MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grażyna Jakubczyk
Dorota Koprowska
Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
346[04].O1.06
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Iwona Grudzień
dr Jolanta Lesiewicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Sułkowski
Konsultacja:
dr Dorota Koprowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[04].O1.06
 Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej , zawartego w programie nauczania
dla zawodu opiekun w domu pomocy społecznej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Normy prawne i przepisy prawa 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy oraz
prawa o ubezpieczeniach społecznych 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Przepisy prawa międzynarodowego dotyczące praw człowieka 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 18
7. Literatura 28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekun w domu pomocy społecznej.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
przykładowe scenariusze zajęć,
przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
346[04].O1
Podstawy świadczenia usług
socjalnych
346[04].O1.01
Charakteryzowanie
psychofizycznych
i społecznych aspektów
rozwoju człowieka
346[04].O1.03
346[04].O1.02 346[04].O1.04
Kształtowanie
Doskonalenie Prowadzenie profilaktyki
umiejętności
umiejętności i promocji zdrowia
rozwiązywania
interpersonalnych
problemów
346[04].O1.05 346[04].O1.06
Stosowanie przepisów Stosowanie przepisów prawa
bezpieczeństwa i higieny pracy
w działalności socjalnej
oraz udzielanie pierwszej pomocy
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- stosować umiejętności komunikacji interpersonalnej,
- rozpoznawać potrzeby i problemy osoby niepełnosprawnej,
- rozwiązywać problemy osób niepełnosprawnych,
- prowadzić profilaktykę i promocję zdrowia,
- wspierać osoby niepełnosprawne w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- użytkować komputer,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu prawa,
 określić rolę prawa w systemie polityki społecznej,
 wyszczególnić z
ródła prawa obowiązującego w polityce społecznej,
 przedstawić zakres obowiązywania prawa w czasie i przestrzeni,
 posłużyć się przepisami prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy oraz
prawa o ubezpieczeniach społecznych,
 posłużyć się przepisami kodeksu administracyjnego w zakresie niezbędnym do
stosowania ustaw: o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, o rehabilitacji
i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych,
 udzielić mieszkańcom domu pomocy społecznej informacji o przepisach prawa
dotyczących osób niepełnosprawnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca .& & & & & & & & & & & & & & & ..
Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[04]
Moduł: Podstawy świadczenia usług socjalnych 346[04].O1.
Jednostka modułowa: Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
346[04]O1.06
Temat: Identyfikacja rodzajów stosunków prawnych.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się prawem. Identyfikowanie i charakteryzowanie
różnych rodzajów stosunków prawnych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- zanalizować normy prawne,
- zinterpretować normy prawne,
- wskazać podmiot oraz przedmiot stosunku prawnego,
- odwołać się do tekstów z
ródłowych,
- posłużyć się językiem prawnym podczas prezentacji.
Metody nauczania-uczenia się:
- wykład,
- dyskusja dydaktyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupach.
Czas: 1 godzina dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- Kodeks Cywilny,
- Kodeks Postępowania Administracyjnego,
- ogłoszenia prasowe,
- papier,
- mazaki,
- tablica flip-chart.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel przeprowadza wykład na temat rodzajów stosunków prawnych. Poleca
uczniom zapoznać się z odpowiednią partią materiału w Poradniku dla ucznia.
2. Uczniowie zapoznają się z treścią materiału zamieszczonego w Poradniku dla ucznia oraz
ćwiczeniem 2 z rozdziału 4.1.3.
3. Uczniowie wykonują ćwiczenie 2 indywidualnie zgodnie ze sposobem wykonania.
4. Nauczyciel pomaga uczniom udzielając dodatkowych informacji.
5. Uczniowie zapisują wyniki swojej pracy na dużych arkuszach papieru.
6. Podsumowanie ćwiczenia zostaje przeprowadzone w formie dyskusji. Istotne jest
zwrócenie uwagi na różnice w pozycji podmiotów stosunków prawnych typu
zobowiązaniowego oraz stosunku podległości kompetencji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Podsumowanie
Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów, umiejętności stosowania dokumentów
prawnych zarówno podczas wykonywania ćwiczenia jak i podczas dyskusji podsumowującej.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Przeanalizuj zakres obowiązków i uprawnień, które wynikają ze stosunku łączącego Cię ze
szkołą, w której się uczysz. Określ typ tego stosunku prawnego.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[04]
Moduł: Podstawy świadczenia usług socjalnych 346[04].O1
Jednostka modułowa: Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
346[04].O1.06
Temat: Stosowanie prawa w codziennej praktyce opiekuna.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się przepisami prawa.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- posłużyć się przepisami kodeksu cywilnego,
- posłużyć się przepisami prawa w praktyce opiekuna,
- jasno i logicznie sformułować sądy i opinie,
- sformułować wnioski.
