N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

58

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Systemy CAD/CAM
– do wyboru do koloru?

Krótki przewodnik po technologii CAD/CAM
w stomatologii. Część II

CAD/CAM, tymczasem ich praca
ma dominujący wpływ na jakość wy-
konywanej protezy z tlenku cyrkonu.
Cóż z tego, że będziemy dysponować
najlepszą frezarką i najdokładniej-
szym skanerem, jeżeli podczas pro-
cesu synteryzacji nasza praca się
zdeformuje lub w wyniku niedokład-
ności zmniejszy się jej wytrzymałość
mechaniczna i pęknie podczas eks-
ploatacji u pacjenta?

Piece do synteryzacji występują

w kilku wersjach konstrukcyjnych:
klasyczne z drzwiczkami, z drzwicz-
kami w formie szuflady oraz z win-
dą, która automatycznie zamyka ko-
morę, jak ma to miejsce w piecach
do porcelany.

Różnice dotyczą również ilości oraz

typu elementu grzejnego i maksymal-
nej temperatury osiąganej przez piec.
W tym miejscu warto zwrócić uwa-
gę, że analogicznie jak ma to miejsce
z ceramiką dentystyczną nowocze-
sne cyrkony mają niższą temperatu-
rę wypalania niż ich poprzednicy,
dzięki czemu do optymalnej synte-
ryzacji wystarczy temperatura maks.
1500°C a nie – jak jeszcze niedawno
– 1600°C.

O klasie pieca do synteryzacji de-

cydują jakość użytych elementów
grzejnych oraz precyzja sterownika.
Analizując te kryteria, piece tego typu
możemy podzielić na dwa rodzaje:
piece pierwszej i drugiej generacji.

S

KANER

3D

Skanery 3D to urządzenia, które prze-
twarzają fizyczny kształt na trójwy-
miarowy, cyfrowy obraz. Do niedaw-
na skanery dzieliły się na laserowe
i optyczne, aktualnie w stomatologii
wykorzystuje się skanery optyczne.
Parametry, które są najważniejsze,
to precyzja oraz szybkość pracy.

Precyzja skanera określa dokład-

ność pomiaru linii obrazu, czyli roz-
dzielczość. Im mniejsza wartość, tym
pomiar jest dokładniejszy, ideałem
byłby pomiar z dokładnością do 1 mi-
krona. Aktualnym standardem jest
dokładność do 20 mikronów, która
jest wystarczająca do większości apli-
kacji. Jednak rozwój technologicz-
ny nakazuje dążyć do doskonałości
i niektórym producentom udało się
osiągnąć już dokładność do 10 mi-
kronów, co jest istotne dla ostatecznej
jakości protezy.

Szybkość pracy ma znaczenie prak-

tyczne, ale drugorzędne, ponieważ
w dużej mierze zależy od oprogramo-
wania i sprawności operatora.

Efektem pracy skanera jest cyfro-

wy plik z rozszerzeniem STL, który
można zaimportować do oprogramo-
wania do projektowania konstrukcji
CAD.

P

IECE

DO

SYNTERYZACJI

Piece do synteryzacji są najmniej
docenianym elementem systemów

TITLE



System CAD/CAM – all shape

and sizes? Short guide to CAD/CAM
system in dentistry. Part II

SŁOWA KLUCZOWE



technologia

CAD/CAM, frezarki, oprogramowanie
CAM

STRESZCZENIE



Artykuł opisuje,

czym kierować się przy wyborze
właściwych elementów systemu
CAD/CAM.

KEY WORDS



CAD/CAM System,

milling machine, CAM software

SUMMARY



The article presents what

should be consider while choosing the
right CAD/CAM System.

mgr inż. Michał Pluta

W

pierwszej części
artykułu zostały

omówione najważniejsze
cechy frezarek stosowanych

w technologii CAD/CAM

dla stomatologii. W drugiej
części omówione zostały

pozostałe elementy
tworzące system
CAD/CAM: skanery 3D,
piece do synteryzacji oraz
moduł najważniejszy, czyli
oprogramowanie, które

steruje poszczególnymi pro-
cesami i integruje je ze sobą.

