MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Małgorzata Kuc
Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji
podopiecznego 346[04].Z2.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Ewa Goliszek
mgr Aurelia Włoch
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Sułkowski
Konsultacja:
dr Dorota Koprowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[04].Z2.02
 Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji podopiecznego , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekun w domu pomocy społecznej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 10
5.1. Zadania terapii zajęciowej 10
5.1.1. Ćwiczenia 10
5.2. Metody i formy terapii zajęciowej 12
5.2.1. Ćwiczenia 12
5.3. Planowanie zajęć terapeutycznych 14
5.3.1. Ćwiczenia 14
5.4. Metody i cele arteterapii 16
5.4.1. Ćwiczenia 16
5.5. Metody i cele teatroterapii 18
5.5.1. Ćwiczenia 18
5.6. Metody i cele biblioterapii 20
5.6.1. Ćwiczenia 20
5.7. Metody i cele muzykoterapii 22
5.7.1 Ćwiczenia 22
5.8. Metody i cele choreoterapii 24
5.8.1. Ćwiczenia 24
5.9. Metody i cele ergoterapii 26
5.9.1. Ćwiczenia 26
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 28
7. Literatura 37
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekun w domu pomocy społecznej.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń nabędzie podczas pracy z poradnikiem,
przykładowe scenariusze zajęć,
ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
346[04].Z2
Aktywizacja osób starszych
346[04].Z2.02
346[04].Z2.03
346[04].Z2.01
Stosowanie terapii
Integrowanie
Organizowanie różnych
zajęciowej w procesie
podopiecznego ze
form spędzania czasu
aktywizacji
środowiskiem lokalnym
wolnego
podopiecznego
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- użytkować komputer,
- współpracować w grupie,
- określać podstawowe potrzeby człowieka,
- stosować umiejętności komunikacji interpersonalnej,
- rozpoznawać potrzeby i problemy podopiecznego,
- rozwiązywać problemy podopiecznych,
- wspierać podopiecznych w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- określić zadania terapii zajęciowej w rehabilitacji społecznej i psychicznej,
- przedstawić metody i formy terapii zajęciowej,
- stworzyć podopiecznemu warunki do uczestnictwa w formach terapii zajęciowej,
- opracować we współpracy z terapeutą zajęciowym plan zajęć terapeutycznych,
- dokonać oceny stopnia samodzielności podopiecznego w zakresie wykonywania
codziennych czynności, przemieszczania się, orientacji przestrzennej oraz zdolności do
nawiązywania kontaktów,
- dobrać formy terapii zajęciowej do indywidualnych uzdolnień, przyzwyczajeń
i możliwości mieszkańca domu pomocy społecznej,
- zapewnić terapeutyczny charakter wszystkim formom aktywności podopiecznego,
- zorganizować terapeutyczne zajęcia plastyczne,
- zorganizować zajęcia z wykorzystaniem muzykoterapii i choreoterapii,
- zorganizować zajęcia z zakresu biblioterapii i teatroterapii,
- zastosować różne metody ergoterapii, np.: majsterkowanie, gotowanie, pieczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & ..& & & & &
Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[02]
Moduł: Aktywizacja osób starszych 346[04].Z2
Jednostka modułowa: Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji
podopiecznego terapii zajęciowej 346[04].Z2.02
Temat: Wykonanie bombek świątecznych  metodą oklejania masą papierową.
Elementy arteterapii w terapii zajęciowej.
Cel ogólny: Kształtowanie stosowania elementów arteterapii w terapii zajęciowej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wykonać masę papierowa,
- wykonać bombkę świąteczną,
- wybrać właściwą dla podopiecznego formę terapii zajęciowej,
- współpracować w grupie.
Metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- pogadanka,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- balony,
- klej,
- masa papierowa,
- szablony do wykorzystania przy malowaniu bombek,
- pędzle,
- kolorowe farby,
- spodki,
- spinacze biurowe.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć w nawiązaniu do rehabilitacji zawodowej podopiecznych
w domu pomocy społecznej  pogadanka.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy podczas zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Realizacja zajęć:
1. Przygotowanie stanowiska pracy  rozłożenie podkładek.
2. Rozrabianie masy papierowej przy zwróceniu uwagi na odpowiednią konsystencję.
3. Rozdrabnianie farby, zwrócenie uwagi na odpowiednią konsystencję i kolorystykę
pasującą do Świąt Bożego Narodzenia.
