Cywilizacje prekolumbijskie Ameryk. 1.III.08

Majowie

Aztekowie

Inkowie

Zaludnienie Ameryk wyglądało inaczej w czasach prekolumbijskich.

Pas Nowych Kultur, tam skupiała się ludność amerykańska, zachodnie tereny obu Ameryk, obszary jezior, obszary górzaste.

W czasach prekolumbijskich żyło około 20 mln Indian, 15 mln przypadało na ów właśnie Pas. Pas dzielił się na dwa obszary: Mezoameryka i Pas Andyjski.

Pierwsze cywilizacje kształtują się jakieś 2000 lat p.n.e. od kultur rolniczych. Części Mezoameryki i Pas Andyjski różnią się znacznie rozwojem. Górzyste Andy nie sprzyjają rozwojowi i wymuszają bardziej techniczne podejście do życia, np. tarasowanie pól, by umożliwić rolnictwo. Rozwinięto nawadnianie obszarów pustynnych. Takie warunki wymuszały rozwój umiejętności organizacyjnych. Państwo Inków posiadało drogi, zabudowy. Administracja była na tyle wyraźna, że wszystko miało charakter państwowy.

Mezoameryka była znacznie bardziej religijna. Jeśli ludy andyjskie tworzyły państwo totalne, techniczne, to kultura mezoamerykańska stawiała na rozwój kultury, religii, sztuki.

Czemu religia? Majowie wierzyli, że pewne okresy w roku są podporządkowane pewnym bóstwom. Te bóstwa są albo przychylne, albo nieprzychylne. Czynności codzienne były uzależnione od aktualnie panujących bóstw. Ludzie skupiali się na przebłagiwaniu bóstw, by były im przychylne.

Podokresy:

2000-1500 p.n.e.

Okres przedklasyczny do 500 p.n.e.

Okres klasyczny 500 p.n.e. - 529

Okres poklasyczny 925 –

Pierwsze wioski składają się z małych trzcinowych chatek, ludzie żyją z uprawy kukurydzy. Istnieje wyraźny kult sił przyrody [figurki bóstw znajdywane w chatkach, te figurki znajduje się nawet do okresu nadejście Hiszpan pośród ludów prymitywnych].

W okresie klasycznym dochodzi do rozwoju kultury. Pojawiają się wyraźniejsi bogowie, o konkretnych kształtach. Rozwija się rzeźbiarstwo. Owi bogowie zaczynają „żądać” ofiar, buduje się im okazałe świątynie. Ofiary składają kapłani, powstaje kasta kapłańska, która szybko staje się kastą najważniejszą, najwyższą. Są oni pośrednikami między bogami a człowiekiem, na czym budują swój prestiż. Rozwija się kalendarz, matematyka, filozofia i pismo hieroglificzne, potrzebne do zapisywania obserwacji. Powstaje kultura teokratyczna. Poszczególnymi miastami kierują kapłani, którzy kierują wszystkie wysiłki ku czci bogów.

Przykładowe miasta:

Lavenda [Velacruz]

Teotichuacan

Mortealban

Oaxaca

Świątynie wznoszone są na piramidach [standardowy model świątyń].

Na obszarze dzisiejszej Ameryki Łacińskiej liczącym sobie 270 tys. km*2 była wysoko rozwinięta kultura. Po dziś dzień można tam znaleźć okazałe ruiny.

Dochodzi do nieznanej katastrofy i w kulturze mezoameryki dochodzi do opuszczenia ośrodków religijnych, miast. Możliwe że dochodzi do pojawienia się nowej religii, najazdów od strony Meksyku. Dochodzi do wymieszania się kulturowego.

Miasta:

Świątynie mają duży plan, jest wiele pustych przestrzeni. Centralnie stawiano świątynię, która była najwyższa w porównaniu do okalających ją budynków. Sztuka jest rozwinięta: sale świątyń pełne są malowideł, kapłani są ubrani w pstrokate, wieloczęściowe stroje symbolizujące bóstwa-zwierzęta. Świątynia jest usłana malunkami i rzeźbami bóstw. W centralnym, najwyższym punkcie odprawiano rytuały. Na tzw. stellach pisano obserwacje astronomiczne i ryto płaskorzeźby.

Rzeźba, malarstwo, ceramika, złotnictwo – najwyżej rozwinięte elementy kultury.

Rolnictwo było prymitywne, nie używali pługu, wypalali ziemię w celu jej użyźnienia, ale nie używano nawozów i bydła, więc istnieje teoria, że zabrakło nagle jedzenia.

