1

Socjologia – ukryty program.

I

1.

Ukryty program (def.) - to wszystko, co zostgaje przyswojone podczas nauki w szkole

obok oficjalnego programu. (jest to niejsane pojęcie wokół którego jest wiele sporów i wiele
definicji)
2.

Negatywne konsekwencje ukrytego programu wg Postmana i Weingartnera:

•

bierna akceptacja jest ważniejsza niż aktywny krytycyzm;

•

uczniowie nie odkrywają wiedzy (to jest pozna ich zdolnością);

•

odtwarzanie i gromadzenie w pamięci niepowiązanych faktów;

•

własne pomysły i innych uczniów są bez znaczenia;

•

jedna właściwa odpowiedź na pytanie;

•

przedmioty nie są powiązane „historia to nie fizyka”;

Trzeba być świadomym, że ukryty program może także krzywdzić ucznia, uczyć złego.

3.

Występują różne def. Ukrytego programu, są to def kładące nacisk na:

•

oficjalny rozkład zajęć (zaplanowana działalność szkoły)

•

podkreślające intencje (wszystko to co zorganizuje nauczyciel)

•

wszystko to co jest związane ze szkoła i czego rezultatem jest uczenie się.

4. Pojęcie ukrytość – fakt uczenia się jest ukrywany celowo, aby manipulować nim i skutecznie

przekonywać.

5. Tzw „Duchy” (to co nas prześladuje):

• Klasa – nawiedzona przez „duchy architektów” - układ w klasie jest stały, ciężki do

zmienienia. Zaprojektowanie klasy i jej wygląd bardzo wpływa na uczniów.

• Książki – w zbiorach tekstów mających rozwijać sprawność czytania często są

przekazywane treści nacjonalistyczne, rasistowskie, dotyczące dyskryminacji i uprzedzeń
klasowych. W książkach przekazywane jest i narzucane zdanie autorów.

• Język – coś co jest nazywane za pomocą „dychotomii” coś jest białe albo czarne, dobre albo

złe, silne albo słabe. Analizuje się tak, jakby istniały tylko dwa typy przeciwstawne sobie.
Natomiast konflikty przedstawiane są jako walka, a nie problem do rozwiązania.

• Relacje seksualne wg Hoffmana – w podręcznikach wychowania seksualnego, zamiast

obiektywnego informowania uczniów o zachowaniach seksualnych – jest pokazany obraz
uprzedzeń autorów – konsekwencje obawa dziewcząt przed partnerami, zamartwianie się
chłopców o swoją męskość itd.

6. Próby analizy ukrytego programu
•

wg Jackona „trzy R” (strategie przetrwania) - reguły, rutynowe formy, rozporządzenia

(uczniowie muszą się tego nauczyć aby przetrwać wygodnie w większości szkolnych klas.
Uczniowie muszą sobie radzić z przewlekaniem, odmowami, zakazami i przerywaniem ciągłości,
co towarzyszy w uczeniu się w szkołach.
a) przewlekanie – występuje, kiedy uczniowie czekają na apelach gdy czekają na korytarzach, na
kolej przy jakimś przyrządzie, na rozpoczęcie lekcji itd.
b) odmowa i zakaz – występują gdy uczniom zabrania się rozmawiać między sobą, zadawać pytań,
oddawać się wybranemu zajęciu itd.
c) przerywanie – gdy w środku zajęć dzwoni dzwonek, gdy przychodzi pielęgniarka sprawdzić
włosy, gdy nauczyciel zostaje gdzieś wezwany itd.
„Klasa szkolna przypomina klatkę, z której nie ma gdzie ucieczki”
•

wg Holta (strategie przetrwania):

2

a) odczytywanie podpowiedzi (przez wyraz twarzy nauczyciela, pytania podchwytliwe – zmiana
tonu nauczyciela itd.
•

