10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 83 • 15.10.2007 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Podatkowa księga

przychodów i rozchodów

Sprzedaż produktów rolnych dokonywana przez rolników ryczałtowych zwolniona

jest z opodatkowania podatkiem VAT na mocy art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy. Ponadto jeżeli

nie zostanie wystawiona faktura VAT-RR, to jak wskazano wyżej rolnik traci prawo do

otrzymania zryczałtowanego zwrotu VAT, w związku z czym nie zachodzi przypadek

wyłączający wystawienie dowodu zastępczego albowiem zakup nie jest opodatkowany

podatkiem VAT. (…)”

W przypadku zatem gdy rolnik ryczałtowy odmawia podania swoich danych, ewidencja

księgowa zakupu produktów rolnych może wyglądać następująco:

1. Dowód zastępczy na zakup produktów rolnych:

- Wn konto 30

„Rozliczenie zakupu”,

- Ma konto 21

„Rozrachunki z dostawcami” (w analityce: Konto imienne rolni-

ka).

2. Pz – przyjęcie do magazynu:

- Wn konto 33

„Towary”,

- Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”.

3. KW – zapłata gotówką zobowiązania wobec rolnika:

- Wn konto 21

„Rozrachunki z dostawcami” (w analityce: Konto imienne rolnika),

- Ma konto 10

„Kasa”.

Dorota Przybyszewska

Udokumentowanie przekazania do używania

samochodu, którego dowód zakupu zaginął

Prowadzę działalność gospodarczą i rozliczam się z podatku na pod-

stawie księgi podatkowej. Zakupiłem samochód w celu używania go

w działalności gospodarczej. Samochód ten wyremontowałem i zamie-

rzam wprowadzić go do ewidencji środków trwałych. Okazało się jednak,

że zagubiłem dowód jego zakupu. Jak ustalić wartość początkową samo-

chodu i na podstawie jakiego dokumentu wprowadzić go do ewidencji?

Czy jego wyceny może dokonać rzeczoznawca?

Za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

nabytych w drodze kupna, uważa się cenę ich nabycia. Stanowi o tym art. 22g ust. 1

ustawy o pdof (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Zatem co do zasady, zakupiony

środek trwały należy wprowadzić do ewidencji środków trwałych w cenie nabycia, którą

jest cena zakupu wynikająca z dowodu zakupu powiększona m.in. o koszty związane

z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania.

Z pytania wynika jednak, że podatnik zagubił dowód zakupu samochodu i ma prob-

lem z ustaleniem wartości początkowej środka trwałego. W ustawie o pdof znajduje

się przepis, który mówi, że jeżeli nie można ustalić ceny nabycia środków trwałych

lub ich części nabytych przez podatników przed dniem założenia ewidencji – wartość

początkową tych środków przyjmuje się w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej

przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego

rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji oraz stanu i stopnia

ich zużycia (art. 22g ust. 8). Czy jednak przepis ten można zastosować w sytuacji

opisanej w pytaniu?

Na podobne pytanie odpowiedzi udzieliła Krajowa Informacja Podatkowa w Biulety-

nie Skarbowym Ministerstwa Finansów nr 3/2007. Według KIP podatnik ma możliwość

ustalenia wartości początkowej zakupionego środka trwałego na podstawie dokonanej

przez siebie wyceny jedynie w sytuacji, gdy nie można ustalić ceny nabycia. Ma to

miejsce wówczas, gdy podatnik, pomimo że dołożył należytej staranności, w wyniku

zaistnienia obiektywnych okoliczności nie jest w stanie ustalić tej ceny. Stąd art. 22g

ust. 8 ustawy o pdof nie będzie miał zastosowania w przypadku gdy podatnik zagubił

dowód zakupu – w szczególności jeżeli od nabycia nie upłynął znaczny okres czasu.

