• przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych;

• udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek pieniężnych;

• wykonywanie operacji czekowych i wekslowych;

• przyjmowanie i dokonywanie lokat w bankach krajowych i zagranicznych;

• udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych;

• dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi;

• prowadzenie obsługi wartościami dewizowymi oraz obsługi finansowej obrotów z zagranicą;

• emitowanie papierów wartościowych oraz dokonywanie obrotu tymi papierami;

• dokonywanie zleconych czynności związanych z emisją papierów wartościowych;

• kupno zagranicznych papierów wartościowych;

• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejmowych.

Z ekonomicznego punktu widzenia czynności bankowe można podzielić na trzy grupy operacji:

• operacje bierne - np. gromadzenie wkładów i lokat;

• operacje czynne - np. banki wykorzystują zgromadzone środki udzielając kredytów;

• operacje pośredniczące (usługowe) - np. czynności ewidencyjno-rozliczeniowe.

Funkcjonowanie rachunków bankowych.

Aby nawiązać współpracę z bankiem wystarczy otworzyć rachunek bankowy (konto). Właściciel jest automatycznie włączany w system rozliczeń pieniężnych oraz ma możliwość korzystania z wszystkich usług własnego banku. Istnieje swoboda wyboru banku. Otwarcie rachunku bankowego następuje w momencie złożenia odpowiedniego wniosku, podpisanego przez upoważnione strony. I tak od osób wymaga się:

• dokument z rejestru handlowego stwierdzający uzyskanie osobowości prawnej;

• wykaz osób upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych;

• zaświadczenie o nadaniu numeru statystycznego REGON;

• w przypadku organizacji nie prowadzących działalności gospodarczej wymagany jest dokument potwierdzający powstanie zgodnie z prawem.

Od osób zagranicznych wymaga się:

• wyciąg z zagranicznego rejestru firm handlowych;

• zezwolenie właściwego ministerstwa na utworzenie oddziału na terenie RP;

• wykaz osób do dysponowania rachunkiem oraz karta wzorów podpisów tych osób.

Zamknięcie rachunku bankowego może być dokonane na wniosek posiadacza rachunku, jednostki nadrzędnej lub władz prokuratorskich i sądowych oraz z chwilą wygaśnięcia umowy na czas określony. Do dysponowania rachunkiem bankowym są upoważnione tylko te osoby których wzory podpisów złożone są w banku. Wśród operacji ewidencjonowanych na rachunkach bankowych można wyróżnić:

• operacje gotówkowe;

• operacje bezgotówkowe - wpływy na rachunek lub wypłaty z rachunku.

Najważniejszymi dokumentami, których używa się w operacjach bankowych są: czeki gotówkowe, czeki rozliczeniowe, polecenie przelewu, noty memoriałowe, zbiorcze dowody uznaniowe lub obciążeniowe. Do ograniczeń swobody dysponowania środkami na rachunku, zalicza się:

• brak środków pieniężnych na rachunku;

• ograniczenia, które wynikają z samej treści umowy;

• ograniczenia wynikające z egzekucji należności (określa je Kodeks postępowania cywilnego).

Banki prowadzą następujące rodzaje rachunków bankowych:

• rachunki bieżące - podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych. Wpływają na nie np. należności od odbiorców. Są oprocentowane według zmiennej stawki procentowej:

• rachunki pomocnicze - służą do przeprowadzania przez jego posiadacza rozliczeń w innych bankach. Są oprocentowane według zmiennej stawki, oblicza się je za kwartalne okresy i dopisuje do salda rachunku;

• rachunki lokat terminowych - przechowuje się środki pieniężne przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem. Odsetki nalicza się na dzień zdeklarowanego okresu umowy według stawki obowiązującej w dniu otwarcia rachunku.

