22 Analizowanie wymagań profilaktyki przeciwpożarowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Krzysztof T. Kociołek

Analizowanie wymagań profilaktyki przeciwpożarowej
315[02].Z3.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2008

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Paweł Pruś
mgr inż. Tomasz Wiśniewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Krzysztof T. Kociołek

Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej ,,Analizowanie
wymagań profilaktyki przeciwpożarowej” 315[02].Z3.04 zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik pożarnictwa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2008

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Metody zapobiegania pożarom i wybuchom. Rola i zadania wentylacji

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Ocena zagrożenia pożarowego i wybuchowego. Klasyfikacja stref

zagrożenia wybuchem. Zasady przeprowadzania analizy zabezpieczenia
przeciwpożarowego wybranych obiektów

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Sposoby zabezpieczeń przed porażeniem. Zjawisko przetężenia, przepięcia

oraz zwarcia. Zjawiska zachodzące na oporności przejścia. Działanie cieplne
i chemiczne prądu elektrycznego. Wpływ prądów upływu i prądów wirowych
na zagrożenia pożarowe. Zjawisko elektryczności statycznej. Rodzaje
zabezpieczeń przed elektrycznością statyczną. Sposoby zabezpieczeń
przed wyładowaniem atmosferycznym

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Rodzaje zabezpieczeń operacji i procesów technologicznych.

Automatyczne systemy zabezpieczeń

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Czynności kontrolno-rozpoznawcze: akty prawne, zakres, zasady

sporządzania dokumentacji, kwalifikacje uprawnionych funkcjonariuszy.
Obowiązki i uprawnienia kontrolującego. Uprawnienia komendantów
w przypadku naruszenia przepisów przeciwpożarowych.
Zasady dopuszczania obiektów do eksploatacji

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Zasady sporządzania instrukcji postępowania na wypadek pożaru.

Zasady opracowywania systemu zabezpieczenia przeciwpożarowego
dla obiektu użyteczności publicznej. Schematy procesów technologicznych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Zasady opracowywania zakładowych planów operacyjno - ratowniczych

na wypadek wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz instrukcji
bezpieczeństwa pożarowego

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Zasady szacowania prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka

z zastosowaniem metod i systemów wspomagających zarządzanie ryzykiem

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z modułu ,,Analizowanie wymagań

profilaktyki przeciwpożarowej”. Wiedzę tą będziesz wykorzystywał w szkole przy realizacji
wszystkich modułów związanych z zawodem technik pożarnictwa.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania - wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań sprawdzających, które wskażą przydatny do sprawdzenia, czy już
opanowałeś określony zakres wiedzy,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że posiadasz wiedzę i umiejętności
z określonego zakresu materiału nauczania,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować terminologię techniczną i posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu:
fizyki, chemii,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

uczestniczyć w dyskusjach,

−

prezentować efekty swojej pracy,

−

współpracować w grupie,

−

wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

przedstawić metody zapobiegania pożarom,

−

wyjaśnić metody zapobiegania wybuchom,

−

wymienić sposoby zabezpieczeń przed porażeniem,

−

scharakteryzować zabezpieczenia operacji i procesów technologicznych,

−

scharakteryzować automatyczne systemy zabezpieczeń,

−

wymienić zadania wentylacji,

−

wyjaśnić zjawisko elektryczności statycznej,

−

wymienić i scharakteryzować działanie cieplne i chemiczne prądu elektrycznego,

−

wyjaśnić zjawiska przetężenia, przepięcia oraz zwarcia,

−

wyjaśnić zjawiska zachodzące na oporności przejścia,

−

wyjaśnić wpływ prądów upływu i prądów wirowych na zagrożenia pożarowe,

−

wskazać sposoby zabezpieczenia przed elektrycznością statyczną,

−

scharakteryzować wyładowania atmosferyczne oraz sposoby zabezpieczeń,

−

zdefiniować terminy związane z oceną zagrożenia pożarowego i wybuchowego,

−

dokonać klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem i podać przykłady,

−

wyjaśnić zasady wyznaczania stref zagrożenia wybuchem,

−

na rysować i zwymiarować przykładowe strefy zagrożenia wybuchem,

−

określić zasady przeprowadzania analizy zabezpieczenia przeciwpożarowego wybranych
obiektów.

−

wymienić nazwy aktów prawnych dotyczących czynności kontrolno-rozpoznawczych,

−

przedstawić zakres czynności kontrolno-rozpoznawczych,

−

wyjaśnić kwalifikacje funkcjonariuszy uprawnionych do wykonywania czynności
kontrolno-rozpoznawczych,

−

wymienić obowiązki i uprawnienia kontrolującego,

−

wyjaśnić

uprawnienia

komendantów

przypadku

naruszenia

przepisów

przeciwpożarowych,

−

przedstawić zasady dopuszczenia obiektów do eksploatacji,

−

sporządzić instrukcję postępowania na wypadek pożaru,

−

zinterpretować schematy procesów technologicznych,

−

sporządzić dokumentację z czynności kontrolno-rozpoznawczych,

−

określić zasady opracowywania zakładowych planów operacyjno - ratowniczych na
wypadek wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz instrukcji bezpieczeństwa
pożarowego,

−

określić zasady szacowania prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka z zastosowaniem
metod i systemów wspomagających zarządzanie ryzykiem,

−

przedstawić zasady opracowywania systemu zabezpieczenia przeciwpożarowego dla
obiektu użyteczności publicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Metody zapobiegania pożarom i wybuchom. Rola i zadania

wentylacji

4.1.1. Materiał nauczania

Zgodnie z zapisami prawa budowlanego, każdy obiekt budowlany wraz ze związanymi

z nim urządzeniami budowlanymi należy projektować i budować w sposób określony
w odpowiednich przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami
wiedzy technicznej, zapewniając między innymi spełnienie podstawowych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa
użytkowania, a także bezpieczeństwa przebywających w nim osób.

Zapobieganie powstaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów i wybuchów polega na

zastosowaniu odpowiednich środków technicznych oraz rozwiązań organizacyjnych do
zmniejszenia ryzyka powstania pożaru lub wybuchu oraz ograniczenia możliwości ich
rozprzestrzeniania się.

W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie

czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie
prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji:
1) używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących

zainicjować zapłon występujących materiałów,

2) użytkowanie instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie lub w sposób

niezgodny z przeznaczeniem albo warunkami określonymi przez producenta bądź
niepoddawanych okresowym kontrolom, o zakresie i częstotliwości wynikającej
z przepisów prawa budowlanego, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru,
wybuchu lub rozprzestrzenienia ognia,

3) garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych

do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe
zasilania akumulatorowego pojazdu,

4) rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości

mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego
z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na
dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych,
jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze,

5) rozpalanie ognisk lub wysypywanie gorącego popiołu i żużla, w miejscu umożliwiającym

zapalenie się materiałów palnych albo sąsiednich obiektów oraz w mniejszej odległości
od tych obiektów niż 10 m,

6) składowanie poza budynkami, w odległości mniejszej niż 4 m od granicy działki,

materiałów palnych, w tym pozostałości roślinnych, gałęzi i chrustu,

7) użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu

palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez
producenta,

8) przechowywanie materiałów palnych oraz stosowanie elementów wystroju i wyposażenia

wnętrz z materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do

temperatury przekraczającej 373,15 K (100 °C),

b) linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz

przewodów odprowadzających instalacji piorunochronnej oraz czynnych rozdzielnic
prądu elektrycznego, przewodów elektrycznych siłowych i gniazd wtykowych
siłowych o napięciu powyżej 400 V.

9) stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów

trudno zapalnych i niezapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej
0,05 m od żarówki,

10) instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak

wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli
ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,

11) składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji

lub umieszczanie przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość
albo wysokość poniżej wymaganych wartości,

12) składowanie materiałów palnych na nieużytkowych poddaszach oraz na drogach

komunikacji ogólnej w piwnicach,

13) zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,
14) lokalizowanie elementów wystroju wnętrz, instalacji i urządzeń w sposób zmniejszający

wymiary drogi ewakuacyjnej poniżej wartości wymaganych w przepisach techniczno-
budowlanych,

15) wykorzystywanie drogi ewakuacyjnej z sali widowiskowej lub innej o podobnym

przeznaczeniu, w której następuje jednoczesna wymiana publiczności (użytkowników),
jako miejsca oczekiwania na wejście do tej sali,

16) uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:

a) gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych,
b) przeciwwybuchowych urządzeń odciążających,
c) źródeł wody do celów przeciwpożarowych,
d) urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz

innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,

e) wyjść ewakuacyjnych albo okien dla ekip ratowniczych,
f) wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz kurków głównych

instalacji gazowej.

17) napełnianie gazem płynnym butli na stacjach paliw, stacjach gazu płynnego i w innych

obiektach nieprzeznaczonych do tego celu oraz nieumieszczenie na stacji na odmierzaczu
gazu płynnego informacji o nienapełnianiu butli.

Wentylacja i klimatyzacja zastosowana w budynku lub obiekcie budowlanym powinny

zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany
powietrza,

jego

czystość,

temperaturę,

wilgotność

względną,

prędkość

ruchu

w pomieszczeniu, przy zachowaniu przepisów odrębnych i wymagań Polskich Norm
dotyczących wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa pożarowego i odpowiednich
wymagań akustycznych. Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić
w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych
okien, a także w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych,
technologicznych lub bezpieczeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza.
Klimatyzację należy stosować w pomieszczeniach, w których ze względów użytkowych,
higienicznych,

zdrowotnych

lub

technologicznych

konieczne

jest

utrzymywanie

odpowiednich parametrów powietrza wewnętrznego określonych w przepisach odrębnych
i w Polskiej Normie dotyczącej parametrów obliczeniowych powietrza wewnętrznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W pomieszczeniu zagrożonym wydzieleniem się lub przenikaniem z zewnątrz substancji

szkodliwej dla zdrowia bądź substancji palnej, w ilościach mogących stworzyć zagrożenie
wybuchem, należy stosować dodatkową, awaryjną wentylację wywiewną, uruchamianą od
wewnątrz i z zewnątrz pomieszczenia oraz zapewniającą wymianę powietrza dostosowaną do
jego przeznaczenia, zgodnie z przepisami o bezpieczeństwie i higienie pracy.

W pomieszczeniu, w którym proces technologiczny jest źródłem miejscowej emisji

substancji szkodliwych o niedopuszczalnym stężeniu lub uciążliwym zapachu, należy
stosować odciągi miejscowe współpracujące z wentylacją ogólną, umożliwiające spełnienie
w strefie pracy wymagań jakości środowiska wewnętrznego określonych w przepisach
o bezpieczeństwie
i higienie pracy.

Podczas projektowania przeciwpożarowych zabezpieczeń budowlanych należy

przewidywać i uwzględniać skutki ewentualnego pożaru i stosować zabezpieczenia mogące
mu przeciwdziałać. Znajomość podstawowych zjawisk towarzyszących procesowi spalania
(pożarowi) pozwala na przyjęcie odpowiednich środków zabezpieczających i ograniczających
rozprzestrzenianie się pożaru, umożliwienie ewakuacji ludzi i mienia, podjecie skutecznej
akcji ratowniczo-gaśniczej oraz niedopuszczenia do zawalenia się konstrukcji budynku i jego
zniszczenia. Powstający podczas procesu spalania (pożaru) dym, gorące gazy spalinowe oraz
lotne produkty spalania unoszą się w górę w kolumnie konwekcyjnej i gromadzą się pod
sufitem, opadając z czasem w dół, utrudniają prowadzenia działań ratowniczo gaśniczych,
utrudniają prowadzenie ewakuacji, ograniczają widoczność, oddziaływują termicznie oraz
powodują zagrożenie toksykologiczne dla osób znajdujących się w strefie zadymienia. Mogą
także przyczynić się do powstania rozgorzenia.

Rys. 1. Wysokość strefy dymu i gorących gazów w budynku parterowym:

a) przy zamkniętych klapach dymowych,

b) przy otwartych klapach dymowych.