Masy ludzkie skupione były na czczeniu bogów, więc prości ludzie niewiele mieli z życia. Mogło to prowadzić do frustracji ludzi i buntu. Zwycięstwo klasy pracującej, nad wyzyskującą klasą burżuazyjną!

Miasta majów – jest to termin nie do końca pasujący, bo zabudowy kamienne miały raczej charakter kultowy niźli mieszkalny. Lud żyje w chatkach, wsiach budowanych z dala od świątyń.

Trudno mówić w kwestii Majów o istnieniu wyraźnych państw, państwowości. Skupiali się wokół świątyń i zdaje się, że tylko religia ich konsolidowała, więc znów określenie „państwo” jest używana przenośnie.

Pismo majów nie zostało do końca odczytano. Tę część legend, które udało się odczytać mają charakter wyraźnie bajkowy, nie ma jasnego zapisu historycznego, a na pewno nie znaleziono takich zapisków. Nie pomogli Hiszpanie, którzy wyżynali wszystkich jak leci, głównie kapłanów, którzy posiadali wiedzę o całej kulturze i wiedza przekazywana ustnie, nie zachowała się. Niszczono również wszelkie kodeksy, które traktowano jako przejawy pogaństwa.

Zachowała się księga Chilanbalan, mówiąca o ostatnich władcach i religii. Jednak wciąż zawarte w niej teksty są wciąż utrzymane w stylu bajkowym, bez chronologii, przez co traci na wiarygodności.

Istnieje 5 głównych osiągnięć cywilizacyjnych:

Ogień

Rolnictwo

Udomowienie zwierząt

Koło

Metalurgia

Majowie opanowali tylko ogień i rolnictwo. Cywilizacja zachowała się praktycznie do końca na poziomie neolitycznym, mimo rozwiniętych elementów kultury.

Majowie przetrwali jednakowoż aż do dzisiejszego dnia, choć tylko w setkach tysięcy, już nie milionach. Żyją głównie na Jukatanie i Gwatemalii.

Aztekowie!

Heil!

Założyli Meksyk, tam ich zastał Cortez. Założyli coś w rodzaju państwa, podbijali sąsiednie plemiona i miasta, ale zostawiali tam tylko swoje załogi, nie stworzyli solidnego państwa. Byli znienawidzeni przez sąsiadujące ludy z powodu krwawych praktyk religijnych.

Początek ich istnienia datuje się na około 1168 n.e. w okolicach zatoki kalifornijskiej. Żyją z kukurydzy, prowadzą tryb życia koczowniczy. Rzekomo pierwotnie żyli w jaskiniach.

Przybywają do doliny Meksyku, gdzie zastają dziś już nie istniejące jezioro.

Około 1325-1426 n.e – powstaje miasto na wyspie. Tenochtitlan, późniejszy Meksyk.

Pierwszy władca – Ickoatl, tworzy pierwszą administrację, pierwsze urzędy świeckie. Łączą miasto z lądem, nie bojąc już się najazdów

Montezuma I – prowadzi liczne podboje, poszerza państwo do obu oceanów. Rozwija się kultura. Przejmują miejscowe bóstwa i zaczynają budować świątynie.

Ostatnim władcą jest Montezuma II w XV w., jego właśnie zastał Cortez.

Miasto Azteków nie było otoczone murem, chroniła ich tylko grząskie bagna. W centrum zbudowano dwie potężne świątynie piramidalne w tzw. Dzielnicy Świątyń. Obok stała okrągłą świątynia boga wiatru i domy władców. Miasto składało się z 4 dzielnic, każda miała własną świątynie. Domy mieszkalne budowane były z cegły suszonej, nie posiadały okien, z podwórkiem w środku. W izbach były paleniska. Domy były parterowe, choć dzięki pagórkowatym terenom tworzono nachodzące na siebie domy, co tworzyło wrażenie piętrowych domów. Budynki te były prymitywne, nie dające się porównać do zabudów europejskich, czy azjatyckich. Zaludnienie na poziomie 300 tys.

Wyspa rozrastała się znacznie, ludzie byli głodni ziemi, czemu nie pomagała duża liczba ludności. Jezioro wraz z rozwojem ludności zanikało.

Ubikacje były na łodziach.

Człowiek i społeczeństwo.

