190
ISSN 0137-3676
CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 42/5 (2011) 190÷193
www.cieplowent.pl
Słowa kluczowe: kogeneracja, silnik Stirlinga
Streszczenie
Przedstawiono analizę efektywności zastosowania źródła wy-
twarzającego w skojarzeniu energię elektryczną i ciepłą wodę
użytkową na potrzeby obiektu hotelowego.
Keywords: co-generation, Stirling engine
Abstract
An analysis of the effectiveness of an energy source applica-
tion is presented. The source can produce a combination of
electricity and hot water for the hotel building.
© 2006-2011 Wydawnictwo SIGMA-NOT Sp. z o.o.
All right reserved
*
)
Dr inż. Marek Prymon; marek.prymon.pk@gmail.com
**
)
Dr inż.
Jan Wrona; jwrona@pk.edu.pl
Instytut Inżynierii Cieplnej i Ochrony Powietrza, Wydział Inżynierii
Środowiska, Politechnika Krakowska
Analiza ekonomiczna wykorzystania
agregatu kogeneracyjnego zbudowanego
z wykorzystaniem silnika Stirlinga
Economic Analysis of the Use of Co-Generation Unit with Stirling Engine
MAREK PRYMON*
)
JAN WRONA**
)
OGRZEWNICTWO
SILNIK
Stirlinga jest technologią nową, nie zakotwi-
czoną jeszcze na rynku europejskim, a na polskim prak-
tycznie nieznaną, pomimo że od zbudowania pierwszej
działającej maszyny przez Roberta Stirlinga upłynęło nie-
mal 200 lat. Ma on sprawność teoretyczną równą sprawno-
ści obiegu Carnota. W początkowym okresie praktyczna
realizacja tego obiegu termodynamicznego napotykała na
wiele trudności (szczególnie materiałowych), a budowa-
ne maszyny pomimo wysokiej teoretycznej sprawności
obiegu były nieefektywne, ciężkie i charakteryzowały się
niewielką trwałością. W ostatnich latach, dzięki postępowi
w dziedzinie inżynierii materiałowej, większość proble-
mów udało się pokonać.
Na świecie pojawiły się już pierwsze produkty handlo-
we oparte na tej technologii. Powodem zainteresowania
technologią silnika cieplnego ze spalaniem zewnętrznym
jest możliwość zastosowania do jego zasilania niemal do-
wolnego źródła ciepła. Można tutaj wykorzystać dowolne
paliwo organiczne, energię słoneczną lub ciepło odpado-
we. Obecnie w USA prowadzone są zaawansowane próby
z energią jądrową. Dodatkowo charakteryzuje się on wy-
soką sprawnością, bardzo niską emisją i długimi okresami
między-serwisowymi. Zastosowanie tej technologii umoż-
liwia bezpośrednie wykorzystanie w skojarzonej produkcji
energii wielu tanich paliw niskiej jakości, a przede wszyst-
kim paliw stałych.
Opracowany w Instytucie Inżynierii Cieplnej i Ochro-
ny Powietrza Politechniki Krakowskiej silnik SS1 jest
konstrukcją nowatorską, opracowaną na podstawie grun-
townego przeglądu rozwiązań technologicznych opraco-
wanych do tej pory w tej dziedzinie na świecie. Przed
opracowaniem dokumentacji technicznej wykonano do-
kładny kompleksowy model matematyczny całego urzą-
dzenia, pozwalający w sposób wirtualny przewidzieć pa-
rametry czynników, temperatury pracy i zużycie części.
W silniku zastosowano wiele nowatorskich rozwiązań,
takich jak, np. nowy rodzaj skojarzenia tłok-cylinder, na-
grzewnica.
Wykorzystując zaprojektowany silnik SS1 opracowa-
no modułowe agregaty kogeneracyjne ACSS1/ACSS2
o mocy odpowiednio 9 i 18 kW, tak, aby osiągnąć możli-
wie najwyższą sprawność oraz niewielkie wymiary.
