Literka.pl - Zajęcia socjoterapeutyczne z zakresu komunikacji
Zajęcia socjoterapeutyczne z zakresu komunikacji
Data dodania: 2004-05-19 10:15:00
Do opracowania i przeprowadzenia zajęć dotyczących komunikacji skłoniły mnie
wieloletnie doświadczenia w pracy z młodzieżą. Z moich obserwacji wynika, iż młodzi
ludzie w kontaktach interpersonalnych borykajÄ… siÄ™ z wieloma problemami. Do
najczęstszych należą: brak umiejętności skoncentrowania się na wypowiedzi innych
osób, niewłaściwe odczytywanie intencji i zamiarów rozmówcy, trudności z jasnym
wyrażaniem własnego zdania i swoich potrzeb, blokada i opór podczas wystąpień na
forum grupy. Brak tych podstawowych umiejętności komunikacyjnych staje się
przyczyną wielu nieporozumień i konfliktów. Aby pomóc młodym ludziom przezwyciężać
te trudności i doskonalić ich relacje z rówieśnikami i dorosłymi zaproponowałam im
uczestniczenie w cyklu zajęć rozwijających umiejętności interpersonalne.
Cykl składa się z 4 części. Rozpoczyna się zajęciami integracyjnymi, których celem jest
wzajemne, głębsze poznanie się uczestników i przełamanie onieśmielenia.
Wykorzystywanie gier ruchowych i zabaw sprawia, że cieszą się one dużym
powodzeniem wśród młodzieży, przynoszą autentyczną radość i wyzwalają wiele energii.
Drugie spotkanie ma na celu poznanie istoty komunikacji, ćwiczenie umiejętności
aktywnego słuchania, udzielania informacji zwrotnych i autoprezentacji. Kolejne zajęcia
pomagają w uświadomieniu istnienia barier komunikacyjnych. Grupa sama odkrywa
problemy werbalnej komunikacji, dostrzega konieczność istnienia pewnych reguł w
rodzaju: «mówi tylko jedna osoba, «nie przerywamy sobie wzajemnie. Najistotniejsze
jest uchwycenie przez młodzież zalet komunikacji dwustronnej. Ostatnie zajęcia
poświęcone są komunikacji niewerbalnej. Młodzież ma możliwość uświadomienia sobie i
doświadczenia, jak wiele informacji (ok.65%) o sobie, swoich emocjach, stosunku do
innych jest przekazywana bez słów. Często wiele osób intuicyjnie zdaje sobie z tego
sprawę, ale dopiero udział w proponowanych im grach i zabawach sprawia, że ich
uczestnicy stają się bardziej wyczuleni na te sygnały i są w stanie wykorzystywać je w
porozumiewaniu siÄ™ z innymi.
Poniżej zaprezentowane scenariusze realizowałam z młodzieżą w wieku od 15-18 lat na
cotygodniowych zajęciach trwających ok. 90 min.
Scenariusz zajęć socjoterapeutycznych nr l
Temat zajęć: Integracja grupy
Cel zajęć:  wzajemne poznanie członków grupy
 integracja grupy
 zabawa
Metody:  gry ruchowe
 uzupełnianie zdań
 zabawa
Czas trwania: 90 min.
Materiały pomocnicze: karteczki, szpilki, długopisy
Przebieg zajęć:
1) «Poznajmy siÄ™- każdy z uczestników spotkania otrzymuje identyfikator (np. w
kształcie serca) oraz szpilkę służącą do przypięcia go do swojego ubrania. Wypełnia go,
wpisując w poszczególne okienka odpowiedzi na zawarte w nim pytania. Następnie po
przypięciu go do ubrań wszyscy uczestnicy chodzą swobodnie po sali, rozmawiają
szukajÄ…c osób o podobnych cechach. Podsumowanie ćwiczenia: «Czy udaÅ‚o Ci siÄ™
znalez
ć osobę o podobnych zainteresowaniach, zbliżonych cechach itp.? Przykłady
pytań:  jaka jest Twoja ulubiona książka?
 jaki jest Twój ulubiony kolor?
 jaka jest Twoja ulubiona potrawa? itd.
2) «Komórki do wynajÄ™cia- uczestnicy siadajÄ… w krÄ™gu na krzesÅ‚ach (krzeseÅ‚ jest o jedno
mniej niż osób w grupie). Jeden z uczestników staje na środku i ma za zadanie
zaprezentować siÄ™ przed grupÄ… wypowiadajÄ…c jedno zdanie na temat «kim jestem.
Następnie wszyscy, którzy stwierdzą, że wypowiedziane zdanie pasuje do nich, szybko
zamieniają się miejscami, osoba stojąca na środku stara się zająć wolne miejsce. Osoba,
dla której zabrakło miejsca, zostaje w środku i podaje następne hasło. Ten cykl powtarza
się wielokrotnie, aż do osłabienia dynamiki. Zadaniem prowadzącego jest zachęcanie
uczestników do otwartości i osobistych wypowiedzi.
