1. Wymień cechy wspólne rzędu naczelnych.

- bardzo silny rozwój mózgowia (zwłaszcza kresomózgowia)

- widzenie obustronne (obuoczne) i steroskopowe (przestrzenne)

- oczodoły zamknięte lub pierścieniowate, skierowane ku przodowi

-obecność obojczyka w pasie barkowym, połączone stawami

- chwytność kończyn, przeciwstawność pierwszego palca (przynajmniej jednej pary kończyn)

-obecność paznokci zamiast pazurów (przynajmniej na pierwszym palcu)

- powierzchnie dotykowe dłoni i stóp pokryte są liniami papilarnymi

-kategorie zębów: siekacze, kły, przedtrzonowce, trzonowce

-obecność jelita ślepego

-zwykle jedna para wyrostków sutkowych, położonych piersiowo

-mała liczba potomstwa z jednej ciąży

-macica pojedyncza lub dwurożna

-łożysko tarczowe lub rozproszone

2. DYMORFIZM PŁCIOWY MIEDNICY

KOBIETA	MĘŻCZYZNA
-szersza, płytsza, talerze kości biodrowych bardziej rozchylone na boki -kąt podłonowy rozwarty -otwory zasłonione o kształcie trójkąta, -dolny otwór miednicy owalny -kość krzyżowa szersza i krótsza niż u M, prosta	-węższa i wyższa, talerze kości biodrowych ustawione bardziej pionowo -kąt podłonowy ostry -otwory zasłonione owalne -dolny otwór miednicy okrągły lub sercowaty - kość krzyżowa dłuższa węższa, zagięta w kierunku wychodu miednicy

3. ETAPY ONTOGENEZY.

1. Okres życia wewnątrzmacicznego.

a) Podokres jaja płodowego:

-rozpoczyna się od powstania zygoty i trwa do implantacji jej w ścianie macicy (ok.10 dni). W tym czasie ulega pierwszym podziałom.

b) Podokres zarodka

-powstanie trzech listków zarodkowych i proces tworzenia się z nich wszystkich układów i narządów:

a. ektoderma: układ nerwowy (tkanka nerwowa), naskórek, włosy, paznokcie, szkliwo zębów.

b. mezoderma: mięśnie, kościec, układ krążenia, gruczoły płciowe, skóra właściwa

c. endoderma: przewód pokarmowy, układ oddechowy

- rozwija się twarz i zarys oczu, nosa i uszu

-w kończynach rozwijają się palce

-zanika zawiązek ogona

-różnicują się narządy płciowe

-pojawia się szpik w kości ramiennej (ok. 8 tyg), koniec okresu zarodkowego.

c) Podokres płodu

-wzrastanie i doskonalenie struktury i funkcji układów i narządów

-w kościach pojawiają się pierwotne jądra kostnienia

-powieka górna i dolna stykają się

-na palcach rozwijają się paznokcie

-ciało pokrywa lanugo (pierwotne owłosienie płodowe) oraz włosy na głowie (ok. 5 miesiąca)

-ok. 8-10 miesiąca skóra staje się różowa (pierwotnie ciemnoczerwona), jest pokryta mazią płodową (przez ostatnie 4 miesiące)

2. Okres noworodka

Trwa od urodzenia do ustąpienia objawów związanych z porodem, z chwilą ustania hormonalnych wpływów matki (ok. 4 tyg)

-wcześniak- wiek płodowy nie przekracza 38 tyg,

-noworodek donoszony- 38-40 tyg

-noworodek przenoszony- po 42 tyg

-ustalają się warunki prawidłowego oddychania i wydalania, krążenia

-następuje wyrównywanie urodzeniowego ciężaru ciała (po tzw. fizjologicznym spadku cięż. ciała)

-odpada pępowina

-skóra zaróżowiona, gładka, dobrze napięta, obfita podściółka tłuszczowa (f. termoregulacyjne)

-pojawia się uczucie głodu i chęć jego zaspokojenia

-wzmożone napięcie mm kończyn, ruchy skoordynowane

-odruchy bezwarunkowe: ssania, połykania, pełzania, odruch chwytny dłoni i stóp, odruch Moro,

-niski poziom odporności immunologicznej (brak gamma-globulin)

