Ukryty program w

Ukryty program w

edukacji

edukacji

dr Dorota Kowalczyk

dr Dorota Kowalczyk

pytanie

pytanie

Dlaczego tak często absolwenci szkół

Dlaczego tak często absolwenci szkół

różnych typów charakteryzują się

różnych typów charakteryzują się

zupełnie innymi właściwościami niż te,

zupełnie innymi właściwościami niż te,

które zakładano w programach?

które zakładano w programach?

BAJKA DUŃSKA DLA NAUCZYCIELI

BAJKA DUŃSKA DLA NAUCZYCIELI

Pewnego razu zwierzęta postanowiły zrobić coś dla rozwiązania problemów współczesnego świata.
Podjęły decyzję o pilnej potrzebie założenia Nowej Szkoły.
Powołano Komitet Szkolny złożony z niedźwiedzia, sarny i bobra. Dyrektorem mianowano jeża. W
programie szkolnym umieszczono następujące przedmioty: bieganie, wspinanie się, latanie i pływanie.
W celu lepszej organizacji nauczania postanowiono, że wszystkie zwierzęta będą uczyły się wszystkich
przedmiotów w taki sam sposób.
Kaczka osiągnęła najlepsze wyniki w pływaniu, okazała się nawet lepsza od nauczyciela, niestety z
latania otrzymała tylko trzy z plusem, a z bieganiem zupełnie nie dawała sobie rady. Z tego powodu
została skierowana na dodatkowe zajęcia wyrównawcze. Podczas gdy inni trenowali pływanie, kaczka
uczyła się biegać. Po pewnym czasie jej powykrzywiane nóżki były tak zmęczone, że osiągała tylko
przeciętne wyniki w pływaniu.
Wiewiórka otrzymała szóstkę ze wspinania się, ale bardzo frustrowały ją lekcje latania, ponieważ
nauczyciel wymagał startu z czubku drzewa. Długie ćwiczenia spowodowały znaczne obniżenie ocen ze
wspinania i biegania.
Orzeł był dzieckiem problemowym, często strofowanym. Na lekcjach wspinania potrafił znaleźć się na
szczycie drzewa szybciej niż inni uczniowie, tyle, że chciał zrobić to na własny sposób.
Królik rozpoczął zajęcia z biegania jako najlepszy w klasie, ale dodatkowe lekcje pływania były powodem
jego załamania nerwowego. Został skierowany do szkoły specjalnej na obserwację psychologiczną. W
tej szkole jedynym przedmiotem było pływanie.
W końcu roku szkolnego nienormalny łosoś okazał się najlepszy w pływaniu, a także w bieganiu,
wspinaniu i lataniu. W nagrodę poproszono go o wygłoszenie mowy na zakończenie roku szkolnego.
Pies preriowy trzymał się z daleka od szkoły, ponieważ Komitet Szkolny nie zaakceptował kopania jako
przedmiotu. Zaprzyjaźnił się z borsukiem i został jego pomocnikiem. Później dogadał się z dzikimi
świniami i założyli szkołę prywatną, która wkrótce okazała się sukcesem.
Szkoła, która pragnęła zająć się rozwiązaniem problemów współczesnego świata, została zamknięta.
Zwierzęta odzyskały wolność.

Zaproszenie do refleksji

Zaproszenie do refleksji

Dlaczego na lekcjach historii w klasie X

Dlaczego na lekcjach historii w klasie X

Ewa i Jacek wykazują rozległą wiedzę i

Ewa i Jacek wykazują rozległą wiedzę i

mają oceny bardzo dobre, a Kamil i

mają oceny bardzo dobre, a Kamil i

Kaśka drżą ze strachu przed

Kaśka drżą ze strachu przed

odpowiedzią, obawiając się kolejnej

odpowiedzią, obawiając się kolejnej

jedynki?

jedynki?

Definicje

Definicje



Ukryty program to niesformułowane, niejasne, ale

Ukryty program to niesformułowane, niejasne, ale

jakby milczące ogólnie przyjęte założenia dotyczące

jakby milczące ogólnie przyjęte założenia dotyczące

tego, czym jest w istocie szkoła i jak w niej należy

tego, czym jest w istocie szkoła i jak w niej należy

żyć, by dać sobie w niej radę;

żyć, by dać sobie w niej radę;



Pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne

Pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne

konsekwencje uczęszczania do szkoły, które

konsekwencje uczęszczania do szkoły, które

pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w

pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w

żadnym zestawie celów;

żadnym zestawie celów;



Ukryty program to to, czego uczy przebywanie w

Ukryty program to to, czego uczy przebywanie w

szkole, a nie nauczyciel.

szkole, a nie nauczyciel.

