Kultura minojska

1

Kultura minojska

Artykuł z serii Historia Grecji

Historia Grecji

Epoka brązu

Kultura minojska

Kultura mykeńska
Kultura cykladzka

Starożytna Grecja

Wieki ciemne

Okres archaiczny

Okres klasyczny

Epoka hellenistyczna

Sztuka starożytnej Grecji

Cesarstwo rzymskie

Cesarstwo Bizantyńskie

Imperium osmańskie

Ruiny pałacu w Knossos

Makieta ruin pałacu w Malli

Kultura minojska, kultura kreteńska – jedna z

najstarszych kultur epoki brązu w obszarze Morza

Śródziemnego powstała na Krecie około 3000 r. p.n.e.

Odkryta i poznana dokładniej dopiero na początku XX

wieku dzięki pracom wykopaliskowym prowadzonym

przez archeologa Arthura Evansa. Wielu historyków

uważa, że Kreta odgrywała ważną rolę w handlu cyną

(stanowiącą jeden ze składników do produkcji brązu)

we wschodniej części Morza Śródziemnego.

Prace wykopaliskowe potwierdziły przekazy Homera o

stu miastach istniejących na Krecie. Do największych

należały Knossos, Fajstos, Hagia Triada i Malia. W

całości odkopane miasto nadbrzeżne Gurnia (1500 r.

p.n.e.) liczyło około tysiąca mieszkańców. Żadne z

odkopanych miast nie miało murów obronnych,

znaleziono też niewiele broni.

Terminy, którymi określa się cywilizację minojską, to:

cywilizacja pałacowa (pałac był siedzibą władcy oraz

centrum życia społecznego, politycznego i

gospodarczego a zarazem magazynem żywności i

surowców oraz ich dystrybucji) oraz talassokracja

(określenie na dominację Krety na morzu). Jednak u

podstaw twierdzenia o talassokracji legły przekazy

Kultura minojska

2

obszar wpływów kultury minojskiej

mityczne. Na nich oparli swe przekazy Herodot i

Tukidydes. Ich relacje właściwie były interpretacją

mitów. Dlatego część badaczy kwestionuje pogląd o

panowaniu Kreteńczyków na morzu

[1]

[2]

. Wskazują

oni na następujące realia gospodarcze ówczesnego

świata:

• Nie istniał wtedy rozległy handel o rozmiarach

decydujących o wszystkich dziedzinach gospodarki.

• Kreta ówczesna nie przeznaczała poważnej części produkcji na zbyt, ponieważ eksport nie był koniecznością

żadnej antycznej gospodarki.

• Rzemiosło produkowało więcej niż wymagały tego lokalne potrzeby, ale nie na tyle, aby jego towarowa

produkcja miała decydować o gospodarce.

• To samo można powiedzieć o nadwyżkach rolniczych (oliwa).

• Nie istniał rynek konsumentów dostatecznie duży, aby zaistniał potężny handel oparty na sprzedaży nadwyżek

produkcji dóbr.

Jednym słowem obrót towarowy ze światem zewnętrznym był dla Krety ważny, ale w całokształcie jej ekonomiki

stanowił margines. Poglądy o talassokracji minojskiej powstały pod wpływem wiedzy o mechanizmach gospodarki

nowożytnej, przeniesionych w odległą przeszłość, gdzie realia gospodarcze były zupełnie inne.

Kreteńczycy posługiwali się pismem linearnym A, dla odróżnienia od pisma linearnego B, używanego przez

Mykeńczyków. Pismo linearne A nie zostało dotychczas rozszyfrowane.

Do najważniejszych zabytków zalicza się pałac w Knossos (zwany też pałacem Minosa), związany z mitem o

Minotaurze, pochodzący z okresu 2000-1570 p.n.e. Pałac pozbawiony jest fortyfikacji, co by wskazywało na okres

względnego pokoju, a także na hegemonię tej kultury w tym rejonie.

Zmierzch kultury minojskiej przyniósł prawdopodobnie wybuch wulkanu na wyspie Thira (ok. 1628 r. p.n.e.) oraz

najazd Achajów około 1550 r. p.n.e.

Okresy w historii kultury minojskiej

Przedpałacowy 3000 p.n.e. - 2000 p.n.e.