Aztekowie mimo że byli dużym plemieniem, przedstawiali sobą charakter pierwotnego plemienia, które niewiele się zmieniło od swoich pierwszych dni. Nie istniało przyzwolenie na indywidualność, wszystko było decydowane za człowieka. W wieku lat 20 chłopiec musi być ożeniony, a dziewczyna w wieku lat 16. Dostają kawałek ziemi od państwa, ale nie na własność. Młody człowiek chodził do swego rodzaju szkoły, tzw. Domu Młodzieży, gdzie uczył się podstaw życia w społeczeństwie, łącznie z naukami religijnymi. Istniała oddzielna szkoła dla kapłanów, Kalmekan. Społeczeństwo zasadniczo jest bezklasowe, nie ma klas dziedzicznych. Istnieje niewolnictwo, ale stan ten nie jest też dziedziczny. Istniała tzw. demokracja wojenna. Zasługi stanowiły trzon prywatnego rozwoju. Kto był skuteczniejszym wojownikiem, tym więcej miał.

Religia nie wkraczała w strefę moralności człowieka. Grzechem było to co czyniłeś złego bogom, niż innym ludziom. Etyka jest czysto świecka. Kary były surowe, często karano śmiercią.

Gospodarka jest prymitywna. Handel jest znikomy, nie ma monet. Ludzie prowadzą gospodarkę samowystarczalną, rzadko ktoś zdobywa więcej niż potrzebuje. Głównym pożywieniem jest kukurydza, ziemniaki, pomidory. Ludzie ubierają się skromnie, jest ciepło i tylko kapłani i władcy stroją się w bardziej wyszukane stroje.

Głównym materiałem do wytwarzania broni jest wulkaniczny jadeit, obsydian. Tworzono sztylety, maczugi, miecze. Ciało chroniono waciakami.

Złoto było obecne w kulturze, ale bardziej ceniono srebro.

05.04.2008

Geil Kamp, Majowie

Vailland, Aztekowie z Meksyku

Hube, Inkowie

Nocoń, Dzieje i upadek kultury Inków

Ekwador, Kolumbia, Chile były miejscami zamieszkań przez Inków

Gdzie i czemu nie wiemy, bo Inkowie nie miel pisma. Ich jedynym systemem zapisu były węzełki na sznurach, które służyły jako system zapisu miar i wag. Wszelkie inne informacje były zapamiętywane przez specjalnie szkolonych ludzi. Tradycja pamięciowa, która ginęła od razu wraz z przerwanie ciągu nauczań.

Sammiento określa początek Inków na około VI wiek n.e., ale jest to data mało prawdopodobna. Bardziej realna jest XII-XIII wiek. Wyciągnięto tę datę z wiedzy o 13 władcach Inków. Skupiali się wokół jeziora Ticitaca. Imperium Inków rozwinęło się w XV wieku, nasze późne średniowiecze.

Rokiem granicznym jest 1438 r., kiedy to rozpoczęły się podboje Inków. W 1528 r. Inkowie poznają białych przybyszów.

Dochodzi do konfliktu o tron między synami króla, co tylko pomaga konkwistadorom przejąć kontrolę nad rejonem.

Inkowie. Co to za państwo?

Niektórzy piszą, że byli mocno socjalistyczni, wręcz komunistyczni. Państwo miało władzę nad wszystkim. Ludzie mieli dla siebie tylko niewielką część własnych wyrobów i dom, ziemia należała do państwa.

Władcą był „syn słońca”, władca absolutny, który był źródłem wszelkiej władzy, tak kapłańskiej jak państwowej. Jednak ilość pośredników między ludem a władcą sprawiała, że nie mógł on robić co chcę, co sprzyjało stabilizacji.

Ziemia była przedzielona przez państwo, nie było dziedziczenia, synowie przejmowali ziemię ojca, jeśli państwo się na to zgodziło.

Następca tronu przygotowywał się długo do rządów, wpierw otoczony szczelnym kordonem nauczycieli, doradców – kapłani, przywódcy wojskowi itd. Taki następca był wychowywany wśród rówieśników i za życia ojca obejmował jeden z ważniejszych urzędów np. dowódca armii.

Władcy Inków nosili coś w rodzaju korony, ozdobnego nakrycia głowy, które było symbolem władcy.

Żoną takiego następcy tronu zostawała jego siostra, dla zachowanie czystej krwi. Władca miał do tego cały harem kobiet i jeśli któraś miała dziecko, to potomek był uznawany, ale nie mógł dziedziczyć tronu.

Zmarłych władców mumifikowano. Nakładano na twarz złote maski i w przykucniętych pozycjach składano w świątyniach słońca. Nie zostało z tych grobów nic, bowiem Hiszpanie żądni złota dewastowali wszystko.