Eksperyment Lippitta i

Eksperyment Lippitta i

Whita

Whita

Strategia:

Strategia:

określa przywódca

określa przywódca

konsultacje grupowe

konsultacje grupowe

Sposób

Sposób

przedstawienia

przedstawienia

zadania:

zadania:

decyduje przywódca

decyduje przywódca

wybór spośród

wybór spośród

alternatyw

alternatyw

Partnerzy:

Partnerzy:

wybiera przywódca

wybiera przywódca

wybrani przez

wybrani przez

uczestników

uczestników

Przywódca:

Przywódca:

pełen dystansu i

pełen dystansu i

rezerwy

rezerwy

zaangażowany i

zaangażowany i

przystępny

przystępny

Struktura grup:

Struktura grup:

rozbite

rozbite

podzielone

podzielone

wewnętrznie

wewnętrznie

POWSTAŁE ZACHOWANIA

POWSTAŁE ZACHOWANIA

Postawy wobec grupy:

Postawy wobec grupy:

agresja lub apatia

agresja lub apatia

zainteresowanie

zainteresowanie

Postawy wobec

Postawy wobec

uczestników:

uczestników:

konkurencyjne, szukanie

konkurencyjne, szukanie

kozła ofiarnego

kozła ofiarnego

przyjacielskie, otwarte

przyjacielskie, otwarte

na współpracę

na współpracę

Postawy wobec

Postawy wobec

przywódcy:

przywódcy:

posłuszeństwo

posłuszeństwo

przyjaźń

przyjaźń

Przywódca wychodzi:

Przywódca wychodzi:

praca ustaje

praca ustaje

praca trwa nadal

praca trwa nadal

Duch grupy:

Duch grupy:

niski stopień jedności,

niski stopień jedności,

napięcia

napięcia

wysoki stopień jedności,

wysoki stopień jedności,

odprężenie

odprężenie

Poziom zadania:

Poziom zadania:

wysoki

wysoki

umiarkowany

umiarkowany

Reakcja na problemy:

Reakcja na problemy:

obwinianie innych

obwinianie innych

zorganizowane

zorganizowane

atakowanie problemów

atakowanie problemów

PROGRAM JEST UKRYTY:

PROGRAM JEST UKRYTY:



za codziennością (w szkole,

za codziennością (w szkole,

klasie)

klasie)



za podręcznikami

za podręcznikami



budynków szkolnych

budynków szkolnych

PROGRAM UKRYTY ZA

PROGRAM UKRYTY ZA

CODZIENNOŚCIĄ

CODZIENNOŚCIĄ

Wszystkie klasy szkolne, bez względu na

Wszystkie klasy szkolne, bez względu na

różnice między szkołami, mają coś

różnice między szkołami, mają coś

wspólnego – w każdej z nich uczeń musi dać

wspólnego – w każdej z nich uczeń musi dać

sobie radę z trzema właściwościami klasy.

sobie radę z trzema właściwościami klasy.

Te właściwości to:

Te właściwości to:

TŁOK, OCENIANIE,

TŁOK, OCENIANIE,

WŁADZA.

WŁADZA.

Te trzy właściwości klasy tworzą ramy, w

Te trzy właściwości klasy tworzą ramy, w

których obrębie – zdaniem Jacksona –

których obrębie – zdaniem Jacksona –

najwyraźniej działa ukryty program.

najwyraźniej działa ukryty program.

Właściwości, pojawiające się u uczniów na

Właściwości, pojawiające się u uczniów na

skutek

skutek

ukrytego programu:

ukrytego programu:



duża umiejętność czekania, zgoda na czekanie na próżno;



przewaga bierności nad aktywnością;



przyzwyczajenie się do podejmowania aktywności tylko na

skutek decyzji przełożonych;



liczenie na to, że ktoś inny wzbudzi uwagę, motywację,

zainteresowanie, pokaże kierunek działań;



liczenie się z oceną innych ludzi, zwłaszcza przełożonych,

chętne modyfikowanie własnych zachowań dla uzyskania tej

oceny;



nieumiejętność właściwego planowania czasu, bo w szkole

ktoś zawsze planuje za ucznia;



mała ciekawość poznawcza;



duża umiejętność pracy umysłowej w niesprzyjających

warunkach;



niezła umiejętność przystosowania się do licznych, różnych

nawet niesprzyjających sytuacji.

