Herbert Spencer
1
Herbert Spencer
Herbert Spencer
Herbert Spencer (ur. 27 kwietnia 1820, zm. 8 grudnia 1903) –
Poglądy i koncepcje
Herbert Spencer był przedstawicielem organicyzmu oraz
ewolucjonizmu w naukach społecznych. W drugiej połowie XIX wieku
bardzo popularny, na początku XX coraz bardziej zapominany. Sporą
popularność zyskał na kontynencie amerykańskim. Wprowadził do
socjologii takie terminy jak funkcja, system, instytucja,
spopularyzował inne terminy jak: społeczeństwo przemysłowe,
struktura społeczna, organizacja.
Spencer sformułował jeszcze przed Darwinem filozoficzną teorię
ewolucji. Choć uznał, że odkrycia Karola Darwina w pełni
potwierdzają jego koncepcje, nie zdecydował się na przejęcie
sformułowań brytyjskiego biologa. Sam Darwin uznawał Spencera za
najwybitniejszego filozofa angielskiego tej epoki. Jego zdaniem
ewolucja przebiega na wszystkich poziomach rzeczywistości:
nieorganicznym, organicznym i nadorganicznym (społeczeństwo), oraz
do poziomu niższego, chociaż prawa w każdym z wymienionych rodzajów ewolucji są takie same. Uważał, że prawo
ewolucji rządzi nie tylko w świecie przyrody żywej, ale jest prawem powszechnym: wyjaśnia kształtowanie się
planet, umysłów, społeczeństw:
• Rzeczywistość społeczna wywodzi się z przyrodniczej – nie ma między nimi jakościowej różnicy.
• Instytucje społeczne są tym, dzięki czemu dokonuje się przystosowanie niespołecznego z natury człowieka do
naturalnego stanu współpracy ze społeczeństwem. Ewolucja według Spencera polega na trzech zachodzących
równocześnie procesach: integracji, dyferencjacji i wzrostu określoności. Przebiega ona w rozmaitych
kierunkach, dopiero walka między różnymi jej rezultatami prowadzi do wyselekcjonowania typów
najsprawniejszych. Sama ewolucja następuje naprzemiennie z dysolucją.
Wyróżnił 3 rodzaje prawa: powszechne, ogólne, szczegółowe. Uważał, że wojna to agresja, obrona i rozkazy.
Podstawą prawa natury było prawo równej wolności, ustrój liberalny, bo to on wyzwalał pełnię aktywności
jednostki. Państwo to organizacja stabilna, państwo w przyszłości ma być przemysłowe, wolne i sprawiedliwe.
Zakładał, że każde społeczeństwo i społeczeństwo globalne będzie ewoluować od militaryzmu do industrializmu.
Ewolucja zdaniem Spencera polega na stopniowym, postępowym różnicowaniu się części. Spencer wywodził
ewolucjonistyczną etykę z teorii "walki o byt": dobre jest to, co służy przystosowaniu i rozwojowi. Należy w tym
celu wspierać silnych, a nie słabych i upośledzonych przez naturę.
Spencer także zajął się badaniami nad rozwojem religii. Podobnie jak Edward Tylor uznawał jej stadialny rozwój.
Uważał za pierwotną formę religii manizm, czyli wiarę w dusze przodków. Poszukiwał źródeł religii u ludzi
pierwotnych. Wg niego człowiek pierwotny zauważając dualizm wielu zjawisk występujących w naturze (np.
wschody, zachody słońca, księżyca itp.) przeniósł ów dualizm na swoje życie (sen, marzenia senne). W ten sposób
wg Spencera wykształciła się wiara w istnienie ponadnaturalnej sfery, rządzonej siłami. Jest to nawiązanie do
animizmu i animatyzmu Tylora. Spencer jest też nowożytnym odnowicielem euhemeryzmu, zgodnie z którym
bogowie powstali w rezultacie apoteozy wybitnych jednostek, która zwykle rozpoczynała się jeszcze za ich życia, a
