GRIFFITH
W Biographie 1908 – 1913
„Nieubłagane morze” (1910) – zdjęcia plenerowe rybaków wypływających na morze
„Dwie sieroty” (1921) – masowe sceny rewolucji francuskiej
è głębia planów i bogactwo szczegółów, wprowadzenie zmiennych planów zbliżeń
„Przyjaciele” – po raz pierwszy zbliżenie – Mary Pickford
‘kółko z myślami’ – pokazywanie myśli bohaterów za pomocą podwójnej ekspozycji – kółko w kącie kadru
Henry Marvin – szef Griffitha w Biographie
„The Moving Picture World and View Photographer” – od 1907;całokształt spraw przemysłu filmowego, eksploatacja filmów, technika, aktorstwo
„The New York Dramatic Mirror” - od 1897 zajmuje się amerykańskim teatrem, a od 1908 stały dział filmowy à recenzowanie filmów, rozważania na temat bardzo unikalnych problemów estetycznych – dramaturgia i aktorstwo; „Unifikacja”, „Za blisko kamery”, „Obcinanie nóg” – krytyczne artykuły; „Geniusz !” – pochwały za wysoki poziom artystyczny filmów.
„Photoplay Magazine” (1920) – „Wie pan, te zbliżenia „Złamanej lilii” były tak nieostre, że musiałem je prawie wszystkie powycinać.
„Oczyma czarnoskórego” (1909) – Indianie-problemowo; obraz kapitulacji Indian pod naporem siły białych.
„Narodziny narodu” (1915) - Tendencyjnie
„Spekulant zbożowy” (1909) – Na podstawie Franka Norrisa („Handel zbożem” – nowela naturalistyczna i powieść „Ośmiornica” 1901 – 1903); ukazanie problemu poprzez trzy kontrastujące i dopełniające się myślowo fakty ekonomiczno-społeczne (farmer – robotnicy – spekulanci)
„Lichwiarz” (1910) – wzmocniony biblijnymi wersetami
„Czyż życie nie jest piękne ?” (1924) – Historia pary ubogich kochanków w objętych inflacja powojennych Niemczech
CHAPLIN
Odbijał wszystkie estetyczne i socjologiczne problemy nowej, wyruszającej na podbój XX wieku sztuki.
Odszedł od burleski, zaczął się naprawdę zastanawiać nad źródłami inspiracji i sensem swojego humoru. Jest świadom swojej mechaniki.
„Brzdąc” (1920) – Pierwszy pełnometrażowy film à połączenie komedii z sentymentalizmem i tragizmem. Było to średnio akceptowane; geniusz = samotnik. (Pisał Stark Young 1922)
„Pielgrzym” (1922) – Sens społeczny – atak na purytańską moralność, prowincjonalizm, tępotę i hipokryzję.
„Paryżanka” (1923) – („Półświatek paryski” – polski tytuł) – ukazanie psychologii poprzez subtelną akcję.
Zmniejszenie liczby tablic wyjaśniających (przewyższył Griffitha). Posługiwanie się skrótami w prowadzeniu akcji, skokami, elipsy, lapidarność obrazów pozwalała uniknąć tautologii i banału. Film zainspirowany pobytem Chaplina w Europie. à Recenzje: „Motion Picture Magazine” – Harry Carr.
Chaplin był bardzo wymagający – pewną scenę powtarzano 82 razy (matka, która widzi ciało martwego syna wnoszone do domu.
Nie oszczędzał pieniędzy – jako producent budżet ok. 400 tyś. $.
W stosunku do aktorów: „Próbować zrobić z pani aktorkę to tak jakby pisać list miłosny na papieże od rzeźnika”
Film – triumf reżyserski, klęska producenta – przyniósł deficyt – zarobił ok. 100 tyś. $
Chaplin zszedł ze sceny filmowej.
Magazyn „Photoplay” apelował za jego powrotem.
Później powstały jego najwybitniejsze i najbardziej doceniane dzieła:
„Gorączka złota” (1925)
„Cyrk” (1928)
„Światła wielkiego miasta” (1931)
„Dzisiejsze czasy” (1936)
STROHEIM – „Człowiek, którego kochacie nienawidzić” (bluff i prawda)
Motto: „Gatunek ludzki źle znosi duże dawki rzeczywistości” - T. S. Eliot
„Greed” (1924) – „Chciwość” – „Złoto” ß polski tytuł; Na podstawie prozy Franka Norrisa; „McTeague”
Kino dla niego w porównaniu z życiem było tylko blagą, iluzją i nędznym trikiem, a JEGO KINO miało być prawdziwym życiem, odbiciem świata i ludzi – bez żadnych trików.