3) «Znajdz
swojego partnera- wszyscy stoją w kręgu. Osoba prowadząca wręcza
każdemu kartkę, na której napisana jest nazwa zwierzęcia. Wszyscy próbują naśladować
głosy tych zwierząt i starają się chodząc po pokoju, znalez
ć drugą osobę, która wydaje
odgłosy takie jak oni. Kiedy pary dobiorą się, można dalej formować większe grupy np.
ptaki, ssaki itp.
4) «NiedokoÅ„czone zdania  uczestnicy siedzÄ… w kole, prowadzÄ…cy podaje poczÄ…tek
zdania i prosi uczestników o ich dokończenie, w takiej kolejności, w jakiej siedzą. Można
zmieniać kierunek po każdej rundzie, uczestnicy mają prawo zrezygnować z dokończenia
jakiegoś ze zdań. Niedokończone zdania:
Dzisiaj czujÄ™ siÄ™......
Najbardziej czuję się szczęśliwy, gdy.....
Najważniejsza cecha przyjaciela to moim zdaniem......
Nie lubiÄ™ u innych......
Dwa słowa opisujące mnie to.......
Jest mi smutno, kiedy& itp.
5) «Tramwaj- uczestnicy dzielÄ… siÄ™ na dwie grupy, tworzÄ…c dwa szeregi stojÄ…ce do
siebie twarzami, w odległości kilkunastu centymetrów. Prowadzący prosi o wyobrażenie
sobie przez nich, że stoją w tramwaju, jedna osoba z końca stara się przepchnąć między
dwoma szeregami, z końca tego tramwaju na początek. Osoba, która przepchnęła się na
początek staje w jednym szeregu i rusza następna osoba z końca, aż przejdą wszyscy.
Grupa nie ma ułatwiać przejścia tym, którzy się przepychają, przeciwnie mają się oni
natrudzić.
6) «Fala meksykaÅ„ska- wszyscy stojÄ… w krÄ™gu, trzymajÄ… siÄ™ za rÄ™ce, podnoszÄ… je
najpierw do góry, potem w dół na kształt fali
Scenariusz zajęć socjoterapeutycznych nr 2
Temat zajęć: Uczymy się efektywnie komunikować
Cel zajęć:  poznanie istoty procesu komunikacji
 ćwiczenie umiejętności aktywnego słuchania
 nauka udzielania informacji zwrotnych
 autoprezentacja
Metody:  rundka
 «burza mózgów
 zabawa
Czas zajęć: 90 min.
Materiały pomocnicze: flamastry, kartki papieru
Przebieg zajęć:
l) «Autobiografia- uczestnicy dobierajÄ… siÄ™ w trójki, tworzÄ…c maÅ‚e kółka, tak, by wszyscy
byli zwróceni do siebie twarzami. Wybierają spośród siebie osobę A-mówiącego, osobę B-
słuchacza i osobę C-obserwatora. W czasie trzech minut osoba A opowiada osobie B o
swoim życiu, zaczynając od najwcześniejszego momentu i kontynuując chronologicznie
do dnia dzisiejszego. Osoba B słucha uważnie, jak tylko potrafi. Obserwator patrzy na
słuchacza i obserwuje go, stara się wyodrębnić te wypowiedzi i zachowania, które były
pomocne mówiącemu oraz te, które utrudniały wypowiedz
(może zapisywać
spostrzeżenia). Po zakończeniu tej części ćwiczenia, osoba A mówi słuchaczowi, jak czuła
się w kontakcie z nim (co z jego zachowania pomagało, a co przeszkadzało jej). Potem
głos zabiera obserwator, który również udziela informacji słuchaczowi, na temat jego
sposobu słuchania.
Potem następuje zmiana, aż wszystkie osoby znajdą się w każdej z ról.
2) «Rundka- omówienie ćwiczenia koncentruje siÄ™ na samopoczuciu uczestników po
zakończeniu ćwiczenia; na tym, w jakiej roli czuli się lepiej, a w jakiej gorzej, co sprawiało
im szczególne trudności, z czego są najbardziej zadowoleni.
3) «Prezentacja bohaterów- zadaniem uczestników jest teraz przedstawienie biografii
swoich rozmówców, którą przed chwilą wysłuchali. Prowadzący podkreśla, iż jest to
znakomita okazja do sprawdzenia i skonfrontowania, czy i w jakim stopniu słuchacze
zapamiętali i zrozumieli wszystko, co chcieli przekazać im mówiący, czy ich intencje były
dobrze rozumiane.
