56
4.
Zasada zmiany pędu (zasada zmiany ilości ruchu)
Zasada zmiany pędu dla układu ciał stałych ma postać:
∑
∑
=
P
U
m
dt
d
r
r
,
gdzie:
−
m masy poszczególnych ciał,
−
Ur
ich prędkości,
∑
−
Pr
suma sił zewnętrznych wywołująca zmianę pędu,
W przypadku ciągłego ośrodka płynnego zasadę zmiany pędu można zapisać w postaci:
∑
∫
=
P
U
dm
dt
d
r
r
,
gdzie:
−
dm
masy poszczególnych elementów płynu
Rozpatrzmy powierzchnię kontrolną S obejmującą objętość V płynu jak przedstawiono to na
rysunku. Na masę tę mogą działać następujące siły:
- grawitacyjne
(często można je pominąć),
- wypadkowa sił ciśnieniowych wywieranych przez otaczającą masę płynu lub ściany
przewodu stanowiące część powierzchni kontrolnej S, (
∫∫
−
S
dS
n
pr
), znak minus wynika stąd,
że siły te działają na rozpatrywaną masę płynu (objętą powierzchnią S) ze zwrotem
przeciwnym do wektora jednostkowego nr kierunku normalnego elementarnego pola dS,
- od zmiany prędkości (
U
dS
ρU
S
n
r
⋅
∫∫
),
- siły zewnętrzne (
z
Pr
).
Stosując zasadę pędu dla przepływów możemy napisać ogólne równanie zmiany pędu, jakiej ulega
masa płynu przepływająca w czasie dt przez obszar objęty powierzchnią S:
∫∫
∫∫
+
−
=
⋅
S
z
S
n
P
dS
n
p
U
dS
ρU
r
r
r
,
gdzie:
−
dS
ρU
n
wydatek masowy,
−
nr
wektor jednostkowy, normalny do powierzchni S,
−
Ur
prędkość.
Reakcja strumienia płynu na powierzchnię kontrolną będzie równa siłom zewnętrznym ze znakiem
minus:
z
P
R
−
=
.
57
Rozpatrzmy kilka najczęściej spotykanych przypadków zastosowania zasady zmiany pędu do
wyznaczenia siły reakcji hydrodynamicznej na ciało stałe:
a) Strumień objętości płynu Q przepływa przez zakrzywiony przewód o zmiennym przekroju
(kolano). Powierzchnią kontrolną będzie ścianka przewodu (Rys. 4.1). Wzór na reakcję
będzie mieć postać (forma wektorowa)
G
P
P
)
U
U
ρQ(
R
2
1
2
1
r
r
r
r
r
r
+
+
+
−
=
gdzie:
−
1
Pr
siła ciśnieniowa w przekroju 1-1,
−
2
Pr
siła ciśnieniowa w przekroju 2-2,
−
G
r
ciężar płynu w rozpatrywanym przewodzie.
Rys.
4.1
Rys.
4.2
b) Dla przepływu prostoosiowego pionowego przez dyfuzor (zmiana przekroju poprzecznego)
(Rys. 4.2)
(
)
G
U
U
ρQ
S
p
S
p
R
2
1
1
1
2
2
−
−
−
−
=
.
c) Dla swobodnego strumienia wypływającego stycznie na ściankę nieruchomą, zakrzywiona
(Rys. 4.3):
(
)
(
)
cosα
1
ρQU
U
U
ρQ
R
2x
1x
x
−
=
−
=
,
(
)
ρQUsinα
U
U
ρQ
R
2y
1y
y
−
=
−
=
2
y
2
x
R
R
R
+
=
.
Rys. 4.3
Rys. 4.4
Rys. 4.5
58
d) Dla swobodnego strumienia wypływającego na ściankę płaską nieruchomą, ustawioną
prostopadle do prędkości strumienia (Rys. 4.4):
ρQU
R
R
0,
R
x
y
=
=
=
.
Jeśli ścianka jest pochyła (Rys. 4.5), to
ρQUsinα
R
0,
R
n
t
=
=
.
Wydatki:
(
)
(
)
cosα
1
2
Q
Q
,
cosα
1
2
Q
Q
2
1
−
=
+
=
.
e) Oddziaływanie strumienia na powierzchnie ruchome.