Metody nauczania uczenia się:
- dyskusja wielokrotna,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w grupach.
Czas: 1 godzina dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- Kodeks Cywilny,
- Kodeks Postępowania Cywilnego,
- wzory pism urzędowych,
- kartki, pisaki.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel poleca uczniom zapoznać się z odpowiednią partią materiału w Poradniku dla
ucznia.
2. Uczniowie po uważnym przeczytaniu tekstu zapoznają się z treścią ćwiczenia 1, 2
rozdział 4.3.3 zamieszczonym w Poradniku dla ucznia.
3. Nauczyciel, w miarę potrzeb uczniów, udziela dodatkowych informacji.
4. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na 3 zespoły.
5. Uczniowie dokonują wspólnej analizy dokumentów zgodnie z instrukcja (jedna grupa
zajmuje się jednym rodzajem dokumentów).
6. Nauczyciel służy pomocą udzielając wyjaśnień, jeżeli uczniowie potrzebują.
7. Uczniowie zapisują wyniki swojej pracy na arkuszach papieru.
8. Liderzy grup prezentują wyniki pracy na forum.
9. Następnie uczniowie zapoznają się z treścią ćwiczenia 3 zamieszczonego w rozdziale
4.3.3 Poradnika dla ucznia.
10. Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupach zgodnie z instrukcją (jedna sytuacja dla
jednego zespołu).
11. Nauczyciel służy pomocą, udziela wyjaśnień, jeżeli uczniowie potrzebują
12. Uczniowie wyniki zapisują na dużych arkuszach papieru.
13. Liderzy prezentują wyniki pracy na forum klasy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Podsumowanie
1. Podsumowanie ćwiczeń należy przeprowadzić w formie dyskusji frontalnej. Istotne jest
zwrócenie uwagi na konieczność przestrzegania określonych warunków przy
dokonywaniu czynności prawnych.
2. Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz
podczas dyskusji podsumowującej.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Wyszukaj w Internecie informacje na temat czynności prawnych wobec osób chorych
psychicznie. Procedury wydrukuj lub sporządz
notatkę.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Normy prawne i przepisy prawa
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zastanów się, które z twoich zachowań (lub zachowań z twojego otoczenia) mogłyby
spowodować powstanie stosunku prawnego - wymień dwa. Określ ich rodzaj.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno
zakres jak i technikę, czas na wykonanie ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać w parze z kolegą analizy wybranych zachowań,
2) zapisać na kartce trzy wybrane przez was zachowania,
3) określić te zachowania w aspekcie stosunku prawnego,
4) wynik pracy zaprezentować przed grupą,
5) uczestniczyć w dyskusji panelowej- stosunki prawne i ich rodzaje.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru formatu A4,
- flamastry,
- małe kartki,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy stosunku prawnego, który łączy pracownika Domu Pomocy Społecznej
z pracodawcą.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia. Uczniowie mogą wykonać ćwiczenie indywidualnie lub
w parach. Wyniki pracy powinny zostać zaprezentowane na forum klasy przez wybranych
uczniów. Poprawność wykonania zadania powinna być oceniona przez pozostałych uczniów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić na podstawie jakiego faktu prawnego stosunek ten powstał,
2) określić podmioty tego stosunku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
3) odszukać w kodeksie pracy odpowiednie przepisy dotyczące stosunku pracy i zapoznać
się z nimi,
4) określić zakres praw i obowiązków, jakie wynikają ze stosunku pracy,
5) zapisać na kartce osobno uprawnienia pracownika i jego obowiązki oraz uprawnienia
pracodawcy i jego obowiązki,
6) zaprezentować grupie wyniki swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się
- przewodniego tekstu.