Rachunki bankowe mogą otwierać również osoby fizyczne, i są to:

Rachunki walutowe A - rachunki wkładów oszczędnościowych w walutach wymienialnych. Rachunki te można otwierać jako wspólne dla małżonków, osób małoletnich i ubezwłasnowolnionych oraz zapis bankowy na wypadek śmierci;

• rachunki płatne na żądanie - również w walutach obcych;

• rachunki terminowe

Certyfikaty depozytowe - wkłady oszczędnościowe w walutach wymienialnych składane na okres 12, 24, 36 miesięcy;

Rachunki walutowe C - wkłady oszczędnościowe w walutach wymienialnych ale składane przez zagraniczne osoby fizyczne;

5).DYNAMIKA ZMIAN DEPOZYTOWO-KREDYTOWYCH.

Działalność depozytowa.

Omówiona została pokrótce już działalność banków. W tym miejscu jednak chciałbym dokładniej omówić podstawową działalność banków (depozytowa i kredytowa), oraz jej dynamikę. W okresie 1990-1994 doszło do poważnej ewolucji w działalności banków. Odzwierciedlają to zmiany w strukturze bilansów banków w tych latach. W strukturze aktywów znacząco zmniejszyły się należności od budżetu z 3.9% w 1990r. do 0.7% w 1994r.oraz należności od sektora finansowego z 22.1% w 1990r. przeszło o połowę w 1994r.. W strukturze pasywów natomiast znacząco wzrosły depozyty sektora niefinansowego w złotych z 26.9% w 1990r. do 35.5% w 1994r. W 1990 roku okazało się że kredyt refinansowy stał się drogi i trudno dostępny. Banki zaczęły więc szybko pozyskiwać środki na rachunkach przedsiębiorstw jak i wkłady oszczędnościowe. Średni wzrost wkładów był 3.5 krotny. W 1990r. gospodarstwa domowe przeznaczały na oszczędności do 12% przychodów, w latach następnych tempo to zmalało i wynosiło tylko 5.5% i spadało dalej do 3.2% . W latach dziewięćdziesiątych przewagę uzyskały depozyty w walucie krajowej, wiązało się to z przywróceniem zaufania do pieniądza krajowego.

Tabela 4

Wkłady w systemie bankowym w latach 1989, 1990, 1992, 1994

Rodzaj wkładuStan na koniec rokuUdział procentowyDynamika 94/89Realna zmiana198919901992199419891994Wkłady w złotych164708994923060642968719,4%66,1%2608,9%75,3%Wkłady w walutach68609595809079922051180,6%33,9%321,4%-78,4%razem85079149529321405650198100%100%764,2%-48,6%Podm. gospodarcze305245349511243121525735,9%33,1%705,2%-52,6%Gosp. domowe545559603420906943494164,1%66,9%797,3%-46,4%Źródło: Wyczański Paweł, Gołajewska Marta Polski system bankowy 1990-1994 s.90

W okresie od końca 1989r. do końca 1994r. wartość wkładów złotowych wzrosła 26-krotnie, jednak biorąc pod uwagę zmiany siły nabywczej złotego - spadek o 93,3%, to wkłady realne zmalały o 48.6%. Z danych bankowych wynika, że wśród wkładów terminowych największy udział mają wkłady 3 i 6 miesięczne. Pod koniec 1992r. stanowiły one 66% wkładów terminowych i 44% ogółu wkładów. Wkłady z terminem dłuższym nie przekraczały 14% (do 1 roku). W następnych okresach największą dynamikę wykazywały wkłady 3 i 12 miesięczne.

Podejrzewać można pewien niepokój gospodarstw domowych w stosunku do banków, jak i wysoka inflacja w tamtym okresie i małe zaufanie do gospodarki w dłuższym okresie. Do innych metod jakimi banki próbowały Ściągnąć więcej depozytów był szereg udogodnień oferowanych przez banki, jak: ROR (rachunek oszczędnościowo-rozliceniowy). Mimo pewnych prób emisji nie udało się jednak rozpowszechnić certyfikatów depozytowych, Które w krajach rozwiniętych stanowią jeden z podstawowych instrumentów rynku pieniężnego.

Działalność kredytowa.