Możliwe sprzeczności w postrzeganiu przez uczniów

Możliwe sprzeczności w postrzeganiu przez uczniów

zawodowej roli nauczyciela

zawodowej roli nauczyciela

Jawny program (oficjalny)

Jawny program (oficjalny)

Ukryty program

Ukryty program

Nauczyciel postrzegany jako:

Nauczyciel postrzegany jako:



wódz

wódz



guru

guru



doradca

doradca



autorytet

autorytet



przewodnik

przewodnik



mistrz

mistrz



obrońca

obrońca



brat

brat



siostra

siostra



demokrata

demokrata



powiernik

powiernik



przyjaciel

przyjaciel



matka,

matka,



ojciec

ojciec



opiekun

opiekun

Nauczyciel postrzegany jako:

Nauczyciel postrzegany jako:



autokrata

autokrata



szantażysta

szantażysta



księgowy

księgowy



władca

władca



nadzorca

nadzorca



strażnik

strażnik



agresor

agresor



prokurator

prokurator



sędzia

sędzia



policjant

policjant



wróg

wróg



obcy

obcy



inkasent

inkasent

Reguły kierujące życiem szkoły (1)

Reguły kierujące życiem szkoły (1)

(H. Giroux, D. Purpel)

(H. Giroux, D. Purpel)



Dobre zachowanie jest tak samo ważne jak

Dobre zachowanie jest tak samo ważne jak

osiągnięcia w nauce.

osiągnięcia w nauce.



Punktualność i schludność są dobre.

Punktualność i schludność są dobre.



Regularne uczęszczanie do szkoły jest dobre.

Regularne uczęszczanie do szkoły jest dobre.



Lojalność wobec szkoły jest dobra.

Lojalność wobec szkoły jest dobra.



Informowanie nauczycieli o złym zachowaniu

Informowanie nauczycieli o złym zachowaniu

innych uczniów jest dobre.

innych uczniów jest dobre.



Respekt wobec dorosłych jest dobry.

Respekt wobec dorosłych jest dobry.



Jawna agresja jest zła.

Jawna agresja jest zła.



Niszczenie książek jest złe.

Niszczenie książek jest złe.

Reguły kierujące życiem szkoły

Reguły kierujące życiem szkoły

(2)

(2)



Bierna akceptacja jest bardziej pożądana niż aktywny krytycyzm.



Odkrywanie wiedzy jest poza zdolnościami uczniów i, w żadnym razie, nie powinno ich obchodzić.



Odtwarzanie jest najwyższą formą osiągnięcia intelektualnego, a gromadzenie w pamięci nie

powiązanych z sobą „faktów” jest celem edukacji.



Opinii władzy należy ufać i cenić ją bardziej, niż niezależny sąd.



Własne pomysły i pomysły innych uczniów są bez znaczenia. Uczucia są nieistotne w uczeniu się.



Zawsze istnieje jedna Właściwa Odpowiedź na pytanie.



Język ojczysty to nie historia, a historia to nie fizyka, a fizyka to nie plastyka, a plastyka to nie

muzyka; plastyka i muzyka to przedmioty uzupełniające, a język ojczysty, historia i fizyka to

przedmioty główne.



Przedmiot to coś, co się wkuwa i zbiera stopnie, a kiedy się już go zaliczyło, to ma się go „z

głowy”, a kiedy ma się go „z głowy”, to nie trzeba o nim więcej pamiętać.



Konkurencja jest ważniejsza od współpracy.



Pisanie i czytanie jest ważniejsze niż rozmawianie i myślenie.

Czynniki zaburzające

Czynniki zaburzające

działanie

działanie

ukrytego programu

ukrytego programu

1. Grupa rówieśnicza

1. Grupa rówieśnicza

2. Nauczyciele – wyjątki

2. Nauczyciele – wyjątki





PROGRAM UKRYTY ZA

PROGRAM UKRYTY ZA

PODRĘCZNIKAMI

PODRĘCZNIKAMI

CEL:

CEL:

Uwrażliwienie nauczycieli, uczniów i rodziców na

Uwrażliwienie nauczycieli, uczniów i rodziców na

niespójności, manipulacje i zaniedbania, jakie

niespójności, manipulacje i zaniedbania, jakie

mogą cechować książki używane obecnie w

mogą cechować książki używane obecnie w

szkole.

szkole.

W szkole masowej książki (podręczniki, lektury)

W szkole masowej książki (podręczniki, lektury)

nadal są najważniejszym i najpowszechniej

nadal są najważniejszym i najpowszechniej

używanym środkiem dydaktycznym.

używanym środkiem dydaktycznym.

