Nużeńce i nużyca

Rząd: Acarina – Roztocze

Podrząd: Trombidiformes

Nadrodzina: Prostigmata

Rodzina: Demodicidae

Rodzaj: Demodex – nużeniec

Demodex canis

demodex cati

demodex bovis

demodex ovis

demodex equi

demodex cuniculi

demodex caprae

demodex folliculorum

Demodex canis

• długości od 0,25 – 0,3 mm

• całkowity rozwój trwa 3 tygodnie

• zapłodnienie ma miejsce na powierzchni skóry

• zarażenie następuje tylko przy bezpośrednim kontakcie zwierzęcia chorego ze zdrowym

• najbardziej wrażliwe są psy podczas zmiany uzębienia, w okresie dojrzewania i porodu

• lokalizacja mieszki włosowe, gruczoły łojowe

• spotykane również jako wewnętrzne pasożyty w węzłach chłonnych, skąd mogą dostać się do krwi, a stąd do trzewi

• przy umiarkowanej inwazji bytują w głębi mieszków włosowych, u nasady włosa, przy intensywnej inwazji wnikają do gruczołów łojowych

• nużeńce osiedlają się początkowo w miejscach słabo owłosionych lub nieowłosionych: na powiekach, górnej wardze aby rozszerzyć się na nos, czoło i uszy a następnie na szyję, boki tułowia i łopatki

• w jednym mieszku włosowym może być ich do 200 osobników

Objawy kliniczne nużycy ( demodekozy)

1. postać bezwysiękowa ( łuszcząca) – demodicosis squamosa

   1. miejscowa ( występuje zwykle u młodych psów poniżej 1,5 roku)

   2. uogólniona ( rozsiana)

2. postać ropna ( krostowa) – pyodemodicosis

Postać bezwysiękowa rozwija się powoli. Występuje przerzedzenie włosów. Sąsiednie łysinki stopniowo zlewają się. Łysiny te są wyraźnie ograniczone i lekko zaczerwienione ( przeciwnie niż przy świerzbie) Na ich brzegach włosy łatwo wypadają. Świąd jest mierny, a nawet może wcale nie występować ( w przeciwieństwie do świerzbu) Charakterystyczne jest również łuszczenie się naskórka.

W postaci ropnej na obrzękniętej i zaczerwienienionej skórze pojawiają się drobne kroty wielkości ziarna konopi. Po naciśnięciu krosty wydostaje się ropna wydzielina, zawierająca nużeńce i ich jaja. Na skutek złej przemiany gazowej skóra traci elastyczność, ulega zsałdowieniu i otrębiastemu złuszczaniu. Obrzękłe są również okoliczne węzły chłonne, skóra jego wydziela cuchnącą woń, a cały organizm ulega wyniszczeniu.

• U kotów stwierdza się 3 gatunki nużeńca: Demodex cati, Demodex gatoi i gatunek niemający jeszcze nazwy.

• D. Cati jest morfologicznie zbliżony do D. Canis, natomiast D. Gatoi ma znacznie krótszy odwłok, co ułatwia identyfikację.

• D. cati bytuje mieszkach włosowych a D. Gatoi występuje w warstwie rogowej naskórka

Do wystąpienia nużycy u kotów wymagana jest obecność czynników sprzyjających np.: zakażenie wirusem FIV, FIP, FeLV, zaburzenia hormonalne ( cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy_ choroby autoimmunologiczne ( toczeń rumieniowaty), przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych, toksoplazmozę oraz nowotwory. Stwierdzono występowanie predyspozycji rasowych – najczęściej obserwuje się ją u kotów syjamskich i burmańskich niż innych ras. Nie stwierdzono predyspozycji związanych z wiekiem lub płcią.

Rozpoznanie różnicowe

• grzybice skórne

• zapalenie gruczołów łojowych

• powierzchniowe lub głębokie ropne zapalenie skóry

• dermatozy cynkozależne

• wyłysienia plackowate

• głębokie zakażenie grzybicze

• pęcherzyca liściasta

• młodzieńcze zapalenie wielokomórkowe

• ziarniniak grzybiasty

Punkty kluczowe

• demodekoza jest jedną z najcięższych dermatoz nienowotworowych, konieczna jest zatem odpowiednia edukacja i dobry kontakt z właścicielem zwierzęcia

• nie należy zapomnieć o ponownych badaniach klinicznych chorych zwierząt oraz wykonywaniu zeskrobin

Dermodex folliculorum – nużeniec ludzki

• bardzo drobne roztocze długości 0,1 – 0,4 mm,

• kosmopolityczny,

• stały pasożyt skórny człowieka

• umiejscawia się w torebkach włosów i gruczołów łojowych, zwłaszcza w okolicach nosa i ust.

• Spotykany w tzw. „zaskórnikach” i wykwitach trądziku

• u ludzi występuje Demodex folliculorum i demodex brevis

• ocenia się że w większych skupiskach jest nim zarażonych od 42 do 82% populacji

• działanie chorobotwórcze spowodowane jest mechanicznym blokowaniem ujść gruczołów łojowych, reakcją typu ciała obcego, przenoszeniem bakterii, stymulacją układu odpornościowego przez roztocza lub ich odchody

• ze względu na wszechobecność pasożyta u ludzi, dopiero większa jego liczba decyduje o patogenności; jako granicę normy przyjęto 5 osobników demodex na 1 cm2 skóry pacjenta

Rząd: Acarina – Roztocza

Podrząd: Mesostigmata

Rodzina: Gamasidae

Rodzaj: Dermanyssus – ptaszyńce

Dermanyssus gallinae – ptaszyniec ( kleszczyk) ptasi

Dermanyssus galiinae

• szary roztocz

• wielkości 0,5 – 0,6 mm a po nassaniu się krwi długości około 1mm i barwy czerwonej

• atakuje wiele gatunków ptaków dzikich i udomowionych, wiele gatunków ssaków a także ludzi

• jego cechą charakterystyczną jest bardzo krótki cykl rozwojowy

• w sprzyjających warunkach jego cykl trwa 7 dni

• stadiami pasożytniczymi ( hematofagami) są nimfy i dojrzałe roztocza

• ptaszyńce atakują ptaki głównie nocą, w ciągu dnia kryjąc się w szparach pomieszczeń i gniazdach, gdzie osiągają olbrzymią niekiedy liczebność

• u zaatakowanych ptaków obserwuje się nasilony niepokój szczególnie wieczorem i w nocy

• mechaniczne drażnienie skóry, jej nakłuwanie, toksyczne działanie śliny powoduje powstanie stanów zapalnych skóry i świąd

• ptaki porzucają lęgi

• pojawia się anemia i wychudzenie

• obniża się nieśność, a jaj są często zdeformowane

• występuje duszność i masowe niekiedy padnięcia młodych ptaków

• ptaszyńce mogą być przenosicielami

  • patogennych bakterii

  • wirusów

  • riteksji

Zwalczanie jest bardzo trudne ponieważ

• tylko okresowo występują na ptakach ( z reguły tylko nocą)

• krótki cykl rozwojowy pasożytów i związana z tym możliwość szybkiej odbudowy populacji

• ukrywanie się pasożytów w miejscach trudno dostępnych dla insektycydów

• brak bezpiecznych i skutecznych środków roztoczobójczych, które mogłyby być zastosowane w obecność ptaków na fermie