1 – ognisko pożaru, 2 – klapy dymowe, 3 – strefa dymu i gorących gazów [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz sposoby zapobiegania możliwości powstania pożaru?
2. Jakie znasz organizacyjne zasady zapobiegania możliwości powstawania pożaru?
3. Co to jest zagrożenie pożarowe?
4. Do czego wykorzystywana jest wentylacja?
5. Jakie niekorzystne zjawiska występują podczas pożaru?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj wytyczne systemu wentylacji w magazynie gazu płynnego LPG.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować warunki budowlane magazynu LPG,
3) poznać właściwości fizykochemiczne LPG,
4) określić możliwość występowania atmosfer wybuchowych,
5) zaproponować system wentylacji,
6) przedstawić opracowanie w formie graficznej.

Rys. 2. Wysokość strefy dymu i gorących gazów w budynku wielokondygnacyjnym:

a) przy zamkniętej klapie dymowej,

b) przy otwartej klapie dymowej.

1 – ognisko pożaru, 2 – klapy dymowe, 3 – strefa dymu i gorących gazów [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura,

−

karta charakterystyki LPG,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Opracuj wytyczne w zakresie zapobiegania pożarom w magazynie papieru drukarni X.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować warunki budowlane magazynu papieru,
3) przeanalizować proces produkcyjny w magazynie,
4) poznać właściwości oraz ilość zgromadzonego papieru,
5) określić możliwość występowania zagrożeń pożarowych,
6) zaproponować wytyczne zapobiegania pożarom,
7) przedstawić opracowanie w formie graficznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, akty prawne

−

opis magazynu drukarni X

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przedstawić metody zapobiegania pożarom i wybuchom?

2) zdefiniować terminy związane z oceną zagrożenia pożarowego

i wybuchowego?

3) dobrać systemy wentylacji do różnych obiektów?

4) wymienić zadania wentylacji?

5) omówić zadania osób w zakresie zapobiegania pożarom?

6) omówić zagrożenia występujące podczas pożaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Ocena zagrożenia pożarowego i wybuchowego. Klasyfikacja

stref zagrożenia wybuchem. Zasady przeprowadzania
analizy zabezpieczenia przeciwpożarowego wybranych
obiektów

4.2.1. Materiał nauczania

Zagrożenie pożarowe i wybuchowe związane jest z materiałami stosowanymi na

konstrukcje budynków i obiektów, materiałami wykorzystywanymi do wykończenia wnętrz,
a także z materiałami i substancjami wykorzystywanymi w procesie produkcji, materiałami
uwalnianymi przez urządzenia i systemy ochronne. Aby mógł powstać pożar lub wybuch
chemiczny (który jest niczym innym jak spalaniem kinetycznym) muszą w jednym miejscu,
w jednym czasie i w odpowiednich proporcjach wystąpić cztery czynniki:

−

materiał palny,

−

utleniacz,

−

bodziec energetyczny,

−

wolne rodniki.
Czyli powinien powstać układ zwany „czworokątem pożaru” lub „czworościanem pożaru

(spalania)”. Wykluczenie jednego lub więcej czynników przedstawionych powyżej pozwala
w sytuacji krytycznej na ugaszenie pożaru, a w przypadku prowadzenia działań
profilaktycznych (zapobiegawczych, prewencyjnych) na niedopuszczenie do powstania
pożaru lub wybuchu.

Ocena zagrożenia pożarem i wybuchem powinna być przeprowadzana indywidualnie dla

każdej odrębnej sytuacji. Ocena ryzyka obejmuje zawsze kilka podstawowych elementów:

−

identyfikacja zagrożenia,

−

określenie obecności materiału palnego oraz jego właściwości fizyko-chemicznych
mających wpływ na zagrożenie pożarowe i wybuchowe,

−

określenie obecności źródeł zapłonu o odpowiedniej minimalnej energii zapłonu,

−

analiza prawdopodobieństwa powstania pożaru lub wybuchu,

−

określenie możliwych (spodziewanych) skutków pożaru lub wybuchu,

−

oszacowanie ryzyka – według jednej ze znanych metod szacowania ryzyka pożarowego
i wybuchowego,

−

analiza możliwości zastosowania środków zmierzających do ograniczenia ryzyka pożaru
lub wybuchu.

Zgodnie z zapisami Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów, w obiektach i na terenach przyległych, gdzie prowadzone są procesy
technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub
w których materiały takie są magazynowane, powinna być dokonana ocena zagrożenia
wybuchem. Ocena ta obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem,
wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref
zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.
Dokonują jej: inwestor, projektant lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym.
Klasyfikację stref zagrożenia wybuchem określa Polska Norma PN-EN 1127-1:2007
dotycząca zapobiegania wybuchowi i ochronie przed wybuchem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strefa 0 – miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji

palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem występuje stale lub przez
długie okresy lub często.

Strefa 1 – miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji

palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem może czasami wystąpić
w trakcie normalnego działania.

Strefa 2 – miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji

palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem nie występuje w trakcie
normalnego działania, a w przypadku wystąpienia trwa krótko.

strefa 20 – miejsce w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu

w powietrzu występuje stale lub przez długie okresy lub często.

Strefa 21 – miejsce w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu

w powietrzu może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania.

Strefa 22 – miejsce w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu

w powietrzu nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku
wystąpienia trwa krótko. [22]

Pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała

z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby
spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa, określa się jako
pomieszczenie zagrożone wybuchem. Wytyczne w zakresie określania przyrostu ciśnienia
w pomieszczeniu, jaki mógłby zostać spowodowany przez wybuch, zawiera załącznik do
wspomnianego rozporządzenia. W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia
wybuchem, jeżeli może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej
0,01 m

w zwartej przestrzeni.

Analizując zagrożenie pożarowe obiektu oraz opracowując dla niego system

zabezpieczenia przeciwpożarowego należy wziąć pod uwagę następujące elementy:
1) powierzchnia, wysokość i liczba kondygnacji,
2) odległość od obiektów sąsiadujących,
3) parametry pożarowe występujących substancji palnych,
4) przewidywana gęstość obciążenia ogniowego,
5) kategoria zagrożenia ludzi, przewidywaną liczbę osób na każdej kondygnacji

i w poszczególnych pomieszczeniach,

6) ocena zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych,
7) podział obiektu na strefy pożarowe,
8) klasa odporności pożarowej budynku oraz klasę odporności ogniowej i stopień

rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych,

9) warunki ewakuacji, oświetlenie awaryjne (bezpieczeństwa i ewakuacyjne) oraz

przeszkodowe,

10) sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych, a w szczególności:

wentylacyjnej, ogrzewczej, gazowej, elektroenergetycznej, odgromowej,

11) dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie, dostosowany do wymagań wynikających

z przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, a w szczególności: stałych
urządzeń gaśniczych, systemu sygnalizacji pożarowej, dźwiękowego systemu
ostrzegawczego, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających,
dźwigów przystosowanych do potrzeb ekip ratowniczych,

12) wyposażenie w gaśnice,
13) zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru,
14) drogi pożarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znajomość właściwości fizykochemicznych i pożarowych substancji i materiałów

wykorzystywanych w procesach technologicznych, charakterystyki i parametrów procesu
technologicznego a także właściwości budowlanych i klasyfikacji obiektu lub budynku,
pozwala na zastosowanie w nich któregoś z istniejących systemów zabezpieczeń przed
pożarem lub wybuchem, lub stworzenie systemu zabezpieczeń wykorzystującego elementy
kilku systemów. Analizując znane systemy zabezpieczeń można je podzielić na aktywne
i pasywne. Systemy te możemy także podzielić na grupy:

−

likwidacja źródeł zapłonu,

−

zmiany w technologii,

−

zmiany w konstrukcji urządzeń technologicznych,

−

wprowadzenie zabezpieczeń przeciwwybuchowych.

Wybór któregoś z systemów uzależniony jest od specyfiki procesu, budynku, obiektu

możliwości zmiany niektórych parametrów oraz dokładnej analizy zagrożeń.

Niektóre fabryki i przedsiębiorstwa gromadzą w magazynach duże ilości surowców oraz

produktów na stosunkowo ograniczonej powierzchni. Składowane materiały, szczególnie
palne i toksyczne, zakwalifikowane do materiałów niebezpiecznych pożarowo, mogą
stworzyć poważne zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Przepisy wymagają, aby zapas
materiałów niebezpiecznych wykorzystywanych do produkcji nie przekraczał dobowego
zapotrzebowania, a pozostała część musi znajdować się w odpowiednio przygotowanym
magazynie. Z magazynowaniem materiałów niebezpiecznych spotykamy się w wielu
zakładach, dlatego warto na chwile zatrzymać się nad tym problemem.

Magazyn w którym składowane są materiały niebezpieczne musi przede wszystkim

spełniać odpowiednie wymogi dotyczące jego konstrukcji oraz wielkości, co jest ściśle
związane z charakterystyką i ilością materiałów palnych (gęstość obciążenia ogniowego).
Powinien on być wyposażony w odpowiednie, także wymagane przepisami, urządzenia
i zabezpieczenia techniczne, instalacje i inne wyposażenie. Może okazać się niezbędne
wyznaczenie stref zagrożenia wybuchem, czyli powinna być w nim dokonana wspomniana
wcześniej ocena zagrożenia wybuchem. Właściciel ma obowiązek opracowania odpowiedniej
dokumentacji technologicznej, instrukcji, zasad bezpieczeństwa oraz stworzenia systemu
bezpieczeństwa dla magazynu (organizacja). ma także obowiązek wyposażenia go w sprzęt
przeciwpożarowy, zapewnienie bezpieczeństwa osobom w budynku lub obiekcie
przebywającym oraz prowadzenie okresowych szkoleń. Do właściciela należą także
obowiązki właściwego użytkowania i konserwowania obiektu oraz znajdującego się w nim
sprzętu oraz urządzeń przeciwpożarowych. Okresowo prowadzone ćwiczenia z zakresu
praktycznego sprawdzenia warunków ewakuacji oraz analizy zagrożenia pożarowego
i wybuchowego pozwalają na utrzymanie poziomu bezpieczeństwa przeciwpożarowego
i przeciwwybuchowego na odpowiednio wysokim poziomie.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób prowadzi się analizę zagrożenia pożarowego i wybuchowego budynków,

obiektów i terenów?

2. Kto i na jakiej podstawie powinien prowadzić analizę zagrożenia wybuchem obiektów?
3. Jak przedstawisz klasyfikację stref zagrożonych wybuchem?
4. Czy potrafisz przeprowadzić analizę zagrożenia pożarowego wybranego obiektu?
5. Jakie znasz systemy zabezpieczenia przed pożarem i wybuchem i czym się one

charakteryzują?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagrożenie wybuchowe w magazynie rozpuszczalników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować warunki techniczno-budowlane oraz wyposażenie magazynu,
3) przeanalizować

magazynowane

materiały

pod

względem

właściwości

fizyko-chemicznych i powodowanych zagrożeń,

4) określić możliwości występowania atmosfer wybuchowych oraz rozmiary stref,
5) przedstawić wyniki w formie rysunkowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy,

−

kalkulator,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj zagrożenie pożarowe i wybuchowe na stacji paliw płynnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować warunki techniczno-budowlane oraz wyposażenie stacji paliw płynnych,
3) przeanalizować magazynowane materiały pod względem właściwości fizyko-

chemicznych i powodowanych zagrożeń,

4) określić możliwości występowania atmosfer wybuchowych oraz rozmiary stref,
5) przedstawić wyniki w formie rysunkowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy,

−

kalkulator,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować strefy zagrożenia wybuchem?

2) wyjaśnić metody zapobiegania wybuchom?

3) przeanalizować zagrożenia pożarowe i wybuchowe obiektu?

4) określić zasady przeprowadzania analizy zabezpieczenia przeciwpożarowego

wybranych obiektów

5) dokonać klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem i podać przykłady?

6) wyjaśnić zasady wyznaczania stref zagrożenia wybuchem?

7) narysować i zwymiarować przykładowe strefy zagrożenia wybuchem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Sposoby

zabezpieczeń

przed

porażeniem.

Zjawisko

przetężenia, przepięcia oraz zwarcia. Zjawiska zachodzące
na oporności przejścia. Działanie cieplne i chemiczne prądu
elektrycznego. Wpływ prądów upływu i prądów wirowych
na

zagrożenia

pożarowe.