4) «Rundka- omówienie w krÄ™gu odczuć poszczególnych osób w trakcie tego ćwiczenia,
co sprawiało trudności, co było przyjemne, czy słuchacze wiernie odtworzyli wypowiedzi
mówiących, jakie uczucia wzbudzały się w momencie, gdy o nich mówiono. Wypowiedzi
mogą wywołać żywą dyskusję, która też może być formą podsumowania tego ćwiczenia.
5) «Burza mózgów- uczestnicy dzielÄ… siÄ™ na grupy, w każdej z nich majÄ… stworzyć listÄ™
cech dobrego słuchacza, jakie zachowania o tym świadczą, co sprawia, że czujemy, iż
jesteśmy słuchani, zapisując wszystkie propozycje. Następnie grupy łączą się ze sobą i
dokonują selekcji pomysłów, zapisując np. na tablicy (kartonach, szarym papierze)
ostateczną uzgodnioną wspólnie listę.
6) «Mini-wykÅ‚ad- omówienie wiadomoÅ›ci dotyczÄ…cych efektywnej komunikacji.
Odwołując się do opracowanej w poprzednim ćwiczeniu listy prowadzący porządkuje
dotychczasową wiedzę i umiejętności uczestników wprowadzając pojęcia: aktywne
słuchanie, parafraza, informacje zwrotne, klaryfikacja.
7) «Metafory  zabawa polega na przekazaniu informacji zwrotnych o poszczególnych
osobach poprzez nadanie im krótkich metaforycznych imion. Nie chodzi by były to
imiona własne, ale takie określenia, nazwy, które oddałyby to, w jaki sposób widzimy te
osoby, jaka ich cecha jest dla nas najbardziej wyraz
na, widoczna w grupie. Każdy z nas
będzie stawał kolejno przed wszystkimi i na zasadzie pierwszego skojarzenia nadawał
nowe imię. Uczestnicy siedzą w kole i kolejne osoby podchodzą do każdego obdarzając
nowym imieniem (należy zaznaczyć, że nie powinny to być określenia obraz
liwe,
wulgarne).
Scenariusz zajęć socjoterapeutycznych nr 3
Temat zajęć: Przeszkody w komunikacji
Cele zajęć:  uświadomienie istnienia barier komunikacyjnych
 zapoznanie z rodzajami komunikacji (jedno- i dwustronnej)
Metody:  zabawa
 rundka
 praca w małych zespołach
Czas trwania: 90 min.
Materiały pomocnicze: rysunek, kartki, długopisy, kłębek wełny.
Przebieg zajęć:
1) Wprowadzenie  przedstawienie celu zajęć, uświadomienie, że porozumiewanie się
kształtuje relacje między ludz
mi i wpływa na poczucie własnej wartości. Ważna jest
zatem znajomość przeszkód, które wpływają na przebieg procesu komunikacji.
2) «PajÄ™czynka  zabawa na «dobry poczÄ…tek. Uczestnicy ustawiajÄ… siÄ™ w krÄ™gu. Po
kolei rzucany jest kłębek wełny, a każdy trzyma w ręku swój fragment nitki. Każdy rzuca
kÅ‚Ä™bek do wybranej przez siebie osoby, majÄ…c do wyboru dokoÅ„czenie zdania:«Podoba
mi się u Ciebie&  , 0Lubię w Tobie to& 0 Osoba, która złapie kłębek odpowiada:
0Dziękuję Ci.....0 i rzuca dalej, mówiąc następnej osobie wybrane zdanie.
3) 0GÅ‚uchy telefon0- prowadzÄ…cy podaje pierwszej osobie kartkÄ™ z zapisanÄ… informacjÄ….
Informacja powinna zawierać od 12-20 słów. Zadaniem uczestników jest przekazywanie
tej informacji jeden raz, szeptem kolejnej osobie. Ostatnia osoba na głos przedstawia
treść komunikatu, który otrzymała. Uczestnicy porównują wersję pierwotną z ostateczną.
Podsumowaniem jest wspólna analiza przyczyn zakłóceń i sposobu ich uniknięcia.
4) 0Rysunek0 -jedna z osób otrzymuje od prowadzącego kartkę z rysunkiem ( układem
figur geometrycznych). Staje ona tyłem do grupy i jej zadaniem jest opisanie
otrzymanego rysunku, a zadaniem uczestników narysowanie go na swoich kartkach.
Ćwiczenie wykonuje się w dwóch etapach:
I etap  grupa nie może zadawać pytań osobie przedstawiającej,
II etap  wszyscy uczestnicy wykonują te same czynności, ale mogą zadawać pytania
dotyczące rysunku, a przedstawiający udziela wyjaśnień.
Po wykonaniu zadania wszyscy porównują rysunki wykonane podczas I i II etapu.
Podsumowaniem jest wyciągnięcie wniosków dotyczących komunikacji jedno- i
dwustronnej.