4. Nadmuchanie balonów.
5. Praktyczny pokaz sposobu oklejania balonu masą papierową przez nauczyciela.
6. Praktyczny pokaz malowania bombek za pomocą przyczepienia szablonów przez
nauczyciela.
7. Wskazanie jak należy sobie pomagać, a zarazem nie przeszkadzać, przy odpinaniu
szablonów. Robi to ktoś, kto ma czyste ręce.
8. Przypomnienie o konieczności częstego mycia rąk by nie pobrudzić odbitej bombki.
9. Rozłożenie mokrych bombek na wolnych stołach do wyschnięcia.
10. Omówienie efektów pracy z zaznaczeniem zaangażowania uczestników i ich
indywidualnych możliwości.
Podsumowanie zajęć:
1. Uczniowie wskazują, jakie cechy były potrzebne, aby wykonać starannie i efektownie
pracę.
2. Na ile skuteczna jest arteterapia w rehabilitacji zawodowej podopiecznych w domu
pomocy społecznej?
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej346[02]
Moduł: Aktywizacja osób starszych 346[04].Z2
Jednostka modułowa: Stosowanie w terapii zajęciowej procesie aktywizacji
podopiecznego terapii zajeciowej346[04].Z2.02
Temat: Rozładowanie emocji. Elementy muzykoterapii w rehabilitacji osób
niepełnosprawnych.
Cel ogólny: Nauka autorelaksu, zapoznanie z różnymi formami aktywizacji.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozwiązać istniejące problemy emocjonalne podopiecznego,
- odreagować napięcia psychofizyczne, nadmiar energii i agresji,
- dobrać rodzaj muzyki do wyrażania emocji,
- zastosować Mobilny Model Rekreacji Muzycznej.
Metody nauczania uczenia się:
- metoda OZURA,
- ćwiczenia praktyczne,
- relaksacja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- grupowa.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- płyty CD z nagraniami: Smutna pieśń Piotra Czajkowskiego, Wiosna Vivaldiego,
- odtwarzacz CD,
- kartki formatu A2,
- kolorowa kreda,
- taśma przylepna,
- duży arkusz papieru.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Pogadanka na temat Mobilnego Modelu Rekreacji Muzycznej.
2. Określenie tematu zajęć.
3. Wyjaśnienie tematu, szczegółowych celów kształcenia.
I. Faza  odreagowania :
1. Pytanie skierowane do uczniów:  Jak się dzisiaj czujesz? ; odpowiedz
udzielona
śpiewem.
2. Zabawa  Mecz  ćwiczenie muzyczno- ruchowe (podział na II grupy; I grupa 
młodzież rozmawiająca o zwycięstwie jej grupy w meczu ligowym; II grupa 
zdenerwowani kibice, którzy krzyczą i mocno gestykulują; uczniowie w zależności
od nastroju muzyki naśladują radość, złość, smutek).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
II. Faza  rytmizacji :
1. Ćwiczenia z elementami pantomimy- wybrany uczeń naśladuje za pomocą gestów,
mimiki określone nastroje; pozostali zgadują, rodzaj emocji, nastroju.
2. Prezentacja przez nauczyciela ilustracji ludzkich twarzy (wesołych, smutnych,
niezadowolonych); niezadowolonych zależności od wskazanego rysunku uczniowie
wyrażają głosem określone stany emocjonalne.
3. Seria trzech oddechów.
III. Faza  uwrażliwienia :
1. Wysłuchanie przez uczniów dwóch kontrastujących utworów:
- Smutna pieśń Piotra Czajkowskiego,
- Wiosny Vivaldiego.
2. Wykonanie przez uczniów dowolnych ilustracji plastycznych do poznanych
miniatur.