Dla ścianki prostopadłej poruszającej się z prędkością
u, której kierunek jest zgodny z
kierunkiem prędkości strumienia (Rys. 4.6),
(
)
U
u
U
ρQ
R
2
−
=
.
Rys.
4.6 Rys.
4
.7
Dla ścianki zakrzywionej (Rys. 4.7):
(
) (
)
cosα
1
U
u
U
ρQ
R
2
x
−
−
=
,
(
)
sinα
U
u
U
ρQ
R
2
y
−
−
=
.
PRZYKŁADOWE ZADANIA
Zadanie 4.1
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.5, str. 51)
Ciecz doskonała o gęstości
ρ
wypływa z dyszy o
średnicy
D z prędkością U unosząc ściankę której
ciężar wynosi
G. Na jakiej wysokości H ścianka
pozostanie w równowadze? Zadanie rozwiązać dla
dwóch przypadków: ścianki płaskiej, oraz ścianki o
kształcie czaszy kulistej.
Dane:
Wyznaczyć:
ρ
, D, U, G
H
59
Rozwiązanie:
W stanie równowagi, napór hydrodynamiczny
R musi zrównoważyć ciężar ścianki G, czyli:
G
R
=
Dla ścianki płaskiej:
1
ρQU
R
=
Prędkość
U
1
wyznaczamy z równania Bernoulli’ego, odniesionego do przekrojów
0 i 1:
H
γ
p
2g
U
0
γ
p
2g
U
1
2
1
0
2
+
+
=
+
+
,
w którym:
a
1
0
p
p
p
=
=
,
zatem:
2gH
U
U
2
1
−
=
Podstawiając do zależności
1
ρQU
R
=
wzór
2gH
U
U
2
1
−
=
oraz wiedząc, że:
U
4
πD
Q
2
=
,
otrzymamy:
2gH
U
U
4
πD
ρ
R
G
2
2
−
=
=
,
skąd wysokość:
−
=
2
2
2
ρU
πD
4G
U
2g
1
H
.
Dla ścianki półkolistej:
(
)
(
)
.
U
U
ρQ
R
2
1
−
−
=
Prędkości
U
1
i
U
2
wyznaczamy analogicznie, jak dla ścianki płaskiej, a zatem:
2gH
U
U
U
2
2
1
−
=
=
,
stąd:
2gH
U
U
2
πD
ρ
R
G
2
2
−
=
=
,
wobec tego szukana wysokość
H wynosi:
−
=
2
2
2
ρU
πD
2G
U
2g
1
H
.
60
Zadanie 4.2
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.3, str. 51)
Przez przewód z kolanem o średnicy
D = 80 mm przepływa
woda ze strumieniem objętości
Q = 0,08 m
3
s
-1
. Pomijając
straty, obliczyć napór strumienia wody na ścianki przewodu.
Część dopływowa kolana usytuowana jest pod kątem
α
1
=
π/6
względem poziomu, a wypływowa – pod kątem
α
2
=
π/3. W
przekroju dopływowym i wypływowym panuje ciśnienie
otoczenia
p
a
. Tarcie pominąć.
Dane:
Wyznaczyć:
D
=
80
mm
R
Q = 0,08 m
3
s
-1
α
1
=
π/6
α
2
=
π/3
p
a
Rozwiązanie:
Składowe naporu hydrodynamicznego odpowiednio wynoszą:
(
)
2x
1x
x
U
U
ρQ
R
−
=
,
(
)
2y
1y
y
U
U
ρQ
R
−
=
,
gdzie:
1
1x
Ucosα
U
=
,
2
2x
Ucosα
U
−
=
,
1
1y
Usinα
U
=
,
2
2y
Usinα
U
=
,
stąd:
(
)
2
1
x
cosα
cosα
ρQU
R
+
=
,
(
)
2
1
y
sinα
sinα
ρQU
R
−
=
.
Podstawiając:
2
πD
4Q
U
=
,
otrzymamy:
(
)
2
1
2
2
x
cosα
cosα
πD
Q
4ρ
R
+
=
(
)
2
1
2
2
y
sinα
sinα
πD
Q
4ρ
R
−
=
.