Wg Snydera – ukryty program powiązany ściśle z systemem oceniania (upragniona ocena

dzięki odegraniu tego, czego żąda od nich nauczyciel)
•

Wg Holla – rozpatruje 4 aspekty

a) sprawy organizacyjne;
b) treść nauczania;
c) metodyka nauczania;
d) rodzaj propagowanych wartości ogólnych.
Autor analizuje ukryty program używając tylko powyższych terminów (bez nazwy „ukryty program”
•

Wg Vallanca – w Stanach Zjednoczonych – kładzie nacisk na ukryty program jako na

mechanizm służący kontroli społecznej.
•

Bowles i Gintis i Gintis opracowali teorię korespondencji dotyczącą ukrytego programu.

Główna teza – podstawy kształtowania przez większość szkół odpowiadają postawą związanym ze
społecznymi stosunkami pracy w gospodarce kapitalistycznej, programy te stanowią przygotowanie
do życia w społeczeństwie podzielonym na klasy.

II

7.

Przestrzeń mówi. Ukryty program budynków szkolnych.

•

Nauczanie zamknięte – układ wewnętrzny klas szkolnych oparty jest na przymusie, a nie na

uczestnictwie, oraz na narzucanych decyzjach, a nie na dokonanych wyborach. Układ pomieszczeń
biurowych jest traktowany z dużą powagą w instytucjach państwowych.
(pokój nauczycielski może powiedzieć wiele na temat samych nauczycieli)
8.

Ćwiczenia badawcze:

Budynek szkolny – dla
a) administratora – budynek o pewnych rozmiarach, przeznaczony dla różnych grup ludzi z nim w
jakiś sposób powiązanych, posiadający odpowiednie wyposażenie,
b) ucznia – miejsce gdzie spędza ogromną część swojego życia, gdzie spotyka inne dzieci, gdzie
doświadcza działań nauczycieli.
c) rodziców – szkolna aula, w której dzieci odgrywają przedstawienia.
d) woźnych i sprzątaczek – miejsce dostarczające kłopotów wiążących się z utrzymaniem czystości,
miejsce gdzie pękają rury, gdzie są podłogi do pastowania itd.
Doświadczenia związane z korzystaniem z budynku szkolnego ilustrują warstwy znaczeniowe:
różnią się one znacznie od siebie w zależności od uczestniczącej grupy.

Wnioski: Nauczyciel często nie posiada wiedzy, jak powinna być zagospodarowana przestrzeń w
klasie, a układ pomieszczeń często nie jest w stanie wesprzeć intencji nauczyciela. Sale i wygląd
szkoły jest z góry narzucony, nauczyciel nie ma za dużego pola manewru. Wpływ przestrzeni jest
istotny, nie determinujący, jednak jego znaczenie jest często nie doceniane.

III

9.

Rozkłady zajęć:

•

Czas: a)Tak aby przerobić cały materiał nauczyciel rozbija czas na małe segmenty – jest to

powszechne w bardzo wielu sytuacjach, występuje także przy innych typach działań np. Ilość
przedmiotów.
b) Dzień szkolny rozbijamy na bloki czasowe (lekcje) , czas wolny (który ma stałą porę). System
ten był stworzony przez poprzednich pracowników szkoły i ma on pewną podstawę, ale to nie jest
uczniom wyjaśniane. System ten zostaje zaakceptowany, jako naturalny.
c) Socjologia bada to zjawisko i zadaje pytania np.: 1) Kto ustala plany zajęć? Co one zawierają? 3)