3. Omówienie wykonanych rysunków.
IV. Faza  relaksacji :
1. Seria  trzech oddechów .
2. Ćwiczenie relaksacyjne  Wodospad
V. Faza  aktywizacji :
1. Marsz w kole w rytm akompaniamentu fortepianowego.
2. Pytanie skierowane do uczniów  jak się teraz czujesz? ; odpowiedz
słowna
z jednoczesnym wyklaskiwaniem rytmu.
Podsumowanie zajęć:
1. Omówienie wpływu ćwiczeń relaksacyjnych na uczestników zajęć.
2. Uczniowie wskazują, która z pięciu etapów metody OZURA miała na nich największy
wpływ i dlaczego.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. ĆWICZENIA
5.1. Zadania terapii zajęciowej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie filmu terapii zajęciowej, określ rodzaje zajęć prowadzonych na warsztatach
terapii zajęciowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić czym zajmuje się terapia zajęciowa,
2) określić ośrodki, w których prowadzona jest terapia,
3) określić rodzaje zajęć prowadzonych na warsztatach terapii zajęciowej,
4) przedstawić swoje wyniki pracy na forum grupy,
5) uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- burza mózgów,
- dyskusja frontalna.
Środki dydaktyczne:
- telewizor,
- odtwarzacz DVD,
- płyta DVD z filmem z terapii zajęciowej.
Ćwiczenie 2
Po obejrzeniu filmu z terapii zajęciowej określ jej cele i zadania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment materiału nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić zadania terapii zajęciowej,
2) określić możliwości terapii zajęciowej,
3) sformułować cele terapii zajęciowej,
4) zapisać wnioski,
5) przedstawić swoje wyniki pracy na forum grupy,
6) uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- brystol,
- pisaki,
- film z terapii zajęciowej,
- odtwarzacz DVD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5.2. Metody i formy terapii zajęciowej
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj proste ćwiczenia ruchowe, które można wykorzystać w gimnastyce porannej
z podopiecznymi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
2) rozpoznać możliwości i upodobania podopiecznych,
3) określić rodzaje ćwiczeń ogólno usprawniających,
4) przygotować propozycję ćwiczeń,
5) zaprezentować ćwiczenia w klasie.
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- piłki,
- maty,
- skakanka,
- odtwarzacz CD,
- płyty CD z muzyką.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj najbardziej dla Ciebie odpowiedni kontakt z pięknym otoczeniem i przyrodą.
Zaplanuj wycieczkę w to miejsce.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyjaśnić co to jest estetoterapia,
2) wyszukać odpowiednią metodę prezentacji,
3) przygotować wystąpienie z wykorzystaniem pomocy dydaktycznych,
4) zaprezentować się na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do Internetu,
- biuletyny informacyjne,
- duże rysunki, fotografie,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.3. Planowanie zajęć terapeutycznych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz dowolną technikę z metody biblioterapii i zgodnie z jej zasadami sporządz

dzienny plan terapii zajęciowej dla osoby niepełnosprawnej intelektualnie w stopniu lekkim.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien wiedzieć:
1) określić, na czym polega planowanie zajęć dla osoby niepełnosprawnej intelektualnie,
2) scharakteryzować metody i formy biblioterapii,
3) dokonać wyboru rodzaju techniki,
4) wybrać literaturę odpowiednią dla osób niepełnosprawnych intelektualnie,
5) sporządzić dzienny plan terapii,
6) zaprezentować wyniki na forum klasy.
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- lista książek odpowiednia dla osób niepełnosprawnych inteletkyualnie,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
A
ącząc techniki z metod muzykoterapii i choreoterapii ułóż dzienny plan zajęć
terapeutycznych dla grupy podopiecznych w domu pomocy społecznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować metody i techniki w muzykoterapii,
2) scharakteryzować metody i techniki w choreoterapii,
3) określić możliwości psychofizyczne podopiecznych,
4) wykonać ćwiczenie,
5) ułożyć dzienny plan zajęć,
6) zaprezentować wyniki na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- odtwarzacz CD,
- płyty CD,
- materace,
- karimaty,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.4. Metody i cele arteterapii
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj taflę szkła o wymiarach 10x20 i namaluj na nim dowolny rysunek.
Przeanalizuj dobór kolorów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować techniki plastyczne,
2) przygotować taflę szkła,
3) zastosować technikę malowania na szkle,
4) dobrać farby w zależności od swojego samopoczucia,
5) przeanalizować dobór kolorów,
6) zaprezentować wyniki i uwagi, omówić pracę.
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- farby do malowania na szkle,
- tafla szkła,
- pędzel,
- preparat do przygotowania szkła,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przygotuj słoik i oklej go masą solną, a następnie pomaluj go farbami.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zastosować technikę przygotowania masy solnej,
2) przygotować masę solną,
3) dobrać technikę utwardzania masy,
4) dobrać barwy do swojego nastroju,
5) zaprezentować pracę,
6) wziąć udział w dyskusji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- masa solna,
- słoik,
- farby,
- pędzle,
- woda,
- ręczniki papierowe,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.5. Metody i cele teatroterapii
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu filmu, zaplanuj i przeprowadz
panel dyskusyjny dotyczący spektaklu
teatralnego, przygotowanego przez podopiecznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić możliwości podopiecznych,
2) zdefiniować pojęcie teatroterapii,
3) określić zasady panelu dyskusyjnego,
4) zaplanować i przeprowadzić panel dyskusyjny.
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- telewizor,
- odtwarzacz DVD,
- płyta DVD z nagraniem,
- karton,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Przygotuj i przedstaw, krótką scenkę teatralną.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić metody terapii,
2) wyjaśnić cele teatroterapii,
3) wybrać temat jaki chcesz przedstawić,
4) przygotować scenografię i kostium,
5) odegrać wybraną scenkę,
6) opowiedzieć o wrażeniach jakie towarzyszyły występowi,
7) wziąć udział w dyskusji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- przygotowana scenografia,
- kostium,
- odtwarzacz CD,
- płyty CD,
- brystol,
- pisaki,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.6. Metody i cele biblioterapii
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
wykaz bajek, których tematykę możemy wykorzystać w biblioterapii.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić rodzaje biblioterapii,
2) przedstawić treść bajki do wykorzystania w biblioterapii,
3) posłużyć się technologiami komputerowymi do sporządzenia wykazu bajek,
4) efekty pracy przedstawić na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- burza mózgów.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- arkusze papieru formatu A4,
- wykaz bajek przygotowany w zakresie pracy domowej,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Z wykazu bajek wybierz jedną i za pomocą malowania na kartonie zilustruj
niedokończony fragment tekstu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczeni
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wykazem bajek,
2) dobrać rodzaje i techniki malowania,
3) określić podstawowe zasady ilustracji,
4) wybrać bajkę,
5) wykonać ilustrację niedokończonego fragmentu,
6) efekty pracy przedstawić na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- analiza przypadku.
Środki dydaktyczne:
- brystol,
- farby,
- pędzle,
- różne przykłady bajek z niedokończonymi fragmentami tekstu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.7. Metody i cele muzykoterapii
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ze znanych Ci utworów muzycznych wybierz, takie które będą przykładem muzyki
aktywnej. Na kartonie zapisz wszystkie emocje jakie towarzyszyły ci przy słuchaniu tej
muzyki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić gatunki muzykoterapii,
2) podać przykłady utworów muzycznych będących przykładami muzyki aktywnej,
3) wypisać emocje jakie towarzyszą słuchaniu tej muzyki,
4) zaprezentować wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- burza mózgów.
Środki dydaktyczne:
- magnetofon i odtwarzacz CD,
- kasety i płyty z muzyką aktywną,
- brystol,
- flamastry,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Spośród znanych utworów muzycznych wybierz te, które będą oddawać charakter
muzykoterapii receptywnej. Ułóż do wybranej muzyki układ ćwiczeń ruchowych. Opracuj
scenariusz zajęć, które nie powinny przekraczać 15 minut.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować muzykoterapię receptywną,
2) dobrać rodzaj muzyki odpowiedni do tego typu zajęć,
3) zdefiniować pojęcie motoryki,
4) wybrać płytę z przykładem muzyki receptywnej,
5) zaplanować układ ćwiczeń ruchowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować wyniki na forum grupy,
8) wziąć udział w dyskusji.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- burza mózgów,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- odtwarzacz CD,
- płyty CD,
- materace,
- karimaty,
- poradnik dla ucznia,
- kartki,
- długopis.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.8. Metody i cele choreoterapii
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj występ wyrażający za pomocą tańca i wybranej muzyki Twoje emocje.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zdefiniować pojęcie emocji,
2) wybrać odpowiednią muzykę do tańca,
3) wyrazić swoje emocje,
4) przygotować występ,
5) wziąć udział w dyskusji,
6) zaprezentować swoje emocje za pomocą tańca,
7) wziąć udział w dyskusji.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów,
- dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- odtwarzacz CD
- płyty CD
- poradnik dla ucznia
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij podane poniżej pojęcia:
- ćwiczenie motoryki małej,
- ćwiczenie motoryki dużej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien :
1) opisać rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
2) sprawnie posłużyć się Internetem,
3) odszukać definicję pojęć,
4) przygotować opisy,
5) zaprezentować wyniki pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem.
Środki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- komputer z dostępem do Internetu,
- papier A4,
- pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.9. Metody i cele ergoterapii
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród znanych codziennych zajęć wskaż te, które należą do ergoterapii.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zdefiniować pojęcie ergoterapii,
2) określić cele ergoterapii,
3) scharakteryzować rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
4) wskazać codzienne zajęcia należące do ergoterapii,
5) zaprezentować wyniki pracy.
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda projektów.
Środki dydaktyczne:
- papier,
- brystol,
- pisaki.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj czynności ergoterapeutyczne dla nowoprzyjętego mieszkańca DPS.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić procedury DPS,
2) zapoznać się z możliwościami fizycznymi nowego mieszkańca,
3) zaplanować jego wybrane czynności,
4) zaprezentować wyniki pracy.
Zalecanie metody nauczania uczenia się:
- analiza przypadku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Środki dydaktyczne:
- arkusz wywiadu środowiskowego,
- karta medyczna mieszkańca,
- papier A4,
- pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie terapii zajęciowej
w procesie aktywizacji podopiecznego
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18 są z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 6, 8, 10, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny:
- dopuszczająca  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczna  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobra  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponad podstawowego,
- bardzo dobra  za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponad podstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. d, 4. a, 5. a, 6. a 7. b, 8. c, 9. c, 10. a, 11. d,
12. d, 13. c, 14. a, 15. c, 16. d, 17. a, 18. b, 19. a, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Zidentyfikować formy terapii zajęciowej B P d
2 Rozróżnić elementy terapii B P c
3 Zidentyfikować rodzaje terapii zajęciowej A P d
4 Dobrać formy terapii C PP a
5 Określić formy pracy w terapii B P a
6 Zastosować specjalistyczną terminologię D PP a
7 Zidentyfikować rodzaj terapii z zadaniami B P b
8 Ocenić skuteczność działań terapii zajęciowej D PP c
9 Rozpoznać rodzaje muzykoterapii B P c
10 Określić zadania choreoterapii C PP a
11 Zidentyfikować formy muzykoterapii B P d
12 Wyjaśnić, na czym polega terapia tańcem B P d
13 Dobrać metodę terapii A P c
14 Dobrać metody pracy w choreoterapii C P a
15 Zidentyfikować metodę arteterapii B P c
16 Dobrać techniki terapii C P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Zidentyfikować cechy osobowościowe
17 C P a
w zaplanowanych formach terapii zajęciowej
Zidentyfikować cechy charakterologiczne
18 C P b
z określonym rodzajem biblioterapii
19 Wzmocnić pozytywnie samopoczucie podopiecznych D PP a
Wyjaśnić znaczenie ćwiczeń relaksacyjnych dla
20 D PP a
wzmocnienia zdrowia i stanów emocjonalnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Terapia zajęciowa jest formą
a) zabawy.
b) odpoczynku.
c) pracy zarobkowej.
d) rehabilitacji.
2. Elementem terapii zajęciowej jest proces zwany
a) socjalizacją.
b) resocjalizacją.
c) rehabilitacją.
d) kompensacją.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
3. Arteterapia to jedna z form
a) muzykoterapii.
b) biblioterapii.
c) terapii zajęciowej.
d) terapii manualnej.
4. Estetoterapia to kontakt
a) z pięknym otoczeniem.
b) z drugim człowiekiem.
c) z grupą rówieśniczą.
d) z muzyką.
5. Forma pracy indywidualnej występuje
a) w procesie kształcenia.
b) w procesie organizacji.
c) w zajęciach domowych.
d) w żadnej z wymienionych procesów.
6. Czytanie poezji legend, nazywamy
a) biblioterapią.
b) choreoterapią.
c) arteterapią.
d) chromoterapią.
7. Choreoterapią nazywamy
a) ćwiczenia rzez
biarskie.
b) ćwiczenia muzyczno-ruchowe.
c) malowanie na szkle.
d) czytanie książek.
8. Identyfikacja i katharsis to etapy
a) teatroterapii.
b) choreoterapii.
c) biblioterapii.
d) muzykoterapii.
9. Kinezyterapia to leczenie
a) światłem.
b) pięknym otoczeniem.
c) ruchem.
d) nie wiem.
10. W skład choreoterapii wchodzą takie czynności jak
a) granie.
b) malowanie.
c) czytanie bajek.
d) wyszywanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
11. W pedagogice specjalnej stosujemy muzykoterapię w formie
a) pasywnej.
b) głośnej.
c) aktywnej.
d) cichej.
12. Taniec jest wykorzystywany w
a) bajkoterapii.
b) chromoterapii.
c) muzykoterapii.
d) choreoterapii.
13. W schorzeniach psychogennych stosujemy
a) muzykoterapię cichą.
b) nie stosujemy muzyki.
c) muzykoterapię aktywną.
d) muzykoterapię receptywną.
14. Choreoterapia ma za zadanie
a) poprawiać komunikację i kontakty społeczne.
b) rozwijać mowę czynną.
c) poprawiać nastrój.
d) prowadzić zabawę.
15. Technika collage stosowana jest w
a) muzykoterapii.
b) ergoterapii.
c) arteterapii.
d) biblioterapii.
16. Trening autogenny Shultza jest techniką w metodzie
a) choreoterapii.
b) bibliotearapii.
c) ergoterapii.
d) muzykoterapii.
17. Formą zajęć biblioterapeutycznych jest
a) malowanie i rysowanie ilustracji.
b) rzez
bienie.
c) sklejanie.
d) haftowanie.
18. Wyjście do muzeum i obcowanie ze sztuką to przykład
a) chromoterapii.
b) estetoterapii.
c) kinezyterapii.
d) muzykoterapii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
19. Terapia, która pomaga pokonywać problemy i podaje wzorce zachowań to
a) bajkoterapia.
b) choreoterapia.
c) teatroterapia.
d) muzykoterapia.
20. Ćwiczenia relaksacyjne powodują
a) wyciszenie.
b) pobudzenie.
c) poznanie własnego ciała.
d) zasmucenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko...............................................................................
Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji podopiecznego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
TEST 2
Test do jednostki modułowej  Stosowanie terapii zajęciowej w procesie
aktywizacji podopiecznego
Test składa się z 4 zadań otwartych.
Zadania 1 i 2 są z poziomu podstawowego.
Zadanie 3 i 4 jest z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań:
Zadania powinny być punktowane według następujących kryteriów:
Kryterium Sposób punktowania
1. Określanie form terapii zajęciowej 1 pkt.  za jedną formę
2 pkt.  za dwie formy
3 pkt.  za trzy formy
4 pkt.  za więcej jak trzy formy
2. Charakteryzowanie wybranej formy (1  za charakterystykę niepełną, 2  za
terapii zajęciowej wyczerpującą charakterystykę)
3. Omówienie przykładów technik 1 punkt za niepełny opis
terapii zajęciowej dla wybranej 2 punkty za wyczerpującą odpowiedz

metody
4. Planowanie programu zajęć 0-5 punktów (max: 5 punktów gdy uwzględniono:
terapeutycznych - stanowisko terapii, które powinno być
dostosowane do stopnia sprawności
psychofizycznej uczestnika,
- czas przeznaczony na terapię,
- metody jakie mogą podopieczni opanować,
- formy współpracy z rodziną lub opiekunami,
- osoby odpowiedzialne za realizację programu.
Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:
Ocena Liczba uzyskanych punktów
dopuszczający 3
dostateczny 5
dobry 8
bardzo dobry 10
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom
zad. (mierzenie osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1 Określić metody terapii zajęciowej B P
2 Scharakteryzować wybrane metody C P
3 Wskazać przykłady technik terapii zajęciowej C PP
4 Zaplanować zajęcia terapii zajęciowej C PP
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcje, zestaw zadań otwartych).
4. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne zadawane przez uczniów.
5. Przypomnij o upływającym czasie na 10 minut przed końcem sprawdzianu.
6. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań otwartych.
3. Na wykonanie sprawdzianu masz 45 minut.
4. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonania zadania.
5. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań otwartych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
OTWARTYCH
1. Wymień znane Ci metody terapii zajęciowej.
2. Scharakteryzuj wybraną formę terapii zajęciowej
3. Omów przykłady technik wybranej metody terapii zajęciowej.
4. Przygotuj program zajęć terapeutycznych dla wybranej grupy podopiecznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
7. LITERATURA
1. Bielańska A.: Teatr który leczy. Wydawnictwo UJ, Kraków 2003
2. Borecka I.: Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum, Wałbrzych 2002
3. Borecka I., Wontorowska  Roter S.: Biblioterapia w edukacji dziecka
niepełnosprawnego intelektualnie, Wałbrzych 2003
4. Buchalter S.: Terapia sztuką. Zysk i s-ka, Poznań 2006
5. Dega W., Malinowska K.: Rehabilitacja medyczna, Warszawa 1993
6. Encyklopedia gier. Muza 2001
7. Garlin CH.D., Seabury B. A.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej, Warszawa
1996
8. Hale G.: Poradnik dla niepełnosprawnych. Muza S. A. 1996
9. Hulek A.: Świat ludziom niepełnosprawnym, Warszawa 1992
10. Ippoldt L.: Biblioterapia w związkach z innymi naukami, [w:] Biblioterapeuta, 2000 nr
4 (12)
11. Karolak W.: Rysunek w arteterapii. A
ódz
2005
12. Kawczyńska- Butrym Z.: Niepełnosprawność  specyfika pomocy społecznej. BPS,
1998
13. Kierył E.: Elementy terapii i profilaktyki muzycznej, Warszawa 2004
14. Konieczna E. J.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls, Kraków 2003
15. Kowalik S.: Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Warszawa 1996.
16. Kozaczuk L.: Terapia zajęciowa w domach pomocy społecznej, Warszawa 1995
17. Kraski J.: Promocja zdrowia. Sanmedia, Warszawa 1994
18. Lorenc A.: Założenia i cele terapii zajęciowej, Postępy Rehabilitacji, Tom X, Zeszyt 1
1996
19. Majewski T.: Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych, Warszawa 1995
20. Milanowska K (red): Techniki pracy w terapii zajęciowej, Warszawa 1982
21. Piszczek M.: Terapia zajęciowa  terapia przez sztukę, Warszawa 1997
22. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej (kwartalnik).
23. Szulc W.: Sztuka i terapia. Copyright by Wita, Warszawa 1993
24. Tematy  czasopismo dla pracowników terapeutów, personelu opiekuńczego
25. Tomasik E.: Biblioterapia jako metoda pedagogiki specjalnej,  Szkoła Specjalna 1991,
nr 2/3, s. 128 133
26. Tomasik E.: Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej, Warszawa 1994
27. Trześniewski R: Zabawy i gry ruchowe, Warszawa 1995
28. Wierzchowska-Konera B.: Pedagogika jako nauka, [w:] Ciechaniewicz W. (red):,
Pedagogika, Warszawa 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37