N

o w o c z e s N y

T

e c h N i k

D

e N T y s T y c z N y

32

T E C H N I K A

d e n t y s t y c z n a

• ilośćmiejscanawybranyelement

retencyjny,

• czasużytkowaniacałejprotezy,
• trwałośćposzczególnychelemen-

tów,

• możliwośćnaprawieniaczęścipra-

cyzelementamiretencyjnymi,

• dostępnośćproduktóworazmożli-

wościlaboratoryjne,

• możliwościfinansowepacjentów.

Zasuwy(fot.1)mogąbyćusytu-

owanewewnątrzkoronowo(matryca
nazębiefilarowym,patrycawpro-
tezie),zewnątrzkoronowo(matryca
wprotezie,patrycanazębiefilaro-
wym)lubmiędzykoronowo(2,3).
Umocowaniawewnątrzkoronowe
zewzględunaznaczneoszlifowanie
zębasąrzadkostosowane.Bezpiecz-
neichużyciesprawdzasięwzębach
zwkładamikoronowo-korzeniowymi.
Dużymizaletamizasuwwewnątrzko-
ronowychsąlepszeprzenoszeniesił
żucia,odbywającesięzgodniezdługą
osiązęba,orazochronatkanekwokół
zęba,zewzględunabrakwystających
elementówretencyjnych,cowpływa
równieżnalepszezachowaniehi-
gieny.Znaczniebardziejpopularne
sązaczepyzewnątrzkoronowe.Umo-
cowanesąonezewnętrzniedokorony
protetycznej.Zatemstanowiąmiejsce
retencyjnedlaresztekpokarmowych,
coprzyczyniasiędostanówzapal-
nychiprzerostubłonyśluzowej.Przy
zastosowaniuzaczepówzewnątrzko-
ronowychbardzoistotnesąprojek-
towanieiocenazębaoporowego(2).

Najprostszyminajczęściejstosowa-
nymsposobemzakotwiczeniaprotezy
szkieletowejjestzastosowanieklamer.
Sątometaloweelementyprotezy
szkieletowejotaczającebocznepo-
wierzchniezębówoporowych.Dzię-
kiwystępującemutarciupomiędzy
powierzchniązębaaklamrąwyjęcie
protezyzpodłożawymaganakładu
siły(1,2).

Głównymicelamileczeniaprote-

tycznegosąjednoczesnarehabilita-
cjanarządużuciaprzyzachowaniu
odpowiedniejretencjidlauzupełnień
(protezczęściowychlubcałkowitych)
orazotrzymaniezamierzonegoefek-
tuestetycznego.Możnatoosiągnąć
dziękizastosowaniuróżnegorodzaju
bezklamrowychpołączeń–zaczepów
protetycznych.Zaczepyprotetyczne
sątoelementysłużącedoumocowa-
niaprotezy(ruchomejlubstałej)dofi-
larówprotetycznych(zębównatural-
nychlubwszczepów)(3).

Doelementówprecyzyjnychza-

liczamy:zasuwy,zatrzaski,belki.
Zakotwiczenieprotezyszkieletowej
przywykorzystaniutychelementów
uzyskujemydziękisiletarciaitzw.
wklinowaniu.Użycieichwymaga
wykonaniakoronnazębyoporowe,
coeliminujeklamryiczyniuzupełnie-
nieruchomebardziejestetycznym(1).

Decydującsięnazastosowanieele-

mentówprecyzyjnych,należyzwró-
cićuwagęna(4):
• jakośćzachowanychzębówfilaro-

wych,

Precyzyjne elementy retencyjne

stosowane w protezach ruchomych

– przegląd piśmiennictwa

TITLE



Precision attachment

in removable partial dentures – literature

Słowa kLuczowE



protetyczne

elementy precyzyjne, zaczepy
protetyczne, zasuwa, zatrzask, belka

STrESzczEnIE



celem niniejszej

pracy było omówienie zastosowania
w protezach szkieletowych elementów
precyzyjnych, takich jak: zasuwy,
zatrzaski, belki. użycie tych elementów
czyni pracę protetyczną bardziej
estetyczną oraz poprawia retencję,
rozkład sił i wydolność żucia.
na podstawie piśmiennictwa opisano
rodzaje elementów precyzyjnych, ich
wady i zalety oraz sposób postępowania
klinicznego i laboratoryjnego.