Zjawisko

elektryczności

statycznej. Rodzaje zabezpieczeń przed elektrycznością
statyczną. Sposoby zabezpieczeń przed wyładowaniem
atmosferycznym

4.3.1. Materiał nauczania

Instalacja i urządzenia elektryczne powinny zapewniać:

1) dostarczanie energii elektrycznej o odpowiednich parametrach technicznych do

odbiorników, stosownie do potrzeb użytkowych,

2) ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi

i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami,

3) ochronę przed emisją drgań i hałasu powyżej dopuszczalnego poziomu oraz przed

szkodliwym oddziaływaniem pola elektromagnetycznego.

Przetężenie jest to wzrost natężenia prądu elektrycznego w obwodzie elektrycznym pod

wpływem przepięć, przeciążeń itp. Przetężenie grozi przegrzaniem przewodnika i elementów
aparatów oraz urządzeń, a także uszkodzeniami mechanicznymi w wyniku dynamicznego
działania dużych prądów. W celu ochrony przed przetężeniem stosuje się bezpieczniki
elektryczne, wyłączniki samoczynne, dławiki przeciwzwarciowe itp.

Przepięcie jest to gwałtowny krótkotrwały wzrost napięcia elektrycznego w sieci

elektrycznej. Rozróżnia się:

−

przepięcia wewnętrzne - występujące podczas normalnej eksploatacji urządzeń
elektroenergetycznych, głównie przy wyłączeniach i włączeniach, a także wskutek zwarć,

−

przepięcia atmosferyczne - wywoływane są uderzeniem pioruna w przewody sieci,
w słup lub przewód odgromowy albo w ich pobliżu [7].
Przepięcia mogą powodować przebicia izolacji linii zasilającej lub instalacji odbiornika,

przetężenia, zakłócenia pracy sprzętu komputerowego itp. Do zabezpieczania przed
przepięciami służą m.in.: piorunochrony, przewody odgromowe linii elektroenergetycznych,
ochronniki, dławiki elektryczne, zerowanie ochronne.

Zwarciem nazywa się bezpośrednie połączenie (zwarcie metaliczne), połączenie przez

łuk elektryczny (zwarcie łukowe) lub przez przedmiot o bardzo małej rezystancji punktów
obwodu elektrycznego należących do różnych faz, lub połączenie jednego lub większej liczby
takich punktów z ziemią (zwarcie doziemne). Prąd zwarciowy jest prądem o przebiegu
krótkotrwałym i o wartości zwykle wielokrotnie przekraczającej wartość prądu
znamionowego. Z uwagi na swoją dużą wartość może wywoływać w urządzeniach przez
które przepływa szkodliwe działanie cieplne i dynamiczne, powodując wzrost zagrożenia
pożarowego oraz zagrożenia porażeniem. Działanie cieplne prądu zwarcia jest kwadratem
prądu zwarcia i czasu trwania jego przepływu. Tak dużej ilości ciepła nie są w stanie
wytrzymać żadne sieci przesyłowe ani urządzenia elektryczne poddane działaniu prądu
zwarcia. Jeżeli nie zadziałają żadne zabezpieczenia, to skutkiem występowania prądów
zwarcia może być pożar.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każdy element rezystancyjny obwodu elektrycznego pobiera ze źródła energii moc

czynną P, która jest równa P=R·I

w obwodach prądu stałego, lub P=R·[I]

w obwodach prądu

zmiennego, przy czym [I] jest wartością skuteczną tego prądu, równą takiej wartości prądu
stałego, który na tej samej rezystancji R w tym samym czasie Δt (równym okresowi prądu
zmiennego) wydzieli tyle samo ciepła. Pobrana ze źródła moc czynna odpowiada energii
cieplnej wydzielającej się w danym elemencie [7]:

Q = P·Δt = R·[I]

·Δt

gdzie: Q – ciepło [J] wydzielone w elemencie o rezystancji R [Ω] prze prąd [I] [A] w czasie

Δt [s].

Ciepło to może być wykorzystywane w urządzeniach grzejnych, w których dąży się do

całkowitej zamiany energii elektrycznej na energię cieplną. Może to być także ciepło strat,
które powstaje we wszystkich urządzeniach elektrycznych podczas ich normalnej pracy.
W celu uniknięcia powstania zagrożenia pożarowego, ciepło strat należy w jak największym
stopniu odprowadzić do otoczenia, stosując systemy radiatorów, wentylatory lub inny typ
chłodzenia.

Celem

zastosowania

chłodzenia

urządzeń

elektrycznych

jest

także

niedopuszczenie do przegrzania go, co może prowadzić do jego złej pracy lub awarii.

Ciepło wytworzone w danym ciele jest w nim częściowo magazynowane (kumulowane),

co powoduje podwyższenie temperatury danego ciała, a częściowo odprowadzane do
otoczenia. Przy zachowaniu równowagi bilansu ciepła wytworzonego i odprowadzanego
(brak kumulacji ciepła) temperatura ciała nie zwiększa się.

Zmiany temperatury mają także wpływ na wielkość rezystancji przewodników. Otóż ze

wzrostem temperatury rośnie rezystancja przewodników, natomiast maleje rezystancja
elektrolitów.

Niebezpieczny pożarowo wzrost temperatury w urządzeniach elektroenergetycznych

może być spowodowany także dużą ilością złącz lub styków urządzeń łączeniowych. Przy
małej powierzchni styków oraz słabym docisku przepływ prądu jest bardzo utrudniony. Na
pokonanie oporności przejścia potrzebna jest dodatkowa energia, która wydziela się w postaci
ciepła. Oporność złącz i styków zależy także od ich czystości. Jeżeli styki są zanieczyszczone
lub pokryte tlenkiem materiału z którego są wykonane, to oporność przejścia jest bardzo
duża. Proces utleniania styków najlepiej zachodzi w podwyższonej temperaturze. Najmniej
odporne na działanie temperatury są styki wykonane z aluminium, a najbardziej wytrzymałe
styki srebrne. Wytrzymałość cieplna styków po posrebrzeniu wzrasta dziesięciokrotnie.
Bardzo wytrzymałe są również styki wykonane z kadmu.

Duża oporność przejścia występuje również przy niedostatecznym docisku złącz lub

styków. Styki słabo połączone mogą się bardzo nagrzewać, a także może na nich występować
przeskok iskry. W miejscach silnego nagrzewania występują ciemne plamy, a nawet mogą
wystąpić miejscowe uszkodzenia.

Wodne roztwory kwasów, zasad i soli podlegające dysocjacji nazywane są elektrolitami,

a ich zdysocjowane cząstki jonami. Rozpad cząstek odbywa się według określonych
przebiegów. Jeżeli do zdysocjowanego roztworu włożymy dwie elektrody i doprowadzimy do
nich napięcie, to przez elektrolit popłynie prąd elektryczny. Jony z ładunkiem dodatnim
(zwane kationami) będą przemieszczać się do elektrody ujemnej (zwanej katodą), zaś jony
ujemne (zwane anionami) będą gromadzić się na elektrodzie dodatniej zwanej anodą [8].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W obwodach magnetycznych wielu urządzeń elektrycznych, np.: transformatorów,

silników, stosuje się materiały ferromagnetyczne (najczęściej stal), w celu wytworzenia
strumienia magnetycznego o dużej przenikalności magnetycznej. Jeżeli strumień
magnetyczny w obwodzie materiału ferromagnetycznego zmienia się w czasie, powstają siły
elektromotoryczne (prawo indukcji magnetycznej), które w przewodzącym materiale rdzenia
obwodu magnetycznego powodują przepływ prądu elektrycznego i związane z tym straty
mocy. Prądy te nazywa się prądami wirowymi, gdyż na ogół mają one różne kierunki,
zamykające się w najkrótszej drodze, tworząc jakby wiry w masie rdzeni. Moc wytworzona
przez prądy wirowe zamienia się w ciepło, w wyniku kumulacji którego wzrasta temperatura
rdzenia magnetycznego.

Prąd upływu jest to prąd czynny płynący w izolacji układów pojemnościowych na

skutek niedoskonałości tej izolacji. Idealny kondensator całą energię elektryczną pobraną ze
źródła zamienia na energię pola elektrycznego i nie wydziela się w nim ciepło. Jednak
w kondensatorze rzeczywistym przez warstwę materiału izolacyjnego między okładzinami
płynie niewielki prąd skrośny (upływowy) w fazie z napięciem, który powoduje pobór mocy
czynnej ze źródła. Także i ta moc zamieniana jest na ciepło, które kumulując się powoduje
wzrost temperatury materiału izolacyjnego. Energia tracona – zamieniana na ciepło – będzie
tym większa, im mniejsza jest rezystancja izolacji.

Zjawisko elektryczności statycznej powstaje między innymi podczas:

a) zdejmowania odzieży,
b) używania obuwia nieprzewodzącego na izolacyjnej wykładzinie podłogowej,
c) rozwijania z bębna różnych materiałów (papier, tapeta...),
d) przesypywania izolacyjnych ciał sypkich z pojemników nieprzewodzących (np. mąka),
e) przelewania palnych cieczy,
f) zjawiska tarcie.

Zabezpieczenia przed elektrycznością statyczna to między innymi:

a) zapewnienie odpowiedniej wilgotności powietrza (ok. 75%),
b) jonizacja powietrza,
c) zastosowanie antystatycznych wykładzin podłogowych,
d) stosowanie uziemień (odprowadzenie ładunków elektryczności statycznej do ziemi),
e) powlekanie tworzyw izolacyjnych środkami ułatwiającymi odpływ ładunków,
f) pranie w płynach antystatycznych,
g) przestrzeganie reżimu technologicznego.

Wyładowanie atmosferyczne jest wyładowaniem elektrycznym wewnątrz chmury

burzowej lub między chmurami bądź między chmurą a powierzchnią ziemi. Najczęściej
występują wyładowania liniowe w postaci rozgałęzionej iskry o długości od kilku do
kilkudziesięciu kilometrów. Rzadziej występują pioruny kuliste (w postaci świecącej kuli
zjonizowanego gazu o średnicy kilkudziesięciu centymetrów) i pioruny łańcuchowe
(w postaci łańcucha złożonego z oddzielnych punktów świetlnych). W Polsce, w ciągu roku
mają miejsce średnio 2 wyładowania piorunowe na 1 km

powierzchni ziemi. Wyładowania

atmosferyczne generują impulsowe pola elektromagnetyczne, które są źródłem zakłóceń
pracy urządzeń radiokomunikacyjnych i wielu urządzeń elektronicznych. Napięcia
indukowane w metalowych przedmiotach (np. w pętlach utworzonych przez przewody
instalacji elektrycznych w budynkach) podczas wyładowań atmosferycznych mogą być
powodem uszkodzeń urządzeń elektrycznych i porażenia użytkowników tych urządzeń.
Wyładowania elektryczne między chmurą a powierzchnią ziemi stanowią istotne zagrożenie
dla ludzi i zwierząt, a także urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz budynków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wartości szczytowe prądu wyładowań atmosferycznych są bardzo duże (50% osiąga

wartości 30 kA, a największe - ponad 100 kA). Nawet w odległości kilkudziesięciu metrów
od miejsca wyładowania mogą pojawić się napięcia dotykowe i krokowe o wartościach
zagrażających bezpieczeństwu ludzi i zwierząt. Zagrożenie pożarowe od wyładowań
atmosferycznych może powstać bezpośrednio od prądu pioruna trafiającego w obiekt
budowlany,

wyładowań

w pobliskie obiekty (np. komin, drzewo, elektroenergetyczna linia napowietrznych itp.) oraz
na skutek:
a) przepięć występujących w instalacjach elektrycznych,
b) indukcji elektrostatycznej (zaindukowane na częściach obiektu ładunki podczas

spływania do ziemi mogą wywołać iskrzenie).

Ochrona odgromowa polega na wykonaniu urządzenia piorunochronnego, którego

zadaniem jest:
a) przejęcie uderzenia pioruna, a więc niedopuszczenie do wyładowania w sam obiekt,
b) bezpieczne odprowadzenie prądu pioruna do ziemi,
c) niedopuszczenie do powstania napięć zagrażających bezpieczeństwu ludzi i zwierząt,
d) niedopuszczenie do wyładowań iskrowych mogących spowodować pożar i wybuch.

