ROMANTYZM

Pojęcia

> Naważniejsze poglądy romantyzmu:

IRRACJONALIZM- wiara w pozagrobowe poznawanie świata, wiara w poszukiwanie prawdy drogą uczucia i wiary

PROFETYZM-dar przewidywania przyszłości, jasnowidzenia. Bohaterowie posiadali przeczucie co może się wydarzyć

MISTYCYZM- wiara w możliwość kontaktu z bóstwem po przez widzenie, wizję albo sen.
MESJANIZM- wiara w posłannictwo w misję do spełnienia wobec całego kraju. Przypisany był jednostkom albo całym narodom.

HISTORYCYZM-zainteresowanie historią, zwłaszcza średniowieczem. Z historii czerpano pomysły.
LUDOWOŚĆ-zainteresowanie kulturą, obyczajowością, twórczością i moralnością ludu. W romantyzmie liczył się człowiek prosty.

INDYWIDUALIZM- cecha romantyków. Poczucie odrębności, jednostkowości i wyobcowania.

WERTERYZM-jest to postawa człowieka, który chce być uważany za jednostkę obdarzoną szczególną wrażnliwością. Pragnie by dostrzeżono że ta wyjątkowośc wynosi go ponad przyziemne życie, lecz zarazem skazuje na głębokie cierpienie i samotność. (strój werterowski: niebieski frak z żóltą kamizelką) Ta postawa zapoczątkowała ''modę'' na samobójstwo.

BYRONIZM- postawa na wzór Byrona, typ człowieka dumnie odwróconego od świata, samotnego, niepospolitego, niezrozumianego przez tłumy.

ORIENTALIZM- romantycy zwrócili się ku kulturze wschodu zachwycając się jego tradycją.
INDYWIDUALIZM ROMANTYCZNY- poczucie osamotnienia, odrębności, wyobcowania, odczuwanie niepokoju.

PREROMANTYZM- jest to zespół zjawisk artystycznych,które zapowiadały nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej. Nalezały do nich:syntymentalizm, ''powieść gotycka'', zwrot do przeszłości

Najważniejsze cechy stylu romantycznego:

• elementy mowy codziennej

• nawiązanie do języka twórczości ludowej

• słowa rzadkie i przestarzałe

• egzotyzmy

• wyrażenia ekpspresywne

CENZURA- to kontrolapublicznego przekazywania informacji, ograniczajaca wolność wyrażania myśli i przekonać, dokonywana przez organy państwowe lub kościelne.

BALLADA- wierszowana opowieść o niezwykłych wydarzeniach – legendarnych lub historycznych. Łączy cechy liryki, epiki i dramatu, jest więc gatunkiem synkretycznym. Przykład ballady: ''Romantyczność'' i ''Lilie''Mickiewicza

SYNKRETYZM- łączenie w całośc różnych, często wykluczających się elementów. Romantycy porzucając klasycystyczny wymóg czystości gatunków, celowo mieszali forym, style, a nawet rodzaje sztuk.

NOKTURN- to krótki, nastrojowy utwór na fortepian, spopularyzowany przez Fryderyka Chopina.
Może być to również dzieło plastyczne bądz literackie przedstawiające krajobraz nocy lub nocne rozmyslania.

LUDOWY STYL ARTYSTYCZNY- to zdrobnienia, paraleizm obrazów przyrody i przeżyć człowieka oraz sposób budowania utworu metodą powtórzeń.

BAŚŃ-gatunek wywodzący się z literatury ludowej, opowieść fantastyczna, nasycona cudownością i magią, gdzie ludzcy bohaterowie swobodnie przekraczają granice między realistycznym światem a krainą czarodziejską. Przykłady: ''Baśni z tysiąca i jednej nocy''

SYNTYMENTALNA MIŁOŚĆ- ceniła łagodność, czułość, słodycz smutku i łez.
ROMANTYCZNA MIŁOŚĆ- wymagała aktywności, wzbudzała uczucia gwałtowne,skrajne, czasem niszczące lub prowadzące do zbrodni.

POWIEŚĆ POETYCKA-dłuższy utwór wierszowany, łączący elementy liryczne i epickie, którego luźna, fragmentaryczna fabuła obfituje w momenty dramatyczne. Towarzyszy jej aura zagadkowości i niedomówień oraz emocjonalna i subiektywna narracja. Twórcą tego gatunku jest Walter Scott, ale to dzięki Borynowi powieść poetycka zdobyła popularność. Przykład: ''Konrad Wallenrod'' A. Mickiewicz

OKTAWA- strofa składająca się z ośmiu wersów 11-zgłoskowych powiązanych rymami o układzie abababcc, tradycyjna strofa epiki renesansowej i barokowej.

IRONIA ROMANTYCZNA- jest stylem wypowiedzi pozwalającym na zabawy dwuznacznością słów, lecz romantycy nadali jej wyższą rangę. Uczynili z niej postawę wobec zycia. Ironia romantyczna podkreśla odrębnośc i wolność romantycznego ''ja''

POEMAT DYGRESYJNY-wierszowana opowieść fabularna, lużno skomponowana, przerywana licznymi dygresjami. Wszechwładny narrator żartobliwie traktuje akcję, postaci i czytelnika. Podstawową cechą tego gat. Jest ironia. Polskim mistrzem tego gatunku był Słowacki. Przykłady: ''Beniowski'' Juliusz Słowacki

METONIMIA-zastąpienie wyrazu lubpojęcia innym, pozostającym w jakimś związku np. ''kamizelka'' zamiast ''dandys''

ELEGIA- utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany o tonie smutnego rozpamiętywania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych.