Wykształcił się na Griffithcie, ale stworzył kino antygriffithowskie: Ostrość widzenia, śmiałość obyczajowa, psychologiczne demaskatorstwo skupione na ludzkich namiętnościach i charakterach, obsesyjność pod względem formy i realizmu à Typ „REALISTY NAWIEDZONEGO”
Był królem sugestywnej mistyfikacji. Rodowity wiedeńczyk, wywodził się z rodziny żydowskiego rzemieślnika – sklepikarza, służył w armii C. K. Franciszka Józefa jako poborowy à stąd częste motywy dotyczące życia wyższych sfer austriackich arystokratów, posiadaczy i oficerów; sprawy prusko – austriackie; dyżurny czarny charakter. Po przyjeździe do USA sprzedawał lep na muchy by potem zaproponować swe usługi Carlowi Laemmlowi z Independent Movie Pictures Company. à Sam napisze scenariusz, wyreżyseruje i zagra główną rolę a film będzie kosztować do 25 tyś. $
„Szczyt” Trójkąt miłosny: amerykański lekarz – pasjonat alpinizmu, jego nieusatysfakcjonowana seksualnie żona i uwodzący ją Lejtant austriacki; narastanie napięcia, jawna gra namiętności; finał: zazdrosny mąż mści się na kochanku żony by potem przekonać się, że był on niewinny. Akcja w dolomitach na granicy włosko-austriackiej.
Tytuł zmieniono na „ Ślepi mężowie” – premiera 12.1919; w Polsce: „Nie pożądaj żony bliźniego twego” à Wielki sukces; zyski 10 razy przekroczyły koszty produkcji.
„Kobieta w sieci intryg” Historia amerykańskiego dramaturga oparta na faktach ze skandalizującej kroniki towarzyskiej, na której została oparta jego sztuka – nie wiedział, że wplątał w to własną żonę, zakończone happy-endem.
Miał to kręcić przez 9 miesięcy i wydać 185 tyś. $ à Bardzo dobrze przyjęty przez publiczność i krytykę.
„Szalone żony” Oszust podający się za rosyjskiego księcia w mundurze carskiego oficera grasuje w Monte Carlo po salonach gry i deprawuje po kolei napotkane kobiety – od pokojówki po żonę ambasadora, plus wyłudza od nich pieniądze.
Liczne przeszkody à między innymi śmierć jednego z głównych bohaterów, kosztowe dekoracje; Reklama: „Najkosztowniejszy film świata” ; pisana $troheim
Założenia: 3 miesiące 250 000 $ 10 aktów
Efekt: Prawie 1 rok 1 100 000 $ 32 akty (ponad 6 godzin)
Skrócony w końcu do 21 aktów, potem do kilkunastu
Oburzenie cenzury i recenzentów: „Photoplay Magazine” – „Recenzja z filmu który jest obrazą dla każdego Amerykanina”
Chwalony za realizm, dokładność dekoracji, sugestywność i talent artystyczny
„Film trzeba robić uwzględniając mentalność dwunastolatka” à Panowała taka zasada
Ambiwalentny stosunek Stroheima do Hollywood i vice versa. Nie rozumieli go krytycy i producenci; lubili widzowie.
Irvin Thalberg Supervisor Universalu (filmowy business) – nie godził się ze statusem Stroheima jako reżysera (miał bardzo wysokie wymagania komercyjne) – „genialny chłopiec”
„Chciwość” – Pierwszy wariant – 45 aktów – adaptacja strona po stronie (Ponad 9 godzin)
„Motion Picture Magazine” – Harry Carr – „arcydzieło !”
Stroheim prosił o podzielenie na dwie części – szefowie MGM nie zgodzili się – skrócony do 8 aktów przez Thalberga i jego współpracownika Harrego Rapfa – Stroheim nie chciał tego oglądać, porzucił reżyserię i powrócił do aktorstwa.
Billy Wilder: „Wie pan, dlaczego już nie kręci filmów ? Bo pan zawsze o 10 lat wyprzedzał swoją epokę.”
Stroheim: „Nie, o dwadzieścia …”
GUSTAW MACHATŶ – reżyser czeski, urodzony w 1901 roku
Hasło: ”Maksimum emocji uczuciowych w ciągu sekundy”
„Erotikon” (1929) – „pionier ambitnego filmu erotycznego”
Jest to historia uwiedzenia i porzucenia córki dróżnika przez przypadkowego przybysza z wielkiego świata oraz wątek starego przemysłowca zdradzanego przez młodszą żonę; podkreślenie kontrastów społecznych i uwypuklenie sfery psychicznej bohaterów.