W tym okresie wytwarzano małe figurki postaci ludzkich wykonywane z gliny, kamienia, czasem kości słoniowej

lub muszli. Były to postacie schematyczne, ukazane w pozycjach statycznych.

Cylindryczne pieczęcie zdobione wzorami geometrycznymi, najczęściej spiralami, używane były do znakowania

wyrobów oraz własności prywatnych. Wykonywano ozdoby ze złotych blaszek. Ceramikę zdobiły malowane, proste

elementy geometryczne. Osady składały się z domów wznoszonych na planie prostokąta, budowanych z suszonej

cegły na kamiennej podmurówce. Domy były podobne do siebie i ściśle do siebie przylegały. Były jakby

„posklejane” ze sobą stanowiąc pomieszczenia jednego wielkiego domostwa-osady.

W połowie III tysiąclecia p.n.e. w dolinie Messara pojawiły się najstarsze groby tolosowe służące jako miejsce

pochówku całych rodzin. Przez lata pochowano w nich dziesiątki zmarłych. Przed grobowcami stawiano ołtarze, na

których były odprawiane ceremonie ku czci zmarłych.

Kultura minojska

3

Starszych pałaców 2000 p.n.e. - 1700 p.n.e.

Powstały pozbawione murów obronnych, otwarte miasta: Knossos, Fajstos, Hagia Triada, Malia, Gurnia. Zabudowa

miast była zwarta. Domy zewnętrzne, w dolnych partiach były pozbawione okien i drzwi. Stanowiły jakby mur

obronny. 2000 – powstały pałace w Knossos, Fajstos i Malia. Nie posiadały murów obronnych. Wznosiły się wśród

miejskiej zabudowy. W bezpośrednim ich sąsiedztwie pobudowane były domy wysokich urzędników, piętrowe z

balkonami. Pałace były siedzibą władcy oraz centrami życia społecznego, politycznego i gospodarczego.

Znajdowały się w nich magazyny żywności, składy surowcowe i warsztaty rzemieślnicze. Na potrzeby administracji

pałacowej wymyślono pismo linearne A. Przykładem są znaki tego pisma pokrywające dysk z pałacu w Fajstos.

Jest to okres dynamicznego rozwoju sztuki minojskiej. Nadal wytwarzano małe figurki postaci ludzkich ale tym

razem, starano się przedstawić je realistycznie. Nadal jednak postaci są statyczne. Realistycznie przedstawiano

postaci ludzkie na pieczęciach i naczyniach ceramicznych. W odróżnieniu od figurek, postaci na pieczęciach lub

ceramice na ogół znajdują się w ruchu (np. w tańcu, podczas pracy). Dopiero w XVII wieku p.n.e. figurki

przedstawione są w pozach "zatrzymanego ruchu". Oprócz grobów tolosowych były również groby izbowe,

przypominające kształtem prostokątne izby typowych mieszkań. Niektóre z nich miały nawet brukowane otoczenie.

Największe miały wymiary 40 x 30 m i otaczano je kolumnadą, zaś ich wnętrza składały się z mniejszych

pomieszczeń.

Charakterystyczna dla tego okresu jest przepięknie zdobiona ceramika kamaresowa. Produkowano cienkościenne

wazy, dzbany i inne naczynia. Dekorowano je bogatymi ornamentami o żywej kolorystyce. Dekoracje malowane

były na ciemnym tle w kolorze białym, żółtym, czerwonym, brązowym. Artyści chętnie zestawiali kontrastowe

kolory, a ornamenty tworzyli z prostych elementów geometrycznych i stylizowanych motywów roślinnych. Do

wyjątków należą przedstawienia figuralne. Dekoracja była tak komponowana, aby podkreślić kształt naczynia.

Rzadziej spotykana w tym okresie była ceramika zwana w archeologii egg shell (skorupka jaj). Są to maleńkie

czarki o bardzo cienkich ściankach.