Urządzenie piorunochronne (instalacja odgromowa) składa się z następujących

elementów:
a) zwodu, przeznaczonego do bezpośredniego przyjmowania wyładowań atmosferycznych,
b) przewodów odprowadzających, łączących zwód z przewodem uziemiającym lub

uziomem,

c) zacisku probierczego - rozłączalnego połączenia w przewodzie odprowadzającym,

umożliwiającego skontrolowanie poprawności funkcjonowania instalacji,

d) przewodów uziemiających, łączących przewód odprowadzający z uziomem,
e) uziomu,
f) ewentualnie

połączeń

wyrównawczych

(ekwipotencjalizacyjnych),

ochronników

przeciwprzepięciowych.

Rys. 3. Urządzenia piorunochronne budynków - a), c) zwody pionowe, b), d) zwody poziome;

1 - zwody, 2 - przewody odprowadzające, 3 – uziom [1]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ochrony odgromowej nie wymagają:

a) obiekty budowlane o wysokości mniejszej niż 25 m, usytuowane w strefie ochronnej

sąsiadujących obiektów w zwartej zabudowie,

b) obiekty, dla których tzw. wskaźnik zagrożenia piorunowego jest odpowiednio mały.

Ochrona odgromowa podstawowa powinna być stosowana w takich obiektach, jak

budynki przemysłowe nie zagrożone wybuchem, obiekty o dużej wartości historycznej,
materialnej i kulturowej, budynki użyteczności publicznej i przeznaczone dla ludzi
o ograniczonej zdolności poruszania się, obiekty z materiałami łatwo zapalnymi oraz budynki
wolno stojące, wyższe niż 15 m i o powierzchni większej niż 500 m

Ochrona odgromowa obostrzona powinna być stosowana w obiektach zagrożonych:

wybuchem mieszanin wybuchowych gazów, par i cieczy palnych oraz pyłów, a także
pożarem.

Ochrona w wykonaniu specjalnym jest wymagana dla: kolejek linowych, mostów,

dźwigów, stadionów, domków letniskowych, pól kempingowych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz sposoby zabezpieczeń przed porażeniem?
2. Co to jest i jakie zagrożenia powoduje elektryczność statyczna?
3. Jak zabezpieczyć się przed występowaniem elektryczności statycznej?
4. Jakie znasz zagrożenia pożarowe związane z elektrycznością?
5. W jaki sposób można się zabezpieczyć przed wyładowaniami atmosferycznymi?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj sposób zabezpieczenia stanowiska przelewania rozcieńczalnika nitro przed

elektrycznością statyczną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) opisać stanowisko dystrybucji rozcieńczalnika nitro,
3) określić możliwości gromadzenia się ładunków elektrostatycznych i miejsca

potencjalnego powstania wyładowań,

4) opisać sposób wykonania uziemiania,
5) określić dodatkowe zabezpieczenia,
6) przedstawić projekt w formie graficznej grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj koncepcję sposobu zabezpieczenia budynku PM przed wyładowaniami

atmosferycznymi

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) opisać obiekt (parametry),
3) określić ryzyko wystąpienia wyładowań atmosferycznych w danej lokalizacji,
4) opisać sposób wykonania zabezpieczenia,
5) przedstawić projekt w formie graficznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

materiały piśmiennicze.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić sposoby zabezpieczeń przed porażeniem?

2) wyjaśnić zjawisko elektryczności statycznej?

3) wskazać sposoby zabezpieczenia przed elektrycznością statyczną?

4) wymienić i scharakteryzować działanie cieplne i chemiczne prądu

elektrycznego?

5) wyjaśnić zjawiska przetężenia, przepięcia oraz zwarcia?

6) opisać sposoby zabezpieczeń przed wyładowaniami atmosferycznymi?

7) wyjaśnić zjawiska zachodzące na oporności przejścia?

8) wyjaśnić wpływ prądów upływu i prądów wirowych na zagrożenia

pożarowe?

9) scharakteryzować wyładowania atmosferyczne oraz sposoby zabezpieczeń?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje zabezpieczeń operacji i procesów technologicznych.

Automatyczne systemy zabezpieczeń

4.4.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo techniczne obejmuje wszystkie doświadczenia praktyczne, odkrycia oraz

sposoby myślenia niezbędne do bezpiecznego prowadzenia procesów technologicznych
stwarzających potencjalne zagrożenie dla człowieka. Współczesny pogląd na bezpieczeństwo
techniczne sprowadza się do spełnienia kilku podstawowych wymagań dotyczących:

−

bezpieczeństwa procesu technologicznego,

−

ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem,

−

oszczędności surowców i energii.

Bezpieczny proces technologiczny jest to proces opanowywalny, prowadzony we

właściwie zaprojektowanej aparaturze, eksploatowanej zgodnie z obowiązującymi
przepisami, w którym wszelkie występujące zaburzenia są na czas obserwowane, analizowane
i usuwane.

Ostatnio prezentowane są dwa sposoby podejścia do bezpieczeństwa prowadzenia

procesów technologicznych. jeden z nich to „zero wypadków”, a drugi to przyjęcie
określonego akceptowalnego poziomu ryzyka.

Pod pojęciem automatycznych systemów zabezpieczeń należy rozumieć:

−

klapy dymowe,

−

urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

systemy wykrywczo-alarmowe pożaru (SAP),

−

urządzenia gaśnicze (SUG),

−

dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO),

−

urządzenia odciążające.

Rys. 4. Klapa dymowa – widok z wnętrza magazynu

[foto autor]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instalowanie automatycznych systemów zabezpieczeń jest uzasadnione tam, gdzie

wymagają tego przepisy prawa oraz tam, gdzie zachodzi konieczność podniesienia poziomu
ochrony przeciwpożarowej w celu eliminacji ryzyka powstania pożaru lub wybuchu.

Rys. 6. Przykład działania SUG – mgła wodna podawana

z urządzenia na zewnętrzne ściany i dach zabytkowego

kościoła [foto autor]

Rys. 5. Centralka pożarowa – element systemu SAP

[foto autor]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadaniem tych systemów jest miedzy innymi:

−

wykrycie pożaru oraz ogłoszenie alarmu (ewakuacja),

−

zgłoszenie pożaru do centrum monitoringu,

−

otwarcie klap dymowych,

−

wyłączenie lub włączenie systemów wentylacji,

−

wyłączenie maszyn i urządzeń,

−

otwarcie drzwi ewakuacyjnych,

−

zamknięcie oddzieleń pożarowych,

−

włączenie oświetlenia awaryjnego, kierunkowego i ewakuacyjnego,

−

uruchomienie urządzeń gaśniczych,

−

odcięcie mediów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz sposoby zabezpieczenia procesów i operacji technologicznych?
2. W jaki sposób działają automatyczne systemy zabezpieczeń?
3. Jakie znasz zadania systemów SAP?
4. Jak działa DSO?
5. Czym należy kierować się dobierając system zabezpieczenia do danego procesu

technologicznego?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaproponuj sposób zabezpieczenia procesu lakierowania natryskowego w kanale

lakierniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) opisać sposób przebiegu procesu lakierowania natryskowego i występujące zagrożenia,
3) zaproponować rozwiązania techniczne i organizacyjne zmniejszające zagrożenia,
4) przedstawić rozwiązanie w formie graficznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy,

−

schemat procesu technologicznego,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Zaproponuj system zabezpieczenia przeciwpożarowego dla hipermarketu R.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) scharakteryzować hipermarket R oraz występujące zagrożenia,
3) zaproponować rozwiązania techniczne i organizacyjne zmniejszające zagrożenia,
4) przedstawić rozwiązanie w formie graficznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, Polskie Normy, przepisy prawne,

−

schemat procesu technologicznego,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

materiały piśmiennicze.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać zabezpieczenia do danego procesu technologicznego?

2) zdefiniować zagrożenia prowadzonych procesów technologicznych?

3) omówić sposoby działania automatycznych systemów zabezpieczeń?

5) scharakteryzować zabezpieczenia operacji i procesów technologicznych?

6) scharakteryzować automatyczne systemy zabezpieczeń?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Czynności kontrolno-rozpoznawcze: akty prawne, zakres,

zasady

sporządzania

dokumentacji,

kwalifikacje

uprawnionych funkcjonariuszy. Obowiązki i uprawnienia
kontrolującego. Uprawnienia komendantów w przypadku
naruszenia

przepisów

przeciwpożarowych.

Zasady

dopuszczania obiektów do eksploatacji

4.5.1. Materiał nauczania

Czynności kontrolno-rozpoznawcze z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz ćwiczenia

Państwowa Straż Pożarna przeprowadza w celu rozpoznawania zagrożeń, realizacji nadzoru
nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych oraz przygotowania do działań
ratowniczych. Czynności te przeprowadzane są na podstawie:
1. Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej.
2. Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 października

2005 r. w sprawie czynności kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez
Państwową Straż Pożarną.

Czynności kontrolno-rozpoznawcze są przeprowadzane w zakresie:

1) kontroli przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,
2) oceny zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej rozwiązań technicznych

zastosowanych w obiekcie budowlanym,

3) oceny zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym,
4) ustalania spełnienia wymogów bezpieczeństwa w zakładzie stwarzającym zagrożenie

wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,

5) rozpoznawania możliwości i warunków prowadzenia działań ratowniczych przez

jednostki ochrony przeciwpożarowej,

6) rozpoznawania innych miejscowych zagrożeń,
7) wstępnego ustalania nieprawidłowości, które przyczyniły się do powstania pożaru oraz

okoliczności jego rozprzestrzenienia się,

8) zbierania informacji niezbędnych do wykonania analizy poważnej awarii przemysłowej

i formułowania zaleceń dla prowadzącego zakład.

Prawo do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych mają strażacy

upoważnieni przez właściwego komendanta Państwowej Straży Pożarnej. Czynności
kontrolno-rozpoznawcze mogą być przeprowadzane także przez inne osoby upoważnione
przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej.

Do przeprowadzania czynności można upoważnić:

1. strażaka Państwowej Straży Pożarnej, który ma co najmniej sześciomiesięczny okres

służby stałej, niezbędną wiedzę do przeprowadzania czynności oraz:
a) wyższe wykształcenie lub,
b) stopień aspirancki bez wyższego wykształcenia;

2. inną osobę z wyższym wykształceniem, posiadającą wiedzę przydatną do

przeprowadzenia czynności na terenie kontrolowanego obiektu.

Strażak Państwowej Straży Pożarnej który ma co najmniej sześciomiesięczny okres

służby stałej, niezbędną wiedzę do przeprowadzania czynności oraz stopień aspirancki bez
wyższego wykształcenia oraz osoba z wyższym wykształceniem, posiadającą wiedzę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przydatną do przeprowadzenia czynności na terenie kontrolowanego obiektu, o których mowa
powyżej, mogą być upoważnieni do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych
wyłącznie pod kierownictwem strażaka Państwowej Straży Pożarnej, który ma co najmniej
sześciomiesięczny okres służby stałej, niezbędną wiedzę do przeprowadzania czynności oraz
wyższe wykształcenie.

Do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych upoważnić może:

1) Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej - strażaków pełniących służbę

w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej, Szkole Głównej Służby Pożarniczej
i pozostałych szkołach Państwowej Straży Pożarnej oraz w jednostkach badawczo-
rozwojowych Państwowej Straży Pożarnej;

2) komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej - strażaków pełniących służbę

w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej oraz osoby z wyższym
wykształceniem, posiadającą wiedzę przydatną do przeprowadzenia czynności na terenie
kontrolowanego obiektu;

3) komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej - strażaków pełniących

służbę w komendzie powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej.

Strażak Państwowej Straży Pożarnej może być upoważniony do przeprowadzania

czynności kontrolno-rozpoznawczych poza terenem działania komendy Państwowej Straży
Pożarnej, w której pełni służbę, przez:
1) Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej - na terenie kraju;
2) komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej - na terenie województwa.

W przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów przeciwpożarowych strażacy mają

prawo do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego.

Czynności kontrolno-rozpoznawcze mogą być przeprowadzane po doręczeniu

kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia tych czynności przynajmniej na 7 dni,
a w przypadku zgłoszenia obiektu do odbioru - przynajmniej na 3 dni - przed terminem ich
rozpoczęcia. Upoważnienie może być doręczone kontrolowanemu w chwili przystąpienia do
czynności

kontrolno-rozpoznawczych,

jeżeli

powzięto

informację

możliwości

występowania w miejscu ich przeprowadzania zagrożenia życia ludzi lub bezpośredniego
niebezpieczeństwa powstania pożaru.