Wybrane przykłady programów – oficjalnego

Wybrane przykłady programów – oficjalnego

i ukrytego w treściach podręczników

i ukrytego w treściach podręczników

Przykłady oficjalnego programu

Przykłady oficjalnego programu

(akceptowanego społecznie i

(akceptowanego społecznie i

propagowanego w szkole)

propagowanego w szkole)

Przykłady ukrytego programu

Przykłady ukrytego programu

(obecnego w podręcznikach)

(obecnego w podręcznikach)

Zawodowe równouprawnienie płci.

Zawodowe równouprawnienie płci.

Zawody dzielą się na typowo męskie i

Zawody dzielą się na typowo męskie i

typowo kobiece (np. mężczyźni są

typowo kobiece (np. mężczyźni są

lekarzami, inżynierami, chemikami,

lekarzami, inżynierami, chemikami,

dyrektorami; kobiety – pielęgniarkami,

dyrektorami; kobiety – pielęgniarkami,

nauczycielkami).

nauczycielkami).

Społeczne równouprawnienie płci.

Społeczne równouprawnienie płci.

Akcentowanie zachowań typowo kobiecych

Akcentowanie zachowań typowo kobiecych

(np. mama sprząta, gotuje, szyje, często

(np. mama sprząta, gotuje, szyje, często

nie pracuje zawodowo) oraz typowo

nie pracuje zawodowo) oraz typowo

męskich (np. ojciec zawsze pracuje

męskich (np. ojciec zawsze pracuje

zawodowo, naprawia sprzęt, pracuje przy

zawodowo, naprawia sprzęt, pracuje przy

komputerze).

komputerze).

Zacieranie w wychowaniu różnic między

Zacieranie w wychowaniu różnic między

zajęciami typowo kobiecymi i męskimi w

zajęciami typowo kobiecymi i męskimi w

rodzinie.

rodzinie.

Utrwalanie u dzieci stereotypów ról

Utrwalanie u dzieci stereotypów ról

rodzinnych – dziewczynki bawią się lalkami,

rodzinnych – dziewczynki bawią się lalkami,

sprzątają zabawki; chłopcy majsterkują,

sprzątają zabawki; chłopcy majsterkują,

grają w piłkę, układają klocki LEGO).

grają w piłkę, układają klocki LEGO).

Zgodność opisów z oglądem rzeczywistości

Zgodność opisów z oglądem rzeczywistości

(np. trudna sytuacja mieszkaniowa, kłopoty

(np. trudna sytuacja mieszkaniowa, kłopoty

materialne, wielodzietność, konflikty,

materialne, wielodzietność, konflikty,

rodziny niepełne, bezrobocie, trudności w

rodziny niepełne, bezrobocie, trudności w

szkole itp.).

szkole itp.).

Nieadekwatne ukazywanie rzeczywistości

Nieadekwatne ukazywanie rzeczywistości

(np. w rodzinie każde dziecko posiada swój

(np. w rodzinie każde dziecko posiada swój

osobny pokój, zapewnione jest

osobny pokój, zapewnione jest

bezpieczeństwo ekonomiczne, brak

bezpieczeństwo ekonomiczne, brak

przykładów rozwiązywania konfliktów w

przykładów rozwiązywania konfliktów w

rodzinie).

rodzinie).

Spełnianie przez rodzinę wielu funkcji.

Spełnianie przez rodzinę wielu funkcji.

Akcentowanie wypełniania przez rodzinę

Akcentowanie wypełniania przez rodzinę

przede wszystkim funkcji socjalizacyjnej i

przede wszystkim funkcji socjalizacyjnej i

opiekuńczej.

opiekuńczej.

Idea szkoły współtworzonej przez

Idea szkoły współtworzonej przez

nauczycieli, uczniów i rodziców.

nauczycieli, uczniów i rodziców.

Nauczyciel to główna postać w szkole.

Nauczyciel to główna postać w szkole.

Propagowanie porządku, odrzucenie

Propagowanie porządku, odrzucenie

bałaganu.

bałaganu.

Zamiłowanie do porządku to cecha kobieca

Zamiłowanie do porządku to cecha kobieca

(posprzątany i uporządkowany pokój

(posprzątany i uporządkowany pokój

dziewczynki); bałaganienie to cecha męska

dziewczynki); bałaganienie to cecha męska

(nieporządek w pokoju chłopca).

(nieporządek w pokoju chłopca).