Napór całkowity (wypadkowy):
2
y
2
x
R
R
R
+
=
,
czyli:
(
) (
)
(
)
(
)
2
1
2
2
2
1
1
2
2
1
2
2
α
α
cos
1
2
πD
Q
4ρ
sinα
sinα
cosα
cosα
πD
Q
4ρ
R
+
+
=
−
+
+
=
.
Suma kątów:
2
π
3
π
6
π
α
α
2
1
=
+
=
+
,
zatem:
61
2
2
πD
ρQ
2
4
R
=
,
a po podstawieniu wartości liczbowych, napór wypadkowy:
1802
(0,08)
3,14
(0,08)
1000
2
4
2
2
=
⋅
⋅
⋅
=
R
N
Zadanie 4.3
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.4, str. 51)
Przewodem o zmiennym przekroju kołowym i zakrzywionym
pod kątem
π, płynie ciecz o gęstości
ρ
. Maksymalna średnica
przewodu jest równa
D, minimalna – d, a promień krzywizny
–
r. Wyznaczyć moduł oraz określić położenie wektora naporu
hydrodynamicznego, jeżeli ciśnienie na dopływie wynosi
p,
strumień objętości przepływającej cieczy równy jest
Q, a
przepływ obywa się bez tarcia. Przewód leży w płaszczyźnie
poziomej.
Dane:
Wyznaczyć:
Q,
ρ
, p, D, d, r
R
Rozwiązanie:
Moduł wektora naporu hydrodynamicznego
R jest równy sumie modułów naporów składowych R
1
i
R
2
, czyli:
2
1
R
R
R
+
=
,
gdzie:
4
πD
)
ρU
(p
R
2
2
1
1
1
+
=
,
4
πd
)
ρU
(p
R
2
2
2
2
2
+
=
,
Prędkości
U
1
i
U
2
odpowiednio wynoszą:
2
1
πD
4Q
U
=
i
2
2
πd
4Q
U
=
,
natomiast ciśnienie w przekroju
2 wyznaczamy z równania Bernoulli’ego:
ρ
p
2
U
ρ
p
2
U
2
2
2
1
2
1
+
=
+
;
Stąd:
−
+
=
4
4
2
2
1
2
d
1
D
1
π
ρ
8Q
p
p
.
Po odpowiednich podstawieniach oraz uwzględniając, że
p
1
= p, otrzymamy:
4
πD
D
π
ρ
16Q
p
R
2
4
2
2
1
+
=
,
4
πd
d
1
D
1
π
ρ
8Q
p
R
4
4
4
2
2
2
+
+
=
,
a zatem całkowity napór hydrodynamiczny:
62
(
) (
)
2
2
2
4
2
2
2
d
D
d
πD
d
D
Q
2ρ
4
πp
R
+
+
+
=
.
Położenie wektora naporu hydrodynamicznego
R, czyli jego odległość od osi x, wyznaczamy z
twierdzenia, iż moment sił wypadkowej względem dowolnego punktu równy jest sumie momentów
sił składowych, a więc:
r
R
r
R
e
R
2
1
−
=
⋅
,
stąd:
(
)
R
R
R
r
e
2
1
−
=
.
(
)
(
)(
)
(
)
(
)(
)
2
2
2
2
2
2
4
2
2
2
2
2
2
2
4
2
d
D
d
D
Q
8ρ
d
pD
π
r
d
D
d
D
Q
8ρ
d
pD
π
e
+
+
+
−
−
−
=
.
Zadanie 4.4
(poz. bibl. [7], zad. 5.11, str. 96)
Struga cieczy idealnej o gęstości
ρ i strumieniu
objętości
Q wypływa z dyszy z prędkością U.
Struga uderza w płytę prostokątną, ustawioną pod
katem
α
do osi dyszy i rozdziela się na dwie strugi
o strumieniach
Q
2’
i
Q
2”
odpowiednio. Przyjmując,
iż ciecz na płycie płynie z jednakową prędkością w
obu kierunkach i pomijając tarcie, obliczyć reakcje
dynamiczną strugi oraz strumienie
Q
2’
i
Q
2”
.