Wyposażony w system recyrkulacji spalin, będzie do-
stosowany do połączenia z dowolnym kotłem albo pal-
nikiem gazowym albo olejowym. Dzięki temu możliwe
będzie oferowanie produktu zasilanego prawie dowolnym
źródłem ciepła. Agregaty kogeneracyjne są tym bardziej
opłacalne im dłużej pracują.
Wybrana moc pozwala na zastosowanie urządzenia lub
zestawu kilku urządzeń w obiektach takich, jak: szkoły, ho-
tele, pensjonaty, SPA, baseny, ciepłownie zasilające blok,
małe osiedle lub kilka domów jednorodzinnych (wspólno-
ty mieszkaniowe, spółdzielnie). W obecnej sytuacji praw-
nej i ekonomicznej w Polsce wymieniona grupa klientów
docelowych, inwestując w agregat kogeneracyjny zasilany
biomasą, może osiągnąć znaczne oszczędności, co wyka-
zano w dalszej części artykułu, w analizie wykonanej dla
rzeczywistego obiektu.
W dalszej perspektywie planowany jest rozwój typosze-
regu produktów opartych na opracowanej technologii ma-
szyny Stirlinga. Będą to agregaty o mocy do 50 kW.
Wprowadzanie tego produktu pozwoli na łatwiejszą
obsługę przez agregat obiektów o większym zapotrzebo-
waniu na moc. Możliwe będzie oferowanie produktów
CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 42/5 (2011)
191
o mocy elektrycznej od 9 do 100 kW w postaci jedno – lub
dwusekcyjnych urządzeń opartych na dwóch produktach
bazowych, silniku Stirlinga o mocy 9 kW oraz silniku Stir-
linga o mocy 50 kW.
Kogeneracja
Raport ekologiczny Komisji Unijnej w sprawie dostaw
energii (COM 2000 769 „Kierunki Europejskiej Stra-
tegii Dostaw Energii”) stwierdzał, że Unia Europejska
jest zależna w 50% od zewnętrznych dostaw energii. Do
2030 r. wskaźnik ten ma wzrosnąć do 70% przy utrzy-
maniu obecnych tendencji. Również pomimo czynionych
wysiłków wzrasta poziom emisji gazów cieplarnianych
w UE. W raporcie stwierdzono równocześnie, że UE ma
relatywnie ograniczony zakres wpływu na warunki do-
staw energii.
Spostrzeżenia te były podstawą do podjęcia decyzji
o opracowaniu nowych zasad polityki UE mających na
celu ograniczenie emisji oraz popytu na energię. Jed-
nym z kierunków, na który położono silny nacisk jest
wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych. Założe-
nia polityki energetycznej Unii Europejskiej w zakresie
rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii
przyjęto w pakiecie klimatyczno-energetycznym (Dy-
rektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/
WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania sto-
sowania energii ze źródeł odnawialnych). Zakłada on
zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych
w bilansie energii finalnej Unii Europejskiej do 20%
w 2020 r.
Jako jeden z istotnych sposobów zaspokojenia potrzeb
energetycznych krajów Europejskich przyjęto kogenera-
cję, czyli skojarzone wytwarzanie energii (CHP – Com-
bined Heat and Power). Skojarzone wytwarzanie ciepła
charakteryzuje się obecnie najkrótszym czasem zwro-
tu spośród wszystkich inwestycji w odnawialne źródła
energii. Ze względu na sprzyjające przepisy prawne jest
to bardzo silnie rozwijająca się dziedzina gospodarki
energetycznej.
Ważny jest również aspekt ekologiczny, a szczególnie
redukcja CO
2
.
W tabeli 1 pokazano koszty redukcji CO
2
dla różnych
technologii (wg RIVM/ECN, April 2004). Wynika z niej,
że kogeneracja jest jednym z najtańszych sposobów na
zmniejszenie emisji CO
2
do atmosfery.
W Polsce inwestycje w kogeneracje stały się opłacalne
w ostatnich latach dzięki wprowadzaniu przepisów sty-
mulujących (Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy
z 9 grudnia 2004
w sprawie szczegółowego obowiązku za-
kupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wy-
twarzaniem ciepła) oraz systemu, tzw. kolorowych certy-
fikatów, czyli wydawanych przez prezesa Urzędu Regula-
cji Energetyki (URE) świadectw pochodzenia dla energii
elektrycznej wytworzonej z OZE (Ustawa z 10 kwietnia
1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz.
