Opóz
niony rozwój mowy
dr Magdalena Olempska
WSP w A
odzi
1
Opóz
nienie rozwoju mowy (ORM)
Synonimy: alalia prolongata, niemota, niedorozwój mowy, mowa opóz
niona
w rozwoju, opóz
nienie w nabywaniu kompetencji językowych, opóz
niony
rozwój języka
G. Jastrzębowska (2003): najogólniejszy termin służący
G. Jastrzębowska (2003): najogólniejszy termin służący
określeniu zjawiska wolniejszego wykształcania się
zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych danego
dziecka w porównaniu z jego rówieśnikami, które
powoduje, że dynamika rozwoju tych zdolności jest
odmienna od normalnej.
2
Pruszewicz (1992): opóz
niony lub zaburzony rozwój mowy
obejmuje różnorodne czynniki, które hamują całkowicie
jej rozwój, albo powodują, że rozwój ten jest bardzo
wolny, ubogi bądz
przebiega w sposób nieprawidłowy.
Różni się wówczas od fizjologicznego rozwoju mowy
zarówno w aspekcie ilościowym (czasu) jak i jakościowym
 bierne i czynnie opanowanych elementów mowy
w określonym wieku.
w określonym wieku.
Dilling-Ostrowska (1982): opóz
nienie rozwoju mowy
(ORM) może wynikać z wielu różnorodnych czynników bądz

też może występować bez uchwytnego czynnika
etiopatologicznego
3
Pruszewicz (1992): w opóz
nionym rozwoju mowy mogą
być w różnym stopniu zaburzone cztery poziomy mowy:
fonetyczno-fonologiczny (zaburzenia artykulacji)
syntaktyczno-morfologiczny (dysgramatyzm)
semantyczno-leksykalny (ograniczony czynny i bierny
semantyczno-leksykalny (ograniczony czynny i bierny
zasób słów)
zdaniowo-semantyczny
4
Jastrzębowska (1998): opóz
nienie rozwoju mowy to
istotny, powstający na różnym tle, symptom zakłóceń
lub zaburzeń rozwoju mowy. Wolniejsze tempo
nabywania kompetencji i sprawności językowej może
dotyczyć zarówno czynności mówienia jak
i rozumienia; może dotyczyć jednego, dwóch bądz

wszystkich poziomów języka.
wszystkich poziomów języka.
5
Jastrzębowska (2000): opóz
nienie rozwoju mowy
stwierdza się w przypadku, gdy kompetencje językowe
nie wykształcą się w ogóle lub wykształcą się w stopniu
niewystarczającym do osiągnięcia efektywnego
porozumiewania się, jak i wówczas, gdy w toku procesu
rozwojowego występuje brak lub ograniczenie
sprawności realizacyjnych.
Jastrzębowska (2003): ORM często jest pierwszym
sygnałem nieprawidłowości rozwojowych.
6
Wskaz
niki opóz
nionego rozwoju mowy
(H. Spionek)
póz
niejsze pojawienie się gaworzenia
póz
niejsze pojawienie się pierwszych słów
ubóstwo czynnego i biernego słownika, a także brak
niektórych części mowy
póz
niejsze pojawienie się zdań prostych i złożonych
póz
niejsze pojawienie się zdań prostych i złożonych
zbyt długo utrzymujące się nieprawidłowe struktury
gramatyczne
zbyt długo utrzymująca się wadliwa wymowa różnych
dz
więków mowy (okres swoistej mowy dziecięcej)
7
Co brane jest pod uwagę w ocenie zjawiska ORM?
1. Kryterium ilościowe (ile dz
więków wymawia dziecko, jaki
jest zasób jego słownictwa czynnego i biernego, czy
konstruuje zdania proste, czy złożone)
2. Kryterium jakościowe (poprawność wymowy dz
więków,
słów, umiejętność konstruowania zdań logicznych
słów, umiejętność konstruowania zdań logicznych
i poprawnych gramatycznie)
3. Wiek, w którym dziecko realizuje pierwsze słowa, zdania
4. Przedział czasowy pomiędzy poszczególnymi etapami
kształtowania i rozwoju mowy
5. Poziom rozumienia przez dziecko mowy innych
i rozumienie jego mowy przez otoczenie oraz liczbę i jakość
środków pozawerbalnych.