- ćwiczenie praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- Kodeks Pracy,
- przykładowa umowa o pracę,
- kartki papieru,
- mazaki,
- flip-chart.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj stosunek prawny wynikający z poniższego przepisu:
Art. 217. ż1. KK Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność
cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno
zakres jak i technikę, czas na wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zidentyfikować rodzaje stosunków prawnych,
2) wskazać podmiot oraz przedmiot stosunku,
3) publicznie przedstawić swoją rolę,
4) przeanalizować dokumenty prawne,
5) współpracować w zespole.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- przewodniego tekstu,
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- arkusze papieru,
- flamastry,
- Kodeks cywilny.
Ćwiczenie 4
Posługując się przepisami prawa ustal, czy i jakimi wadami dotknięte są następujące
oświadczenia woli:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Opis sytuacji (1):
Franciszek K. ma duże zaległości podatkowe. W obawie przed zajęciem mu przez organy
finansowe domku letniskowego przeniósł fikcyjnie własność domu na rzecz obcej mu osoby,
która podjęła się roli fikcyjnego nabywcy nieruchomości.
Opis sytuacji (2)
W umowie zawartej przed notariuszem strony uzgodniły, że właściciel nieruchomości
składającej się z trzech działek gruntu A, B, C zbywa je na rzecz nabywcy X za cenę
20 tysięcy zł każda. W jakiś czas póz
niej nabywca zorientował się, że treść umowy odbiega
od postanowień umownych, mianowicie umowa opiewa na dwie działki A, B za 60 tysięcy
złotych ogółem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno
zakres, technikę i czas na wykonanie ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokładnie zapoznać się z opisem sytuacji,
2) wybrać do analizy jeden przypadek,
3) odszukać w dostępnych aktach prawnych odpowiednie przepisy mające zastosowanie do
wybranej sytuacji,
4) przygotować odpowiedz
popartą odpowiednimi podstawami prawnymi,
5) zaprezentować ją na forum grupy i uzasadnić swoje stanowisko,
6) wziąć udział w dyskusji.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- analiza przypadku.
Środki dydaktyczne:
- odpowiednie akty prawne tj. kodeks cywilny, kodeks postępowania cywilnego,
- wzory pism procesowych,
- kartki,
- pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego,
prawa pracy oraz prawa o ubezpieczeniach społecznych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Pogrupuj i scharakteryzuj świadczenia z:
 ubezpieczenia społecznego,
 zaopatrzenia społecznego,
 pomocy społecznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno
zakres technikę i czas na wykonanie ćwiczenia. Ćwiczenie powinno być realizowane
z podziałem na 3 grupy (każda grupa charakteryzuje inny rodzaj świadczenia).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wylosować rodzaj świadczenia do charakterystyki,
2) z otrzymanych od nauczyciela zapisanych na kartkach różnych świadczeń społecznych
wybrać te, które są świadczeniami wylosowanego rodzaju,
3) posegregować kartki i przyczepić w odpowiednim miejscu na tablicy,
4) przedstawić cechy charakterystyczne wylosowanego świadczenia,
5) zaprezentować wyniki na forum grupy,
6) wysłuchać wyników pracy innych,
7) sprawdzić i omówić poprawność wylosowanego ćwiczenia,
8) wziąć udział w dyskusji podsumowującej.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- asocjogram,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- tablica,
- klej lub magnesy,
- kartki z wypisanymi świadczeniami społecznymi.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy ustawy o pomocy społecznej i przedstaw zasady objęcia osoby starszej
pomocą społeczną.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno
zakres jak i technikę, czas na wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z odpowiednim tekstem z Poradnika dla ucznia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
2) odszukać przepisy ustawy regulujące zasady objęcia pomocą społeczną,
3) określić sytuacje trudne kwalifikujące do ubiegania się o pomoc ze środków pomocy
społecznej,
4) określić, co ustawa rozumie pod pojęciem dochód rodziny,
5) określić zasady ustalania kryterium dochodowego osoby lub rodziny uprawniającego do
ubiegania się o pomoc społeczną,
6) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- przewodniego tekstu,
- projektu.
Środki dydaktyczne:
- ustawa o pomocy społecznej,
- kartki formatu A 4,
- pisaki, mazaki.