UKRYTY PROGRAM

UKRYTY PROGRAM

BUDYNKÓW I

BUDYNKÓW I

KLAS SZKOLNYCH

KLAS SZKOLNYCH

Wspólna przestrzeń w jakiej przebywają

Wspólna przestrzeń w jakiej przebywają

uczniowie i nauczyciele

uczniowie i nauczyciele

(R.Meighan, 1993)

(R.Meighan, 1993)



W większości klas sposób rozmieszczenia stołów, ławek i krzeseł nadaje

W większości klas sposób rozmieszczenia stołów, ławek i krzeseł nadaje

pomieszczeniu orientację: przód – tył. Teren „zarezerwowany” dla nauczyciela

pomieszczeniu orientację: przód – tył. Teren „zarezerwowany” dla nauczyciela

jest zwykle oddzielony od reszty klasy – wskazuje na to większe biurko,

jest zwykle oddzielony od reszty klasy – wskazuje na to większe biurko,

wyściełane miękkie krzesło, lokalizacja tablicy i kosz na śmieci. To

wyściełane miękkie krzesło, lokalizacja tablicy i kosz na śmieci. To

nauczycielskie terytorium może zajmować aż do jednej trzeciej całej dostępnej

nauczycielskie terytorium może zajmować aż do jednej trzeciej całej dostępnej

przestrzeni.

przestrzeni.



Sposób zajmowania miejsc przez uczniów jest wskaźnikiem oczekiwanego

Sposób zajmowania miejsc przez uczniów jest wskaźnikiem oczekiwanego

kanału komunikacyjnego. Zwykle kanał ten postrzegany jest jako skupiony

kanału komunikacyjnego. Zwykle kanał ten postrzegany jest jako skupiony

głównie na nauczycielu lub skupiony wyłącznie na nauczycielu.

głównie na nauczycielu lub skupiony wyłącznie na nauczycielu.



Klasy szkolne często są wskaźnikiem dystansu społecznego oraz stylów

Klasy szkolne często są wskaźnikiem dystansu społecznego oraz stylów

nauczania i wychowania o charakterze autorytarnym. Uczniowie są bowiem

nauczania i wychowania o charakterze autorytarnym. Uczniowie są bowiem

uzależnieni od uczącego – poczynając od stereotypowego przydzielania miejsc

uzależnieni od uczącego – poczynając od stereotypowego przydzielania miejsc

w klasie (wysocy na końcu, niscy na przodzie klasy), usadzania dziewcząt z

w klasie (wysocy na końcu, niscy na przodzie klasy), usadzania dziewcząt z

chłopcami w klasach młodszych dla zachowania dyscypliny na lekcji, kończąc na

chłopcami w klasach młodszych dla zachowania dyscypliny na lekcji, kończąc na

wyznaczaniu ławek dla dzieci z trudnościami w uczeniu się.

wyznaczaniu ławek dla dzieci z trudnościami w uczeniu się.



Układ klasy kojarzy się z konfrontacją, z bitwą, w czasie której wytyczane są

Układ klasy kojarzy się z konfrontacją, z bitwą, w czasie której wytyczane są

terytoria, każda ze stron prezentuje własną strategię walki, np. zastraszanie,

terytoria, każda ze stron prezentuje własną strategię walki, np. zastraszanie,

wywoływanie zdenerwowania, hałasowanie. Bitwa może zakończyć się

wywoływanie zdenerwowania, hałasowanie. Bitwa może zakończyć się

zwycięstwem jednej ze stron lub rozejmem.

zwycięstwem jednej ze stron lub rozejmem.



Układ pomieszczeń wewnątrz budynków często utrudnia indywidualne uczenie

Układ pomieszczeń wewnątrz budynków często utrudnia indywidualne uczenie

się i pracę w małych grupach. Uczniowie mają ograniczone prawa do

się i pracę w małych grupach. Uczniowie mają ograniczone prawa do

korzystania ze szkolnych urządzeń, niektóre pomieszczenia są wręcz

korzystania ze szkolnych urządzeń, niektóre pomieszczenia są wręcz

niedostępne.

niedostępne.



Aranżacja przestrzeni budynków szkolnych wprowadza reguły odmienne niż w

Aranżacja przestrzeni budynków szkolnych wprowadza reguły odmienne niż w

domach – np. osobne toalety dla dziewcząt i chłopców, regularne uczenie się w

domach – np. osobne toalety dla dziewcząt i chłopców, regularne uczenie się w

dużych grupach formalnych, specjalne pomieszczenia dla nauczycieli, dyrekcji.

dużych grupach formalnych, specjalne pomieszczenia dla nauczycieli, dyrekcji.