8
Kiedy mówimy o opóz
nionym rozwoju mowy?
Gdy mowa dziecka:
1. Rocznego jest na poziomie dziecka półrocznego (dziecko jedynie
gaworzy)
2. Dwuletniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymawia
kilka słów)
3. Trzyletniego na poziomie mowy dziecka półtorarocznego (tworzy
jedynie równoważniki zdań)
jedynie równoważniki zdań)
4. Czteroletniego na poziomie mowy dziecka dwuletniego (formułuje
zdania proste, słownictwo czynne na poziomie dziecka
dwuletniego, tj. używa ok.300 słów)
5. Pięcioletniego na poziomie mowy dziecka dwuipółletniego (nadal
zdania proste, słownictwo na poziomie dziecka w wieku dwóch i
pół lat)
6. Sześcioletniego na poziomie dziecka trzyletniego (pojawiają się
zdania złożone, wymawia ok. 1000-1500 słów)
7. Siedmioletniego jest na poziomie mowy dziecka trzyipółletniego
9
Opóz
nienie rozwoju mowy jest wynikiem:
zakłóceń w rozwoju
Zaburzeń w rozwoju
Samoistnego opóz
nienia
Niesamoistnego opóz
nienia
rozwoju mowy (SORM)
rozwoju mowy (NORM)
10
Rodzaj czynnika SORM NORM
różnicującego
Charakter " wynik zakłócenia procesu " wynik zaburzenia procesu
zjawiska rozwojowego; normalna rozwojowego; przejaw
odmiana rozwoju; zaburzenia rozwojowego,
" zjawisko będące świadczący o występowaniu
przejawem dysharmonii istotnych klinicznie zaburzeń;
rozwoju (fragmentarycznego " zjawisko towarzyszące:
opóz
nienia procesu - specyficznym zaburzeniom
rozwojowego) rozwoju mowy i języka,
rozwojowego) rozwoju mowy i języka,
- parcjalnym zaburzeniom
rozwoju, czyli zaburzeniom
rozwoju o określonej etiologii
(np. głuchocie, upośledzeniu
umysłowemu itp.)
- całościowym zaburzeniom
rozwojowym
11
Rodzaj czynnika SORM NORM
różnicującego
Warunki rozwoju Mowa rozwija się Mowa (poza przypadkami
mowy na prawidłowej pochodzenia
podstawie środowiskowego) rozwija
się na patologicznej
podstawie, tzn. brak
warunków anatomicznych
czy psychoneurologicznych
do jej rozwoju
do jej rozwoju
Etiologia Ten typ opóz
nienia Opóz
nienie to powstaje na
może być skutek zaburzeń
uwarunkowany rozwojowych o różnej
genetycznie bądz
(określonej lub trudnej do
środowiskowo ustalenia) etiologii
12
Rodzaj czynnika SORM NORM
różnicującego
Objawy " przejawem zakłóceń " przejawami zaburzeń
procesu rozwojowego procesu rozwojowego
prowadzącego do SORM jest prowadzącego do NORM
początkowo brak rozwoju mogą być:
mowy, a następnie - brak rozwoju mowy,
opóz
nienie (najczęściej) - zatrzymanie, zahamowanie
ekspresji językowej procesu rozwoju,
- regres do wcześniejszych
etapów rozwojowych,
- utrata wykształconych już
zdolności ekspresyjno 
percepcyjnych,
" opóz
nienie może dotyczyć
zarówno mówienia, jak i
rozumienia
13
Rodzaj czynnika SORM NORM
różnicującego
Rokowania " zjawisko to ma " powstałe w wyniku NORM zmiany
charakter przejściowy, mogą mieć charakter przejściowy
samoistnie ustępujący lub trwały, szybko ustępujący lub
(najpóz
niej do trzeciego pogłębiający się;
roku życia); " NORM może doprowadzić do
" nie ma żadnych powstania różnych zaburzeń mowy;
konsekwencji dla " mowa w końcowej fazie
konsekwencji dla " mowa w końcowej fazie
dalszego rozwoju rozwojowej zazwyczaj nie osiąga
normalnego poziomu, zaburzeniom
mowy najczęściej towarzyszą
dodatkowe problemy;
" nie pozostaje bez konsekwencji
dla dalszego rozwoju dziecka.
14