625, z późn. zm.), które są istotnym mechanizmem wspar-
cia dla potencjalnych inwestorów. Podstawą do ustalenia
wartości certyfikatu zielonego jest kwota 240 PLN/MWh,
czerwonego 28 PLN/MW, żółtego 130 PLN/MW (Towa-
rowa Giełda Energii).
Dodatkowym wsparciem są środki Unijne (np. Program
Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, a w szczególnie
Priorytet IX: Infrastruktura energetyczna przyjazna środo-
wisku i efektywność energetyczna).
W zależności od rodzaju paliwa, którym zasilany będzie
silnik/agregat, można wyszczególnić:
a) kogenerację przy zastosowaniu gazu ziemnego jako
paliwa,
b) kogenerację przy zastosowaniu gazu wysypiskowe-
go oraz biogazu pochodzącego z fermentacji biomasy lub
osadu ściekowego, jako paliwa,
c) kogenerację przy zastosowaniu biomasy, jako paliwa,
d) produkcję energii elektrycznej (+ wykorzystanie cie-
pła odpadowego) z ciepła odpadowego z procesów prze-
mysłowych.
Odbiorcami docelowymi produktu mogą być przedsię-
biorstwa, w których występuje ciągłe zapotrzebowanie na
ciepło, takie jak:
– hotele, baseny, ośrodki SPA, ciepłownie osiedlowe,
obiekty biurowe, szpitale i ośrodki zdrowia, obiekty uży-
teczności publicznej, gastronomia itp. – podgrzewanie cie-
płej wody użytkowej + c.o.,
– oczyszczalnie ścieków, wysypiska odpadów – zago-
spodarowanie biogazu, gazu wysypiskowego oraz susze-
nie osadu ściekowego,
– zakłady przemysłowe – zagospodarowanie ciepła od-
padowego lub produkcja ciepła z wykorzystaniem bioma-
sy jako paliwa.
Dla większości tych przykładów może być zastosowany
dowolny rodzaj paliwa, w tym co jest szczególnie istotne,
biomasa.
Analiza ekonomiczna
W dalszej części artykułu przedstawiono analizę efek-
tywności zastosowania źródła wytwarzającego w sko-
jarzeniu energię elektryczną i ciepłą wodę użytkową
(c.w.u.) na potrzeby obiektu hotelowego. Jest to Ośro-
dek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Regionalnej Dyrekcji
Lasów Państwowych położony w Puszczy Kozienickiej,
w miejscowości Jedlina Letnisko w województwie ma-
zowieckim.
W hotelu są 42 pokoje jedno- i dwuosobowe z łazien-
kami o tym samym wyposażeniu sanitarnym (umywalka,
prysznic). W analizie nie uwzględniono zaplecza kuchen-
nego znajdującego się w innym budynku. Jednostkowe
dobowe użycie ciepłej wody użytkowej V
cw
o temperaturze
55
o
C wynosi 75 dm
3
/(j.o.)doba.
Roczne zapotrzebowanie na ciepło użytkowe do pod-
grzania ciepłej wody obliczono zgodnie z Rozporządze-
niem Ministra Infrastruktury z 6 listopada 2008 r. w spra-
wie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej
budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku sta-
nowiącej samodzielną całość techniczno użytkową oraz
TABELA 1. Porównanie kosztów redukcji emisji CO
2
dla
różnych technologii pozyskiwania/produkcji energii odna-
wialnej (wg RIVM/ECN, April 2004)
Efektywność mechanizmów dotacji na obniżenie CO
2
technologia
koszt, €/tonę CO
2
Kogeneracja
Spalanie odpadów zwierzęcych
Współspalanie biomasy
Kotły domowe o wysokiej sprawności
Przybrzeżne elektrownie wiatrowe
Czysta biomasa
Kolektory słoneczne
Energia fal i pływów
Ogniwa fotowoltaiczne
Samochody hybrydowe
25
50
75
160
200
200
250
250
250
1400
192
CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 42/5 (2011)
sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakte-
rystyki energetycznej, a zapotrzebowanie na ciepłą wodę
użytkową zgodnie z normą DIN 4708.