Kraj dzielił się na 4 dzielnice i kraj nazywano właśnie Krajem Czterech Dzielnic - Tachuan Tin Sui

Istniał jeszcze podział na powiaty – aylu

Obok Inków pierwotnych, których było coraz mniej, istniała grupa Inków mianowanych, którzy składali się na lokalne szlachty. Dołączano ich do grupy rządzącej, co stanowiło dla nich duży awans społeczny.

Opór karano czystkami etnicznymi.

Językiem dominującym jest język keczu. Drugim językiem jest ajmara. Misjonarze wpsierali rozwój języka keczu, bowiem niego właśnie używali do nauczania Dobrej Księgi.

Zwierzętami jucznym były lamy.

Mapy robiono z gliny, w 3D.

Kultura materialna: budownictwo było „ordynarne” wręcz. Budowano z wielkich kamieni. Budowano chaty bez okien, kryte słomą. Bardzo ascetyczne zabudowania. Budowano twierdze, otoczone murami. Architektura była bardzo toporna, kanciasta.

Stolica kraju – Kusko. Ustanowiona na ponad 3000 m n.p.m.

Oczywiście była tam świątynia słońca, jednak nie zachowała się. Wszelka wiedza opiera się na pozostawionych opisach, według których miały w niej być tony złota, masy rzeźb, co brzmi bardzo niewiarygodnie. Inkowie mieszkali w dzielnicach. Na obrzeżach mieszkali obcy, przesiedleńcy. Miało w Kusko mieszkać około 300 tys. ludzi. Dużo.

Wojny prowadzono chaotycznie, bez zaawansowanych narzędzi.

Afryka!

Yo, nigga!

Jesteśmy w Sudanie. Rozwój całkiem zaawansowany jak na te rejony. Istnieją państwa Ghana, Mali i Songha. Tylko to ostatnie nie przetrwało po dziś dzień. Ghana znajdowała się niedaleko rzek Senegal i Górny Niger.

Ghana – pierwsza wzmianka VIII wiek i nawet Arabowie pisali o Ghanie. Al Jakub w drugiej połowie IX w., który opisywał Ghanę za największe państwo Sudanu, które intensywnie handlowało złotem.

Późniejsze zapiski mówiły o 44 władcach Ghany, przy czym 22 miało władać jeszcze przed pojawieniem się Mahometa. Koło IX w. do Ghany dociera islam. Muzułmanie intensywnie handlują z Ghańczykami do co najmniej XI wieku. El Bekri pisał, że Ghaną rządzi władca nazywany Tunka Nemi [„Tunka” znaczy „władca”]. 1076 r. Ghana zostaje najechana przez państwo arabskie Al Morawidów, niszczą oni stolicę i dewastują co się da. Ghana przeżywa kryzys i zaczyna upadać.

Głównym ludem Ghany był lud solinke

Kumbisale, była stolca Ghany,

Stolica królewska.

Ghana ssie.

Tymowski, Historia Malii i Historia Timbuktu

Malii, założone przez lud Malinke. Początkowo istniały tam małe, walczące ze sobą państwa. W XI w. pojawia się na tych ziemiach islam. Koło XII w. Malinkowie połączyli się, tworząc Imperium Malii [obszar podobny do Europy Zachodniej]. Imperium rośnie do połowy XIV w. Kierunk ekspansji są dwa: połudnowych-zachód [kopalnie złota] i pólnocno-wschodni, kierunek Sahary [kopalnie soli]. Początek XIV przynosi wielkie przedsięwzięcia. Władcy noszą wyraźnie islamskie imiona z wyjątkami jak Mansamusa I, który wyrusza w XIV w. do Mekki, co jest wielkim wydarzeniem. Mansamusa I stara się udowodnić swoją wielkość. Mansamusa pojawił się w Kairze i sypał tak złotem, że sprawił obniżenie cen złota. Wyprawa do Mekki sprawiła, że Malijczycy poznali wielki świat, co doprowadziło do modernizacji, np. wybudowania masy meczetów w Njang, stolicy Malii.

Świetność Malii kończy się pod koniec XIV dochodzi do rozpadu Imperium, XV wiek wiąże się z upadkiem Malii. Pałeczkę przejmuje Songhe. Państwo Songhe przejmuje malijską tradycję i kształt. Islam głębiej zakorzeniony jest w Songhe.

Songhaj – VII wiek, isalm, stolica w Gao, parę dynastii. W czasie drugiej dynastii Sonii zwiększone kontakty z isalmem.