kEy wordS



precision attachments,

denture clips

Summary



The aim of this article was

to describe how the precise components
are used in skeleton dentures. adoption
of these elements makes the prosthetic
works more aesthetic and improves
retention, strength distribution as well
as chewing efficiency. Based on the
literature I described the types of precise
components, their advantages and
disadvantages, and also the means
of clinical and laboratory treatment.

lek. dent. Katarzyna Bartlińska

P

rotezy szkieletowe
należą do najczęściej

stosowanych uzupełnień czę-

ściowych braków zębowych.

Warunkami umożliwiającymi

ich użytkowanie przez
pacjenta są umocowanie
i stabilizacja w jamie ustnej.

6

/ 2 0 1 3

33

T E C H N I K A

d e n t y s t y c z n a

Zaczepymiędzykoronowe,tzw.in-

terlocki,znajdująsiępomiędzyzblo-
kowanymikoronami(2).Zatrzaski
(fot.2i3)dzieląsięna2typy,nazy-
waneprzezproducentaOt-Cap(kulka
retencyjnaumocowanajestnapozio-
mejbelceusytuowanejpodkątempro-
stymdodługiejosizębaoporowego)
iOt-Strategy,np.Rhein’83(kulkare-
tencyjnaumieszczonajestpionowo
naściancezębaoporowegoskiero-
wanejdoluki).Niewielkiewymiary
pozwalająnawystarczającąilośćpio-
nowejprzestrzeniroboczejdlazacho-
waniaoptymalnejestetyki(2).Takjak
wzasuwach,zatrzaskiwbrakachmię-
dzyzębowychmogąbyćmontowane
dopojedynczychzębów.Wprzypad-
kubrakówskrzydłowychwskazane
jestblokowanieconajmniejdwóch
zębów,doktórychzostajeprzyłączo-
nakulkaretencyjna,zwłaszczagdy
mamydoczynieniazkrótkimikorona-
miklinicznymi,martwymizębamilub
zewskazaniemkosmetycznym(2,6).

WprzypadkuzatrzaskówOt-Strategy
niezbędnejestużycietechnikifrezo-
wania,zapomocąktórejopracowuje
siępółkęnazębieoporowymoraz
dodatkowointerlockimiędzydwoma
zblokowanymizębami(2).

Zaczepybelkowe(kładkowe)wy-

magająobecnościdwóchlubwię-
cejzębówlubichkorzeni.Dzielimy
jena:pasywne(BarUnit)–ściany
matrycyipatrycyrównoległewzglę-
demsiebie–orazaktywne(BarJoint)
–ścianymatrycyipatrycynierów-
noległewzględemsiebie–kładka
wkształciekropliwody.BarUnit
zapewniaproteziesztywneumoco-
wanieiniepozwalanawykonanie
ruchówwzględempodłoża.Użycie
BarUnituzależnionejestododpo-
wiedniejwydolnościfilarówiich
rozmieszczenia.BarJointzapew-
niaprotezieruchomeumocowanie
względempodłoża.Powinienbyćsto-
sowanyprzymałowydolnychzębach
filarowych.Zaletąstosowaniapołą-

czeńkładkowychjestdziałanieblo-
kująceistabilizująceelementyłączą-
ce.Zkoleiwadamitychkonstrukcji
sąkoniecznośćdewitalizacjizębów
filarowychiutrudnioneoczyszcza-
niebłonyśluzowejpodkładką(3).

Zaczepytypu„stud”składająsię

zczęściumieszczonejwfilarzepro-
tetycznym(korzeniuzębalubwszcze-
pie)–patryca–orazdrugiejosadzo-
nejwdośluzówkowejpowierzchni
protezy–matryca.Częśćwewnątrz-
korzeniowatowkładendodontycz-
ny,częśćnadkorzeniowatokulkowe
przedłużeniestandardowegowkładu.
Matrycęzaczepustanowinylonowa
czapeczka,którawchodziwpołą-
czeniezpłytąprotezy(3).Zaletami
elementówretencyjnychwgSpiecho-
wicza(2)są:
• dobryefektestetyczny,
• działaniepionowychsiłżuciana

ząboporowy,

• lepszastymulacjabezzębnychod-

cinkówwyrostkazębodołowego,

r e k l a m a

Precyzyjne elementy retencyjne

stosowane w protezach ruchomych

– przegląd piśmiennictwa

VITA ENAMIC

®

for Ceramill Motion 2

NO

WO

ŚĆ

Łódź, ul.Wierzbowa 46/48

tel. [phone] / 67

www.natrodent.pl

Szlifuj najdokładniej.