3. Okres niemowlęcia (4 tyg. Życia- rok)

-duże tempo rozwoju, malejąca z każdym miesiąca życia

-czynności fizjologiczne dostosowują się do rytmu dobowego

-2-3 fazowy sen z wydłużającym się okresem snu nocnego

-doskonalenie się siły i sprawności mięśniowej:

a. podnoszenie głowy (3miesiąc )

b. obrót wokół osi (3-5 miesiąc)

c. siadanie (6-9 miesiąc)

d. stawanie i chodzenie (10-13 miesiąc)

- początek wyżynania zębów mlecznych (ok. 6 mies., w 12 mies. liczba zębów mlecznych wynosi 6)

-stopniowy rozwój mowy

4. Okres młodszego dzieciństwa

Od ok. 1-6/7 roku życia

-spadek tempa rozwoju fizycznego

-wyraźny spadek tempa przyrostu ciężaru ciała, smuklenie sylwetki

-znaczny wzrost tułowia, kończyn dolnych

-wysklepienie stopy

-silnie zaznaczona lordoza lędźwiowa (słabe mm brzucha powodują znaczną wypukłość brzucha)

-do 3 roku życia trwa mielinizacja nerwów czaszkowych

-duża ruchliwość dziecka

-doskonali się koordynacja

-słaba wytrzymałość (dzieci szybko się męczą)

-do 2,5 roku życia- pełne uzębienie mleczne

-stopniowo zanika oburęczność, pojawia się preferencja jednej ręki (3,5 roku życia )

-w wieku od 6 do 7 roku życia kształtuje się względna równowaga fizyczna i psychiczna

-dalsze smuklenie sylwetki

-wzrost sprawności motorycznej

-początek wymiany uzębienia

5. Okres starszego dzieciństwa

-rozpoczyna się wymianą uzębienia mlecznego na stałe a kończy uzyskaniem dojrzałości płciowej

- wzrasta sprawność ruchowa, siła mięśni, odporność organizmu

-wzrost gałki ocznej w wymiarze przednio-tylnym prowadzi do występowania przejściowej krótkowzroczności

-wzmożona produkcja hormonów płciowych

-skok pokwitaniowy

-ostateczne kształtowanie się pierwszo i drugorzędowych cech płciowych

-osiągnięcie dojrzałości płciowej

-różnice w tempie dojrzewania u dziewcząt i chłopców

6. Okres młodzieńczy

-od uzyskania dojrzałości płciowej do zakończenia procesy wzrastania (K do 18-20, M so 20-23)

-uzyskanie ostatecznej wysokości ciała i ostatecznych wymiarów głowy

-ostateczne wymiary osiąga większość narządów wewnętrznych

-zakończenie procesu kostnienia

-duży przyrost ciężaru ciała

7.Okres wieku dorosłego

-od ustalenia wysokości ciała do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się (K 30-35, M 35-40)

-wydolność biologiczna organizmu jest największa

-pierwsze zmiany inwolucyjne w stawach

-początek zarastania szwów czaszkowych

-początek starcia żujących powierzchni koron zębów

8. Okres wieku dojrzałego

- do około 50-60 roku życia, u K do zakończenia funkcji gruczołów płciowych

-wypadanie, siwienie włosów

-silne zarastanie szwów czaszkowych

-ścieranie koron zębów

-wzmożone odkładanie tłuszczu

-ograniczenie zdolności akomodacyjnych oczu

9. Okres starości.

I. Podokres 65-70

II. Podokres do około 80- zwiotczała skóra, zwiotczałe więzadła, mięśnie, uwstecznienie f. zmysłów

III. Podokres po 80- zanikanie różnic płciowych i konstytucjonalnych, wtórne wychudzenie ciała

4. Kryterium szkieletowe- najwyższy stopień ufności

Etapy kostnienia:

1.Pojawienie się pierwotnych jąder kostnienia

2.Przyrost masy kostnej

3.Pojawienie się nasad kostnych

4.Uzyskiwanie przez każdą kość ostatecznego kształtu

5.Zrastanie się nasad z trzonami kości długich

Metody oceny wieku szkieletowego:

1. metoda całościowa Todda- robi się zdjęcie rentgenowskie ręki lub stopy i porównuje się je z wzorcami

2. metoda punktowa Achesona- ocenia się każdą kość ręki oddzielnie i przypisuje się każdej kości określona liczbę punktów wg jej kostnienia