Metody rehabilitacji u dzieci metodą Weroniki Sherborne

Metoda W. Sherborne ze względu na swoją naturalność o prostotę jest metodą uniwersalną. Można ją stosować zarówno w pracy z dziećmi, jak i osobami dorosłymi, z osobami o różnych zaburzeniach rozwojowych, a także z osobami o prawidłowym rozwoju.Weronika Sherborne rozumie swoją metodę jako podejście pedagogiczne, umożliwiające doświadczenie ruchu i kontaktu fizycznego, emocjonalnego i społecznego.

Ruch jako czynnik rozwoju i środek terapii

W metodzie R. Labana i W. Sherborne wyróżnia się kilka kategorii ruchu:

1. ruch prowadzący do poznania własnego ciała,

2. ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym,

3. ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem,

4. ruch prowadzący do współdziałania w grupie,

5. ruch kreatywny.

Nie wyróżniono formy ruchu, która sprzyja relaksowi, ponieważ wszystkie zajęcia prowadzone metodą W. Sherborne zawierają element relaksu, a podstawowym zadaniem wszystkich ćwiczeń jest wykształcenie umiejętności osiągania stanu odprężenia.

Ruch prowadzący do poznania własnego ciała:

Ruchy zaliczane do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznanie poszczególnych części ciała. Szczególną wagę przywiązuje się do stóp, kolan, nóg i bioder – na nich opiera się ciężar ciała – stanowią one „bufor” lub łącznik pomiędzy człowiekiem i podłożem. Poznanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości: wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia („nie ja”).

Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym:

Ta kategoria ruchu ma na celu wykształcenie orientacji w przestrzeni, by na tej podstawie mógł się wytworzyć związek miedzy człowiekiem i tym, co go otacza. Czynności ruchowe należące do tej kategorii pozostają w ścisłym związku z działaniami ruchowymi poprzedniej kategorii. Obie te kategorie występują równolegle w czasie sesji ruchowych. Zasadnicze działania ruchowe odbywają się jak najniżej, np. na podłodze, co prowadzi do wytworzenia kontaktu z podstawą i daje poczucie „ugruntowania”, stabilności. Ćwiczenia mające na celu wytworzenie poczucia ugruntowania, traktowane są jako fundamentalne dla uzyskania poprawy stanu psychicznego, by człowiek nie obawiał się przestrzeni, by umiejętnie korzystał z „wolności w przestrzeni”.

Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem:

Ta kategoria ruchu sprzyja wytworzeniu się zaufania do drugiego człowieka i na tej podstawie budowania związku z drugim człowiekiem. Zasadniczym celem tej kategorii jest zachęcanie uczestników zajęć do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu. Do wytworzenia się takiej więzi dochodzi w trakcie wspólnych doświadczeń w przebiegu zabaw ruchowych proponowanych w metodzie Ruchu Rozwijającego, które przypominają zabawy dzieci i dorosłych zwane baraszkowaniem.

Ze względu na typ ruchu R. Laban klasyfikuje związki międzyludzkie jako:

1. ruch „z”- to takie ćwiczenia ruchowe, w których jeden z partnerów jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego. Wymaga to ze strony partnera aktywnego zrozumienia potrzeb i możliwości drugiej osoby, a ze strony partnera pasywnego – całkowitego zaufania do osoby aktywnej,

2. ruch „przeciwko”- to ćwiczenia ruchowe, których celem jest uświadomienie uczestnikom ich własnej siły przy współdziałaniu z partnerem, powinny być one pozbawione agresji. Najlepiej jest, aby osoby pracujące w parze na zmianę przyjmowały rolę aktywną (atakującego) i bierną (broniącego się). Partner, który broni się,daje osobie atakującej możliwość wypróbowania swojej siły, jego reakcja obronna uzależniona jest od natężenia ataku. W końcowej fazie ataku może ona pozwolić na zwycięstwo „atakującego” partnera. Ćwiczenia „przeciwko” mają charakter zabaw pseudoagresywnych, dają dzieciom możliwość poznania własnych i cudzych sposobów reagowania, możliwości radzenia sobie w sytuacji konfliktu, uświadomienia emocji. Dziecko podczas tych zabaw „doskonali te same umiejętności, jakie są potrzebne podczas prawdziwej bójki, ale ćwiczy je w sposób kontrolowany, tak by partnerowi nie zrobić krzywdy. Ta umiejętność pomoże mu, gdy sytuacja będzie tego wymagała, kontrolować także prawdziwe impulsy agresywne” [H. Olechnowicz 1988],

3. ruch „razem”- to takie ćwiczenia ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania partnerów. Ćwiczenia te prowadzą do wytworzenia harmonii i równowagi. Udział w nich wymaga wzajemnego zaufania,zrozumienia, współpracy i równego wkładu wysiłku fizycznego, co jest warunkiem osiągnięcia sukcesu.

Ruch prowadzący do współdziałania w grupie:

W tej kategorii ruchu czynności ruchowe można zakwalifikować według tych samych kategorii ruchu co poprzednio. Różnica w porównaniu z opisanymi wcześniej ćwiczeniami polega na liczbie uczestników. W ćwiczeniach ruchowych „z” 2 osoby mogą zajmować się trzecią, opiekować się nią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób jednocześnie atakuje jedną osobę, co stosuje się w sytuacjach, gdy jeden z członków grupy jest silniejszy lub cięższy niż pozostali. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób. Celem ćwiczeń grupowych jest zaangażowanie wszystkich uczestników w aktywność ruchową, we współdziałanie ze sobą – można tu już mówić o współpracy.