5-osiowy proces wycinania na sucho

i mokro w kompaktowej maszynie do

pełnego zakresu wskazań.

VITABLOCS Mark II &

TriLuxe forte for

Ceramill Motion 2

N

o w o c z e s N y

T

e c h N i k

D

e N T y s T y c z N y

34

T E C H N I K A

d e n t y s t y c z n a

1

2

3

fo

t. ar

chiwum autor

ów

1

2

3

Do elementów precyzyjnych zaliczamy zasuwy (fot. 1) i zatrzaski (fot. 2 i 3)

6

/ 2 0 1 3

r

eklama

• precyzyjnytorwprowadzaniaunie-

możliwiającyprzemieszczaniesię
zębówoporowych,

• bardzodobrastabilnośćprotezy

wpływającanawyższykomfort
użytkowania,

• możliwośćaktywowaniaelemen-

tówzasuw(wymianawkładek).
Dowadelementówretencyjnych

zaliczamy(2):
• koniecznośćznacznegooszlifowa-

niazębaoporowego,

• przybrakachskrzydłowychko-

niecznośćszlifowaniawiększej
liczbyzębóworazblokowanietych
zębówkoronamizblokowanymi,

• postępowaniekliniczneilaborato-

ryjnejestbardziejskomplikowane
izależyodścisłejwspółpracystoma-
tologaztechnikiemdentystycznym,

• większekosztypracyprotetycznej,
• urządzeniatestosunkowoszybko

ulegajązużyciu,coczasamiwyma-
gaponownegowykonaniauzupeł-
nieniastałego,

• trudnościwnaprawielubwymianie,
• dlazapewnieniawłaściwegotarcia

potrzebnajestodpowiedniawyso-
kośćkorony–zalecasię4mmlub
więcej(9).
Zastosowanie:

• brakimiędzyzębowe(mostyokręż-

nelubzłożone),

• brakiskrzydłowe(protezyszkiele-

towe),

• protezynakładowe(overdentures).

Zaczepprecyzyjnyskładasięzczę-

ściwewnętrznej–matrycy(zwykle
umocowanejwkoronie)–orazze-
wnętrznej –patrycy (połączonej
zprotezą)(2,9).Połączenietychele-
mentówmożliwejestprzezpasują-
cedosiebiepowierzchnie:wklęsłą
(matryca)iwypukłą(patryca)(3,9).
Dodatkowostosujesięwymienialne
wkładyplastikowe(zasuwypółpre-
cyzyjne),abywyeliminowaćściera-
nieiwyrabianieczęścimetalowych
zasuw.Elementyprecyzyjnemonto-
wanesąwkoronachiprotezachpod
kontroląparalelometru(2).Fabrycz-

niemogąbyćwykonanewcałości
zmetalu(zaczepyprecyzyjne)lub
miećformyplastikowe(zaczepysemi-
precyzyjne),któreprzyklejasiędomo-
deluwoskowegokoronyiprotezyoraz
odlewazmetalu(2,3).Użycieformy
plastikowejpozwalanauniknięcie
procedurzwiązanychzespawaniem,
dziękiczemuzmniejszasięryzykowy-
stąpieniareakcjialergicznychnaobec-
nośćwielumetaliwustach(5).Zatrza-
skiprotetycznezewzględunamożli-
wośćregulacjisiłmogąbyćwpełni
lubstopnioworegulowane.Trwałość
zaczepówmechanicznychzależy
odmateriałów,zjakichsąwykonane,
rozległościpolapowierzchnikontaktu
matrycyipatrycyorazsposobupod-
parciaprotezy(3).