3

Jak są ustalane? 4) Dlaczego są ustalane i jakie są konsekwencje?
Odpowiedź: 1) wg hierarchii - z uczniami raczej nikt się nie konsultuje przy ustalaniu plany, robi to
raczej nauczyciel z dużym stażem.
2) Plany lekcji zawierają -Podział na grupy, może być podział na płci, podział wg wieku itd., -
trudność materiału rozłożona w czasie, - ważność przedmiotu (ile czasu poświęcamy na dany
przedmiot), - pomijanie niektórych przedmiotów w planie np. Filozofia, polityka, psychologia itd.
3) Istnieje tendencja do narzucania planu lekcji: jest to raczej stałe danie, niż menu dające jakiś
wybór.
4) Z tych ustaleń czasowych wynika konkretny pogląd nawiedzę, oraz uczenie się nauczanie.
Dlatego uczniowie, których dotyczy plan, dowiadują się z niego znacznie więcej niż tylko tego, w
jakiej sali jest o określonej godzinie jakaś lekcja.
Przydział czasu jest celowy i skodyfikowany w postaci planu lekcji. Mogą mieć konsekwencje dla
tego, co jest przyswajane przez uczniów.
A dany plan lekcji jest tylko jednym z kilku sposobów organizacji lekcji, sposób który wybrano
będzie odzwierciedlał cechy pewnej ideologii edukacji.

IV

10.

Oficjalny program nauczania:

W tym rozdziale koncertujemy się na ukrytych aspektach programu nauczania oraz na
poszukiwaniu „duchów autorów książek” i „duchów autorów programów nauczania”.
•

Trzeba pamiętać, że wiedza w szkole nie jest neutralna . Są to poglądy autorów książek i

nauczycieli. Autorzy książek wprowadzają w skutek nadmiernych uproszczeń i selektywności
uprzedzenia, które lansują seksizm, etnocentryczne poglądy na świat czy też inne zespoły
przekonań.
•

Pytania socjologiczne o przedmioty szkolne (przedmiot oznacza – czytanie, liczenie, pracę

twórczą itd.): 1) Jak wybiera się przedmioty oraz wersje przedmiotów. 2) Czyje są to przedmioty. 3)
Dlaczego istnieją przedmioty i jaki to typ wiedzy? 4) Jak stosuję się przedmioty i jakie przejmuje
się tu sposoby prezentacji?
•

Nauczanie historii jako nadmierne uproszczenie. W związku z ty, że każde państwo pragnie

krzepić narodową dumę nauczycielom zarzuca się rozbudzanie nacjonalizmu i postawy
etnocentrycznej.
•

Muzyka – analizie został poddany program nauczania muzyki. Dzieci interesują się muzyką,

ale nie tą przekazywaną przez nauczyciela. Problem tkwi w sposobie definiowanie muzyki przez
nauczycieli, niż w zakładaniu braku zdolności uczniów. Można zaś założyć, że szkolna nauka
muzyki wpaja wątpliwe przekonania o stylach muzycznych oparte na błędnym mniemaniu o
istnieniu obiektywnych standardów dla różnych „języków” muzycznych. Vulliamy analizuje
przekazywanie wiedzy, że muzyka pop jest komercyjna, a poważna muzyka jest jedyną właściwą.
Twierdzi iż to błędne uproszczenie. Jednocześcnie nauczyciele zaniedbują w szkołach muzykę
klasyczną, rock czy jazz. Nie uczą o tym.
11.

Gospodarstwo domowe:

Przedmiot ”gospodarstwo domowe” ilustruje ideę stratyfikacji wiedzy tj. Poczytywanie pewnych
przedmiotów za nadrzędne, ważniejsze niż inne. Wyniki z niektóre przedmiotów – tych z
gospodarstwa domowego, są lepiej widziane na wyższych uczelniach. Ten przedmiot występuje w
większości krajów europejskich i teoretycznie uczą się go i chłopcy i dziewczynki, często jest
definiowany jako przedmiot dla dziewczyn, pokazują to pytania egzaminacyjne „ Ty i Twój mąż...”.
W związku z tym można uznać, że gospodarstwo domowe, jako przedmiot nauczania w większości
szkół, charakteryzuje seksizm.
12.

Religia:

W Wielkiej Brytanii nauczanie religii jest regulowane przymusem prawnym. Przymusem jest także

http://notatek.pl/socjologia-ukryty-program?notatka