Upoważnienie to powinno zawierać:

1) określenie podstawy prawnej przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych,
2) oznaczenie organu przeprowadzającego czynności kontrolno-rozpoznawcze,
3) datę i miejsce wystawienia,
4) imię i nazwisko, określenie stanowiska służbowego strażaka upoważnionego do

przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych oraz numer jego legitymacji
służbowej,

5) imię i nazwisko oraz określenie rodzaju i numeru dokumentu tożsamości innej osoby

upoważnionej do przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych,

6) oznaczenie podmiotu objętego czynnościami kontrolno-rozpoznawczymi i miejsca ich

przeprowadzenia,

7) informacje o zakresie przedmiotowym czynności kontrolno-rozpoznawczych,
8) wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli,
9) podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub

funkcji,

10) pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W chwili przystąpienia do czynności kontrolno-rozpoznawczych, upoważnieni do

przeprowadzania tych czynności powinni okazać kontrolowanemu: strażak - legitymację
służbową, inna osoba - dokument tożsamości.

Kontrolowany jest obowiązany umożliwić kontrolującemu przeprowadzenie czynności

kontrolno-rozpoznawczych, a w tym:
1) udzielić niezbędnych informacji i wyjaśnień w sprawach objętych zakresem tych

czynności oraz wyrazić zgodę na sporządzenie dokumentacji fotograficznej,

2) umożliwić dostęp do obiektów, urządzeń i innych składników majątkowych, w stosunku

do których mają być przeprowadzone czynności,

3) zapewnić wgląd w dokumentację i prowadzone ewidencje objęte zakresem czynności,
4) umożliwić sporządzenie kopii niezbędnych dokumentów,
5) zapewnić warunki do pracy, w tym, w miarę możliwości, samodzielne pomieszczenie

i miejsce do przechowywania dokumentów,

6) udostępnić środki łączności i inne konieczne środki techniczne, jakimi dysponuje,

w zakresie niezbędnym do przeprowadzania czynności.

Kontrolujący ma prawo wstępu do wszystkich obiektów i pomieszczeń, chyba że

stanowią one część mieszkalną (ZL IV) lub ich właścicielami albo zarządzającymi są:
1) komórki lub jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej albo przez

niego nadzorowane, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja
Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne lub Straż Graniczna;

2) obce misje dyplomatyczne, urzędy konsularne albo inne instytucje międzynarodowe

korzystające z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych.

Kontrolujący podlega obowiązującym w obiektach i pomieszczeniach kontrolowanego

przepisom o bezpieczeństwie i higienie pracy, o ochronie informacji niejawnych oraz
o ochronie przeciwpożarowej. Kontrolujący nie podlega przeszukaniu przewidzianemu
w regulaminie ochrony obiektów i pomieszczeń kontrolowanego.

Z ustaleń dokonanych w toku czynności kontrolno-rozpoznawczych kontrolujący

sporządza protokół, który podpisują: kontrolujący oraz kontrolowany albo osoba przez niego
upoważniona. Kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona mają prawo wniesienia
zastrzeżeń do protokołu przed jego podpisaniem. W razie odmowy podpisania protokołu
przez kontrolowanego lub osobę przez niego upoważnioną, kontrolujący czyni o tym
wzmiankę w protokole. Kontrolujący doręcza oryginał protokołu bez zbędnej zwłoki
właściwemu miejscowo komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży
Pożarnej. Kopię protokołu kontrolujący doręcza kontrolowanemu lub osobie przez niego
upoważnionej.

Protokół z czynności kontrolno-rozpoznawczych powinien zawierać:

1) oznaczenie podstawy prawnej przeprowadzonych czynności;
2) stopień, imię i nazwisko oraz stanowisko kontrolującego;
3) miejsce i termin przeprowadzenia czynności;
4) nazwę (nazwisko) oraz adres lub siedzibę kontrolowanego, a także imię i nazwisko osoby

upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw kontrolowanego;

5) informacje, kto i w jakim charakterze był obecny przy czynnościach;
6) wykaz kontrolowanych obiektów, terenów i urządzeń;
7) określenie zakresu czynności oraz opis stanu faktycznego, będącego przedmiotem

czynności, sporządzony tak, aby uwzględniał odpowiednio:
a) niezgodności z przepisami przeciwpożarowymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) niezgodności rozwiązań technicznych zastosowanych w obiekcie budowlanym

z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej,

c) niezgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym - pod

względem ochrony przeciwpożarowej,

d) warunki wpływające na spełnienie wymogów bezpieczeństwa w zakładzie

stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,

e) wyniki rozpoznawania możliwości i warunków do prowadzenia działań

ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej,

f) wyniki rozpoznawania innych miejscowych zagrożeń,
g) przyczyny powstania i okoliczności rozprzestrzeniania się pożaru,
h) przyczyny powstania, okoliczności rozprzestrzenienia się oraz skutki poważnej

awarii przemysłowej, z uwzględnieniem rodzaju i ilości substancji niebezpiecznych,
które przedostały się do środowiska;

8) opis uchybień mogących powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie

niebezpieczeństwo powstania pożaru;

9) opis nieprawidłowości usuniętych w toku czynności wraz ze wskazaniem skuteczności

ich usunięcia.

Komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej, w razie stwierdzenia

naruszenia

przepisów

przeciwpożarowych,

uprawniony

jest

drodze

decyzji

administracyjnej do:
1) nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie;
2) wstrzymania robót (prac), zakazania używania maszyn, urządzeń lub środków

transportowych oraz eksploatacji pomieszczeń, obiektów lub ich części, jeżeli
stwierdzone uchybienia mogą powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie
niebezpieczeństwo powstania pożaru.

Decyzje w sprawach wstrzymania robót (prac), zakazania używania maszyn, urządzeń

lub środków transportowych oraz eksploatacji pomieszczeń, obiektów lub ich części, jeżeli
stwierdzone uchybienia mogą powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie
niebezpieczeństwo powstania pożaru podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

Organem odwoławczym od decyzji komendanta powiatowego PSP jest komendant

wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polegają czynności kontrolno-rozpoznawcze?
2. Kto może przeprowadzać czynności kontrolno-rozpoznawcze?
3. Wymień obowiązki kontrolującego i kontrolowanego.
4. W jakich obiektach strażak PSP nie może przeprowadzić czynności kontrolno-

rozpoznawczych?

5. Opisz protokół pokontrolny i decyzję administracyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dostarczonego protokołu z kontroli napisz decyzję administracyjną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) zapoznać się z przedmiotowym protokołem,
3) wyszukać podstawy prawnej do poszczególnych punktów protokołu,
4) sporządzić decyzję administracyjną,
5) przedstawić wynik pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, akty prawne,

−

przykładowy protokół z kontroli,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź czynności kontrolno-rozpoznawcze w Twojej szkole w sali wykładowej

do przedmiotu Taktyka Działań Ratowniczych (TDR).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) zapoznać się z przedmiotową salą wykładową,
3) porównać istniejące warunki ochrony przeciwpożarowej z odpowiednimi aktami

prawnymi i PN,

4) sporządzić protokół pokontrolny,
5) sporządzić decyzję administracyjną,
6) przedstawić wynik pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia, literatura, akty prawne,

−

schemat procesu technologicznego,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić nazwy aktów prawnych dotyczących czynności kontrolno-

rozpoznawczych?

2) przedstawić zakres czynności kontrolno-rozpoznawczych ?

3) wyjaśnić kwalifikacje funkcjonariuszy uprawnionych do wykonywania

czynności kontrolno-rozpoznawczych?

4) wymienić obowiązki i uprawnienia kontrolującego?

5) wyjaśnić uprawnienia komendantów w przypadku naruszenia przepisów

przeciwpożarowych ?

6) sporządzić dokumentację z czynności kontrolno-rozpoznawczych:

7) przedstawić zasady dopuszczenia obiektów do eksploatacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Zasady sporządzania instrukcji postępowania na wypadek

pożaru. Zasady opracowywania systemu zabezpieczenia
przeciwpożarowego dla obiektu użyteczności publicznej.
Schematy procesów technologicznych

4.6.1. Materiał nauczania

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat,

z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, maja obowiązek umieszczenia
w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem
telefonów alarmowych. Instrukcje te można opracować samodzielnie lub zakupić
w specjalistycznych punktach sprzedaży.

Opracowując

system

zabezpieczenia

przeciwpożarowego

dla

niego

system

i w poszczególnych pomieszczeniach,

6) ocena zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych,
7) podział obiektu na strefy pożarowe,
8) klasa odporności pożarowej budynku oraz klasę odporności ogniowej i stopień

rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych,

9) warunki ewakuacji, oświetlenie awaryjne (bezpieczeństwa i ewakuacyjne) oraz

przeszkodowe,

10) sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych, a w szczególności:

wentylacyjnej, ogrzewczej, gazowej, elektroenergetycznej, odgromowej,

Rys. 7. Instrukcja postępowania na wypadek powstania

pożaru umieszczona na ścianie obiektu PM
[foto autor]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11) dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie, dostosowany do wymagań wynikających

12) wyposażenie w gaśnice,
13) zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru,
14) drogi pożarowe.

Proces technologiczny jest to uporządkowany ilościowo i jakościowo zbiór czynności

zmieniających własności fizyczne (kształt, wielkość), formę występowania lub własności
chemiczne określonej substancji (materiału). Proces technologiczny razem z czynnościami
pomocniczymi (przemieszczanie materiału) stanowią proces produkcyjny, w wyniku którego
otrzymywany jest produkt [3].

Schematem technologicznym nazywa się rysunek na którym zostaje zilustrowany

przebieg produkcji (proces technologiczny). Rysunek ten wykonuje się za pomocą znaków
i symboli umownych które przedstawiają operacje i procesy technologiczne, aparaty
i urządzenia oraz systemy zabezpieczeń, a także ich wzajemne powiązania. Schematy
technologiczne możemy podzielić na [3]:

−

ideowe – które w najprostszej formie przedstawiają operacje i procesy jednostkowe
zachodzące podczas procesu technologicznego. Stosuje się je podczas sporządzania
założeń projektowych przygotowywanego procesu a także w różnego rodzaju
sprawozdaniach i opiniach. Powinien on przedstawiać zestawienie operacji i procesów
jednostkowych w kolejności wymaganej w projekcie technologicznym. Symbole
umieszcza się w kolejności ciągu produkcyjnego pionowo zaczynając od góry
i posuwając się ku dołowi,

−

wstępne – przedstawiające przebieg procesu technologicznego za pomocą umownych
symboli instalacji, aparatów oraz urządzeń. Symbole te zwykło się nazywać „symbolami
graficznymi”. Schemat ten powinien dokładnie charakteryzować procesy i operacje
jednostkowe oraz ich kolejność. nie jest wymagane dokładne określenie typów
i wymiarów stosowanych aparatów i urządzeń. Przebieg procesu na schemacie powinien
mieć kierunek poziomy od strony lewej do prawej, z tym że surowce powinny wchodzić
do procesu od strony lewej lub z góry, a produkty powinny wychodzić w stronę prawą
lub w dół. Ciągi instalacji pomocniczych i zabezpieczających powinno się rozmieszczać
obok.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Schemat ideowy produkcji włókna sztucznego [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest instrukcja postępowania na wypadek powstania pożaru?
2. Kto jest odpowiedzialny za opracowanie i rozwieszenie w odpowiednich miejscach

instrukcji postępowania na wypadek pożaru oraz numerów telefonów alarmowych?

3. W jaki sposób opracowuje się system zabezpieczenia obiektu przez zagrożeniem

pożarowym i innym miejscowym zagrożeniem?

4. Jakie znasz rodzaje schematów graficznych?
5. W jaki sposób opracowuje się graficzne schematy procesów technologicznych?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj schemat procesu technologicznego produkcji włókna sztucznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować przebieg procesu produkcji włókna sztucznego,
3) wyszczególnić kolejne etapy produkcji,
4) przedstawić etapy produkcji w formie graficznej,
5) zaprezentować wyniki.