P

rocedura

kliniczna

Przygotowaniepracykombinowanej
stawiawysokiewymaganiacodofa-
chowejwiedzylekarzastomatologa
itechnikadentystycznego.Powinni
onibyćrozeznanizofertąrynkową
różnegorodzajuelementówłączą-
cych,takabydokonaćwłaściwego
wyborudladanegopolaprotetycz-
nego(7).Decyzjaowyborzeelemen-
tówmocującychjestbardzotrudna
wprzypadkubrakówskrzydłowych.
Wprzypadkuzasuwmamydoczy-
nieniazesztywnymmocowaniem,
coumożliwialepsząstabilnośćpro-
tetyczną.Dodatkowozmniejszare-
sorpcjęwyrostkówzębodołowych.
Jednaksztywneprzeniesieniesił
żuciabezpośrednionazębyfilarowe
przyczyniasiędoichwyważania,
cowrezultaciemożespowodować
utratęzęba.Tenniekorzystnywpływ
nazębyoporowemożnazminimali-
zowaćpoprzezblokowaniezębów
orazstosowaniepodparćoddalonych
iinterlocki.Wkonstrukcjachzasuw
izatrzaskówelastycznośćuzyskuje-
mydziękizastosowaniuelastycznej
wkładkiumieszczonejpomiędzy
matrycąipatrycąbądźprzegubu–
sprężynowegolubzawiasowego(9).

0

5

25

75

95

100

N

o w o c z e s N y

T

e c h N i k

D

e N T y s T y c z N y

36

T E C H N I K A

d e n t y s t y c z n a

Według najnowszych badań polegają-
cych na obserwacji modelu cyfrowe-
go z zastosowaniem metody elemen-
tów skończonych (MES) analizowano
rozkład sił działających na podłoże
protetyczne w zależności od zasto-
sowanego łącznika; stwierdzono,
że najbardziej równomierny występu-
je przy zastosowaniu łącznika w for-
mie zasuw (8). Większość systemów

elementów precyzyjnych wymaga za-
stosowania technik frezowania wpły-
wających na prawidłowy rozkład sił
i decydujących o konkretnym torze
wprowadzania protezy na podłoże.
Alternatywą są zaczepy precyzyjne
z tzw. zintegrowanym frezowaniem,
dzięki którym nie ma potrzeby fre-
zowania koron na zębach filarowych
(Vario-Soft 3sv firmy Bredent) (8).

Etapy wykonania prac kombinowa-

nych – część kliniczna i laboratoryjna
– zostały zamieszczone w tab. 1.

P

odsumowanie

Ze względu na rosnące oczekiwania
pacjentów co do estetyki i utrzyma-
nia prac protetycznych coraz częściej
stosowane są precyzyjne elementy
retencyjne. Budowa tych elemen-
tów i ich odpowiednie dopasowanie
do warunków panujących w jamie
ustnej przyczyniają się do poprawy
użytkowania protez szkieletowych.
Zadowolenie pacjenta wynika zarów-
no z lepszego utrzymania uzupełnień,
z dużo lepszej estetyki (brak widocz-
nych klamer). Należy równocześnie
pamiętać, że w protezie nie powinno
się stosować kilku rodzajów zacze-
pów protetycznych, ponieważ może
to wpływać na zmniejszenie ich
trwałości.

q

Centrum Stomatologiczne Eskulap Dent

Katarzyna Bartlińska

63-500 Ostrzeszów

ul. Dworcowa 4a

Piśmienictwo
1. Budkiewicz A.: Protezy szkieletowe. PZWL,

Warszawa 2004, str. 16-17.

2. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna.

PZWL, Warszawa 2004, str. 390-393.

3. Makacewicz S., Krawczykowska H.: Zacze-

py protetyczne. Nowe technologie w prote-
tyce stomatologicznej. Akademia Medyczna
we Wrocławiu, Wrocław 2006, str. 73-76.

4. Ciaputa T., Ciaputa A.: Podstawy wykonaw-

stwa prac protetycznych. Wyd. Elamed, Ka-
towice 2009, str. 155.

5. Giacomo S. i wsp.: Ruchoma proteza czę-

ściowa. Zblokowany przód z precyzyjnym
sferycznym zaczepem połączonym bez spa-
wania. „Nowoczesny Technik Dentystyczny”,
2011, 2, str. 48.