2

/ 2 0 1 3

59

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Piece I generacji były dostosowane
do synteryzacji starszych tlenku cyr-
konu i ze względu na wysokie waha-
nia amplitudy temperatury, docho-
dzące do 20-30°C, przebieg realizo-
wanego w nich procesu synteryzacji
jest nieprecyzyjny i nie zapewnia wy-
maganej jakości dla nowoczesnych
materiałów.

Piece II generacji są wyposażone

w układy pomiarowe zapewniające
dokładność do 5°C, czyli są co naj-
mniej 4 x dokładniejsze od swoich
poprzedników. Gwarantują precyzyj-
ne wypalanie wszystkich rodzajów
aktualnie produkowanych tlenków
cyrkonu. Różnice w precyzji pra-
cy pomiędzy piecami I/II generacji
przedstawiają wykresy temperatury,
wykonane w komorach niezależnym
przyrządem pomiarowym (fot. 2).

Większość dostępnych na ryn-

ku pieców do synteryzacji jest już

II generacji, jednak w ofertach nie-
których firm można spotkać urzą-
dzenia I generacji. Niestety nie
wszyscy producenci rzetelnie infor-
mują o klasie oferowanych pieców.
Z tego powodu przed zakupem war-
to dokonać dokładnej kontroli, aby
uniknąć problemów w przyszłości.
Jednym z parametrów oceny może
być kryterium cenowe, starsze kon-
strukcje oferowane są w cenach ok.
4000 euro, tymczasem ceny pieców
II generacji zaczynają się od ok.
7000 euro. W tym przypadku róż-
nica w cenie jest uzasadniona i na-
leży mieć świadomość, że ewentu-
alne oszczędności mogą okazać się
pozorne.

O

PROGRAMOWANIE

CAD

Do prawidłowego funkcjonowania
systemu CAD/CAM niezbędna jest
współpraca 2 oddzielnych systemów

programów: obsługi skanera i projek-
towania (CAD) oraz sterowania pro-
cesem frezowania (CAM). Dla użyt-
kownika najważniejszy jest software
projektowy, czyli CAD.

Program CAD jest właściwym

narzędziem pracy technika denty-
stycznego, tutaj powstają kształt
i rozmiar pracy protetycznej. Moż-
liwości nowoczesnych programów
CAD są praktycznie nieograniczone,
można zaprojektować korony, mosty,
wkłady i nakłady koronowe, łączniki
implantologiczne, protezy szkieleto-
we, a ostatnio pojawiły się aplikacje
do protez ruchomych. Programy
CAM od poszczególnych producen-
tów są podobne, różnice dotyczą dro-
biazgów, jak: kolor, funkcje klawiszy
itp., nie wpływają na jakość i komfort
pracy. Specjalistyczne oprogramowa-
nie CAD do protetyki tworzy dzisiaj
6 firm, z czego trzy są w czołówce:

1

Układ kontrolno-pomiarowy skanera optycznego

1

fot. ar

chiwum autora

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

60

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

duńska, niemiecka i amerykańska,
ich produkty napędzają zdecydowa-
ną większość systemów. Efektem pra-
cy oprogramowania CAD jest wirtu-
alny, trójwymiarowy kształt przyszłej
protezy w postaci cyfrowego pliku
STL, który należy zaimportować
do frezarki lub innego urządzenia,
np. drukarki 3D czy maszyny do spie-
kania laserem, gdzie zostanie fizycz-
nie wykonany.