Obliczeniowe zapotrzebowanie na ciepło do podgrza-
nia ciepłej wody wynosi Q = 132,6 kWh (przy doborze
jednostkowego zapotrzebowania na ciepło dla każdego
rodzaju pokoju uwzględniono największy punkt poboru
ciepłej wody). Zapotrzebowanie na moc do podgrzania
c.w.u. wynosi Φ = 21,7 kW i w związku z tym, zapropo-
nowano agregat dwusekcyjny ACSS2 o mocy elektrycznej
18 kW i mocy cieplnej 22 kW. Roczne zapotrzebowanie
na energię do podgrzania ciepłej wody wynosi Q = 60218
kWh/rok. Całkowite roczne zapotrzebowanie na energię
końcową przez system do podgrzania ciepłej wody wynosi
Q=170688 kWh, to jest 614 469 MJ.
Przy takim zapotrzebowaniu na ciepło dobrano zasobnik
dla c.w.u. o pojemności V = 3 000 dm
3
.
W tabeli 2 przedstawiono porównanie kosztów energii
związanych z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej
oraz zaopatrzeniem w energię elektryczną opisanego bu-
dynku hotelowego.
Wzięto pod uwagę następujące przypadki:
A) Użytkownik wykorzystuje tradycyjne rozwiązanie
w postaci kotła gazowego + zakup energii elektrycznej;
B) Użytkownik wykorzystuje rozwiązanie w postaci ko-
tła na biomasę (pelety) + zakup energii elektrycznej;
C) Agregat (ACSS2) zasilany gazem;
D) Agregat (ACSS2) zasilany biomasą (pelety).
W tabeli 3 przedstawiono zestawienie porównania
wskaźników dynamicznych NPV, IRR oraz prosty czas
zwrotu SPBT obliczonych dla trzech różnych opcji I, II,
i III wyboru źródła energii elektrycznej i źródła ciepła
c.w.u..
W tabeli 4 przedstawiono przykładowe obliczenia war-
tości netto NPV dla opcji III, czyli gdy porówna się ze
sobą przypadek A (użytkownik wykorzystuje tradycyjne
rozwiązanie w postaci kotła gazowego + zakup energii
elektrycznej) oraz przypadek D (agregat ACSS2 zasilany
biomasą – peletami).
Wnioski
Przedstawiona analiza ekonomiczna w pełni wykazuje
opłacalność zastosowania agregatu kogeneracyjnego z sil-
nikiem Stirlinga w każdej z opcji. Szczególnie w przy-
padku opcji trzeciej, gdzie porównano tradycyjny kocioł
gazowy wraz z zakupem energii od zakładu energetyczne-
go (A) oraz agregat kogeneracyjny ACSS2 na pelety (D).
Roczny zysk wyniósł w tym przypadku ponad 97 000 PLN,
a prosty czas zwrotu 2,7 roku.
Zaprojektowany agregat kogeneracyjny ACSS1/ACSS2
daje możliwość prowadzenia procesu skojarzonej produk-
cji energii w obszarze niedostępnym, ani dla agregatów
z silnikami Otto, ani dla turbin parowych. Powodem tego
jest możliwość pracy na dowolnym paliwie i wynikają-
ca z tego możliwość spalania wprost biomasy, a ponadto
możliwość budowy małych i średnich instalacji (poniżej
400 kW).
Szczególnie należy zwrócić uwagę na takie aspekty jak:
●
Możliwość realizacji instalacji do skojarzonej pro-
dukcji energii dla obiektów o małym zapotrzebowaniu na
energię przy równoczesnej możliwości pracy na dowolnym
paliwie. Silnik Stirlinga jest tutaj szczególnie korzystny,
ponieważ poza nim nie istnieje obecnie technologia po-
zwalająca w małej i średniej skali prowadzić skojarzoną
produkcję energii, korzystając z paliw stałych (szczegól-
nie z biomasy).