6. Nytko M.: Protezy na zatrzaskach – różne

możliwości zastosowania. „Nowoczesny
Technik Dentystyczny”, 2009, 4.

7. Dropp H.: Precyzyjne planowanie prac kom-

binowanych jako gwarancja sukcesu zespołu
lekarz – technik. „Laboratorium Dentystycz-
ne”, 2001, 3/4, str. 23-24.

8. Rutkowski A.: Braki skrzydłowe – opis przy-

padku z zastosowaniem wybranych zaczepów
precyzyjnych. „Nowoczesny Technik Denty-
styczny”, 2008, 1, str. 12-17.

9. Rosenstiel S. i wsp.: Współczesne protezy

stałe. Wyd. Czelej, Lublin 2002, str. 583-592.

Wizyta

Część kliniczna

Część laboratoryjna

1.

Ocena kliniczna i radiologiczna

podłoża protetycznego.

Plan leczenia.

Wyciski diagnostyczne (5, 6, 7).

Ustalenie koloru zębów pacjenta.

Wykonanie modeli diagnostycznych.

Projektowanie – pozwala to na zakwalifi-

kowanie osoby protezowanej, optymalne

zaplanowanie uzupełnienia, wybranie

odpowiednich zatrzasków oraz przybliżone

oszacowanie kosztów wykonania.

2.

Preparacja zębów filarowych.

Wyciski pola protetycznego ma-

sami silikonowymi.

Wycisk masą alginatową przeciw-

stawnego łuku.

Ustalenie płaszczyzny zwarcia.

Wykonanie modelu dzielonego. Opraco-

wanie mikromodeli. Osadzenie modeli

w artykulatorze. Wykonanie woskowych

czapeczek na gipsowych kikutach oszlifo-

wanych zębów. Przy kontroli paralelometru

do czapeczek przymocowujemy woskiem

plastikowe profile patryc. Zatopienie

woskowych koron z patrycami w masie

osłaniającej. Obróbka termiczna – powolne

wygrzewanie pierścienia. Konstrukcje me-

talowych koron lub mostów z elementami

retencyjnymi powstają poprzez wtłoczenie

stopionego metalu w wygrzaną formę

za pomocą siły odśrodkowej w wirówce

elektrycznej. Opracowanie konstrukcji

metalowej (5, 8).

3.

Kontrola szkieletu metalowego

w jamie ustnej pacjenta. Może

być po pierwszym napaleniu

porcelany (5).

Konstrukcja metalowa pokrywana jest

ceramiką.

4.

Kontrola koron metalowych

licowanych porcelaną z elemen-

tami precyzyjnymi w jamie ustnej

pacjenta. Pobieranie wycisku

masą alginatową w celu dokład-

nego odzwierciedlenia położenia

koron z elementami precyzyjnymi

w jamie ustnej (8).

Wykonanie modelu roboczego. Przed

powieleniem modelu należy nałożyć

matryce retencyjne na sfery (kulki) w celu

ustalenia właściwej pozycji w stosunku

do powierzchni frezowania (5). Precyzyjne

odwzorowanie kształtu matryc retencyjnych

na powielonym modelu umożliwia modelo-

wanie konstrukcji protezy szkieletowej. Za-

topienie w masie osłaniającej (5). Obróbka

termiczna. Odlanie szkieletu z metalu.

Po przygotowaniu protezy na konstrukcji

w wosku ustawia się zęby (8).

5.

Kontrola w jamie ustnej pacjenta.

Zamiana wosku na akryl. Opracowanie

protezy szkieletowej. Zamontowanie dru-

giej części elementów retencyjnych.

6.

Cementowanie elementów

stałych na zębach filarowych oraz

oddanie protezy szkieletowej pa-

cjentowi. Wszystkie elementy na-

leży cementować jednocześnie.

Zaczepy protezy należy zabez-

pieczyć cienką warstwą wazeliny,

aby można ją było łatwo usunąć

po zacementowaniu koron (5).

Tab. 1. Etapy wykonywania prac kombinowanych – część kliniczna i laboratoryjna