Dane:
Wyznaczyć:
ρ
, Q, U,
α
Q
2’
, Q
2”
, R
Rozwiązanie:
Reakcja dynamiczna
R ma kierunek prostopadły do osi płyty. Obliczamy ją z równania zasady
zmiany pędu:
2
1
)
U
Q
(ρ
)
U
Q
(ρ
R
r
r
r
−
=
Strumień pędu w przekroju dolotowym
1:
U
ρQ
)
U
Q
(ρ
1
r
r =
.
W obszarze kontrolnym (
1-2’-2”) struga dzieli się na dwie, więc:
(
)
2"
2"
2'
2'
2
U
ρQ
U
ρQ
U
ρQ
r
r
r
+
=
.
Wektory trzech sił występujących w równaniu
2
1
)
U
Q
(ρ
)
U
Q
(ρ
R
r
r
r
−
=
tworzą trójkąt jak na rysunku.
Wynika stąd:
ρQUsinα
R
=
.
Rzutowanie wektorów wielkości z równania
2
1
)
U
Q
(ρ
)
U
Q
(ρ
R
r
r
r
−
=
na kierunek styczny do płyty,
czyli prostopadle do
R daje nowe równanie. Zakładając, że
U
U
U
"
2
'
2
r
r
r
=
=
, a więc
'
2
"
2
U
U
r
r
−
=
,
otrzymamy:
(
)
U
Q
U
Q
cos
QU
0
"
2
'
2
−
−
=
ρ
α
ρ
lub
"
2
'
2
Q
Q
cos
Q
−
=
α
.
Są tu dwie niewiadome
Q
2’
i
Q
2”
, ale powiązane warunkiem ciągłości strugi:
"
2
'
2
Q
Q
Q
+
=
.
Rozwiązanie układu równań z dwóch powyższych równań daje:
63
2
cos
1
Q
Q
,
2
cos
1
Q
Q
"
2
'
2
α
α
−
=
+
=
.
Zadanie 4.5
(poz. bibl. [3], zad. 3.5.4, str. 68)
Woda wypływa ze zbiornika przez kolano o średnicy
d = 40
mm do atmosfery. Wylot z kolana skierowany jest do góry
pod kątem
α
= 60
o
do poziomu i znajduje się na wysokości
h
= 1 m od wlotu. Wysokość słupa wody w zbiorniku wynosi
H = 7 m. Określić reakcję strumienia cieczy na kolano,
traktując wodę jako płyn doskonały.
Dane:
Wyznaczyć:
d = 40 mm
R
h = 1 m
H = 7 m
α
= 60
o
Rozwiązanie:
Reakcje składowe:
(
)
1
1
2x
1x
x
S
p
U
U
Q
ρ
R
+
−
=
,
(
)
2y
1y
y
U
U
Q
ρ
R
−
=
.
Zapisując równanie Bernoulli’ego dla przekrojów
0 i 2 wyznaczamy prędkość wody w rurze:
h
2g
U
H
2
+
=
,
stąd
h)
2g(H
U
−
=
= 10,8 m/ s.
Składowe prędkości:
0,5U
Ucos60
U
U,
U
0
2x
1x
=
=
=
0,866U
Ucos30
U
0,
U
0
2y
1y
=
=
=
Strumień objętości:
U
4
πd
Q
2
=
= 0,01 m
3
/s
Ciśnienie:
gH
p
1
ρ
=
.
Reakcje:
(
)
1
1
x
S
p
0,5U
U
ρQ
R
+
−
=
= 131 N
(
)
0,866U
U
ρQ
R
y
−
=
= -72 N
2
y
2
x
R
R
R
+
=
= 149 N
Zadanie 4.6
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.1, str. 50)
Z przystawki o średnicy
D = 80 mm i d = 20 mm wypływa woda ze
średnią prędkością
U = 15 m/s. Pomijając różnicę ciśnień, obliczyć
reakcję hydrodynamiczną, wywieraną przez strumień cieczy na
przystawkę.
64
Dane:
Wyznaczyć:
d = 20 mm
R
D = 80 mm
U = 15 m/s
Rozwiązanie:
Reakcja
R w ruchu ustalonym strumienia cieczy wynosi:
)
U
ρQ(U
R
1
−
=
.
Strumień objętości
Q oraz prędkość U
1
obliczamy z równania ciągłości:
4
πD
U
4
πd
U
Q
2
1
2
=
=
,
wobec tego
4
πd
U
Q
2
=
oraz
2
2
1
D
d
U
U
=
.