Kredytowanie działalności gospodarczej stanowi jedno z najważniejszych zadań działalności systemu bankowego. Banki oferują bardzo wiele rodzajów kredytów i najbardziej rozpowszechnionymi są: kredyt krótkoterminowy, na inwestycje centralne i inwestycyjne.

Rysunek 2

Źródło: Wyczański Paweł, Gołajewska Marta Polski system bankowy 1990-1994 s.97

W ostatnich latach nastąpiła pewna zmiana w strukturze udzielanych kredytów. Zmalał udział kredytów krótkoterminowych z 56% do 43.5%. W kredytach długoterminowych dominują kredyty na inwestycje centralne oraz kredyty mieszkaniowe. Jedną z form kredytowania, która zdobywa sobie uznanie w Polsce jest kredyt na rachunku bieżącym, chociaż wydaje się, że ta forma jest już obecnie rozpowszechniona.

Jako zabezpieczenie kredytów banki najczęściej stosują hipotekę (niezabudowane działki budowlane, działki użytkowe, rekreacyjne ponadto budynki niemieszkalne - obiekty łatwo zbywalne). Dla podmiotów nie mogących ustanowić zabezpieczenia hipotecznego stosuje się weksle gwarancyjne lub weksle in blanco z poręką osób trzecich. Większe możliwości kredytowe posiadają kredytobiorcy oferujący na zabezpieczenie środki zablokowane na rachunkach bankowych.

ZAKOŃCZENIE:

Istnieje przekonanie, iż polska bankowość odbiega od standardów światowych. Nie można tego brać zbyt dosłownie, gdyż od początku reformy obrany został kurs na proeuropejskie wzorce i rozwiązania. Od 1 stycznia 1999 roku banki zagraniczne mogą tworzyć siedziby i oddziały bez, dotychczas wymaganej, licencji. Od 1 stycznia 2000 roku obywatele polscy będą mogli zakładać lokaty i zaciągać kredyty za granicą. Przyczyni się to w jeszcze większej mierze do liberalizacji rynku kapitałowego w Polsce.

Jako ciekawostkę autorzy przytoczą wyniki badań ankietowych dotyczących banku Pekao S.A. Jako podstawowe wady uznano:

• niskie oprocetowanie wkładów - 71%;

• niewiele informacji o swoich usługach -17%;

• zbiurokratyzowanie - 7%;

• posiadanie niekompetentnego personelu - 5%;

• brak własnego rozwoju - 1,5%.

Zadowolenie z usług banku związane jest z czasem obsługi klienta. Średni czas oczekiwania w kolejce wyniósł 18,9 minuty, przy maksymalnym czasie 15 minut. Generalnie należy stwierdzić, że zadowolenie z banku deklaruje 60% badanych, kierując się jego państwowym statusem, gwarancja bezpieczeństwa i uprzejmym personelem.

Czy polskie banki sprostają wyzwaniu jakie są przed nimi stawiane na progu millennium pokaże przyszłość.

BIBLIOGRAFIA:

Baka Władysław Transformacja bankowości polskiej w latach 1988-1995; Warszawa 1997

Baka Władysław Integracja europejska a strategie banków komercyjnych; Katowice 1998

Jaworski L. Banki polskie u progu XXI w.; Warszawa 1999

Krzyżkiewicz Zbigniew Operacje bankowe; Warszawa 1994

Lachowski Sławomir System finansowy w Polsce - stan obecny i perspektywy rozwoju; Warszawa 1997

Miklaszewska Ewa Rozwój rynków finansowych i bankowych; Kraków 1996

Polański Zbigniew Pieniądz i system finansowy w Polsce: lata 1982-1999: przemiana ustrojowa; Warszawa 1995

Przybicki T. Dylematy rozwoju konkurencji w sektorze bankowym w Polsce, SGH Warszawa 1998

Solarz Jan Krzysztof Rozwój systemów bankowych; Warszawa 1996

Wyczański Paweł, Gołajewska Marta Polski system bankowy 1990-1994;Warszawa 1995

Zedler Feliks Bankowe postępowanie ugodowe; Warszawa 1993

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.