Co powinien zatem zrobić podatnik w przypadku zgubienia dowodu zakupu? Zgodnie

z odpowiedzią udzieloną przez KIP:

„(…) podatnik powinien przede wszystkim podjąć próbę uzyskania kopii zagubionego

dokumentu od kontrahenta lub zwrócić się ze stosowną prośbą o wydanie kserokopii

dowodu zakupu do organów administracji rządowej (celnej – dokumenty przedłożone

przy zapłacie podatku akcyzowego) lub samorządowej (dokumenty przedłożone do

rejestracji pojazdu). (…) Dopiero w sytuacji gdyby podjęte czynności nie przyniosły

skutku (podatnik powinien posiadać dowody potwierdzające podjęte kroki, np. kopie

stosownych wystąpień), możliwe jest ustalenie wartości początkowej na zasadach

określonych w art. 22g ust. 8 updof (podatnik może w tym celu skorzystać m.in.

z pomocy osób posiadających wiedzę fachową w tym zakresie). W takim przypadku

podatnik uwzględnia cenę rynkową środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia

roku poprzedzającego rok założenia ewidencji dla tego środka trwałego (tzn. roku

poprzedzającego ujęcie tego środka w ewidencji środków trwałych).”

W sytuacji opisanej w pytaniu podatnik powinien więc postarać się uzyskać kopię

zagubionego dowodu zakupu samochodu. Jeśli mu się to uda, wartość początkową

samochodu przyjmie na podstawie dowodu zakupu (umowy sprzedaży, faktury) oraz

dokumentów potwierdzających poniesione koszty remontu. Jeżeli mimo starań podat-

nik nie uzyska kopii dowodu zakupu, wartość początkową może ustalić na podstawie

cen rynkowych podobnych środków trwałych z grudnia ubiegłego roku. Przy czym

ustalenia tej wartości może dokonać samodzielnie, uwzględniając cenniki komisów

samochodowych lub zlecić to rzeczoznawcy.

W obu przypadkach samochód podatnik może wprowadzić do ewidencji środków

trwałych na podstawie np. dowodu OT sporządzanego na okoliczność przyjęcia środka

trwałego do używania. W zależności od sposobu ustalenia ceny nabycia różne będą

dokumenty służące ustaleniu jego wartości początkowej. Dokumenty te warto załączyć

do dowodu OT.

Przypomnijmy, że podatnik jest obowiązany dokonać zapisów w ewidencji środków

trwałych najpóźniej w miesiącu przekazania środków trwałych do używania.

Dorota Przybyszewska

Udokumentowanie transakcji dostawy produktów od rolników ryczałtowych odbywa

się w sposób szczególny, przedstawiony w ustawie o VAT (Dz. U. z 2004 r. nr 54, poz. 535

ze zm.). Fakturę potwierdzającą transakcję wystawia nabywca, którym może być wyłącz-

nie zarejestrowany podatnik VAT czynny. Faktura powinna być oznaczona jako „Faktura

VAT RR” i wystawiona w dwóch egzemplarzach, z których oryginał jest przekazywany

rolnikowi ryczałtowemu (dostawcy). Dane, jakie powinna zawierać ta faktura, określa

art. 116 ust. 2 ustawy o VAT. Są to m.in.:

- imię i nazwisko lub nazwa albo nazwa skrócona dostawcy i nabywcy oraz ich adresy,

- numer identyfikacji podatkowej lub numer PESEL dostawcy i nabywcy,

- numer dowodu osobistego dostawcy lub innego dokumentu stwierdzającego jego toż-

samość, data wydania tego dokumentu i nazwa organu, który wydał dokument, jeżeli

rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych jest osobą fizyczną.

Ponadto każda faktura powinna zawierać oświadczenie rolnika ryczałtowego w brzmie-

niu: „Oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym zwolnionym od podatku od towarów

i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług”. W przy-

padku umów kontraktacji lub innych umów o podobnym charakterze oświadczenie może

być złożone tylko raz w okresie obowiązywania umowy – sporządza się je wówczas jako

osobny dokument (określa go art. 116 ust. 4 ustawy o VAT).

Kwota zryczałtowanego zwrotu wykazanego w fakturze VAT RR zwiększa u nabywcy

produktów rolnych kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za miesiąc, w którym dokonano

zapłaty na rzecz rolnika ryczałtowanego, po spełnieniu warunków określonych w art. 116

ust. 6 ustawy o VAT, tj. jeżeli:

1) nabycie produktów rolnych jest związane z dostawą opodatkowaną;

2) zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego

zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż

14. dnia, licząc od dnia zakupu, z wyjątkiem przypadku, gdy rolnik zawarł umowę

z podmiotem nabywającym produkty rolne określającą dłuższy termin płatności;

3) w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty zostaną podane numer i data wy-

stawienia faktury potwierdzającej nabycie produktów rolnych.