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczące opieki i dokonaj ich
charakterystyki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać przepisy prawne dotyczące opieki i dokładnie się z nimi zapoznać,
2) ustalić, kiedy Sąd powołuje opiekę prawną osobno dla osób dorosłych i małoletnich,
3) ustalić, na jaki okres może być ustanowiona opieka,
4) określić zakres opiekuna prawnego,
5) określić, czy opieka jest odpłatna, czy nieodpłatna,
6) wypisać i zaprezentować cechy charakterystyczne opieki prawnej.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- kodeks rodzinny i opiekuńczy,
- mazaki,
- papier,
- tablica.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Przepisy prawa międzynarodowego dotyczące praw człowieka
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podaj po jednym przykładzie podanych poniżej praw i wolności politycznych:
- możliwość uczestniczenia w życiu publicznym,
- czynne prawo wyborcze  możliwość uczestnictwa w wyborach,
- wolność zrzeszania się,
- prawo do składania wniosków, petycji, skarg,
- równy dostęp do służby publicznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia. Należy przygotować również przykłady różnych praw na
pojedynczych kartkach. Wyniki pracy powinny zostać zaprezentowane na forum klasy przez
wybranych uczniów lub przedstawicieli każdej z grup. Poprawność wykonania zadania
powinna być oceniona przez pozostałych uczniów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) z otrzymanych od nauczyciela zapisanych na kartkach różnych przykładów praw wybrać
te, które są przykładem poszczególnych praw wymienionych w ćwiczeniu,
2) posegregować kartki i przyczepić w odpowiednim miejscu na tablicy,
3) uzasadnić dokonany wybór na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne
- tablica,
- klej lub magnesy,
- kartki z wypisanymi różnymi przykładami praw.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i przedstaw zasady przyjęcia
do Domu Pomocy Społecznej osoby chorej psychicznie, która nie wyraża zgody na pobyt
w DPS, a brak opieki zagraża życiu tej osoby.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonania ćwiczenia. Wyniki pracy powinny zostać zaprezentowane na forum klasy przez
wybranych uczniów lub przedstawicieli każdej z grup. Poprawność wykonania zadania
powinna być oceniona przez pozostałych uczniów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać przepisy ustawy regulujące zasady przyjmowania do DPS osób chorych
psychicznie,
2) określić jakie mogą wystąpić dodatkowe sytuacje trudne,
3) określić, co ustawa rozumie pod pojęciem chory psychicznie,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja wielokrotna.
Środki dydaktyczne
- ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,
- kartki formatu A 4,
- pisaki, mazaki.
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj Deklarację o Prawach Człowieka i dokonaj jej charakterystyki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyniki pracy powinny zostać zaprezentowane na forum klasy przez wybranych uczniów lub
przedstawicieli każdej z grup. Poprawność wykonania zadania powinna być oceniona przez
pozostałych uczniów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać Deklarację o Prawach Człowieka i dokładnie się z nią zapoznać,
2) wypisać i zaprezentować cechy charakterystyczne Deklaracji,
3) zaprezentować wyniki analizy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne
- Deklaracja Praw Człowieka,
- mazaki,
- papier,
- tablica.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie przepisów prawa
w działalności socjalnej
Test składa się z 20 zadań, z których:
zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
zadania 3, 12, 13, 14, 15 są z poziomu ponadpodstawowego.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
dopuszczający - za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
dostateczny - za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
dobry - za rozwiązanie 15 zadań w tym, co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry - za rozwiązanie 18 zadań w tym, co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz do odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. d, 5. a, 6. c, 7. b, 8. a, 9. a, 10. a, 11. c,
12. b, 13. a, 14. b, 15. a, 16. a, 17. b, 18. b, 19. d, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozróżnić podstawowe gałęzie prawa B P a
2 Wyjaśnić podstawowe pojęcia prawne A P b
3 Sklasyfikować rodzaje norm i przepisów
D PP c
prawnych
4 Scharakteryzować z
ródła prawa B P d
5 Posłużyć się przepisami prawa pracy B P a
6 Wskazywać zakres aktów prawnych B P c
7 Posłużyć się przepisami prawa rodzinnego
C P b
i opiekuńczego
8 Posłużyć się przepisami ustawy o pomocy
C P a
społecznej
9 Posłużyć się przepisami o ochronie zdrowia
C P a
psychicznego
10 Rozróżnić zakres aktów prawnych B P a
11 Posłużyć się przepisami prawa dokumentów
A P c
ubezpieczeniach społecznych
12 Posłużyć się przepisami ustawy o rehabilitacji
D PP b
i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
13 Przedstawić zakres obowiązywania prawa D PP a
14 Posłużyć się przepisami prawa cywilnego D PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
15 Analizować przepisy prawa rodzinnego
D PP a
i opiekuńczego
16 Rozróżnić podstawowe pojęcia prawne B P a
17 Dopasować podstawowe gałęzie prawa do
C P b
regulowanych przez nie stosunków społecznych
18 Dopasować podstawowe gałęzie prawa do
C P b
regulowanych przez nie stosunków prawnych
19 Dopasować podstawowe gałęzie prawa do
C P d
regulowanych przez nie stosunków społecznych
20 Posłużyć się przepisami w zakresie niezbędnym
B P a
do stosowania ustawy o pomocy społecznej
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Prawo do nazwiska uregulowane jest w przepisach prawa
a) cywilnego.