„Sonata Krautzerowska” (1926)
„Szwejk w cywilu” (1927)
„Ekstaza” (1933) ? – podkreślenie pierwszoplanowości motywu erotycznego
Aktorka: Hedy Kiesler z Wiednia à „poetyckość erotyki”
è W większości przypadków opory ze strony cenzury (po części z niezrozumiałości)
Na ekranie oglądamy życie, najistotniejsze przemiany ludzkiej egzystencji – film ma służyć ich zrozumieniu i afirmacji (a nie tylko służyć pokazywaniu tego, co dla normalnego człowieka jest nieosiągalne)
Po sukcesie wyjechał do USA.
KULESZOW: Piętno formalizmu. (1899 – 1970)
Formalizm – Kuleszow i Eisenstein; główni twórcy teorii montażowych; pedagodzy w WGIK.
Przecenianie roli montażu
Lekceważenie treści (czasami)
Odrywanie akcji od postaci (czasami)
Odmawianie aktorom prawa do samodzielnej twórczości – „modele” całkowicie podporządkowani woli reżysera
Aleksandra Chochłowa – jego Muza, towarzyszka życia, aktorka i pedagog
„Niezwykle przygody Mr. Westa w kraju bolszewików”
„Według prawa”
„Wielki czarodziej”
„Promień śmierci” Film sensacyjny opowiadający o walce klasowej na Zachodzie; pewnymi elementami fabularnymi wybiegał w przyszłość.
Na początku swojej kariery uczył między innymi Eisensteina.
Określany mianem „wielkiego burzyciela”; nowator; efekt jego pracy to walka z opornym materiałem; definiował fotogenię.
„Według prawa” Świadome odejście od uprzednio głoszonych zasad.
MOZŻUCHIN: dzieje jednej kariery (1889-1939)
Gwiazda przedrewolucyjnego kina rosyjskiego; opuścił kraj w okresie wojny domowej – wyjechał do Francji – rehabilitowany dopiero w wiele lat później. Wywodził się z teatru, określany mianem „pierwszego króla ekranu”. Zaczynał w wytwórni Chanżonkowa (25 filmów); jego emploi odpowiadało zapotrzebowaniom epoki (erotyzm, sentymentalizm, indywidualizm, dekadentyzm) ß uniwersalizm ekranowej fascynacji; brał udział w licznych adaptacjach literatury; czołowy amant;
„Nikołaj Stawrogin”; „Dama Pikowa” – w reżyserii Protazonowa
Od 1916 zajął się pisaniem dla siebie scenariuszy – trzyseriowy melodramat „Grzech”
Rok 1917 – „Szatan triumfujący”; „Ojciec Sergiusz” - dwa wybitne filmy; pełna dojrzałość warsztatowa
Rok 1919 – „Straszna przygoda” – dla koncernu Pathé – rozpoczyna się jego kariera we Francji.
Rok 1922 – „Golgota uczciwej kobiety” – reż. Aleksandra Wołkowa, pierwszy nowoczesny serial francuski – Mozżuchin olśniewa prostotą, powściągliwością i prawdziwym człowieczeństwem.
Rok 1923 – „Gorejący stos” – tytuł ekranowy – „Miasto rozkoszy” – autorski film Mozżuchina, synteza dotychczasowych doświadczeń + awangarda + freudyzm. Grał w filmach Epsteina i L’Herbiera.
Rok 1927 – wyjeżdża do Hollywood; zaczyna się jego powolny i nieubłagany upadek
Rok 1928 – powraca do Europy – kręci dla UFY
Rok 1931 – jego pierwszy film dźwiękowy à absolutna klęska; od tego momentu całkowity zmierzch
MARLENA: fatum reżysera (ur. 1901)
Josef von Sternberg (1894-1969) – odkrył Marlenę i nakręcił z nią siedem filmów, które rozsławiły ich na cały świat. Swoją karierę rozpoczął od ratowania w fazie montażowej „Marsza weselnego” Stroheima. Na początku swojej kariery miał trzy nieudane filmy, mimo tego nie został wyrzucony z Paramountu. Filmy z Marleną były nieustającym wyznaniem miłosnym składanym za pomocą kamery filmowej.
Lee Garmes – operator Sternberga
„Niebieski motyl” (1930)
„Maroko” (1930)
„X – 27” (1931)
„Szanghaj express” (1932)
„Blond Venus” (1932)
„Imperatorowa” (1934)
„Kaprys hiszpański” (1935)
Został stworzony nowy typ wampa (zasada „odwróconego komunału”), który przerósł swego mistrza, co było przyczyną jego klęski. Sam o sobie powiedział, że po roku ’35 przestał kręcić filmy.
JOAN CRAWFORD: Amerykanka wyzwolona
Nowy typ kobiety-dziewczyny: „flapper” (podlotek) – stworzona przez Francisa Scotta Fitzgeralda („Wielki Gatsby” 1925); wyzwolona z XIX wiecznego purytanizmu, dziewczyna-kumpel, chłopczyca. ß lata ’20; przejaw nowej obyczajowości i obraz przemian związanych z wyzwalaniem się kobiet.