Ruch kreatywny:

Cechami charakterystycznymi tego typu ruchu jest spontaniczność, kreatywność i swoboda – przykładem tego ruchu jest taniec – szczególnie „taniec wyzwolony”, który nie opiera na ustalonych krokach tanecznych, lecz na pełnej swobodzie ruchów.

Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:

1. świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

2. świadomości przestrzeni i działania w niej,

3. dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu.

Normalna aktywność człowieka, wykonywanie przez niego czynności ruchowych o charakterze dowolnym – celowym jest uwarunkowana świadomością własnego ciała i własnej tożsamości. Człowiek zatem:- musi odczuwać i znać swoje ciało, jego części,- musi mieć poczucie wyodrębnienia się od tego, co go otacza, posiadania poczucia własnego :ja”, istnienia jako jednostki.

Źródłami tej świadomości jest:

1.kontakt naszego ciała z podstawą, czyli ziemią – podłogą,

2.wyczucie centralnej części ciała: brzucha i tułowia jako elementu integrującego ciało.

Dzieci upośledzone umysłowo oraz dzieci nerwicowe nie mają tej świadomości i „poczucia ugruntowania”, a dzieci autystyczne i psychotyczne – poczucia tożsamości.Udział w ćwiczeniach metodą W. Sherborn ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i związku z tym możliwości ruchowych – dzięki temu dziecko zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń poznaje ono przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna.

Zasady charakterystyczne dla metody

Projektując zajęcia metodą W. Sherborne, warto pamiętać, że mają one pomóc dziecku w poznawaniu siebie, w zdobywaniu do siebie zaufania, w poznawaniu innych i nauczeniu się ufania im, a dalej – poprzez nabranie pewności siebie i wiary we własne możliwości – w nauczeniu się aktywnego i twórczego życia.Osoba projektująca i prowadząca zajęcia powinna pamiętać o ogólnych normach prowadzenia terapii:•uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możemy zachęcić dziecko, dodać mu odwagi, ale nie zmuszać); •nawiązanie kontaktu z każdym dzieckiem (pamiętamy o nawiązaniu i utrzymaniu kontaktu wzrokowego); •zajęcia powinny być dla każdego dziecka przyjemne i dawać możliwość przeżywania radości z aktywności ruchowej, kontaktu z innymi ludźmi, satysfakcji z pokonania własnych lęków; •prowadzący bierze udział we wszystkich ćwiczeniach; •dziecko ma prawo do swojej decyzji, do mówienia "tak, nie" •zauważanie i stymulowanie aktywności dziecka, danie szansy na twórcze działanie; •nie krytykowanie dziecka; •prowadzący ma poczucie humoru; •chwalenie dziecka nie tyle za efekt ile za starania i wysiłek; •unikanie sytuacji rywalizacji; •rozszerzanie kręgu doświadczeń społecznych (najpierw ćwiczenia w parach, potem w trójkach aż do ćwiczeń z całą grupą) •większość ćwiczeń, szczególnie początkowe prowadzimy na poziomie podłogi; •zaczynamy od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając; •zmniejszanie swojego udziału na rzecz coraz aktywniejszego udziału dzieci w kształtowaniu programu; •stosowanie na przemian ćwiczeń dynamicznych i relaksacyjnych; •uczymy dziecko używania siły jak również delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby; •we wspólnych ćwiczeniach pamiętajmy, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej; (poprzez zamianę ról).Rodzice biorący udział w sesji nie muszą dostosowywać się do prowadzącego; •nie używajmy słów ćwiczenie, zabawa zastępujmy je słowami- aktywność ruchowa, doświadczenie; •nazywamy, rozmawiamy z dziećmi zwykłym językiem- nie używamy metafor (nazywamy części ciała, kierunki); •dziecko podczas tych zajęć uczy się własnego ciała i jego rytmu - nie używamy tu muzyki; •w czasie aktywności ruchowej może wystąpić rozmowa i nazywanie doświadczeń; •dajemy odpowiednią ilość czasu na doświadczenie (wyczuwamy, kiedy dziecko się zniechęca i przechodzimy do kolejnego etapu); •musi tu wystąpić rytualizacja początku i końca (na początku proponujemy ćwiczenia dające poczucie bezpieczeństwa; na zakończenie zajęć proponujemy ćwiczenia wyciszające, uspokajające);

Zakres zastosowań metody.

Metoda jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci z różnymi zaburzeniami rozwoju i różnorodnymi potrzebami edukacyjnymi:- dzieci upośledzonych umysłowo,- dzieci autystycznych,- dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym,- dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,- dzieci głuchych i niewidomych.

Metoda Ruchu Rozwijającego jako metoda uniwersalna jest skuteczna jako metoda:

-1. terapeutyczna

-2. wspomagająca rozwój

-3. profilaktyczna

-4. odprężająca

-5. w pracy z dorosłymi jako prowadzenie tego typu zajęć w celu stworzenia w grupie

Zastosowanie metody Ruchu Rozwijającego w pracy z dziećmi:

upośledzonymi umysłowo: wykształcenia obrazu samego siebie, nawiązania kontaktów społecznych.

jąkającymi się: usprawnienie ruchowe, poprawa stanu emocjonalnego dziecka, poprawa funkcjonowania społecznego, poprawa komunikacji z osobami z otoczenia, szczególnie w rodzinie.

z nadpobudliwością ruchową: dzieciom z nadpobudliwością psychoruchową trzeba pomóc w uświadomieniu sobie swojej nadmiernej energii i siły, tego, co robią spontanicznie.

I wiele innych