W wielu klasach panuje duch tymczasowości, charakteryzujące się brakiem

W wielu klasach panuje duch tymczasowości, charakteryzujące się brakiem

oznak przywiązania uczniów do pomieszczeń, w których spędzają codziennie

oznak przywiązania uczniów do pomieszczeń, w których spędzają codziennie

kilka godzin. Rzadko spotyka się wystrój klasy zaaranżowany przez nich

kilka godzin. Rzadko spotyka się wystrój klasy zaaranżowany przez nich

samych.

samych.



Zbyt duże albo za małe krzesła i stoliki, niedostosowane do wzrostu dzieci

Zbyt duże albo za małe krzesła i stoliki, niedostosowane do wzrostu dzieci

sprzyjają wadom postawy i stanowią zagrożenie dla zdrowia.

sprzyjają wadom postawy i stanowią zagrożenie dla zdrowia.



W wielu szkołach ustawiczne przemieszczanie się uczniów z Sali do Sali jest

W wielu szkołach ustawiczne przemieszczanie się uczniów z Sali do Sali jest

uzasadnione potrzebą wykorzystywania gabinetów, pracowni przedmiotowych.

uzasadnione potrzebą wykorzystywania gabinetów, pracowni przedmiotowych.

Jednak sporo tych pomieszczeń nie posiada nawet elementarnego wyposażenia

Jednak sporo tych pomieszczeń nie posiada nawet elementarnego wyposażenia

w pomoce dydaktyczne.

w pomoce dydaktyczne.



Budynki wprowadzają także nieosiągalne w większości domów udogodnienia,

Budynki wprowadzają także nieosiągalne w większości domów udogodnienia,

takie jak: biblioteki, wyposażone sale sportowe, gabinety lekarskie.

takie jak: biblioteki, wyposażone sale sportowe, gabinety lekarskie.



Istnieją także miejsca (m.in. toalety szkolne, różnego rodzaju zakamarki), w

Istnieją także miejsca (m.in. toalety szkolne, różnego rodzaju zakamarki), w

których bez nadzoru dorosłych mogą się odbywać pewne rytualne zachowania:

których bez nadzoru dorosłych mogą się odbywać pewne rytualne zachowania:

np. palenie papierosów, subkulturowe zjawisko „fali uczniowskiej”.

np. palenie papierosów, subkulturowe zjawisko „fali uczniowskiej”.

Klasyczna przestrzeń klasy szkolnej

Klasyczna przestrzeń klasy szkolnej

Uczniowskie skojarzenia z biurkiem nauczyciela: miejsce męczarni i naruszania

Uczniowskie skojarzenia z biurkiem nauczyciela: miejsce męczarni i naruszania

prywatności, a nawet intymności, czyli szafot i konfesjonał

prywatności, a nawet intymności, czyli szafot i konfesjonał

Sala wykładowa na uniwersytecie (Szwecja)

Sala wykładowa na uniwersytecie (Szwecja)

Wniosek:

Wniosek:

Wszystkie te spostrzeżenia wyraźnie

Wszystkie te spostrzeżenia wyraźnie

wskazują na istnienie zamaskowanej

wskazują na istnienie zamaskowanej

konotacji przestrzeni szkolnej, odmiennej od

konotacji przestrzeni szkolnej, odmiennej od

jej oficjalnych założeń. F. Jackson podkreślił,

jej oficjalnych założeń. F. Jackson podkreślił,

że

że

„większości uczniów przez część czasu, a

„większości uczniów przez część czasu, a

części uczniów przez większość czasu klasa

części uczniów przez większość czasu klasa

szkolna przypomina klatkę, z której nie ma

szkolna przypomina klatkę, z której nie ma

ucieczki”.

ucieczki”.

Strategie i negocjacje uczniów i

Strategie i negocjacje uczniów i

nauczycieli

nauczycieli

Strategie

Strategie

stosowane przez uczniów, a po części

stosowane przez uczniów, a po części

także i strategie nauczycieli są formą ich

także i strategie nauczycieli są formą ich

reagowania na to, co się dzieje w szkole.

reagowania na to, co się dzieje w szkole.

Przez to, co się dzieje w szkole należy rozumieć nie

Przez to, co się dzieje w szkole należy rozumieć nie

tylko realizację normalnego programu nauczania,

tylko realizację normalnego programu nauczania,

ale także „ukryty program”.

ale także „ukryty program”.