Rys. 9. Schemat wstępny procesu regeneracji amoniaku w produkcji sody metodą Solvaya [3]

Aparaty: 1 – zbiornik ługu pofiltracyjnego, 2 – pompa, 3 – wymiennik ciepła, 4 – chłodnica, 5 – pompa,

6 – zbiornik mleka wapiennego, 7, 9, 13 – dozowniki, 8 – mieszalnik wapna, 10 – skruberowy
podgrzewacz destylera, 11 – destyler, 12 – rozprężarka cieczy odpadkowej, 14 – kolumna odpędowa
kondensatów.

Czynniki: 1’ – przesącz z filtrów obrotowych, 2’ – gazy zawierające amoniak, 3’ – kondensat zawierający

rozpuszczony amoniak, 5’ – mleko wapienne, 6’ – woda destylacyjna, 7’ – ciecz odpadkowa
z destylera, 8’ – para pod ciśnieniem (1,15 at.), 9’ – woda chłodząca, 10’ – woda z chłodnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

opis procesu produkcyjnego włókna sztucznego,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Narysuj schemat procesu technologicznego produkcji oleju napędowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować przebieg procesu produkcji oleju napędowego,
3) wyszczególnić kolejne etapy produkcji,
4) przedstawić etapy produkcji w formie graficznej,
5) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

opis procesu produkcyjnego oleju napędowego,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sporządzić instrukcję postępowania na wypadek pożaru?

2) opisać obowiązki właściciela w zakresie posiadania instrukcji postępowania

w przypadku powstania pożaru?

3) przeanalizować proces technologiczny i przedstawić go w formie graficznej?

4) opisać zasady sporządzania schematów procesów technologicznych?

5) zinterpretować schematy procesów technologicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Zasady opracowywania zakładowych planów operacyjno -

ratowniczych na wypadek wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej oraz instrukcji bezpieczeństwa pożarowego

4.7.1. Materiał nauczania

Zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska, ochrona środowiska przed poważną

awarią oznacza zapobieganie zdarzeniom mogącym powodować awarię oraz ograniczanie jej
skutków dla ludzi i środowiska. Prowadzący zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia
awarii, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji są
obowiązani do ochrony środowiska przed awariami. W razie wystąpienia awarii wojewoda,
poprzez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego
inspektora ochrony środowiska, podejmie działania i zastosuje środki niezbędne do usunięcia
awarii i jej skutków, określając w szczególności związane z tym obowiązki organów
administracji i podmiotów korzystających ze środowiska. O podjętych działaniach wojewoda
informuje marszałka województwa.

W celu zapobiegania, zwalczania i ograniczania skutków awarii przemysłowej

opracowuje się wewnętrzny i zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy. Plany operacyjno-
ratownicze zawierają w szczególności:
1) zakładane działania służące ograniczeniu skutków awarii przemysłowej dla ludzi

i środowiska,

2) propozycje metod i środków służących ochronie ludzi i środowiska przed skutkami

awarii przemysłowej,

3) informację o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych

i o działaniach, które będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej,
przedstawianą społeczeństwu i właściwym organom Państwowej Straży Pożarnej,
wojewodzie, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, staroście, wójtowi,
burmistrzowi lub prezydentowi miasta,

4) wskazanie sposobów usunięcia skutków awarii przemysłowej i przywrócenia środowiska

do stanu poprzedniego, a w przypadku gdy nie jest to możliwe - określenie zabiegów,
których celem jest rekultywacja gruntu,

5) wskazanie sposobów zapobiegania transgranicznym skutkom awarii przemysłowej.

Plan wewnętrzny sporządzany jest przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku

i obejmuje teren tego zakładu, a w jego skład wchodzą:
1) podstawowe informacje dotyczące lokalizacji i działalności zakładu:

−

opis zakładu z uwzględnieniem jego położenia geograficznego i charakterystykę
warunków atmosferycznych,

−

charakter działalności zakładu i określenie struktury organizacyjnej zakładu,

−

opis instalacji technologicznych z uwzględnieniem ich otoczenia, a w szczególności
odległości od:
a) sąsiednich instalacji i dróg komunikacyjnych,
b) terenów zamieszkałych, ze wskazaniem gęstości zaludnienia,
c) obiektów użyteczności publicznej i budynków zamieszkania zbiorowego,
d) istotnych dla prowadzonych działań ratowniczych elementów środowiska oraz

infrastruktury terenu: rzek, zbiorników wodnych, lasów, linii energetycznych,
rurociągów z niebezpiecznymi mediami, stacji pomp i ujęć wody pitnej, obiektów
hydrotechnicznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

opis stosowanych procesów technologicznych,

−

wykaz substancji niebezpiecznych, które mogą znajdować się w zakładzie, z określeniem
ich maksymalnych ilości i wskazaniem przyporządkowanych im numerów kart
charakterystyk,

2) określenie występujących zagrożeń i procedur prowadzenia na terenie zakładu działań

ratowniczych służących ochronie ludzi i środowiska przed skutkami awarii, wraz ze
wskazaniem przewidzianych do tego celu środków i metod:

−

określenie czynników wewnętrznych i zewnętrznych, w tym przyczyn naturalnych,
umożliwiających zapoczątkowanie awarii, oraz prawdopodobne warianty rozwoju
zdarzeń wraz ze wskazaniem przewidywanego zasięgu i skutków awarii,

−

wskazanie osób upoważnionych do kierowania działaniami ratowniczymi na terenie
zakładu oraz współdziałania z komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej,

−

opis systemu wykrywania stanu zagrożenia awarią, sposobu alarmowania o wystąpieniu
awarii oraz sposobu prowadzenia ewakuacji ludzi i mienia,

−

opis struktury organizacyjnej i stanu osobowego zakładowej służby ratowniczej lub
zakładowej straży pożarnej oraz środków przewidzianych do działań ratowniczych,

−

opis sposobu alarmowania przez pracowników zakładu: kierownictwa zakładu,
zakładowych służb ratowniczych, jednostek Państwowej Straży Pożarnej, jednostek
ochrony zdrowia oraz innych podmiotów przewidzianych do prowadzenia działań,

−

opis sposobu alarmowania i ostrzegania pracowników zakładu o zagrożeniu,

−

opis postępowania pracowników zakładu podczas awarii instalacji i urządzeń,
z uwzględnieniem:
a) działań ograniczających skutki awarii na stanowisku pracy,
b) sposobów udzielania pierwszej pomocy medycznej poszkodowanym i ich ewakuacji

oraz ostrzegania zagrożonych,

c) współdziałania z podmiotami ratowniczymi,

−

opis postępowania zakładowej służby ratowniczej lub zakładowej straży pożarnej
podczas awarii instalacji i urządzeń, w tym:
a) uruchamiania sił i środków ratowniczych i dysponowania nimi,
b) powiadamiania

specjalistów

wspomagających

działania

ratownicze

lub

zabezpieczających instalacje i urządzenia zagrożone skutkami awarii albo pracujące
w trybie awaryjnym,

c) ratowania życia, zdrowia pracowników, środowiska i mienia zakładu podczas

wystąpienia awarii lub innego zagrożenia,

d) stosowania urządzeń i instalacji zabezpieczających proces technologiczny,
e) powiadamiania Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony

środowiska;

−

opis postępowania i współdziałania specjalistów oraz kierownictwa nadzorującego pracę
instalacji, urządzeń lub wydziałów zakładu z kierującym działaniem ratowniczym i jego
sztabem,

−

opis sposobu koordynacji działań ratowniczych w zdarzeniach z dużą ilością
poszkodowanych oraz z udziałem innych podmiotów spoza zakładu,

−

opis sposobu wymiany informacji pomiędzy zakładami, których zlokalizowanie
w niedużej odległości od siebie może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia awarii
lub zwiększyć jej skutki,

−

opis postępowania kierownictwa zakładu,

−

opis postępowania dotyczącego zapewnienia pomocy w usuwaniu skutków awarii na
zewnątrz zakładu,

−

określenie zasad i metod szkolenia pracowników zakładu w zakresie obowiązków
wynikających z określonych procedur prowadzenia działań ratowniczych i usuwania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skutków awarii oraz zasad współpracy i koordynacji z zewnętrznymi służbami
ratowniczymi,

3) wskazanie sposobu postępowania poawaryjnego:

−

metody zabezpieczania miejsca awarii i dokumentowania powstałych awarii,

−

metody i środki usuwania skutków awarii,

−

miejsca i metody neutralizacji niebezpiecznych substancji chemicznych oraz odkażania
terenu,

−

podmioty przewidziane do podjęcia działań związanych z usuwaniem skutków awarii lub
rekultywacji gruntu oraz procedury ich powiadamiania,

4) dokumentację graficzną sporządzoną w skali zapewniającej czytelne przedstawienie

wymaganych informacji:

−

plan sytuacyjny terenu zakładu, wraz z terenem przyległym, jeżeli obejmuje go
przewidywany zasięg awarii, uwzględniający:
a) obiekty, urządzenia techniczne i składowiska,
b) miejsca występowania substancji niebezpiecznych oraz wewnętrznych dróg ich

transportu,

c) przeznaczenie terenów przyległych z określeniem liczby zagrożonych osób na

terenie objętym przewidzianym zasięgiem awarii,

d) instalacje technologiczne, w tym podziemne, ze wskazaniem kierunku ruchu mediów

lub ścieków, naziemne linie elektroenergetyczne z zaznaczeniem rozdzielni
i transformatorów, zbiorniki i cieki wód powierzchniowych ze wskazaniem kierunku
ich spływu,

e) drogi pożarowe i inne drogi dojazdowe, z zaznaczeniem wjazdów na teren zakładu,
f) drogi i kierunki ewakuacji, miejsca zbiórki dla ewakuowanych, docelowe rejony

ewakuacji,

g) dostęp do budynków, wjazdy i dojazdy do źródeł przeciwpożarowego zaopatrzenia

wodnego,

h) miejsca utrudnień w ruchu pojazdów na terenie zakładu, w szczególności przejazdy

przez tory kolejowe, lokalne zwężenia przejazdów, estakady i mosty,

−

Plany sytuacyjne poszczególnych obiektów uwzględniające:
a) rzuty pierwszej kondygnacji nadziemnej z naniesieniem informacji dotyczących

układu komunikacyjnego, zagrożenia pożarowego i wybuchowego, zagrożenia
skażeniem środowiska oraz charakterystyki pożarowej obiektów,

b) rzuty innych kondygnacji, w przypadku gdy analiza zagrożeń wykaże taką

konieczność,

c) miejsca usytuowania przeciwpożarowych wyłączników prądu, kurków głównych

instalacji gazowej, zaworów odcinających oraz zbiorników awaryjnych,

d) istniejące systemy ograniczające skutki awarii, takie jak kurtyny wodne i układy

zraszające, oraz miejsca ich uruchamiania,

e) miejsca usytuowania sprzętu i urządzeń pomiarowo-sygnalizacyjnych do

wykrywania stężeń wybuchowych oraz skażeń chemicznych,

f) miejsca

usytuowania

sprzętu

urządzeń

ratowniczych

oraz

urządzeń

przeciwpożarowych i agregatów awaryjnych,

g) kierunki ewakuacji oraz miejsca ewakuacji ludzi w przypadku awarii.

Plan wewnętrzny sporządza się w formie pisemnej. Po uzgodnieniu z właściwym

komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej plan może być również
sporządzony na elektronicznym nośniku informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do:

1) opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, a w razie zagrożenia awarią

przemysłową lub jej wystąpienia - do niezwłocznego przystąpienia do jego realizacji.

2) dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej informacji

niezbędnych

opracowania

zewnętrznego

planu

operacyjno-ratowniczego,

z uwzględnieniem transgranicznych skutków awarii przemysłowych.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do przedłożenia wewnętrznego

planu operacyjno-ratowniczego komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej
co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego części albo
w terminie roku od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do zakładu o dużym ryzyku.
Zobowiązany jest także do przeprowadzania analizy i przećwiczenia realizacji wewnętrznego
planu operacyjno-ratowniczego co najmniej raz na 3 lata, w celu jego aktualizacji i dokonania
w nim uzasadnionych zmian, w szczególności należy brać pod uwagę zmiany wprowadzone
w instalacji, w sposobie funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, stan wiedzy
dotyczącej zapobiegania, zwalczania i usuwania skutków awarii przemysłowej, a także postęp
naukowo-techniczny. Ma on także obowiązek niezwłocznego zawiadomienia komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska o przeprowadzonej analizie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i o jej
rezultatach.

Plan zewnętrzny, sporządzany przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży

Pożarnej, obejmuje teren poza zakładem o dużym ryzyku, który może być narażony na skutki
poważnej awarii, i zawiera:
1) wskazanie osób upoważnionych do uruchamiania procedur ratowniczych, osoby

kierującej działaniami ratowniczymi oraz nadzorującej i koordynującej działania
w zakresie usuwania skutków awarii,

2) zbiorczy wykaz sił i środków służb ratowniczych oraz służb wspomagających,

przewidzianych do prowadzenia działań ratowniczych i usuwania skutków awarii,

3) opis systemu przedstawiania społeczeństwu informacji o występujących zagrożeniach

związanych z działalnością zakładu, podjętych środkach zapobiegawczych i działaniach,
które będą podejmowane w razie wystąpienia awarii,

4) procedury powiadamiania ludności i właściwych organów administracji o zagrożeniu

awarią lub jej wystąpieniu,

5) procedury dotyczące ewakuacji ludności,
6) procedury udzielenia pomocy medycznej osobom poszkodowanym,
7) procedury postępowania związane z możliwością wystąpienia transgranicznych skutków

awarii,

8) procedury postępowania poawaryjnego,
9) określenie sposobów zabezpieczenia logistycznego działań ratowniczych,
10) inne niezbędne informacje wynikające ze specyfiki zagrożenia oraz lokalnych

uwarunkowań, w szczególności:
a) procedury powiadamiania właściwych organów o możliwości wystąpienia lub

wystąpieniu poważnej awarii,

b) informacje dotyczące działań podejmowanych przez właściwe organy w celu

ograniczenia skutków awarii dla ludzi i środowiska.

Plan zewnętrzny sporządza się na podstawie planu wewnętrznego oraz danych

określonych w raporcie o bezpieczeństwie. Plan zewnętrzny sporządza się w formie pisemnej.
Plan może być sporządzony również na elektronicznym nośniku informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zbiorczy wykaz sił i środków służb ratowniczych, o którym mowa w § 7 ust. 1 pkt 2,

określa:
1) siły i środki służb zakładowych i zewnętrznych w odniesieniu do prawdopodobnych

wariantów rozwoju awarii obejmujących teren poza zakładem,

2) procedury

alarmowania

oraz

dysponowania

siłami

służb

ratowniczych

i wspomagających,

3) organizację łączności,
4) podział zadań i zasady współdziałania podczas prowadzenia działań ratowniczych;
5) procedury odwoływania alarmu,
6) procedury dotyczące zapewnienia pomocy w usuwaniu skutków awarii wewnątrz

zakładu.

Integralną część planu zewnętrznego stanowi dokumentacja graficzna obejmująca:

1) mapę terenu narażonego na skutki awarii przemysłowej położonego poza zakładem

o dużym ryzyku, przedstawiającą na jednym arkuszu maksymalny zasięg skutków awarii,

2) plan sytuacyjny terenu, o którym mowa w pkt 1), z zaznaczeniem terenów

zamieszkałych, obiektów użyteczności publicznej i budynków zamieszkania zbiorowego,
dróg komunikacyjnych, cieków i zbiorników wodnych, ujęć wody, kierunków
przewidywanej ewakuacji ludności oraz miejsc jej przyjęcia,

3) przebieg sieci elektroenergetycznych i wodno-kanalizacyjnych, trasy rurociągów

z niebezpiecznymi substancjami na terenie,

4) inne elementy infrastruktury terenu istotne z punktu widzenia prowadzenia działań

ratowniczych.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku zapewnia możliwość udziału w postępowaniu,

którego przedmiotem jest sporządzenie wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego,
pracownikom zakładu w szczególności narażonym bezpośrednio na skutki awarii
przemysłowej oraz pełniącym funkcję społecznych inspektorów pracy lub przedstawicielom
związków zawodowych odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy.

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne

strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej,
zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich, opracowują
instrukcje bezpieczeństwa pożarowego zawierające:
1) warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu

użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego i jego warunków technicznych,
w tym zagrożenia wybuchem,

2) sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym

stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

3) sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia,
4) sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie

prace są przewidywane,

5) sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi,
6) sposoby zaznajamiania użytkowników obiektu z treścią przedmiotowej instrukcji oraz

z przepisami przeciwpożarowymi.

Dopuszcza się, aby instrukcja stanowiła w obiektach produkcyjnych i magazynowych

część instrukcji technologiczno-ruchowej, a w obiektach znajdujących się na terenach
zamkniętych, służących obronności państwa - część planu ochrony przeciwpożarowej
i działań ratowniczych. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana
okresowej aktualizacji, co najmniej raz na dwa lata, a także po takich zmianach sposobu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

użytkowania obiektu lub procesu technologicznego, które wpływają na zmianę warunków
ochrony przeciwpożarowej.

Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego nie są wymagane obiektów bądź ich części

stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji
użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz
inwentarskich, jeżeli nie występuje w nich strefa zagrożenia wybuchem, a ponadto:
1) kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie

przekracza 1000 m

, z zastrzeżeniem pkt 2),

2) kubatura brutto budynku inwentarskiego nie przekracza 1500 m

3) powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek nie przekracza 1000 m

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie wymagania przed prowadzącymi zakłady stawia ustawa Prawo ochrony

środowiska?

2. Co to jest ZZR oraz ZDR?
3. Kto i na jakiej zasadzie kwalifikuje zakłady do poszczególnych grup?
4. Z jakich elementów składa się plan ratowniczy – wewnętrzny i zewnętrzny?
5. Z jakich elementów składa się instrukcja bezpieczeństwa pożarowego?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj zakład przemysłowe do ZZR lub ZDR.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować proces technologicznych występujący w zakładzie oraz ilość

zgromadzonych w nim materiałów niebezpiecznych,

3) na podstawie aktów prawnych przeprowadzić kwalifikację zakładu do ZZR lub ZDR,
4) przedstawić wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

akty prawne,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

opis zakładu produkcyjnego,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcje bezpieczeństwa pożarowego dla obiektu ZL.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować obiekt ZL,
3) określić wymagania dotyczące obiektu ZL,
4) opracować (w formie pisemnej) instrukcję bezpieczeństwa pożarowego obiektu,
5) przedstawić instrukcję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

Polskie Normy, ustawy i rozporządzenia,

−

opis obiektu ZL,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze,

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zakwalifikować zakłady do ZZR i ZZL?

¨ ¨

2) omówić zawartość planów ratowniczych?

¨ ¨

3) omówić budowę instrukcji bezpieczeństwa pożarowego?

¨ ¨

4) określić zasady opracowywania zakładowych planów operacyjno -

ratowniczych na wypadek wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz
instrukcji bezpieczeństwa pożarowego?

5) opracować założenia do planów ratowniczych?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Zasady

szacowania

prawdopodobieństwa wystąpienia

ryzyka z zastosowaniem metod i systemów wspomagających
zarządzanie ryzykiem

4.8.1. Materiał nauczania

Analiza prawdopodobieństwa wystąpienia pożaru ma na celu określenie optymalnego

sposobu przeciwdziałania zagrożeniom pożarowym. Analiza ta wymaga przeprowadzenia
odpowiedniego badania. Realizacji tego celu służy ocena ryzyka. Opierając się na metodzie
opracowanej przez dra bryg. Pawła Janika z Komendy Głównej PSP w Warszawie można
wskazać na następujące ogniwa procesu wspomnianej analizy i oceny. Ich schematyczne
ujęcie przedstawiono na poniższym rysunku.

Na poziomie identyfikacji zagrożeń analizuje się potencjalne źródła zagrożenia oraz

możliwe przyczyny ich wystąpienia. Źródła zagrożenia tkwią przede wszystkim we
właściwościach fizykochemicznych materiałów i substancji (palność, wybuchowość,
właściwości toksyczne) oraz warunkach użytkowania (ciśnienie, temperatura, przepływ, itp.).
Wśród potencjalnych przyczyn można wymienić: błąd człowieka, nieostrożność osób, wady
instalacji lub urządzeń, działanie sił natury, terroryzm i inne.

Na poziomie modelowania konsekwencji (skutków), stosując różnego rodzaju modele

obliczeniowe (technika komputerowa) lub wyniki testów oraz dostępne analizy pożarów,
prognozuje się (scenariusze rozwoju pożaru) występowanie zdarzeń niebezpiecznych,
mających wpływ na zagrożenie dla ludzi, zwierząt i mienia. Na tym poziomie, jak również na
etapie oceny prawdopodobieństwa zajścia zdarzenia, uwzględnia się wpływ stosowanych
w zakładzie systemów zabezpieczeń technicznych i organizacyjnych.

Identyfikacja

zagro

żeń

Modelowanie
konsekwencji

Oszacowanie

ęstotliwości

Ocena ryzyka

Redukcja

ryzyka

Analiza

ryzyka

Proces

interaktywny

Uwzgl

ędnienie

ływu zabezpieczeń

Rys. 10. Schemat procesu oceny ryzyka [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

poziomie

oszacowania

prawdopodobieństwa

(częstotliwości)

ocenia

się

prawdopodobieństwo wystąpienia danego zdarzenia niebezpiecznego, przy czym zazwyczaj
wspomniane prawdopodobieństwo odnosi się do pewnego czasookresu (np. jednego roku).
Wówczas mówi się o częstotliwości (częstości) [2].

Na poziomie oceny ryzyka dokonuje się odniesienia określonych wartości

prawdopodobieństwa zajścia poszczególnych zdarzeń oraz ich skutków (konsekwencji) do
określonych przedziałów (poziomów). Najczęściej do tego celu wykorzystuje się tzw.
matrycę ryzyka. Na tej podstawie formułuje się wnioski w zakresie akceptowalności ryzyka
związanego z danym zdarzeniem.

Na poziomie redukcji ryzyka analizuje się możliwości jego redukcji w przypadku

otrzymania z analizy wyniku niesatysfakcjonującego nas – czyli poziomu nieakceptowalnego
lub tolerowanego ryzyka. W tym celu zakłada się wprowadzenie dodatkowych zabezpieczeń,
a następnie przeprowadza ponownie proces oceny konsekwencji oraz prawdopodobieństwa,
już z uwzględnieniem wpływu zastosowanych zabezpieczeń.

W procesie oceny ryzyka stosowana jest cała gama różnorodnych metod, przy czym

wyróżnia się dwa główne podejścia. Pierwszym jest wykorzystywanie metod
porównawczych, polegających na odniesieniu istniejącego stanu rzeczywistego do pewnego
wzorca (szablonu). Innym sposobem tworzenia szablonu jest przypisanie poszczególnym
czynnikom zagrożenia wskaźników, których wartość w zależności od stanu danego czynnika
w analizowanym przypadku może przybierać różne wielkości, oczywiście w pewnym
ustalonym przedziale. W tego typu metodach (zwanych wskaźnikowymi lub indeksowymi),
wielkość ryzyka określa się na podstawie wypadkowej z poszczególnych wskaźników, po
porównaniu jej wartości z wartościami przypisanymi przez twórców danego szablonu dla
poszczególnych poziomów wspomnianego ryzyka. Przy tworzeniu metod indeksowych
najtrudniejszą kwestią jest prawidłowe wskazanie najistotniejszych parametrów zagrożenia
oraz przypisanie im odpowiednich wartości wskaźnikowych. Aby było to możliwe konieczne
jest dysponowanie odpowiednią bazą wiarygodnych danych (np. statystyk wypadkowych,
wyników badań niezawodnościowych itp.). Natomiast samo posługiwanie się jest stosunkowo
proste, ponieważ odbywa się w oparciu o szczegółową instrukcję postępowania [2].