b) administracyjnego.
c) rodzinnego i opiekuńczego.
d) konstytucyjnego.
2. Prawo podmiotowe bezwzględnie obowiązujące to
a) ogół norm prawnych obowiązujących wszystkich obywateli.
b) uprawnienie skuteczne wobec wszystkich podmiotów prawa.
c) uprawnienie skuteczne wobec konkretnie oznaczonych osób.
d) ogół norm obowiązujących konkretnie oznaczone osoby.
3. Przepis art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stwierdza, że  oboje
małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości
zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą
przez swój związek założyli zawiera normę
a) dozwalającą.
b) zakazującą.
c) nakazującą.
d) względnie obowiązującą.
4. y
ródłem prawa stanowiącym bardziej szczegółowe rozwinięcie przepisów prawa
zawartych w ustawie i wydawanym na podstawie delegacji ustawowej jest
a) uchwała.
b) zarządzenie.
c) regulamin.
d) rozporządzenie.
5. Podstawą pracowniczego stosunku pracy jest
a) umowa o pracę.
b) umowa agencyjna.
c) umowa o dzieło.
d) umowa zlecenie.
6. Przy ustalaniu zakresu uprawnień i obowiązków opiekuna prawnego, należy posłużyć się
przepisami
a) ustawy o pomocy społecznej.
b) kodeksu cywilnego.
c) kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
d) kodeksu postępowania administracyjnego.
7. Opiekę prawną powołuje się dla osoby dorosłej w sytuacji
a) choroby psychicznej.
b) całkowitego ubezwłasnowolnienia.
c) długotrwałej choroby.
d) niezaradności osób starszych i samotnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
8. Pełnoletniej osobie, samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu
wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium ustalonego
zgodnie z art. 8 Ustawy o pomocy społecznej, przysługuje
a) zasiłek stały.
b) zasiłek okresowy.
c) renta socjalna.
d) specjalny zasiłek celowy.
9. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza możliwość przyjęcia do szpitala
osoby chorej psychicznie bez wymaganej zgody pacjenta lub jego przedstawiciela
ustawowego tylko wtedy, gdy dotychczasowe zachowanie tej osoby wskazuje na to, że
z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo zdrowiu innych osób.
Takie działanie uzasadnia sytuację, gdy
a) osoba chora psychicznie posądza bliskich, że ją trują i chcą ją  wykończyć  jest
agresywna wobec małżonka, rzuca w niego przedmiotami.
b) osoba chora psychicznie wulgarnie odnosi się do bliskich i sąsiadów.
c) osoba chora psychicznie często upija się.
d) osoba chora psychicznie nie przyjmuje systematycznie leków.
10. Zasady organizowania przez gminę usług opiekuńczych dla osób samotnych
i niepełnosprawnych uregulowane są w ustawie o
a) pomocy społecznej.
b) rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
c) ochronie zdrowia psychicznego.
d) świadczeniach rodzinnych.
11. Świadczeniem z ubezpieczenia społecznego jest
a) zasiłek socjalny.
b) renta socjalna.
c) zasiłek chorobowy.
d) zasiłek stały.
12. W stosunku do osoby w wieku 27 lat o naruszonej sprawności organizmu zdolnej do
wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym do jej potrzeb
i możliwości wymagającej częściowo lub okresowo pomocy innej osoby w celu pełnienia
ról społecznych orzec można
a) niepełnosprawność.
b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.
c) znaczny stopień niepełnosprawności.
d) lekki stopień niepełnosprawności.