●
Alternatywą pozwalającą na prowadzenie procesu
spalania zewnętrznego są urządzenia parowe. Jednak
turbiny parowe standardowo produkowane są o mocach
powyżej 1 MW. Turbina parowa jest urządzeniem bar-
dziej złożonym mechanicznie, drogim w porównaniu
TABELA 2. Porównanie kosztów eksploatacyjnych związa-
nych z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej oraz zaopa-
trzeniem w energię elektryczną dla budynku hotelowego
Wyszczególnienie
Przypadek
A
B
C
d
Zapotrzebowanie na ciepło
(c.w.u.), MJ
614469 614469 614469 614469
Zapotrzebowanie na ciepło do
zasilania agregatu, MJ
-
-
1 407 694 1 407 694
Sprawność kotła,%
85
85
-
-
Wartość opałowa
gaz, MJ/m
3
34,43
-
34,43
-
pelety, MJ/kg
18,1
-
18,1
Ilość zużytego
gaz, m
3
20996
-
40 886
pelet, kg
-
39940
-
77 773
Cena jednostki
gaz, PLN/m
3
1,97
-
1,97
-
pelet, PLN/kg
-
0,57
-
0,57
Cena jednostki prądu, PLN/kWh
0,47
0,47
0,47
0,47
Zużycie energii elektrycznej, kWh 170 400 170 400 170 400 170 400
Produkcja energii elektrycznej, kWh
0
0
139 652 139 652
Koszt konserwacji sprzętu, PLN
1 000
1000
3 500
3 500
Zysk ze sprzedaży energii
elektrycznej, PLN
0
0
0
0
Przychód ze sprzedaży
certyfikatów, PLN
0
0
17 457 37 706
Koszt zakupu sprzętu
0
0
251 000 267 400
Koszt zakupu
gazu, PLN
41 363
-
80 545
-
pelet, PLN
-
22766
-
44 331
Koszt energii elektrycznej, PLN
80088 80088 14 452 14 452
Całkowity koszt roczny
(eksploatacyjny), PLN
122 451 103 854 81 040 24 577
TABELA 3. Porównanie poszczególnych opcji, wartości
wskaźników NPV, IRR oraz SPBT
Opcja
Roczna
eksploatacja,
PLN
Zysk (r
oczny),
PLN
SPBT
, lata
NPV
(po 16 latach),
PLN
IRR,%
I
Kocioł gazowy + zakup energii (A) 122 451
41 411 6,1 75822 20
Agregat ACSS2 zasilany gazem (C) 81 040
II
Kocioł na pelety + zakup energii (B) 103 854
79 277 3,3 369496 92
Agregat ACSS2 na pelety (D)
24 577
III
Kocioł gazowy + zakup energii (A) 122 451
97 874 2,7 521824 308
Agregat ACSS2 na pelety (D)
24 577
CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 42/5 (2011)
193
z oferowanym silnikiem SS1, a instalacja ma znacznie
większe gabaryty. Dodatkowo jest urządzeniem pracu-
jącym na parze przegrzanej co stwarza dodatkowe pro-
blemy.
●
Wysoka sprawność konwersji energii. Silnik ma
teoretyczną sprawność równą sprawności obiegu Car-
nota (najwyższej teoretycznej sprawności maszyny
cieplnej).
●
Ostatnio, pojawiły się mikroturbiny gazowe o mocach
od 35 do 200 kW
e
, które napędzane są jednak wysokoener-
getycznymi paliwami kopalnymi, głównie gazem ziem-
nym (brak możliwości zasilania biomasą).
●
Zastosowanie biomasy daje znacznie korzyst-
niejsze wskaźniki ekonomiczne, w porównaniu do
klasycznie stosowanych obecnie instalacji zasilanych
gazem ziemnym, co wykazała analiza ekonomiczna
inwestycji w agregat kogeneracyjny. Kotły na biomasę
są obecnie urządzeniami w zasadzie automatycznymi.