W przypadku gdy operacja zakupu od rolnika ryczałtowego będzie prawidłowo

udokumentowana i nabywca będzie miał prawo odliczenia kwoty podatku zryczałtowa-

nego wykazanego w fakturze VAT RR, ewidencja zakupu produktów rolnych od rolnika

ryczałtowego może przebiegać zapisami:

1. Faktura VAT RR na zakup produktów rolnych od rolnika ryczałtowego:

a) wartość netto (bez podatku VAT)

- Wn konto 30

„Rozliczenie zakupu”,

b) podatek VAT podlegający odliczeniu

- Wn konto 22

„VAT naliczony i jego rozliczenie” (w analityce: VAT naliczony

przy zakupie produktów rolnych),

c) zobowiązanie ogółem

- Ma konto 21

„Rozrachunki z dostawcami” (w analityce: Konto imienne rolnika

ryczałtowego).

2. Pz – przyjęcie produktów rolnych do magazynu według cen zakupu netto (bez

VAT):
- Wn konto 33

„Towary”,

- Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”.

3. WB – zapłata na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego:

- Wn konto 21

„Rozrachunki z dostawcami” (w analityce: Konto imienne rolnika

ryczałtowego),

- Ma konto 13–0

„Rachunek bieżący”.

Jeżeli warunki uprawniające podatnika do zwiększenia VAT naliczonego o podatek

wykazany w fakturze VAT RR nie zostaną spełnione, podatek VAT zwiększy cenę nabycia

zakupionych produktów rolnych (zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości – Dz. U.

z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.):

1. Faktura VAT RR – wartość brutto (łącznie z VAT):

- Wn konto 30

„Rozliczenie zakupu”,

- Ma konto 21

„Rozrachunki z dostawcami” (w analityce: Konto imienne rolnika

ryczałtowego).

2. Pz – przyjęcie produktów rolnych do magazynu według ceny zawierającej VAT

niepodlegający odliczeniu:
- Wn konto 33

„Towary”,

- Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”.

3. WB lub KW – zapłata zobowiązania wobec rolnika ryczałtowego:

- Wn konto 21

„Rozrachunki z dostawcami” (w analityce: Konto imienne rolnika

ryczałtowego),

- Ma konto 13–0

„Rachunek bieżący” lub konto 10 „Kasa”.

Może się także zdarzyć, że jednostka dokonująca zakupu produktów rolnych spot-

ka się z sytuacją, gdy rolnik odmawia podania swoich danych, które są niezbędne

do sporządzenia faktury VAT RR. Udokumentowaniu operacji zakupu może wówczas

służyć dowód zastępczy. W przypadku bowiem uzasadnionego braku możliwości uzyska-

nia zewnętrznych obcych dowodów źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na

udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych,

sporządzonych przez osoby dokonujące tych operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji

gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów

i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności. Stanowi o tym art. 20 ust. 4 ustawy

o rachunkowości.

Potwierdza to pismo Pierwszego Urzędu Skarbowego w Radomiu z dnia 19 czerwca

2007 r., nr 1424/2140/4111/415/12/2007/MJ, w którym czytamy:

„(…) W praktyce może zdarzyć się sytuacja przedstawiona we wniosku (rolnik nie chce

podać swoich danych, odmawia złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 116 ust. 3

ustawy o podatku od towarów i usług, a ponadto nie posiada rachunku bankowego i żąda

zapłaty gotówką, rezygnując ze zryczałtowanego zwrotu podatku VAT). Bez wyraźnej zgody

rolnika ryczałtowego nabywca nie ma możliwości wystawienia faktury VAT-RR. Jeśli rolnik

nie poda nabywcy danych niezbędnych do jego prawidłowej identyfikacji oraz nie złoży

wymaganego przepisami ustawy o podatku od towarów i usług oświadczenia, wystawienie

faktury VAT-RR staje się niemożliwe.

W takim wypadku, z punktu widzenia podatku dochodowego od osób fizycznych, moż-

liwe jest dokumentowanie takiej transakcji dowodami zastępczymi wystawianymi przez

nabywcę towarów. Wówczas jednak rolnik nie otrzymuje zryczałtowanego zwrotu podatku.

Jeśli nabywca prowadzi księgi rachunkowe, to zastosowanie znajdzie art. 20 ust. 4 ustawy

z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (…).

Ujęcie w księgach zakupu

produktów rolnych od rolnika ryczałtowego