o w o c z e s N y

e c h N i k

e N T y s T y c z N y

p r a c a

z d r o w i e

Laboratorium

techniki dentystycznej

– wymagania

czesnym zabezpieczeniem pracowni-
ka przed olśnieniem. Laboratorium
techniki dentystycznej powinno po-
siadać centralne ogrzewanie. W razie
konieczności ogrzewania pomiesz-
czeń za pomocą pieców paleniska
tych pieców powinny być umiesz-
czone na zewnątrz pomieszczeń słu-
żących do pracy. Odstępstwa od tej
zasady mogą dotyczyć tylko pomiesz-
czeń socjalnych.

Oświetlenie ogólne w pracowni,

zbliżone barwą do światła dzienne-
go, powinno mieć natężenie min.
500 lx. Pracownia podstawowa i pra-
cownie pomocnicze powinny posia-
dać stoły pokryte wykładziną twardą,
nienasiąkliwą, łatwo zmywalną oraz
odporną na działanie temperatury
i środków chemicznych.

W polerowni powinien znajdować

się mechaniczny odciąg miejscowy
przy stanowisku obróbki mechanicz-
nej. Do polerowania stopów denty-
stycznych służy urządzenie do po-
lerowania elektrolitycznego. Jego

Poniżej opracowane zostały zasady
dotyczące użytkowania wyposażenia
laboratorium oraz przechowywania
i racjonalnego gospodarowania ma-
teriałami stosowanymi w technice
dentystycznej. Niezmiernie ważne
są także dokumentacja wykonywa-
nych prac protetycznych i ortodon-
tycznych oraz zasady współpracy
członków zespołu stomatologicznego.
Laboratorium techniki dentystycznej
powinno spełniać wymagania zawar-
te m.in. w: Rozporządzeniu Ministra
Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r.,
Nr 75, poz. 690 ze zm.), Rozporządze-
niu Ministra Pracy i Polityki Socjal-
nej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r.,

Ryszard Bryła

aboratorium techniki
dentystycznej powinno

być zorganizowane
z uwzględnieniem
przepisów: budowlanych,
bezpieczeństwa i higieny
pracy, sanitarno-epide-
miologicznych, ochrony
przeciwpożarowej,
ochrony środowiska oraz

wymagań ergonomii.

Nr 169, poz. 1650 ze zm.), Rozpo-
rządzeniu Ministra Zdrowia i Opie-
ki Społecznej z 30 czerwca 1984 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy w poradniach i pracowniach
stomatologicznych (Dz.U. z 1984 r.,
Nr 37, poz. 197).

ymagania

ogólne

Pomieszczenia wchodzące w skład
laboratorium techniki dentystycznej
powinny posiadać wentylację gra-
witacyjno-kanałową, zapewniającą
co najmniej półtorakrotną wymianę
powietrza na godzinę. Pomieszcze-
nia, w których wydzielają się gazy,
pary lub pyły szkodliwe dla zdrowia,
poza wentylacją grawitacyjno-ka-
nałową, powinny mieć wentylację
mechaniczną, zapewniającą co naj-
mniej taką wymianę powietrza w po-
mieszczeniach, jaka jest potrzebna
do rozrzedzenia tych gazów, par lub
pyłów do wartości obowiązujących
najwyższych, dopuszczalnych ich
stężeń. Ogrzewanie i oświetlenie
pomieszczeń w laboratoriach denty-
stycznych powinno być zgodne z wy-
maganiami określonymi w Polskich
Normach. Należy pamiętać o tym,
że temperatura otoczenia, przy której
występuje tzw. komfort cieplny, jest
zawarta zwykle w granicach 20-23°C.
Najniższa dopuszczalna temperatu-
ra w pomieszczeniach to 18°C. Przy
oświetleniu sztucznym miejscowym
należy zapewnić dobrą widoczność
przedmiotu wykonywanego, z jedno-

Pomieszczenia w pracowni

Laboratorium techniki dentystycznej

może składać się z następujących

pomieszczeń przeznaczonych na:

pracownię dentystyczną podstawo-

wą, pracownie pomocnicze (gip-

sownię, odlewnię metali, pracownię

polimeryzacji i obróbki termicznej,

polerownię, magazyn modeli),

warsztat konserwacji i naprawy

sprzętu technicznego.