5) 0Wieża Babel0- jeden z uczestników wychodzi z pomieszczenia. Pozostali wymyślają
przysłowie, rozdzielają między sobą poszczególne wyrazy. Gdy uczestnik wraca zza
drzwi, na znak prowadzącego wszyscy krzyczą głośno swoje wyrazy. Zadaniem
słuchającego jest odgadnąć przysłowie z ogólnego hałasu. Jeśli odgadła to ma prawo
wskazać kolejnego wychodzącego, jeśli nie to ponownie wychodzi za drzwi.
6) 0Dwie gaduły0- uczestnicy dzielą się na pary i na znak prowadzącego jednocześnie
mówią przez ok. 3 min. na jakiś dowolny temat. Po zakończeniu ćwiczenia dzielą się ze
wszystkimi tym, co zapamiętały w trakcie takiej rozmowy.
7) 0Rundka0- uczestnicy wypowiadają się na temat zajęć, stopnia trudności
poszczególnych ćwiczeń, przydatności informacji, umiejętności rozpoznawania barier
komunikacyjnych i ich wpływu na kontakt z innymi osobami.
Scenariusz zajęć socjoterapeutycznych nr 4
Temat zajęć: Komunikacja niewerbalna
Cel zajęć:  zabawa
 uświadomienie znaczenia komunikacji niewerbalnej (mowy ciała)
 ćwiczenie umiejętności komunikacji niewerbalnej
 samopoznanie
Metody:  gry psychologiczno-ruchowe
 pantonima
 rundka
Czas trwania: 90 min.
Materiały pomocnicze: kartki z namalowanymi 0buz
kami0 wyrażającymi różne stany
emocjonalne, kolorowe płótna, zasłony, kartki, długopisy.
Przebieg zajęć:
l) 0Buz
ki0- uczestnicy losujÄ… karty z 0buz
kami0. Następnie po kolei, pantomimicznie
odgrywajÄ… scenkÄ™ z uczuciem, jakie przedstawia 0buz
ka0, pozostali mają zgadywać,
jakie to uczucie. Po zakończeniu ćwiczenia omawia się trudności, jakie sprawia czasem
wyrażanie uczuć bez słów.
2) 0Ambasador0- grupa dzieli się na dwa zespoły, które znajdują sobie oddzielne
miejsca. Każda z grup pisze na kartce hasło, może to być przysłowie, tytuł piosenki,
filmu, książki, sztuki, popularny zwrot. Wybiera także swojego przedstawiciela-
0ambasadora0, którego wysyła do grupy przeciwnej. Ambasador bierze kartkę z hasłem
od grupy przeciwnej, wraca do swojej i stara się, nie używając słów, a jedynie przy
pomocy mimiki, gestów, pantomimy przekazać hasło. Powinien to zrobić w taki sposób,
sugestywnie i jasno, aby jego grupa mogła jak najszybciej odgadnąć hasło. Wygrywa
zespół, który szybciej odgadnie hasło.
3) 0 Prezentacja siebie0- zadaniem uczestników jest pokazanie obrazu własnej osoby w
niekonwencjonalny sposób, bez użycia stów. Prowadzący podkreśla, że czasami więcej
można wyrazić za pomocą postawy ciała, mimiki, gestów. Uczestnicy wychodzą po kolei
na środek koła i w pantomimiczny sposób pokazują siebie:
 jak widzÄ… siebie
 jak chcieliby widzieć
 jak wydaje im się, że są postrzegani przez innych.
Podsumowaniem ćwiczenia jest rundka dotycząca pojawiających się emocji, trudności w
prezentacji bÄ…dz
odbiorze, samopoczucia po wykonaniu ćwiczenia, ewentualnych
korzyści  lepszego poznania siebie i innych.
4) 0Głaski0  ktoś na ochotnika staje w środku koła utworzonego przez pozostałych. Ma
zamknąć oczy i stać w milczeniu. Inni członkowie grupy zbliżają się do niego i
niewerbalnie, w jaki tylko chcą sposób, okazują swoje uczucia. Może to przybrać formę
przytulania, głaskania, masowania itp. Po znalezieniu się w kręgu przez wszystkich,
którzy chcieli  omówienie w kręgu odczuć po niewerbalnym wyrażaniu akceptacji.
5) 0Nastrój w kolorze0- każdy z uczestników próbuje określić, w jakim kolorze jest jego
nastrój na zakończenie zajęć. Dla uatrakcyjnienia można przygotować kolorowe płótna,
zasłony, prześcieradła, w które uczestnicy będą się owijać.
6) 0Krąg0  dzielenie się refleksjami płynącymi z doświadczeń przeżytych podczas
poszczególnych ćwiczeń.
Literka.pl - Zajęcia socjoterapeutyczne z zakresu komunikacji Literka.pl - Zajęcia
socjoterapeutyczne z zakresu komunikacji