Oprogramowanie CAD składa się

z dwóch części: modułu podstawo-
wego BASIC oraz dodatkowych mo-
dułów mających na celu zwiększe-
nie możliwości kreacyjne softwaru,
na przykład do: projektowania łączni-
ków implantologicznych, wirtualnej
artykulacji czy wykonywania szyn.
W niektórych systemach moduł pod-
stawowy jest bardzo ubogi i wymaga
zakupu dodatkowych programów,
aby na nim skutecznie pracować.
W innych systemach moduł BASIC
jest wyposażony we wszystkie nie-
zbędne aplikacje.

Warto zwrócić uwagę, że niektórzy

dostawcy systemów CAD na tym eta-
pie projektowania modyfikują plik
STL w taki sposób, aby można go było
otworzyć i np. wyfrezować wyłącz-
nie na materiale i urządzeniu danego

producenta. W ten sposób powstają
tak zwane systemy zamknięte.

W systemie zamkniętym informa-

tycznie nie można przyjmować prac
do zaprojektowania lub wyfrezowania
na własnej frezarce oraz nie można
wysyłać projektów dla innych tech-
ników, którzy nie posiadają systemu
danej firmy. Zmodyfikowane w ten
sposób projekty nie mogą być wyfre-
zowane (zsynteryzowne, spieczone,
spolimeryzowane itd.) w zewnętrz-
nym centrum frezowania. Architek-
tura systemu zamkniętego uniemoż-
liwia instalację programów projekto-
wych stworzonych przez inne firmy.
W powiązaniu z blokadą mechanicz-
ną powstaje system umożliwiający
pracę wyłącznie na oprogramowaniu
i materiałach jednego dostawcy przez
cały okres eksploatacji.

D

ECYZJA

Czym należy kierować się przy wy-
borze systemu CAD/CAM dla swo-
jego laboratorium? Na to pytanie
każdy powinien odpowiedzieć sobie
sam, kierując się swoimi potrzeba-
mi. Przed dokonaniem tak drogiej
i długoterminowej inwestycji, jaką
jest zakup systemu CAD/CAM, warto
sprawdzić jego rzeczywiste możliwo-

ści i z kalkulatorem w ręku wyliczyć
realną stopę zwrotu inwestycji oraz
całkowite koszty eksploatacji w przy-
szłości.

Technologia
Warto rozważyć, czy inwestować
w drogi i skomplikowany 5-osiowy
system, jeżeli nie wykonujemy kil-
kudziesięciu łączników implantolo-
gicznych miesięcznie, zapewne taniej
będzie sporadycznie wysłać je do wy-
specjalizowanego centrum.

Parametry
Zawsze należy sprawdzić parametry
techniczne systemu, skaner o więk-
szej precyzji pomiaru czy frezarka
z profesjonalnym wrzecionem może
stanowić lepszą przyszłościowo inwe-
stycję, nawet kosztem nieco wyższej
ceny.

Otwarty czy zamknięty
Istotne jest dokładne sprawdzenie,
czy system jest otwarty, czy zamknię-
ty. Zamknięte systemy ograniczają
możliwość ekspor tu projektów
i w większości wymagają stosowa-
nia materiałów od jednego dostawcy.
W przypadku systemu otwartego nie
mamy ograniczeń w imporcie i eks-
porcie plików oraz możemy stosować
materiały od dowolnych dostawców
(czytaj tańszych).

Ergonomia i wydajność
Są istotne różnice w kosztach fre-
zów, wydajności koron z bloczka,
a na końcu kwestie estetyczne; star-
sze systemy charakteryzowały się
dużymi gabarytami (pierwsze fre-
zarki były wielkości szafy), najnow-
sza generacja systemów CAD/CAM
dla techniki dentystycznej to ele-
ganckie urządzenia wielkości pieca
do porcelany.



Absolwent Politechniki Wydziału Inżynierii

Mechanicznej i Informatyki. Od 2010 roku

specjalizuje się w integracji technik CNC

z technologią stomatologiczną.

2

A – piec I generacji bez stabilizacji temperatury, B – piec II generacji ze stabilizacją temperatury