W roku 1700 p.n.e. pałace zostały gruntownie zniszczone. Przyczyny tego faktu są nieznane. Mogło się to zdarzyć w

wyniku trzęsienia ziemi. Jednak ślady pożarów każą wątpić w taką ewentualność, gdyż trzęsienia ziemi pożarów nie

wzniecają. Grupa uczonych na czele z L.R. PalmeremWikipedia:Weryfikowalność sądzi, ze nastąpił najazd

indoeuropejskich Luwiów z Azji Mniejszej. Jednak wobec nieodczytania pisma linearnego A, nie można tej

hipotezy obronić.

Młodszych pałaców 1700 p.n.e. - 1400 p.n.e.

Nastąpiła szybka odbudowa pałaców. Na ich ścianach pojawiły się niespotykane dotąd duże freski. Malarstwo

minojskie było pod silnym wpływem malarstwa egipskiego zarówno pod względem tematyki jak i techniki

wykonania. Jest to malarstwo naturalistyczne, wiernie odtwarzające naturę. Nie jest to naturalizm w dzisiejszym

rozumieniu, stosowanie barw ma charakter często umowny (małpki w kolorze niebieskim). Malowano sceny z życia

dworu, uroczystości świeckie i religijne. Do rzadkości należą przedstawienia scen związanych z prowadzonymi

wojnami.

Tendencje realizmu w rzeźbie pogłębiły się. Figurki datowane na XVI – XV wiek przedstawiają ludzi w ruchu

poprzez wygięcie ciała, ułożeniem rąk. Figurki kobiet ubrane są w tzw. stroje dworskie. Ubiór składał się z szerokiej

spódnicy i obcisłego kaftanika odsłaniającego piersi. Są to postacie kapłanek lub wyobrażenia boginek. Figurki

nadal wykonywano z gliny, fajansu, kości słoniowej oraz brązu.

Pojawiły się kamienne naczynia. Były to wazy zdobione reliefami, oraz rytony (naczynia libacyjne).

W tym czasie Kreta utrzymywała częste kontakty handlowe z Egiptem, Ugarit i Byblos. Nie były to jednak kontakty

stałe. W 1550 r. p.n.e. na Melos, kreteńczycy założyli faktorię Filakopi. Stała się ona ośrodkiem handlu z

Cykladami.

Kultura minojska

4

Pałacowy 1400 p.n.e. - 1100 p.n.e.

w XV stuleciu p.n.e. nastąpiły zmiana motywów dekoracyjnych w ceramice:

• pojawił się styl morski. Jego nazwa pochodzi od często występujących w nim motywów zwierząt i roślin

morskich. Cechuje go naturalizm.

• styl pałacowy, w którym stosowane wcześniej motywy dekoracyjne uległy uproszczeniu, geometryzacji, nabierały

cech symbolu.

Przypisy

[1] G.H.Starr w artykule "The Myth of Minoan Thalassocracy", w: "Historia" 1955

[2] G.H.Starr, K. Branigan "Minoan Colonialism" w: Annual of The Britisch School at Athens, 76 (19810 S. 23-33

Źródła i autorzy artykułu

5

Źródła i autorzy artykułu

Kultura minojska  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25015080  Autorzy: Andrzej Montezuma, Astromp, Gdarin, Gładka, Interfector, Janmad, Jaras 1991, Kacper Dębski,
Kaszkawal, Kpjas, Lampak, M-i, Marcin Robert, Mathiasrex, MesserWoland, Meteor2017, Mkw98, Monika, Mpfiz, NH2501, Pablo000, Pan Samochodzik, PawełMM, Polinik, Ponewor, Pufacz,
Radomil, Sambor3, Stv, TOR, Viatoro, Wikipek, WojciechSwiderski, Wyciorek, 22 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Coat of arms of Greece.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Coat_of_arms_of_Greece.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:Tonyjeff

Plik:Palace of Knossus.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Palace_of_Knossus.jpg  Licencja: nieznany  Autorzy: Chris 73, Phso2, 1 anonimowych edycji

Plik:Malia Palais maq.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Malia_Palais_maq.jpg  Licencja: Creative Commons Attribution 2.5  Autorzy: Gryffindor, Marsyas, Mdd,
Phso2, Steffen Löwe Gera, Tonyesopi, 1 anonimowych edycji

Plik:Dominios minoicos.PNG  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Dominios_minoicos.PNG  Licencja: GNU Free Documentation License  Autorzy: Original uploader was
Mexicano at es.wikipedia

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/