INDYWIDUALIZM JĘZYKOWY- wyraz lub wyrażenie będące czyimś indywidualnym tworem lub użyte przez kogoś w sposób szczególny, tylko u niego stwierdzony.

RAPSOD- pieśń epicka będąca częścią większego poematu lub samodzielny utwór poetycki sławiący w podniosłym stylu bohatera albo ważne wydarzenie w dziejach narodu.

PATOS- nastrój powagi w którym są nacechowane rzeczy wielkie, mające historyczne znaczenie, bywa utożsamiany z wziosłością.

PROMETEIZM- bohater naśladujący Prometeusza. Prowadzi życie buntownika sprzeciwiającego się wobec tyranii. Przykład: Konrad Mickiewicza.

IMPROWIZACJA- tworzenie dzieła bez przygotowania, zazwyczaj w obecności słuchaczy. Jest aktem niepowtarzalnym i spontanicznym

KATASTROFIZM- przekonanie o nieuchronności katastrofy.

SOCJALIZM UTOPIJNY- nutr filozofii społecznej, zakładał konieczność stworzenia nowego ładu opartego na równości wszystkich ludzi oraz na ich współpracy zamiast walki i konkurencji. Głosił ograniczenie bądź zniesienie własności prywatnej, a także społeczną kontrolę produkcji i rynku.

GROTESKA- jest formą estetyczną w której zderzają się przeciwstawne tendencje np. Tragizm i komizm, fantastyka i realizm,wzniosłość i trywialność, piękno i brzydota.Groteska miała ujawniać prawdę o świecie i człowieku,nadającą się zamknąć w formachuładzonego, sztucznego piękna. Groteska zdolna jest także ujawnić potworność świata, toteż sztuka i literatura przedstawiały często kształty wyolbrzymione,zdeformowane, przerażające. ( groteska pojawia się u Mickiewicza i Krasińskiego)

LITERATURA ZSYŁKOWA- typ literatury powstały od końca XVIIIw. Składa się z pamiętników, listów, utworów poetyckich polskich zesłańców na Sybir.

POEZJA TYRTEJSKA- rodzaj poezji patriotycznej, nawołującej do walki w obronie niepodległości, budzącej pragnienie obrony ojczyzny i nienawiść do wroga. Jej nazwa wywodzi się od imienia spartańskiego poety Tyrteusza, twórcy wielu poematów zagrzewających do walki. (regułka z wikipedii)

BARD- bardami nazywano poetów rozbudzających uczucia patriotyczne.

POEZJA MELICZNA-jest efektem szczególnego zbliżenia słowa muzyki- kiedy teksty są śpiewane lub recytowane przy wtórze instrumentu.

ZAŚCIANEK- osoba drobnej szlachty wywodzącej się z jednego rodu. Szlachtataka, choć uboga, gospodarowała na własnym gruncie.

GAWĘDA SZLACHECKA- gatunek ten stanowi oryginalny wytwórpolskiej kultury szlacheckiej, jest to opowieśćustna, luźno skomponowana, obfita w dygresje, powtórzenia i ekspresyjne zwroty do słuchaczy.

ONOMATOPEJA- jest to naśladowanie dźwięków w rzeczywistości pozajęzykowej za pomocą wyrazów, ktrócyh forma dźwiękowa jest zbliżona do dźwięków naturalnych.

WIESZCZ- był synonimem ''poety'', lecz romantycy wydobyli pierwotny sens tego wyrazu i nadali mu nowe znaczenie. Odtąd miano to odnosiło się do poety łączącego wielką moc twórczą z darem widzenia przyszłości.

KICZ- to sztuka, która nie znajdzie uznania woczach znawców, a jednak podoba się wielu ludziom.

EPIGONIZM- to nietwórcze, często nieświadome naśladowanie utalentowanych poprzedników.

DRAMAT ROMANTYCZNY- naważniejszy gar. W romantyzmie. Twórcy dramatu odrzucili zasadę 3 jedności, a za wzór przyjęli kompozycję dramatu Szekspira(pojawianie istot nadprzyrodzonych) inne cechy dramatu:

• kompozycja otwarta(nie ma jasnego zakończenia)

• pomieszanie scen realistycznych i fantastycznych

• obecnosc bohat. Romantycznego

• synkretyzm

  przykałady dramatów: ''Dziany'' Mickiewicza, ''Kordian'' Słowackiego, ''Nie-Boska komedia'' Krasińskiego

INWOKACJA- rozbudowana apostrofa w której wystepuje bezpośredni zwrot do Bóstwa, osoby świętej, ukochanej osoby z prośbą o natchnienie przy pisaniu.Przykłady: ''Illiada'' Homera, ''Pan Tadeusz'' Mickiewicz