13. Obywatel obcego państwa popełnił przestępstwo na polskim statku morskim. Wobec tej
osoby będzie miała zastosowanie:
a) polska ustawa karna.
b) ustawa karna państwa z którego pochodzi popełniający przestępstwo.
c) żadna z ustaw karnych bo jest obcokrajowcem.
d) ustawa morska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
14. Za zezwoleniem Sądu małżeństwo zawarła 16 letnia dziewczyna. Zamieszkała wraz
z mężem u swoich rodziców, którzy uważają, że mają prawo i obowiązek kierowania
postępowaniem córki z racji jej wieku i ich władzy rodzicielskiej. Czy stanowisko
rodziców jest uzasadnione
a) tak bo dziewczyna jest nieletnia.
b) nie bo dziewczyna jest mężatką.
c) nie bo taki obowiązek mają rodzice męża.
d) tak bo rodzice zawsze mają prawo i obowiązek kierować postępowaniem swoich
dzieci.
15. Przez okres 3 lat rodzice nie utrzymywali dziecka, gdyż ojciec przebywał w tym czasie
w zakładzie karnym, a matka nie pracowała. Dziecko pozostawało na utrzymaniu
dziadków. Do utrzymania dziecka zobowiązani byli
a) mimo wszystko rodzice.
b) dziadkowie.
c) zakład karny.
d) instytucje pomocy społecznej.
16. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany
jest do
a) wydania korzyści w naturze, a gdyby to było niemożliwe, do zwrotu jej wartości.
b) zatrzymania wszystkiego.
c) zwrotu wyłącznie równowartości uzyskanych korzyści.
d) zwrotu w naturze czegoś innego.
17. Uzyskanie pozwolenia organu budowlanego na budowę domu jednorodzinnego od strony
prawnej reguluje
a) prawo cywilne.
b) prawo administracyjne.
c) prawo pracy.
d) prawo rodzinne i opiekuńcze.
18. Zwolnienia z pracy np. w ramach zwolnień grupowych reguluje
a) prawo administracyjne.
b) prawo pracy.
c) prawo cywilne.
d) prawo rodzinne i opiekuńcze.
19. Pozbawionym władzy rodzicielskiej można być na podstawie
a) prawa administracyjnego.
b) prawa pracy.
c) prawa cywilnego.
d) prawa rodzinnego i opiekuńczego.
20. Umowę najmu lokalu użytkowego zawiera się na podstawie
a) prawa cywilnego.
b) prawa administracyjnego.
c) prawa pracy.
d) prawa rodzinnego i opiekuńczego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ............................................................................................................................
Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Test 2
Test praktyczny nisko symulowany do jednostki modułowej  Stosowanie
przepisów prawa w działalności socjalnej
Test praktyczny składa się z zadania praktycznego nisko symulowanego i zawiera
polecenie do wykonania, opis sytuacji i schemat analizy.
Punktacja dokonanej analizy:
- za poprawnie i w pełni dokonaną analizę we wszystkich obszarach analizy w zakresie
oceny sytuacji po 1 punkcie, 0 punktów za odpowiedz
błędną lub brak odpowiedzi,
- za poprawnie i w pełni dokonaną analizę we wszystkich obszarach analizy w zakresie
wskazania możliwości działania prawnego po 2 punkty, po 1 punkcie za analizę
poprawną, ale nie wyczerpującą, 0 punktów za odpowiedz
błędną lub brak odpowiedzi,
- za poprawnie wskazaną podstawę prawną we wszystkich obszarach analizy po 1 punkcie,
0 punktów za odpowiedz
błędną lub brak odpowiedzi.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- ocena dopuszczająca  za co najmniej 8 punktów, w tym co najmniej 2 punkty za
wskazanie możliwości działania prawnego,
- ocena dostateczna  za co najmniej 11 punktów, w tym, co najmniej 4 punkty za
wskazanie możliwości działania prawnego,
- ocena dobra  za co najmniej 14 punktów, w tym, co najmniej 6 punktów za wskazanie
możliwości działania prawnego,
- ocena bardzo dobra  za co najmniej 18 punktów, w tym, co najmniej 9 punktów za
wskazanie możliwości działania prawnego.
Poprzez zadanie praktyczne sprawdza się umiejętności ucznia na poziomie
ponadpodstawowym.