Strategie nauczycieli mają doprowadzić do tego, by

Strategie nauczycieli mają doprowadzić do tego, by

uczniowie postępowali tak, jak – zdaniem szkoły

uczniowie postępowali tak, jak – zdaniem szkoły

jest najkorzystniej dla ich wychowania.

jest najkorzystniej dla ich wychowania.

Strategie i negocjacje uczniów i

Strategie i negocjacje uczniów i

nauczycieli

nauczycieli

1. Podlizywanie się

1. Podlizywanie się

2. Fraternizacja

2. Fraternizacja

3. Rozejm

3. Rozejm

4. Oportunizm

4. Oportunizm

Inne strategie i negocjacje

Inne strategie i negocjacje

STRATEGIE PRZETRWANIA NAUCZYCIELI:

STRATEGIE PRZETRWANIA NAUCZYCIELI:



Oswajanie

Oswajanie



Dominowanie

Dominowanie



Fraternizacja

Fraternizacja



Posługiwanie się rytuałem i rutyną

Posługiwanie się rytuałem i rutyną



Terapia zajęciowa

Terapia zajęciowa



Wycofywanie się i nieobecność

Wycofywanie się i nieobecność



Moralizowanie

Moralizowanie

Czas na refleksję

Czas na refleksję

Czy stosujesz jakieś strategie

Czy stosujesz jakieś strategie

przetrwania?

przetrwania?

STRATEGIE UCZNIÓW

STRATEGIE UCZNIÓW

NEGOCJACJE MIĘDZY NAUCZYCIELAMI A

NEGOCJACJE MIĘDZY NAUCZYCIELAMI A

UCZNIAMI

UCZNIAMI

STRATEGIE KOOPERACJI:

STRATEGIE KOOPERACJI:



Podlizywanie się

Podlizywanie się



Staranie się by nie podpaść

Staranie się by nie podpaść



Rytualizm

Rytualizm

STRATEGIE PRZETRWANIA

STRATEGIE PRZETRWANIA



Podporządkowanie się z dystansem

Podporządkowanie się z dystansem



Szwejkizm

Szwejkizm



Strategie odpowiadania na pytania

Strategie odpowiadania na pytania

nauczyciela

nauczyciela



Strategie pozorowanej aktywności

Strategie pozorowanej aktywności



Strategie unikania miana „kujon”

Strategie unikania miana „kujon”

STRATEGIE OPOZYCYJNE

STRATEGIE OPOZYCYJNE



Zamaskowane nieposłuszeństwo

Zamaskowane nieposłuszeństwo



Strategia nieustępliwej wrogości

Strategia nieustępliwej wrogości



Sabotaż

Sabotaż



Odmowa

Odmowa



Wycofywanie się

Wycofywanie się

TECHNIKI NEGOCJACJI:

TECHNIKI NEGOCJACJI:



Wytrwałość

Wytrwałość



Porównywanie

Porównywanie



Uzasadnianie

Uzasadnianie



Powoływanie się na poprzednie ustalenia

Powoływanie się na poprzednie ustalenia



Groźby

Groźby



Obietnice

Obietnice



Wybuch

Wybuch



Powoływanie się na tradycję, wyższą władzę

Powoływanie się na tradycję, wyższą władzę



Proponowanie wyboru

Proponowanie wyboru



Gra na zwłokę

Gra na zwłokę



Obrażanie, poniżanie

Obrażanie, poniżanie



Pochlebstwo

Pochlebstwo

Czas na refleksję

Czas na refleksję

Czy uważasz, że przedstawienie

Czy uważasz, że przedstawienie

uczniom, na jednej z godzin

uczniom, na jednej z godzin

wychowawczych, opisanych

wychowawczych, opisanych

strategii ich zachowań miałoby

strategii ich zachowań miałoby

jakiś sens?

jakiś sens?

Strategiczne wykorzystanie humoru

Strategiczne wykorzystanie humoru





Humor

Humor

może być traktowany w klasie jako strategia, a może

może być traktowany w klasie jako strategia, a może

też być wyrazem autoekspresji. Ze względu na strategiczne

też być wyrazem autoekspresji. Ze względu na strategiczne

wykorzystanie humoru można wyodrębnić cztery jego rodzaje:

wykorzystanie humoru można wyodrębnić cztery jego rodzaje:

1.

1.

Humor stosowany jako broń w konflikcie jest zasadniczo

Humor stosowany jako broń w konflikcie jest zasadniczo

wyrazem agresji;

wyrazem agresji;

2.

2.

Humor stosowany jako środek kontroli, np. satyra, ma charakter

Humor stosowany jako środek kontroli, np. satyra, ma charakter

zapobiegawczy, służy powstrzymaniu osoby przed pewnym

zapobiegawczy, służy powstrzymaniu osoby przed pewnym

działaniem;

działaniem;

3.