Podstawiając dwa powyższe równania do zależności
)
U
ρQ(U
R
1
−
=
otrzymujemy:
−
=
2
2
2
2
D
d
1
4
πd
U
ρ
R
.
Dla danych liczbowych oraz gęstości wody
ρ
=1000 [kg m
-3
] reakcja wyniesie:
R = 66,25 N
Zadanie 4.7
(poz. bibl. [3], zad. 3.5.5, str. 68)
Zbiornik o wymiarach
15
15
20
c
b
a
×
×
=
×
×
cm
3
podwieszono w
sposób pokazany na rysunku. Z otworu w ścianie zbiornika,
umieszczonego na głębokości
h = 13,5 cm, wypływa woda
(średnica otworu
d = 1 cm). Obliczyć, o jaką odległość e zbiornik
przesunie się na skutek reakcji wypływającej wody. Ciężar
zbiornika
G
z
= 4 N; opory tarcia pominąć. Odległość otworu od
punktów podwieszenia
H = 30 cm.
Dane:
V =
15
15
20
c
b
a
×
×
=
×
×
cm
3
Wyznaczyć:
d = 1 cm
e
h = 13,5 cm
H = 30 cm
G
z
= 4 N
Rozwiązanie:
Moment względem punktu M:
e
G
H
R
⋅
=
⋅
,
skąd:
G
H
R
e
⋅
=
.
Reakcja:
QU
ρ
R
=
,
gdzie:
−
= 2gh
U
równanie Torricelli’ego.
Strumień objętości:
65
gh
2
4
d
Q
2
π
=
,
zatem:
2
d
π
h
g
ρ
R
2
=
= 0,208 N.
Ciężar naczynia z wodą:
g
Vρ
G
G
z
+
=
= 4+44,145 = 48,145 N,
Podstawiając do wzoru na
e otrzymujemy:
e = 0,0013 m.
Zadanie 4.8
(poz. bibl. [7], zad. 5.10, str. 95)
Struga wody o przekroju
S = 0,005 m
2
, wylatując z dyszy,
opływa symetrycznie stożek o kącie wierzchołkowym
2α = 60
o
.
Jaki musi być strumień masy strugi
m& , aby stożek pod
działaniem siły osiowej
P = 700 N poruszał się pod prąd z
prędkością
u = 8 m/s ? Tarcie pominąć.
Dane:
Wyznaczyć:
S = 0,005 m
2
m&
P = 700 N
u = 8 m/s
α = 30
o
Rozwiązanie:
Siła
P musi pokonać reakcję dynamiczną strugi R. Zachodzi tu ruch złożony, w którym struga ma
prędkość względem stożka na wlocie
u
U
w
+
=
, gdzie
U
jest prędkością wypływu z dyszy
(niewiadoma). Na wylocie ze stożka struga jest odchylona o kąt
α
, a więc składowa osiowa
prędkości względnej wynosi tam
cosα
w
. Zmianie pędu ulega strumień o natężeniu (względnym)
w
S
Q
⋅
=
, wobec tego wystąpi reakcja dynamiczna:
).
cosα
(1
u)
S(U
ρ
)
cosα
(1
w
Q
ρ
R
2
−
+
=
−
=
Podstawiając
P
R
= , rozwiązujemy względem
U
:
(
)
u
cos
1
S
P
U
2
1
−
−
=
α
ρ
U = 23,6 [m s
-1
]
Struga wody musi mieć strumień masy:
U
S
m
ρ
=
&
= 118 kg /s.
Zadanie 4.9
(poz. bibl. [7], zad. 5.8, str. 95)
Struga powietrza o prędkości
U
1
i strumieniu objętości
Q
wdmuchiwana jest pod kątem
α
1
na górną połówkę kuli o
ciężarze
G. Struga, odchylając się, wytwarza reakcję
dynamiczną
R, która równoważy ciężar kuli. Określić kierunek
(
α
2
) i prędkość
U
2
strugi odchylonej. Tarcie pominąć.
