Herbert Spencer

1

Herbert Spencer

Herbert Spencer

Herbert Spencer (ur. 27 kwietnia 1820, zm. 8 grudnia 1903) –

angielski filozof i socjolog.

Poglądy i koncepcje

Herbert Spencer był przedstawicielem organicyzmu oraz

ewolucjonizmu w naukach społecznych. W drugiej połowie XIX wieku

bardzo popularny, na początku XX coraz bardziej zapominany. Sporą

popularność zyskał na kontynencie amerykańskim. Wprowadził do

socjologii takie terminy jak funkcja, system, instytucja,

spopularyzował inne terminy jak: społeczeństwo przemysłowe,

struktura społeczna, organizacja.

Spencer sformułował jeszcze przed Darwinem filozoficzną teorię

ewolucji. Choć uznał, że odkrycia Karola Darwina w pełni

potwierdzają jego koncepcje, nie zdecydował się na przejęcie

sformułowań brytyjskiego biologa. Sam Darwin uznawał Spencera za

najwybitniejszego filozofa angielskiego tej epoki. Jego zdaniem

ewolucja przebiega na wszystkich poziomach rzeczywistości:

nieorganicznym, organicznym i nadorganicznym (społeczeństwo), oraz

wytworów życia nadorganicznego (kultura), przy czym zakładał, że zjawisk jednego poziomu nie da się zredukować

do poziomu niższego, chociaż prawa w każdym z wymienionych rodzajów ewolucji są takie same. Uważał, że prawo

ewolucji rządzi nie tylko w świecie przyrody żywej, ale jest prawem powszechnym: wyjaśnia kształtowanie się

planet, umysłów, społeczeństw:

• Rzeczywistość społeczna wywodzi się z przyrodniczej – nie ma między nimi jakościowej różnicy.

• Instytucje społeczne są tym, dzięki czemu dokonuje się przystosowanie niespołecznego z natury człowieka do

naturalnego stanu współpracy ze społeczeństwem. Ewolucja według Spencera polega na trzech zachodzących

równocześnie procesach: integracji, dyferencjacji i wzrostu określoności. Przebiega ona w rozmaitych

kierunkach, dopiero walka między różnymi jej rezultatami prowadzi do wyselekcjonowania typów

najsprawniejszych. Sama ewolucja następuje naprzemiennie z dysolucją.

Wyróżnił 3 rodzaje prawa: powszechne, ogólne, szczegółowe. Uważał, że wojna to agresja, obrona i rozkazy.

Podstawą prawa natury było prawo równej wolności, ustrój liberalny, bo to on wyzwalał pełnię aktywności

jednostki. Państwo to organizacja stabilna, państwo w przyszłości ma być przemysłowe, wolne i sprawiedliwe.

Zakładał, że każde społeczeństwo i społeczeństwo globalne będzie ewoluować od militaryzmu do industrializmu.

Ewolucja zdaniem Spencera polega na stopniowym, postępowym różnicowaniu się części. Spencer wywodził

ewolucjonistyczną etykę z teorii "walki o byt": dobre jest to, co służy przystosowaniu i rozwojowi. Należy w tym

celu wspierać silnych, a nie słabych i upośledzonych przez naturę.

Spencer także zajął się badaniami nad rozwojem religii. Podobnie jak Edward Tylor uznawał jej stadialny rozwój.

Uważał za pierwotną formę religii manizm, czyli wiarę w dusze przodków. Poszukiwał źródeł religii u ludzi

pierwotnych. Wg niego człowiek pierwotny zauważając dualizm wielu zjawisk występujących w naturze (np.

wschody, zachody słońca, księżyca itp.) przeniósł ów dualizm na swoje życie (sen, marzenia senne). W ten sposób

wg Spencera wykształciła się wiara w istnienie ponadnaturalnej sfery, rządzonej siłami. Jest to nawiązanie do

animizmu i animatyzmu Tylora. Spencer jest też nowożytnym odnowicielem euhemeryzmu, zgodnie z którym

bogowie powstali w rezultacie apoteozy wybitnych jednostek, która zwykle rozpoczynała się jeszcze za ich życia, a

Herbert Spencer

2

nasilała się po śmierci.

Wybrane prace

• Social Statics (1851)

• A System of Synthetic Philosophy (wydane w 10 tomach w latach 1862- 1893, z czego 3 najbardziej znane to:

Principles of Biology (1864–1867), Principles of Psychology (1870–1872) oraz Principles of Sociology

(1876–1896).

• Education (1861)

• The Study of Sociology (1873)

• The Man Versus the State (1884)

• Autobiography (1904)

Tłumaczenia na język polski

• O wychowaniu umysłowym moralnym i fizycznym, tł. Antoni Peretiatkowicz, wstępem i komentarzem opatrzył

Ryszard Wroczyński, wyd. 1: Wrocław 1960, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd 2: Warszawa 2002, Wyd.

"Żak", ISBN 8388149792 (Education intelectual, moral and physical)

• Jednostka wobec państwa, tł., uswpółcześnił, wstępem i przypisami opatrzył Adam Bosiacki, Warszawa 2002,

Wyd. "Liber", ISBN 8372060711 (Man versus the state 1884)

• Leszek Kasprzyk Spencer, Warszawa 1967, Wiedza Powszechna, s. 167, seria Myśli i Ludzie (zawiera wybór

pism w tłumaczeniu Haliny Krahelskiej).

Zobacz też

• najważniejsze nurty w antropologii i ich przedstawiciele

Linki zewnętrzne

• Spencer w Stanfordzkiej Encyklopedii Filozofii

[1]

(

ang.

)

• Polskie przekłady dzieł socjologicznych Spencera

[2]

Przypisy

[1] http:/

/

plato.

stanford.

edu/

entries/

spencer/

[2] http:/

/

socrel.

edu.

pl/

?menu=hsa

Źródła i autorzy artykułu

3

Źródła i autorzy artykułu

Herbert Spencer  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=21679390  Autorzy: Bluszczokrzew, Burchix, Camillos, Faustbanana, Gdarin, Listy1515, Mpfiz, Oola11, PMG, Pawelekj76,
Polimerek, Przykuta, ShiftFn, Siedlaro, Strebski, Sympatycznyfacet, Tarabosh, Tilia, Togo, TomasoAlbinoni, Vigilium, 18 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Herbert Spencer.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Herbert_Spencer.jpg  Licencja: Public Domain  Autorzy: Chico, Piotrus, Speck-Made, Sven-steffen arndt,
Thierry Caro, 1 anonimowych edycji

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/