3.

Humor wzajemnie akceptowany jest wyrazem solidarności,

Humor wzajemnie akceptowany jest wyrazem solidarności,

dobroduszności i przyjaźni;

dobroduszności i przyjaźni;

4.

4.

Humor przynoszący społeczne odreagowanie daje chwilowe

Humor przynoszący społeczne odreagowanie daje chwilowe

oderwanie się od powagi i koncentracji związanej z

oderwanie się od powagi i koncentracji związanej z

realizowanym zadaniem.

realizowanym zadaniem.

Czas na refleksję

Czas na refleksję

Czy masz jakieś przykłady na to, że

Czy masz jakieś przykłady na to, że

nauczyciel który lubi z klasą

nauczyciel który lubi z klasą

pożartować jest bardziej lubiany?

pożartować jest bardziej lubiany?

Czy jest on również skuteczny w

Czy jest on również skuteczny w

nauczaniu jak ten, który jest zawsze

nauczaniu jak ten, który jest zawsze

poważny?

poważny?

„

„

Niezwykła szkoła

Niezwykła szkoła

” to zapis (w oryginalnej pisowni)

” to zapis (w oryginalnej pisowni)

wypracowania Agaty, uczennicy czwartej klasy szkoły

wypracowania Agaty, uczennicy czwartej klasy szkoły

podstawowej

podstawowej

Do klasy weszła pani Kawiak w stroju cyganki i zapaliła fajeczkę pobrzękując cekinami.

Do klasy weszła pani Kawiak w stroju cyganki i zapaliła fajeczkę pobrzękując cekinami.

Potem powiedziała chrapliwym głosem: „dzisiaj sobie powróżymy”. Krzysiu przestań być

Potem powiedziała chrapliwym głosem: „dzisiaj sobie powróżymy”. Krzysiu przestań być

grzeczny bo nie mogę prowadzić lekcji. Bierz przykład z innych dzieci, zobacz jak ładnie

grzeczny bo nie mogę prowadzić lekcji. Bierz przykład z innych dzieci, zobacz jak ładnie

skaczą po ławkach. Dzieci dlaczego okna są zamknięte, przecież jest zima? Krzysiu jesteś

skaczą po ławkach. Dzieci dlaczego okna są zamknięte, przecież jest zima? Krzysiu jesteś

dalej grzeczny, idziemy do pani dyrektor. W gabinecie dyrektora pani dyrektor siedziała

dalej grzeczny, idziemy do pani dyrektor. W gabinecie dyrektora pani dyrektor siedziała

trzymając nogi na biurku i powoli żuła tytoń. Proszę mi nie przeszkadzać, bo pluję na

trzymając nogi na biurku i powoli żuła tytoń. Proszę mi nie przeszkadzać, bo pluję na

odległość i mam już niezłe rezultaty.

odległość i mam już niezłe rezultaty.

Tymczasem w klasie toczyła się wojna na zgniłe pomidory. Nagle zadzwonił dzwonek i

Tymczasem w klasie toczyła się wojna na zgniłe pomidory. Nagle zadzwonił dzwonek i

dzieci zaczęły się pytać jakie będą miały stopnie na pierwszy okres. Jeszcze nie wiem,

dzieci zaczęły się pytać jakie będą miały stopnie na pierwszy okres. Jeszcze nie wiem,

muszę postawić kabałę. Na przerwie wszyscy tańczyli rockand-rolla ale niestety

muszę postawić kabałę. Na przerwie wszyscy tańczyli rockand-rolla ale niestety

zadzwonił dzwonek i zaczęła się lekcja biologii.

zadzwonił dzwonek i zaczęła się lekcja biologii.

Lekcję biologii prowadził szkielet, który nieustannie kazał liczyć uczniom swoje żebra.

Lekcję biologii prowadził szkielet, który nieustannie kazał liczyć uczniom swoje żebra.

Nagle zapytał: Agatko, jak się przeprowadza trepanację czaszki. Trepanację czaszki

Nagle zapytał: Agatko, jak się przeprowadza trepanację czaszki. Trepanację czaszki

przeprowadza się za pomocą obcęgów, młotka i dłuta. Siadaj masz trzustkę. Poczym

przeprowadza się za pomocą obcęgów, młotka i dłuta. Siadaj masz trzustkę. Poczym

wyszedł z klasy grzechocząc kośćmi.

wyszedł z klasy grzechocząc kośćmi.

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę

