24 lutego 2011, 14:20

Autor: Dawid Petka
czytano: 17739 razy

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

W dzisiejszym odcinku serii "Zapanuj nad swoim
sprzętem" zajmiemy się tematyką praktycznego
wykorzystania filtrów połówkowych. To właśnie
dzięki nim możemy cieszyć się wspaniałymi i
efektownymi fotografiami krajobrazu, dzięki
czemu zyskały one status podstawowego
wyposażenia dla fotografów pejzażowych.
Zapraszamy do lektury!

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość zdjęć

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. X. Filtry neutralnie szare w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. XI. Filtry tradycyjne kontra cyfrowe

Filtry połówkowe są podstawowymi – obok polaryzatorów – filtrami, wciąż używanymi w praktyce
fotograficznej. Najczęściej wykorzystywane są w fotografii krajobrazowej, w innych dziedzinach mają
raczej ograniczone zastosowanie. Przyczyna tego jest prosta i zrozumiała – ich działanie polega na
przyciemnianiu jednej części kadru, z płynnym przejściem od działania do neutralności wzdłuż linii, a
motywy, które wymagają przyciemnienia wzdłuż takiej właśnie linii, to przede wszystkim krajobrazy z
rozległym horyzontem.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-vii-filtry-p...

1 z 6

2015-08-15 15:57

Tzw. "szara połówka" wyrównuje rozkład naświetlenia na fotografii, eliminując tym samym

prześwietlenie nieba. Fot. D. Petka

Filtry te występują w dwóch odmianach – tradycyjnej, nakręcanej na obiektyw i w odmianie bazującej
na systemie Cokin. Zalety tego drugiego systemu (między innymi większa kontrola nad przebiegiem
podziału – w filtrach tradycyjnych przebiega on dokładnie w połowie kadru, czy wygoda przy posiadaniu
obiektywów o różnych średnicach gwintowego mocowania) spowodowały, że praktycznie wyparły one z
użycia filtry połówkowe wkręcane. Filtry połówkowe w systemie Cokin mają formę prostokątnej szybki,
wykonanej z tworzyw sztucznych bądź (w droższych wersjach) ze szkła. Jedna ich część jest
przyciemniona, reszta zaś pozostaje neutralna. Granica między tymi dwoma obszarami zależy od
gradacji filtra, może być łagodna (filtry z gradacją SOFT) lub ostra (filtry HARD). Filtry o różnych
gradacjach przeznaczone są do różnych tematów, nie ma bowiem jednego uniwersalnego filtra. Drugim
ważnym parametrem określającym sposób pracy takich filtrów jest stopień redukcji światła. Mierzony
jest w jednostkach EV, jednak oznaczenia filtrów nie są wyrażane w tej mierze. Filtr przyciemniający o 1
EV może być oznaczony – w zależności od przyjętego przez producenta sposobu – jako filtr ND0,3 bądź
też ND2 (od dwukrotnego zmniejszenia ilości światła).

Dużym uznaniem cieszą się filtry szklane (produkowane między innymi przez firmę Lee). Faktycznie,
mają one doskonałe właściwości optyczne, są odporne na zarysowania, jednak posiadają jedną – bardzo
za to istotną – wadę. Jest nią niewielka odporność na uszkodzenia wynikające wskutek upadku. W
praktyce naprawdę nietrudno o utratę drogiego filtra w ten sposób, warto się więc zastanowić, w jakich
warunkach korzystać będziemy z filtra.

Podstawy

Filtry połówkowe w praktyce, cz. 1
Filtry połówkowe z pozoru wydają się bardzo łatwymi w użytkowaniu – wystarczy je założyć, a system
pomiarowy aparatu uwzględni fakt, że połowa kadru jest ciemniejsza i uzyskamy idealnie naświetlone

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-vii-filtry-p...

2 z 6

2015-08-15 15:57

zdjęcie. O tym, że tak jednak nie jest, szybko przekonują się kolejne rzesze fotoamatorów, a ilość
problemów, które napotykają na drodze do skutecznego użycia "szarych połówek", często zniechęca do
ich stosowania.

[converttable]

BEZ FILTRA

Z SZARYM FILTREM POŁÓWKOWYM

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-vii-filtry-p...

3 z 6

2015-08-15 15:57

[converttable]

Problemem podstawowym jest odpowiednie dobranie stopnia przyciemnienia i sposobu przejścia.
Fotografowie używający tradycyjnych materiałów światłoczułych do określenia tego pierwszego
parametru używają bardzo dokładnych światłomierzy [comment]punktowych. Dzięki nim dokładnie
wiedzą, w jakim stopniu należy przyciemnić niebo, zatem z łatwością dobiorą właściwy filtr.
Fotografowie cyfrowi mają ogromne udogodnienie w postaci podglądu zdjęcia na monitorze. Z tego
względu współcześnie odchodzi się od żmudnego mierzenia światła na rzecz metody prób i błędów.
Naświetlamy zdjęcie bez filtra, okazuje się, że niebo jest prześwietlone. Rzut oka na histogram pozwoli
orientacyjnie ustalić wartość filtra. Metoda ta jest dużo mniej dokładna, jednak mając do dyspozycji
zalety formatu RAW, niewielkie błędy ekspozycji można z łatwością usunąć w odpowiednim programie i
wszystkie jej wady znikają.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-vii-filtry-p...

4 z 6

2015-08-15 15:57

Zbyt mocny i twardy filtr spowodował, że zdjęcie posiada zbyt wyraziste, ciemne niebo. Fot. D. Petka

Nieco bardziej problematyczne jest dobranie odpowiedniej gradacji filtra. Faktyczny sposób przejścia
zależy bowiem nie tylko od samych własności filtra – na końcowy efekt składają się także rozmiary
matrycy, pole widzenia obiektywu i użyta wartość

przysłony

. Na ten pierwszy parametr nie mamy

wpływu, warto jednak wiedzieć, że przejście będzie ostrzejsze w przypadku korzystania z większej
fizycznie matrycy. Z tego względu przejście z formatu APS-C na pełną klatkę wiązać się może z
koniecznością wymiany zestawu filtrów. Na mniejszej matrycy potrzebne są bowiem filtry o twardszej
gradacji – te miękko działające mogą okazać się zbyt mało skuteczne. Jak wspominaliśmy, na rozmiar
matrycy wpływu nie mamy, możemy jednak zmienić ogniskową obiektywu – czy to przez przekręcenie
odpowiedniego pierścienia w obiektywie typu zoom, czy to przez zmianę "szkła". Efektem jest
oczywiście zmiana pola widzenia – im większa jest jego wartość, tym bardziej widoczne jest działanie
filtra. Twardo działający filtr, użyty na pełnoklatkowej matrycy i obiektywie o ogniskowej 20 mm
skutkuje zdjęciem z bardzo wyraźnym podziałem kadru na część przyciemnioną i niezmienioną.
Czynnikiem, na który mamy największy wpływ, jest użyta

przysłona

. Im jej wartość jest większa (czyli

otwór względny mniejszy), tym wyraźniej widać działanie filtra. Dobierając jej wartość, możemy zatem
w efektywny sposób sterować sposobem gradacji.

W przypadku używania filtrów w systemie cokin, dochodzi jeszcze problem odpowiedniego ustawienia
filtra – nie należy tego robić przy maksymalnym otworze względnym. Wykorzystajmy przycisk podglądu
ostrości – dzięki temu będziemy wyraźnie widzieli, w którym miejscu przebiega linia podziału.

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość zdjęć

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-vii-filtry-p...

5 z 6

2015-08-15 15:57

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. X. Filtry neutralnie szare w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. XI. Filtry tradycyjne kontra cyfrowe

www.swiatobrazu.pl

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-vii-filtry-p...

6 z 6

2015-08-15 15:57