Wśród powszechnie stosowanych metod podstawowych dotyczących zagrożenia

pożarowego i wybuchowego można wymienić [2]:

−

wstępną analizę zagrożeń (PHA),

−

analizę „co będzie jeśli”,

−

studium zagrożeń i gotowości operacyjnej (HAZOP),

−

analizę typów uszkodzeń i skutków (FMEA),

−

analizę drzewa błędów,

−

analizę drzewa zdarzeń.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz sposoby szacowania ryzyka zagrożenia pożarowego i wybuchowego?
2. Jakie znasz systemy wspomagające zarządzanie ryzykiem?
3. W jaki sposób prowadzi się analizę zagrożenia pożarowego i wybuchowego obiektu?
4. W jaki sposób modeluje się skutku pożaru lub wybuchu?
5. Jakie działania należy podjąć w celu uzyskania ryzyka akceptowalnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj ryzyko powstania pożaru i wybuchu w sali wykładowej do przedmiotu

Wyposażenie Techniczne (WT).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować warunki techniczno-budowlane oraz zagrożenia występujące w sali

wykładowej WT,

3) wybrać metodę szacowania ryzyka,
4) przeprowadzić analizę ryzyka pożarowego i wybuchowego,
5) przedstawić wyniki w formie pisemnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

Polskie Normy, ustawy i rozporządzenia,

−

opis sali wykładowej WT (wizja lokalna),

−

rzutnik multimedialny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarką,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj ryzyko powstania wybuchu w magazynie gazów technicznych firmy S.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości

z literatury uzupełniającej,

2) przeanalizować warunki techniczno-budowlane oraz zagrożenia występujące

w magazynie gazów technicznych firmy S,

3) wybrać metodę szacowania ryzyka,
4) przeprowadzić analizę ryzyka pożarowego i wybuchowego,
5) przedstawić wyniki w formie pisemnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

Polskie Normy, ustawy i rozporządzenia,

−

opis firmy S (wizja lokalna – film DVD),

−

arkusze papieru formatu A4,

−

komputer z drukarka i możliwością odtwarzania filmów DVD,

−

rzutnik multimedialny,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać metody szacowania ryzyka?

2) przeprowadzić analizę zagrożeń wybranego obiektu?

3) oszacować prawdopodobieństwo powstania pożaru lub wybuchu wybranego

budynku?

4) określić zasady szacowania prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka

z zastosowaniem metod i systemów wspomagających zarządzanie
ryzykiem?

5) przedstawić zasady opracowywania systemu zabezpieczenia

przeciwpożarowego dla obiektu użyteczności publicznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Wszystkie zadania są wielokrotnego wyboru, tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego

wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przerwanie procesu spalania polega między innymi na usunięciu

materiału palnego.

zagrożenia pożarowego.

ryzyka pożarowego.

bodźca minimalnego.

2. Zadaniem wentylacji pożarowej jest

a) likwidacja pożaru.
b) niedopuszczenie do rozgorzenia.
c) ograniczenie widoczności.
d) przewentylowanie strefy zadymionej.

3. Aby powstał pożar niezbędne jest występowanie

a) materiału palnego, zapłonnika, bodźca energetycznego i tlenu.
b) materiału palnego, utleniacza, bodźca energetycznego i wolnych rodników.
c) materiału palnego, bodźca zapalnego, tlenu i swobodnych rodników.
d) materiału palnego, zapłonnika, podpałki i wolnych rodników.

4. Strefa zagrożenia wybuchem „strefa 0” jest to

a) miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych.

w postaci pyłu z powietrzem występuje stale lub przez długie okresy lub często.

b) miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych,

w postaci gazu, pary albo mgły z powietrzem występuje przez długie okresy lub
często.

c) miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych,

w postaci gazu, pary albo mgły z powietrzem występuje stale lub przez długie okresy
lub często.

d) miejsce w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych,

w postaci gazu, pary albo mgły z powietrzem występuje rzadko lub często.

5. Obiekty ZL są to

a) budynki w których znajdują się strefy zwiększonej lepkości.
b) obiekty zaliczone do „zagrożenia ludzi”.
c) obiekty produkcyjne i inwentarzowe.
d) obiekty w których są strefy ZLPoż. oraz IN.

6. Instalacje elektryczne powinny zapewniać

a) dostarczanie energii elektrycznej o odpowiednich parametrach.
b) zaopatrzenie budynku w prąd.
c) dostarczenia prądu elektrycznego o odpowiedniej wartości natężenia.
d) odpowiednią oporność przewodów.

7. Wzrost natężenia prądu elektrycznego w obwodzie elektrycznym pod wpływem przepięć

jest to
a) zwarcie.
b) przerwanie.
c) ujście.
d) przetężenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Duża oporność przejścia występuje przy

a) dużej oporności przewodu instalacji.
b) dużej oporności przejścia przez styk.
c) niedostatecznym docisku złącz lub styków.
d) niedostatecznym przeczyszczeniu złącz.

9. Zjawisko elektryczności statycznej nie powstaje podczas

a) używania ubrań dielektrycznych.
b) pompowania wody.
c) przelewania etyliny.
d) transportu pneumatycznego mąki.

10. Ochrona odgromowa polega na

a) wykonaniu urządzenia piorunochronnego.
b) wykonaniu uziemienia.
c) wykonaniu złącza ochronnego.
d) zastosowaniu radiatora ochronnego.

11. Pod pojęciem automatycznych systemów zabezpieczeń należy rozumieć

a) DSO i ZL.
b) SAP i DSO.
c) SAP i PM.
d) SAP i IN.

12. Instalowanie automatycznych systemów zabezpieczeń jest uzasadnione

a) w magazynach i przechowalniach.
b) tam, gdzie wymagają tego przepisy prawa.
c) w obiektach PM oraz ZL.
d) tylko w obiektach PM i niektórych IN.

13. Czynności kontrolno-rozpoznawcze z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz ćwiczenia

Państwowa Straż Pożarna przeprowadza w celu
a) podnoszenia poziomu wyszkolenia.
b) rozpoznawania zagrożeń.
c) sprawdzenia przestrzegania prawa.
d) kontroli wyposażenia w gaśnice.

14. Prawo do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych mają strażacy

upoważnieni przez właściwego
a) komendanta rejonowego ZSP.
b) komendanta powiatowego PSP.
c) komendanta Szkoły PSP.
d) komendanta głównego PSP.

15. Strażacy, w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów przeciwpożarowych, mają

prawo do
a) bezwzględnego karania winnych naruszenia
b) nakładania grzywny w drodze mandatu karnego.
c) zamknięcia zakładu produkcyjnego.
d) skierowania sprawy do kolegium ds. wykroczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Podczas przestrzegania przepisów przeciwpożarowych spoczywa na

a) każdej osobie.
b) tylko właścicielu.
c) właścicielu, zarządcy, użytkowniku..
d) osobach przebywających w obiekcie ZL IV.

17. Obowiązek umieszczenia w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek

pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych mają
a) tylko dyrektorzy placówek oświatowych.
b) właściciele zarządcy i użytkownicy.
c) komendanci PSP w podległych jednostkach.
d) wynajmujący pomieszczenia ZL.

18. Schematem technologicznym nazywa się rysunek na którym zostaje zilustrowany

a) przebieg produkcji.
b) system zabezpieczeń.
c) przebieg materiałów i surowców.
d) przebieg procesu.

19. Wewnętrzny plan ratowniczy sporządzany jest przez

a) uprawniona osobę.
b) inspektora ppoż.
c) strażaka PSP.
d) prowadzącego zakład.

20. Analiza prawdopodobieństwa wystąpienia pożaru ma na celu określenie optymalnego

sposobu
a) zabezpieczenia procesu technologicznego.
b) przeciwdziałania wystąpienia wybuchu.
c) przeciwdziałania zagrożeniom pożarowym.
d) przeciwdziałania możliwości zapłonu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Analizowanie wymagań profilaktyki przeciwpożarowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Cieślak H., Zasady opracowywania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego z zakresu

ochrony

przeciwpożarowej

obowiązkowej

dla

obiektów

przeznaczonych

wykonywania

funkcji

użyteczności

publicznej,

zamieszkania

zbiorowego,

produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich, Gdańsk 2004.

2. Janik P., Analiza zagrożenia pożarowego w obiektach zabytkowych w Polsce w latach

1999-2004. Wybrane metody oceny ryzyka pożaru, w Ochrona zabytków na wypadek
szczególnych zagrożeń – materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej
w dniach 27-29 września 2005 r. w Szkole Aspirantów PSP w Krakowie, Kraków 2005.

3. Kraszewska W., Profilaktyka pożarowa w przemyśle. Tom I, WOSP, Warszawa 1979.
4. Kraszewska W., Profilaktyka pożarowa w przemyśle. Tom III, Warszawa 1979.
5. Ostrowski T., Profilaktyka przeciwpożarowa w urządzeniach elektroenergetycznych,

Poznań 1974.

6. Porowski R., Żuczek R., Poradnik w zakresie wdrożenia Dyrektywy 1999/92/WE

w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera
wybuchowa, 2007 r.

7. Pukacka K., Profilaktyka pożarowa w elektroenergetyce. Część I, Warszawa 1979.
8. Pukacka K., Profilaktyka pożarowa w elektroenergetyce. Część II, Warszawa 1979.
9. Safuta A., Wentylacja pożarowa, Warszawa 1976.
10. Woliński M., Ogrodnik G., Tomczuk J., Ocena zagrożenia wybuchem, SGSP, Warszawa

2002.

11. Praca zbiorowa, Elementy bezpieczeństwa pożarowego budynków dla słuchaczy kursów

kwalifikacyjnych szeregowych i podoficerów PSP, Warszawa 2005.

12. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 1991 r. nr 88.

poz. 400 z późn. zm.).

13. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 199 r. nr 81

poz. 351 z późn. zm.).

14. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane. (Dz. U. z 1994 r. nr 89 poz. 414 z późn.

zm.).

15. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska

(t. j. Dz. U. z 2006 r.

nr 129 poz. 902 z późn. zm.).

16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z dnia 17 lipca 2003 r.

w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać plany operacyjno-ratownicze (Dz. U.
z 2003 r. nr 131 poz. 1219).

17. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów

i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje
o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku
wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2002 r. nr 58, poz. 535 z późn. zm.).

18. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r.
nr 75 poz. 690 z późn. zm.).

19. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.

w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej
(Dz. U. z 2003 r. nr 121 poz . 1137).

20. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 października

2005 r. w sprawie czynności kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez
Państwową Straż Pożarną (Dz. U. z 2005 r. nr 225 poz.1934).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia

2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. z 2006 r. nr 80 poz. 563).

22. PN-EN 1127-1 Atmosfery wybuchowe. Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed

wybuchem. Pojęcia podstawowe i metodologia.

Strony internetowe:
1. http://www.instalacjebudowlane.pl/3671-77-12393.htm
2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Proces_technologiczny

Czasopisma specjalistyczne:
1. „Przegląd Pożarniczy”
2. „Ochrona Przeciwpożarowa”
3. „W akcji”
4. „Zagrożenia”
5. „Magazyn EX”

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
21 Analizowanie wymagań przeciwpożarowych w budownictwie
profilaktyka przeciwurazowa
Profilaktyka przeciwzakrzepowa w chirurgii ogólnej, ortopedii i traumatologii
CP3 Profilaktyka przeciwzakrzepowa. Wstrząs, Medycyna Ratunkowa - Ratownictwo Medyczne
podstawowe wiadomosci z zakresu profilaktyki przeciwpo¬arowej
22.ANALIZA I INTERPRETACJA UTWORU LITERACKIEGO, Polonistyka, I rok, Poetyka
Farmakologia W1 22 11 2013 leki przeciwbólowe
Profilaktyka przeciw pasożytnicza
profilaktyka przeciwzakrzepowa, Pielęgniarstwo, chirurgia
Profilaktyka przeciwzakrzepowa i leczenie zakrzepicy w różny
ocena szczepień profilaktycznych przeciw wściekliźnie
Żucie gumy bez cukru – nawyk czy element profilaktyki przeciwpróchnicowej
Wymagania ochrony przeciwpożarowej dla budynków, BHP, STRAŻAK
Analiza wymagan normy ISO 9001 Nieznany (2)
Opis i analiza wymagań określonych w, Kopia Teresa
Etapy analizy wymagan
Opis i analiza wymagania kwalifikacyjnego Nowatorskie metody, rozwój zawod
profilaktyka przeciwtężcow, Fizjoterapia, Pierwsza Pomoc

więcej podobnych podstron