Dane:
Wyznaczyć:
Q, U
1
, α
1
, G
U
2
, α
2
Rozwiązanie:
Wzór na reakcję dynamiczną wynika z zasady zmiany pędu:
(
)
2
1
U
U
ρQ
R
r
r
r
−
=
66
lub po zrzutowaniu wektorów na kierunki: poziomy
x i pionowy y:
(
)
0
cos
cos
2
2
1
1
=
−
=
α
α
ρ
U
U
Q
R
x
(
)
G
U
U
Q
R
y
=
−
=
2
2
1
1
sin
sin
α
α
ρ
.
Aby obliczyć kąt
α
1
, przekształcamy zależność na
y
R
do postaci:
Q
G
U
U
ρ
α
α
−
=
1
1
2
2
sin
sin
i dzielimy lewą stronę przez
2
2
cos
α
U
, prawą przez
1
1
cos
α
U
, ponieważ z zależności na
x
R
wynika
1
1
2
2
cos
cos
α
α
U
U
=
otrzymujemy:
1
1
1
2
cos
α
ρ
α
α
QU
G
tg
tg
−
=
.
Aby obliczyć prędkość
2
U
, podnosimy do kwadratu wyrażenia stojące po obu stronach równań
Q
G
U
U
ρ
α
α
−
=
1
1
2
2
sin
sin
i
1
1
2
2
cos
cos
α
α
U
U
=
, a następnie sumujemy stronami:
2
1
1
2
1
2
2
sin
2
+
−
=
Q
G
U
G
G
U
U
ρ
α
ρ
.
Z powyższych obliczeń wynika, że struga załamuje się
(
)
2
1
α
α
>
i zostaje przyhamowana
(
)
2
1
U
U
>
.
Zadanie 4.10
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.10, str. 52)
Z dyszy o średnicy D = 25 mm wypływa woda z
prędkością średnią U = 10 m/s i uderza w ruchomą
łopatkę, zakrzywioną pod kątem α = π/3. Obliczyć
napór hydrodynamiczny R, jeżeli prędkość unoszenia
łopatki u = 2 m/s. Przyjąć gęstość wody ρ = 1000
kg/m
3
.
Dane:
Wyznaczyć:
D =
25
mm
R
U = 10 m/s
u = 2 m/s
ρ = 1000 kg/m
3
α = π/3
Rozwiązanie:
W chwili działania strumienia cieczy na łopatkę, jego prędkość względna:
u
U
w
+
=
,
a strumień objętości przepływu:
(
)
u
U
4
D
w
4
D
Q
2
2
−
=
=
π
π
Poszczególne składowe naporu hydrodynamicznego są odpowiednio równe:
)
w
u)(w
(U
4
πD
ρ
)
w
ρQ(w
R
2x
1x
2
2x
1x
x
−
−
=
−
=
)
w
u)(w
(U
4
πD
ρ
)
w
ρQ(w
R
2y
1y
2
2y
1y
y
−
−
=
−
=
.
W związku z tym, że składowe prędkości wynoszą:
,
0
w
,
u
U
w
y
1
x
1
=
−
=
67
α
α
sin
)
u
U
(
w
,
cos
)
u
U
(
w
y
2
x
2
−
=
−
−
=
,
więc:
)
cosα
(1
u)
(U
4
πD
ρ
R
2
2
x
+
−
=
,
sinα
u)
(U
4
πD
ρ
R
2
2
y
−
−
=
.
Wypadkowa siła naporu hydrodynamicznego:
2
y
2
x
R
R
R
+
=
,
dlatego:
α
α
π
ρ
2
2
2
2
sin
)
cos
1
(
)
u
U
(
4
D
R
+
+
−
=
.
Po przekształceniu pierwiastka:
2
cos
2
sin
)
cos
1
(
2
2
α
α
α
=
+
+
,
wyrażenie określające R przybierze postać
2
cos
)
u
U
(
4
D
R
2
2
α
π
ρ
−
=
.
Po wprowadzeniu danych liczbowych,
R
= 54,4 N.