Jest to typowy przykład kreacji gwiazdy według reguł STAR SYSTEMU
Zagrała w ponad 40 filmach; „przeżyła” przełom dźwiękowy i kryzys lat ’30; grała do 60 roku życia.
FLYNN: mit , który chciał być rzeczywistością
Errol Flynn – dawne kino wielkiej przygody, płaszcza i szpady, romantycznych westernów – klasyczna Hollywoodzka produkcja rozrywkowa; zagrał w ponad 50 filmach. Odpowiednik Douglasa Fairbanksa doby kina dźwiękowego; gwiazda Warner Bros. – przez nich wykreowana.
Próbował się uniezależnić od wytwórni – nie powiodło mu się, zaczął nałogowo pić, popadł w długi i umarł na zawał w wieku 50 lat. Był nieustającym tematem plotek prasowych; nie miał też szczęścia do kobiet; brał udział w powstaniu na Kubie.
GWIAZDA JAKO MANEKIN, czyli epopeja kostiumu filmowego.
Lata świetności kostiumu filmowego pokrywają się z epoką gwiazd; gwiazda i kostium to pojęcie nierozłączne – jedno bez drugiego nie istnieje.
Realizm Griffitha nie pozwalał kostiumowi wychodzić poza rolę służebną.
Pojawienie znanych projektantów w atelier łączyło się z przenoszeniem się wytwórni do Hollywood. Pierwszy walory kostiumu zaczął doceniać Cecil B. De Mille.
SPECYFIKA:
Dobieranie specjalnych barw, by dobrze wyglądały w odcieniach szarości (kłopoty z niebieskim kolorem)
Unikani zbyt szeleszczących materiałów na rzecz bardziej miękkich po nadejściu dźwięku.
Pełne dopracowanie wraz z nadejściem koloru.
Specjalna konstrukcja potrafiąca poskromić gwałtowne ruchy obfitszych figur aktorek
Maskowanie pewnych braków figury (jak „złamać biust”, ukryć ciążę)
Przygotowywanie kostiumów w różnym stopniu zużycia (27 w „Przeminęło z wiatrem”)
Hańbą dla gwiazdy było noszenie kostiumu już wcześniej przez kogoś używanego.
W latach ’30 rozkwita atelierowa kostiumologia a ekran staje się dyktatorem mody.
Adrian Rosenberg – czołowy projektant MGM-u; megaloman
Kostiumy i epoka gwiazd były wbrew realizmowi; stopniowo od nich odchodzono.
Jednocześnie nastąpiła eksplozja kostiumowa w tych gatunkach, które tego wymagały.
COHN: Hollywoodzki dyktator
Z nadejściem lat ’50 w przemyśle filmowym rozpoczyna się zmierzch wielkich wytwórni. Do tej pory panował totalitaryzm filmowy – całkowite uzależnienie sił artystycznych od dyktatury wielkich producentów.
Harry Cohn (1891-1958) - szef Columbii, swoją karierę zaczynał od stanowiska komiwojażera. Nigdy nie było go stać na stałe utrzymywanie całego sztabu gwiazd i reżyserów (na stałe miał tylko Franka Caprę)– zasłynął z metody z wypożyczania od innych wytwórni akurat tych, którzy w danym momencie byli najbardziej popularni. Zaprowadził w Columbii system bliski obozom pracy (między innymi system stałego podsłuchu, wulgarny język obrażający pracowników); zmarł na zawał.
EISENSTEIN: niedokończona symfonia (1898 – 1948)
„Que viva Mexico !” – ten typ przedsięwzięcia artystycznego nie mógł powstać w warunkach tradycyjnej struktury kinematografii.
„Tragedia amerykańska” - (według Dreisera); miał swoją wizję, ale producentom chodziło tylko i wyłącznie o jego nazwisko w czołówce (reszta według zasad systemu).
Potem miał wyjechać do Japonii – jednak do tego nie doszło.
Otrzymał w końcu dotacje na pierwszy film.
Prace jednak znacznie przeciągały się; został też znacznie przekroczony budżet.
W kraju tymczasem uznano go za zdrajcę; zachorował, montaż powierzono komuś innemu.
FAULKNER: scenarzysta nr 63
W przemyśle filmowym z biegiem czasu coraz bardziej wzrasta rola pisarza (od dostarczyciela pomysłu do samodzielnego realizatora).
William Falkner - znany pisarz amerykański; rozpoczął współpracę z MGM, potem z FOX-em, stały współpracownik Howarda Hawksa („Wielki sen”); w czasie wojny przeżył kryzys swojej twórczości (ograniczał się do adaptacji na scenariusze powieści innych); po wojnie odzyskał swoją pozycję; ogółem stworzył ok. 50 niezależnych scenariuszy.
Druk i opracowanie: Michał Pyka