Obszar analizy: Możliwości
Ocena sytuacji Podstawa prawna
Wpływ stanu działania prawnego
(0 1) (0 1)
zdrowia na: (0 1)
Bezpieczeństwo Choroba psychiczna, na Przyjęcie do szpitala W trybie
własne oraz którą cierpi podopieczna psychiatrycznego bez wnioskowym na
innych osób powoduje, że nie ma ona wymaganej zgody podstawie orzeczenia
możliwości prawidłowej i poddanie sądu opiekuńczego,
oceny stanu swojego przymusowemu albo w trybie nagłym,
zdrowia. leczeniu po osobistym
W konsekwencji nie zbadaniu przez
zażywa regularnie lekarza psychiatrę.
leków, co powoduje Sąd ocenia zasadność
zaostrzenie objawów przyjęcia art. 23 29,
chorobowych do takiego ustawy o ochronie
stopnia, że zagraża zdrowia psychicznego
bezpośrednio sobie
i innym osobom
Możliwości Choroba psychiczna Ubezwłasnowolnienie Możliwość
kierowania swoim podopiecznej sprawia, że  wniosek może być ubezwłasnowolnienia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
postępowaniem nie jest ona w stanie złożony przez syna przez sąd: częściowo
kierować swoim lub prokuratora. lub całkowicie art. 13,
postępowaniem 16 art. 545 ż1
i wymaga pomocy
w prowadzeniu swoich
spraw
Możliwość Stan zdrowia Orzeczenie stopnia Art. 3 ustawy
samodzielnej podopiecznej sprawia, że niepełnosprawności o rehabilitacji
egzystencji nie jest ona w stanie i zatrudnieniu
samodzielnie zaspokajać niepełnosprawnych
swoich potrzeb
życiowych, więc ma
ograniczone możliwości
samodzielnej egzystencji
Sytuacja Podopieczna jest wdową, Możliwość sądowego Art. 128, 129
rodzinna ma tylko syna, a więc ustalenia świadczeń
posiada osobę zobowią- alimentacyjnych na
zaną do alimentacji, która rzecz matki
nie wywiązuje się
z obowiązków wobec
matki
Sytuacja Podopieczna dysponuje Możliwość objęcia Art. 8, 39, 50, 54
finansowa niskim dochodem, który różnymi formami ustawy o pomocy
kwalifikuje ja do pomocy pomocy zgodnie społecznej
ze środków pomocy z rozpoznanymi
społecznej potrzebami,
a zwłaszcza:
- udzielenie pomocy
finansowej na
opłacenie zaległych
świadczeń (zasiłek
celowy)
- zorganizowanie
specjalistycznych
usług opiekuńczych
po powrocie ze
szpitala, lub pobyt
w ośrodku wsparcia,
- w ostateczności pobyt
w DPS
Suma punktów:
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj dla uczniów potrzebne do wykonania zadania akty prawne (kodeks cywilny,
ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, kodeks postępowania cywilnego, ustawa
rehabilitacji i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, kodeks rodzinny i opiekuńczy,
ustawa o pomocy społecznej).
3. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
4. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
5. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,
kartę odpowiedzi).
6. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
7. Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed końcem sprawdzianu.
8. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
9. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zastawy zadań testowych.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się dokładnie z treścią zadania.
4. Dokonaj analizy sytuacji formalno-prawnej podopiecznej zgodnie z załączonym
schematem analizy (karta odpowiedzi).
5. Wykorzystaj przygotowane akty prawne.
6. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
7. Na wykonanie sprawdzianu osiągnięć masz 35 minut.
8. Pamiętaj, że Twoja praca musi być samodzielna.
9. Przed oddaniem karty odpowiedzi sprawdz
poprawność udzielonych odpowiedzi.
10. Powodzenia.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- treść zadania,
- karta odpowiedzi.
Treść zadania
Na podstawie zamieszczonego poniżej opisu sytuacji dokonaj oceny i wskaż wynikające
z przepisów prawnych możliwości służące poprawie funkcjonowania podopiecznej.
Opis sytuacji:
Podopieczna cierpi na zaburzenia psychiczne. Jest wdową, ma dorosłego syna, który założył
własną rodzinę i nie interesuje się matką, ponieważ nigdy nie zaakceptowała jego żony.
Mieszka sama. Utrzymuje się z renty po mężu w wysokości 601 zł. Z powodu nieregularnego
zażywania leków stan jej zdrowia często ulega pogorszeniu, zaostrzają się objawy
schizofrenii, wówczas podopieczna nie dba o siebie, ani o mieszkanie, nie gotuje, nie je.