/ 2 0 1 3

p r a c a

z d r o w i e

Laboratorium

techniki dentystycznej

– wymagania

działanie polega na rozpuszczeniu
drobnych wyniosłości powierzch-
ni odlewu, po zanurzeniu go w od-
powiednim elektrolicie i anodo-
wym podłączeniu do źródła prądu.
Elektropolerowanie, ze względu
na obecność bardzo agresywnych
elektrolitów, należy prowadzić pod
wyciągiem lub w dobrze wentylo-
wanym pomieszczeniu, używając
odzieży ochronnej. Niewielka ilość
elektrolitu może bowiem unosić się
podczas polerowania w postaci mgły.
W czasie napełniania i opróżniania
naczynia elektrolitycznego należy
chronić oczy, używając okularów
ochronnych. Należy unikać kontak-
tu elektrolitu z ciałem, a w przypad-
ku jego zaistnienia przemyć miejsce
zetknięcia dużą ilością czystej wody.
Powierzchnia zewnętrzna naczynia
z elektrolitem może rozgrzewać się
podczas pracy do ok. 80°C i należy
zachować ostrożność przy jej doty-
kaniu. Zawieszka anodowa, zarówno
podczas polerowania, jak i bezpo-
średnio po jego zakończeniu może
pozostać gorąca i nie należy jej doty-
kać gołą ręką.

Pracownia polimeryzacji i obróbki

termicznej powinna być wyposażo-
na w digestorium nad stanowiskiem
gotowania i wytapiania materiałów
termoplastycznych. Obecnie w no-
woczesnych pracowniach stosowane
są sterowane elektronicznie urządze-
nia do automatycznego przeprowa-
dzania procesu polimeryzacji ciepl-
nej akrylu. Odlewnia metali powinna
posiadać digestorium nad stanowi-
skiem wytapiania wosku z pierścieni
odlewniczych, metalową obudowę
lub osłonę wirówki mechanicznej
do odlewu elementów metalowych
oraz ściankę ochronną oddzielającą
stanowiska, na których wykonywane
są prace odlewnicze.

Pracownia obróbki gipsu powin-

na być wyposażona m.in. w stoły
z szufladami na różne rodzaje gip-
sów dentystycznych, urządzenia

elektryczne do obcinania modeli
gipsowych z podłączeniami dopły-
wu i odpływu wody, prasy, pojemniki
na odpady gipsowe. Ponadto w pra-
cowni gipsowej powinny znajdować
się: mieszadło próżniowe (stosowane
w celu uzyskania dokładnego i niepo-
rowatego modelu z gipsu lub masy
ogniotrwałej) i wibrator, gwarantują-
cy dokładne wypełnienie formy. Gip-
sownia powinna posiadać drewniany
podest na podłodze przy stanowisku
pracy.

odstaWoWe

zasady

bezPieczeństWa

Kierownik laboratorium techniki
dentystycznej powinien opracować,
na podstawie przepisów szczegółowe
instrukcje dla każdego stanowiska
pracy. Teksty instrukcji stanowisko-
wych powinny być podane do wiado-
mości pracowników oraz wywieszo-
ne w miejscu widocznym. Oprócz in-
strukcji stanowiskowych BHP należy
zapewnić dostępność na stanowisku
pracy instrukcji obsługiwanych ma-
szyn i urządzeń. Jest to szczególnie
ważne w przypadku laboratorium
techniki dentystycznej, gdzie na sta-
nowiskach pracy obsługiwane są ma-
szyny i urządzenia stwarzające wiele
zagrożeń. Laboratorium dentystycz-
ne powinno być także zaopatrzone
w dobrze wyposażoną apteczkę
pierwszej pomocy.

Instalacje gazowe w laboratoriach

dentystycznych powinny również
odpowiadać obowiązującym przepi-
som bezpieczeństwa i higieny pracy
w tej dziedzinie. Należy pamiętać tu-
taj o tym, by:
– palniki gazowe (gazu czerpanego

z sieci lub butli) i palniki spiry-
tusowe były umieszczone w bez-
piecznej odległości, nie mniejszej
niż 0,75 m, od miejsca przechowy-
wania materiałów łatwo palnych
i leków,

– w razie używania w pomieszczeniu

cieczy łatwo palnych palniki, o któ-
rych mowa wyżej, należy wygasić,

– instalacja gazowa powinna pod-

legać systematycznym kontrolom
dokonywanym przez upoważnio-
ne instytucje (zgodnie z prawem
budowlanym co najmniej raz
w roku).

Stanowisko pracy

Stanowiska pracy w pracowni

dentystycznej podstawowej powinny

posiadać:

– indywidualne źródło oświetlenia

pola pracy o natężeniu światła min.

1000 luksów, oddalone od płyty

stołu laboratoryjnego o 0,6-0,7 m,

– krzesło z oparciem pod lędźwie

i przedramiona,

– podkładkę amortyzacyjną pod

tłocznię i kowadełko,

– mechaniczny wyciąg miejscowy

do odprowadzania pyłów.

Ważne!

Podstawowe zasady bezpieczeństwa w laboratorium dentystycznym mówią

o tym, że:

– w odlewni metali w czasie wykonywania odlewu może znajdować się tylko pra-

cownik wykonujący odlew;

– podczas wykonywania odlewu w wirówce mechanicznej pracownik powinien

być wyposażony w odpowiednią odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej,

chroniące przed oparzeniami i odpryskami płynnego metalu;

– na stanowisku pracy wolno przechowywać odczynniki i inne chemikalia jedynie

w ilości niezbędnej do bieżących potrzeb, a płyny łatwo palne – w ilości nieprze-

kraczającej jednodniowego zapotrzebowania;

– jeżeli na stanowisku pracy używana jest rtęć i jej związki, należy wtedy prze-

strzegać wymagań odrębnych przepisów, określających warunki pracy z rtęcią

i jej związkami;

– do przygotowywania wypełnień amalgamatowych należy stosować automatycz-

ne mieszalniki.

o w o c z e s N y

e c h N i k

e N T y s T y c z N y

p r a c a

z d r o w i e

W laboratorium dentystycznym

poważne zagrożenie stanowi prąd
elektryczny i związana z tym moż-
liwość porażenia elektrycznego.
Może to mieć miejsce w przypad-
ku: uszkodzonego osprzętu (gniazd
wtykowych i wtyczek), przetartych
przewodów, przebicia elektrycznego
do obudowy urządzeń. By tego unik-
nąć, należy na bieżąco kontrolować
stan techniczny przewodów i osprzę-
tu oraz okresowo zlecać upoważnio-
nemu elektrykowi kontrolę stanu in-
stalacji elektrycznej (kontrolę taką
należy przeprowadzać minimum
co 5 lat). Nie należy zapominać także
o zapewnieniu odpowiedniej opor-
ności (rezystencji) ciała w stosunku
do ewentualnego prądu porażenio-
wego, m.in. poprzez niedotykanie
mokrymi rękami metalowych obu-
dów załączonych urządzeń, stosowa-
nie obuwia z izolacyjną podeszwą.

W przypadku zagrożenia oparze-

niami, które istnieje w laboratorium
dentystycznym, pracownicy powin-
ni pamiętać o zachowaniu szczegól-
nej ostrożności i unikać pośpiechu.
Upoważnione osoby powinny także

sprawdzać okresowo stan techniczny
urządzeń i usuwać zaistniałe uster-
ki. W razie gdy dojdzie do oparzenia,
należy pamiętać o procedurach, któ-
re obowiązują w takim przypadku
– dokładnym wychłodzeniu miejsca
oparzonego bieżącą wodą i założeniu
jałowego opatrunku.

racoWnicy

laboratorium

Pracownicy laboratorium dentystycz-
nego powinni mieć zapewnioną moż-
liwość korzystania z wydzielonego
pokoju do spożywania posiłków, szat-
ni wyposażonej w szafki dwudzielne
oraz węzła higieniczno-sanitarnego.

Powinni oni pamiętać o tym,

że spożywanie posiłków oraz pale-
nie tytoniu są możliwe wyłącznie
w pomieszczeniach wydzielonych
do tych celów.

Pracownicy laboratorium są zobo-

wiązani do stosowania płynów odka-
żających przeznaczonych do: protez
stomatologicznych, wycisków, płyt
zgryzowych, łyżek z mas termopla-
stycznych oraz innych narzędzi i in-
strumentów wprowadzanych do jamy
ustnej, nienadających się do steryliza-
cji. Muszą oni zachować szczególną
ostrożność przy stosowaniu środków
i materiałów mogących powodować
przewlekłe zatrucia, uczulenia lub
oparzenia. Stosowane w pracy che-
mikalia mogą bowiem powodować za-
trucia, oparzenia chemiczne i alergie
skórne. W przypadku kontaktu z wy-
mienionymi wyżej czynnikami nale-
ży przestrzegać procedur przyjętych
w takich przypadkach. Trzeba pamię-
tać przy tym o podstawowej zasadzie,
która mówi, by nie umieszczać sub-
stancji szkodliwych w opakowaniach
przeznaczonych tradycyjnie dla środ-
ków spożywczych. Najlepiej przecho-
wywać takie substancje w opakowa-
niach oryginalnych. Trzeba pamiętać
także o tym, że dla każdej substancji
niebezpiecznej powinna być dostępna
w laboratorium karta charakterystyki
substancji niebezpiecznej.

Bardzo ważnym zagadnieniem

w laboratorium dentystycznym jest
sprawne działanie urządzeń wen-
tylacyjnych, z powodu szczególnie
dużego zagrożenia pyłami. Podstawo-
we zagrożenie w tym zakresie niosą
ze sobą pyły gipsu. Narażenie na pyły
gipsu występuje w trakcie procesu
mieszania go z wodą oraz szlifowania
i okrawania tego materiału. Również
obrabianie tworzywa akrylowego
powoduje intensywne pylenie. Źró-
dłem zapylenia jest także proces szli-
fowania metali. Silniki elektryczne
urządzeń stosowanych w laborato-
rium oraz ich elementy robocze (np.
obracające się tarcze szlifierskie)
są z kolei źródłem hałasu i wibracji.
Należy dbać o stan techniczny tych
urządzeń, a w razie takiej konieczno-
ści stosować ochronniki słuchu (np.
stopery). Podstawową zasadą bezpie-
czeństwa jest likwidacja zagrożeń
u źródła ich powstawania. Jeżeli nie
jest to w pełni możliwe, pracownicy
powinni stosować odpowiednio do-
brane środki ochrony indywidualnej.

chrona

PrzeciWPożaroWa

W laboratorium techniki dentystycz-
nej powinna znajdować się, w ozna-
czonym miejscu, gaśnica (najlepiej
proszkowa lub śniegowa). Przepi-
sy mówią, że na każde 100 m² po-
wierzchni pomieszczeń powinno
przypadać minimum 2 kg (3 dm³)
środka gaśniczego, a do najbliższej
gaśnicy nie powinno być dalej niż
30 m. Gaśnica powinna podlegać
fachowemu przeglądowi, zgodnie
z instrukcją producenta, nie rzadziej
jednak niż raz do roku.

Trzeba dodać, że ze wszystkich po-

mieszczeń laboratorium pracodawca
powinien zapewnić możliwość ewa-
kuacji (opuszczenia strefy zagrożonej)
w bezpieczne miejsce, na zewnątrz
budynku lub do sąsiedniej strefy po-
żarowej. Przez strefę pożarową rozu-
mie się przestrzeń wydzieloną w ten
sposób, aby w określonym czasie

Ergonomia

Biorąc pod uwagę względy ergono-

miczne, należy pamiętać o tym, że:

– stanowisko robocze musi zapew-

niać wygodny i bezpieczny dostęp

do obsługiwanych urządzeń,

– gdy jest taka możliwość, pracę

w pozycji stojącej należy zamie-

niać na pracę w pozycji siedzącej,

– długotrwałe zajmowanie nawet

najwygodniejszej pozycji może być

jednak uciążliwe, dlatego zalecana

jest okresowa zmiana zajmowanej

pozycji na inną,

– przedmioty używane najczęściej

powinny znajdować się jak najbli-

żej pracownika,

– stanowisko robocze powinno być

dostosowane do wymiarów antro-

pometrycznych pracownika,

– należy znać i stosować ćwiczenia

relaksacyjno-rozluźniające (m.in.

zmniejszające obciążenia nad-

garstka i pleców).

/ 2 0 1 3

p r a c a

z d r o w i e

pożar nie przeniósł się na zewnątrz
(lub do wewnątrz) wydzielonej prze-
strzeni. Ewakuacja może odbywać
się bezpośrednio z pomieszczenia
lub drogami komunikacji ogólnej,
tzw. „drogami ewakuacyjnymi”.
Podstawę prawną rozpatrywanego
zagadnienia stanowią, wspomniane
już, Rozporządzenie Ministra Infra-
struktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki
i ich usytuowanie oraz Rozporządze-
nie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z 7 czerwca 2010 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków, innych obiektów budowla-
nych i terenów (Dz.U. z 2010 r., Nr 109,
poz. 719 ze zm). Istnieje także obowią-
zek oznakowania dróg, wyjść i kierun-
ków ewakuacji, zgodnie z Polską Nor-
mą. Podstawowy system oświetlenia
i oznakowania dróg ewakuacyjnych
to system składający się z wysoko
umieszczonego oświetlenia ewaku-
acyjnego (powyżej 2 m od podłogi)
oraz wysoko umieszczonych znaków
ewakuacyjnych (1,5-2 m od podłogi).

Zgodnie ze wspomnianym Roz-

porządzeniem Ministra Spraw We-
wnętrznych i Administracji z 7 czerw-
ca 2010 r. właściciele, zarządcy lub
użytkownicy obiektów bądź ich
części, stanowiących odrębne stre-
fy pożarowe, przeznaczonych m.in.
do wykonywania funkcji użytecz-
ności publicznej, powinni zapewnić
i wdrożyć instrukcję bezpieczeństwa
pożarowego, zawierającą podstawo-
we warunki ochrony przeciwpoża-
rowej, wynikające z przeznaczenia
i sposobu użytkowania obiektu. Obo-
wiązek taki ciąży na nich wtedy, jeże-
li kubatura brutto budynku lub jego
części stanowiącej odrębną strefę po-
żarową wynosi co najmniej 1000 m

odstaWoWe

oboWiązki

PracodaWcy

W dziale X Ustawy z 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r., Nr 21,

poz. 94 ze zm.) omówione są w sposób
przekrojowy podstawowe obowiązki
pracodawcy w zakresie BHP, które
dotyczą wszystkich zakładów pracy,
a więc także laboratorium techniki
dentystycznej. Zgodnie z tymi zapisa-
mi pracodawca ponosi odpowiedzial-
ność za stan bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakładzie pracy. Na zakres
odpowiedzialności pracodawcy nie
wpływają obowiązki poszczególnych
pracowników w dziedzinie BHP oraz
powierzenie wykonywania zadań
służby bezpieczeństwa i higieny pracy
specjalistom spoza zakładu.

Koszty działań podejmowanych

przez pracodawcę w zakresie bez-
pieczeństwa i higieny pracy w żaden
sposób nie mogą obciążać pracowni-
ków. Pracodawca oraz osoba kierują-
ca pracownikami muszą znać, w za-
kresie niezbędnym do wykonywania
ciążących na nich obowiązków, prze-
pisy o ochronie pracy, w tym przepisy
oraz zasady bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Pracodawca, a także działająca

w jego imieniu osoba, kierując pra-
cownikami, powinni: dbać o bez-
pieczny i higieniczny stan pomiesz-
czeń pracy oraz wyposażenia tech-
nicznego; egzekwować przestrzega-
nie przez pracowników przepisów
i zasad BHP; zapewniać wykonanie
zaleceń lekarza sprawującego opiekę
zdrowotną nad pracownikami. Każ-
dy pracownik musi być zaopatrzony
w środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze, które pozo-
stają własnością pracodawcy. Posta-
nowienia dotyczące zasad wyposa-
żenia pracowników w środki ochro-
ny indywidualnej, także w odzież
i obuwie robocze, ich rodzaje oraz
przewidywane okresy użytkowania
powinny być określone w regulami-
nie pracy, a gdy nie ma w zakładzie
obowiązku tworzenia takiego regu-
laminu – w innym akcie wewnątrz-
zakładowym. Pracodawca powinien
prowadzić tabelę przydziału środ-

ków ochrony indywidualnej, odzieży
i obuwia roboczego. W niektórych
przypadkach możliwe jest używanie
przez pracownika własnej odzieży
i obuwia roboczego za ekwiwalen-
tem pieniężnym (nie dotyczy to prac,
przy których występują szczególne
zagrożenia, także higieniczne).

Pracodawca jest zobowiązany prze-

kazywać pracownikom informacje o:
– zagrożeniach dla zdrowia i życia

występujących w całym zakładzie,
na poszczególnych stanowiskach
i przy wykonywanych pracach,
w tym o zasadach postępowania
w przypadku awarii i innych sytu-
acji zagrażających zdrowiu i życiu
pracowników;

– działaniach ochronnych i zapobie-

gawczych podjętych w celu wyeli-
minowania lub ograniczenia zagro-
żeń;

– pracownikach wyznaczonych

do udzielania pierwszej pomocy
i wykonywania działań w zakresie
zwalczania pożarów i ewakuacji
pracowników (imię i nazwisko, miej-
sce wykonywania pracy, numer tele-
fonu służbowego lub innego środka
komunikacji elektronicznej).

Piśmiennictwo dostępne w redakcji.

Pracodawca jest zobowiązany

m.in.:

– organizować pracę w sposób

zapewniający bezpieczne i higie-

niczne warunki pracy,

– zapewniać przestrzeganie w za-

kładzie pracy przepisów oraz

zasad BHP, wydawać polecenia

usunięcia uchybień w tym zakre-

sie oraz kontrolować wykonanie

tych poleceń,

– zapewnić rozwój spójnej polityki

zapobiegającej wypadkom przy

pracy i chorobom zawodowym,

– zapewniać wykonanie nakazów,

wystąpień, decyzji i zarządzeń wy-

dawanych przez organy nadzoru

nad warunkami pracy (Państwo-

wej Inspekcji Pracy i Państwowej

Inspekcji Sanitarnej).

Document Outline