Zasyp zasobnika paliwem wystarcza na długi okres
pracy, w zależności od wielkości zasobnika i mocy
urządzenia.
●
Dzięki małej liczbie części ruchomych, braku za-
nieczyszczeń, możliwa jest ciągła praca urządzenia
przy bardzo długich okresach między serwisowaniem.
Okresy między serwisowaniem, w przypadku silników
tłokowych pracujących według obiegu Otto, są krótkie.
Częstej wymiany wymagają, m.in. pierścienie, zawory,
głowica.
●
Możliwość pracy na gazie wysypiskowym lub bio-
gazie pozyskiwanym z fermentacji osadu ściekowego,
bez ryzyka uszkodzenia silnika przez kontakt wnętrza
cylindrów z tlenkami krzemu i innymi związkami dzia-
łającymi destrukcyjnie na elementy silnika. Na takie
działanie narażone są silniki tłokowe ze spalaniem
TABELA 4. Przykładowe obliczenia wartości bieżącej netto (NPV) w PLN dla porównania przypadków A i D (opcja III)
Rok Dochód
netto
Nakłady
inwestycyjne
Koszt
serwisu
Kredyt
bankowy
Spłata kredytu
/raty kapitałowe/
Przepływy
pieniężne
Skumulowane
przepływy
pieniężne
Współczynnik
dyskontujący
Zdyskontowane
przepływy
pieniężne
Skumulowane
zdyskontowane
przepływy
pieniężne
0
97875
267400
213920
58614
-14219
-14219
1
-14219
-14219
1
97875
55191
42683
28464
0,90
38454
24234
2
97875
51769
46106
74570
0,81
37421
61655
3
97875
48346
49529
124099
0,73
36215
97870
4
97875
44923
52952
177051
0,66
34881
132751
5
97875
0
97875
274925
0,59
58084
190835
6
97875
0
97875
372800
0,53
52328
243163
7
97875
0
97875
470675
0,48
47142
290305
8
97875
0
97875
568550
0,43
42470
332775
9
97875
28343
0
69532
638081
0,39
27182
359957
10
97875
0
97875
735956
0,35
34470
394427
11
97875
0
97875
833831
0,32
31054
425481
12
97875
0
97875
931706
0,29
27977
453458
13
97875
0
97875
1029580
0,26
25204
478662
14
97875
0
97875
1127455
0,23
22706
501368
15
97875
0
97875
1225330
0,21
20456
521824
wewnętrznym, gdyż paliwo jest spalane wewnątrz sil-
nika. Dlatego silniki te wymagają częstej, kosztownej
interwencji serwisu. W przypadku silników ze spala-
niem zewnętrznym, do których zalicza się silnik Str-
linga produkty spalania ani paliwo nie kontaktują się
bezpośrednio z wnętrzem silnika, a więc nie powodują
niszczenia jego części.
●
Nie ma większych problemów z przestawieniem się
z jednego rodzaju paliwa na inne.
●
Cicha praca agregatu. W silnikach Stirlinga nie na-
stępuje wybuch mieszanki paliwowo-powietrznej, a roz-
prężenie i sprężenie gazu jest płynne. Dzięki temu, urzą-
dzenia są znacznie cichsze, a brak obciążeń udarowych
wpływa korzystnie na trwałość konstrukcji.
L I T E R A T U R A
[1] Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego
2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebo-
wanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmie-
niająca dyrektywę 92/42/EWG
[2] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 9 grudnia 2004
w sprawie szczegółowego obowiązku zakupu energii elektrycznej
wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. z 2004 r.
nr 267, poz. 2657)
[3] Arto Nuorkivi: Skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej,
(CHP) Ciepłownictwo (DH), Krajowa Agencja Poszanowania Ener-
gii SA
[4] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady 2009/28/WE z 23
kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł
odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca Dyrektywy
2001/77/WE oraz 2003/30/WE
[5] http://www.mg.gov.pl
[6] norma DIN 4708
[7] Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 6 listopada 2008 w spra-
wie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku
i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną
całość techniczno użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów
świadectw ich charakterystyki energetycznej