Zdarzają się także i takie sytuacje, kiedy jej zachowanie może stanowić bezpośrednie
zagrożenie dla innych osób. Podopieczna w chwilach zaostrzenia choroby nie opłaca
świadczeń, ma więc duże zaległości finansowe. Jej świadczenia miesięczne wynoszą 325 zł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Obszar Możliwości
analizy: Ocena sytuacji działania Podstawa prawna
Punkty
Wpływ stanu (0 1) prawnego (0 1)
zdrowia na: (0 1)
Bezpieczeństwo
własne oraz
innych osób
Możliwości
kierowania
swoim
postępowaniem
Możliwość
samodzielnej
egzystencji
Sytuacja
rodzinna
Sytuacja
finansowa
Suma punktów:
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. LITERATURA
1. Adamiak B., Borkowski J.: Kodeks postępowania administracyjnego z komentarzem.
C.H. Beck, 2006
2. Anioł W.: Międzynarodowa polityka społeczna. Wyd. UW, Warszawa 1989
3. Andrzejewski M.: Prawo rodzinne i opiekuńcze.C.H.Beck 2006
4. Bezpłatny Biuletyn dla prawników "Sygnały Prawne"
5. Breczko A., Zamróz A., Oliwniak S.: Wstęp do nauk prawnych. Temida 2, Białystok
1994
6. Błędowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi. BPS, Warszawa 1996
7. Europejska Karta Społeczna. Dz. U. Nr 8 z 1999 r., poz. 67
8. Fijałkowski T.: Kodeks pracy. Ustawy, nowe przepisy wykonawcze, komentarz,
orzecznictwo sądowe, teksty ujednolicone. Wydawnictwo WGP, 2007
9. Głąbicka K.: Polityka socjalna w Unii Europejskiej, Studia Europejskie nr4 z 1997
10. Grewiński M.: Integracja Socjalna Wspólnoty Europejskiej cz.1,2, Studia Europejskie
nr 2,3 z 2000 r.
11. Gronowska B., Jasudowicz T., Mik C.: Prawa człowieka. Dokumenty międzynarodowe.
COMER, Toruń 1993
12. Gromek K.: Prawo rodzinne. C.H. Beck, 2006r.
13. Ignatowicz J., Nazar M.: Prawo rodzinne. LexisNexis. 2005.
14. Jamróz A. (red): Wstęp do prawa. Temida 2, Wydawnictwo Stowarzyszenia
Absolwentów Wydziału Prawa UW, Wydanie I, 1999
15. Kodeks cywilny. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Wolters Kluwer Oficyna, Kraków 2007
(stan prawny 21.04.2007)
16. Kodeks postępowania administracyjnego i inne akty prawne. Wolters Kluwer Oficyna,
Kraków 2007
17. Lewandowski I.: Elementy prawa. PWN, Warszawa 1999
18. A
ętowski J.: Prawo administracyjne dla każdego. Ecostar, Warszawa 1995
19. Michalska A.: Europejska Konwencja Praw Człowieka. Podstawowe dokumenty.
Helsińska Fundacja Praw człowieka, Warszawa 1995
20. Prawa człowieka w szpitalach psychiatrycznych i domach pomocy społecznej. Raport
z badań. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1996
21. Przewodnik po Europejskiej Karcie Społecznej, Warszawa 2001
22. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 8 stycznia 2002r. w sprawie przyjmowania
i rozpatrywania skarg i wniosków(Dz.U. z 2002r., nr 5, poz. 46)
23. Stawecki T., Winczorek P.: Wstęp do prawoznawstawa. Wyd.4, C.H. Beck, 2003
24. Strona Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Pomoc Społeczna, Akty Prawne.
http://www.mps.gov.pl/index.php?gid=352
25. Ustawa z dn. 14 czerwca 1960 r. KPA(tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r., nr 98,poz. 1071)
26. Ustawa z 12 marca 2004 o pomocy społecznej. Dz.U. z 15 kwietnia 2004 r. Nr 64,
poz. 593, ze zm.)
27. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu
osób niepełnosprawnych. Dz.U. Nr 123, poz. 776 ze zm.
28. Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Dz.U z dnia
20 września 2005, Nr 180, poz. 1493
29. Ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Dz.U z 1994 r., Nr 111,
poz. 535 z póz
n. zm.
30. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. (Dz.U. z dnia 18 maja 1964 r.
z póz
n. zm.)
31. Strona www.abcprawa.pl  10.06.2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28