ZADANIA DO SAMODZIELNEGO ROZWIĄZANIA
Zadanie 4.11
(poz. bibl. [3], zad. 3.5.2, str. 67)
Jednorodna płaska płyta, obracająca się wokół osi O, jest
podtrzymywana w położeniu poziomym przez pionowy strumień
wody, wypływającej z rury z prędkością U = 15 m/s. Średnica
rury d = 20 mm. Odległość wylotu rury od osi obrotu płyty
wynosi h = 4 m. Obliczyć ciężar płyty, jeżeli jej długość L = 50
cm, a punkt zetknięcia się strumienia z płytą leży w odległości l =
35 cm od osi obrotu. Przy wypływie wody do góry pominąć opór
powietrza, uwzględnić jednak przyspieszenie ziemskie.
Odpowiedź
: G = 65,3 N
Zadanie 4.12
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.2, str. 50)
Strumień cieczy doskonałej, której gęstość wynosi ρ, wypływa z
dyszy i uderza w idealnie gładką płytę o ciężarze G oraz długości L.
Płyta może obracać się wokół łożyska 0, oddalonego o h od osi
dyszy. Wiedząc, że strumień objętości wypływającej cieczy wynosi
Q
, a średnica dyszy jest równa D, wyznaczyć składowe reakcji w
łożysku, a także kąt
α
, o jaki wychyli się płyta, aby zachować stan
równowagi.
Odpowiedź:
α
cos
πD
Q
4ρ
R
2
2
2
AX
=
;
α
sin2
πD
Q
2ρ
G
sinα
cosα
πD
Q
4ρ
G
R
2
2
2
2
AY
+
=
+
=
; .
L
D
Gπ
h
Q
8ρ
arcsin
α
2
2
=
68
Zadanie 4.13
(poz. bibl. [7], zad. 5.40, str. 102)
Struga wody wypływa przez otwór D
0
= 1cm w dnie zbiornika z prędkością
początkową U
0
= 4 m/s. Spadając swobodnie z wysokości H = 2 m, uderza w
płaszczyznę poziomą. Obliczyć reakcję dynamiczną strugi.
Odpowiedź:
R = 2,33 N.
Zadanie 4.14
(poz. bibl. [5], zad. 5.2.11, str. 94)
Z rurki o średnicy d wypływa strumień idealnej cieczy o gęstości ρ pionowo w
górę z prędkością U do czaszy półkolistej, jak pokazano to na rysunku.
Obliczyć, na jakiej wysokości h będzie utrzymywana czasza, jeśli całkowity jej
ciężar wynosi G.
Odpowiedź:
2
2
2
2
πρd
G
g
U
2
2g
U
h
−
=
Zadanie 4.15
(poz. bibl. [5], zad. 5.2.6, str. 93)
Woda płynie z motopompy wężem do prądownicy
umieszczonej na jego końcu. Średnica otworu
prądownicy u wylotu wynosi d = 2 cm, a przy wężu
D
= 8cm. Obliczyć, z jaką siłą działa prądownica na
strażaka utrzymującego ją poziomo, jeśli prędkość
wypływu wody wynosi U = 15 m/s. Opory cieczy w
prądownicy pominąć.
Odpowiedź:
R = - 66,22 N.
Zadanie 4.16
(poz. bibl. [7], zad. 5.45, str. 103)
Pozioma struga wody o strumieniu masy
m&
= 300 kg/s i średnicy d = 0,1 m uderza prostopadle w
płytę. Jaką siłą P trzeba hamować płytę, aby poruszała się z prądem z prędkością u = 10 m/s ?
Odpowiedź:
R = 6,25 kN.
Zadanie 4.17
(poz. bibl. [3], zad. 3.5.6, str. 69)
Poziomy strumień wody uderza o łopatkę wygiętą, jak
pokazano na rysunku. Obliczyć składowe reakcje R
x
i R
y
dla
przypadków, gdy:
a) łopatka jest nieruchoma,
b) łopatka przesuwa się z prędkością u = 2 m/s w kierunku
zgodnym z kierunkiem prędkości strumienia.
Pominąć opór powietrza i odchylenie strumienia od poziomu.
Dane: U = 10 m/s, Q = 5 dm
3
/s, α = 60
o
.
69
Odpowiedź:
a)
)
cosα
ρQU(1
R
x
+
=
= 75 N;
ρQUsinα
R
y
−
=
= - 43.3 N
b)
(
)
)
cosα
(1
U
u
U
ρQ
R
2
x
+
−
=
= 48 N;
(
)
sinα
U
u
U
ρQ
R
2
y
−
−
=
= - 27.7 N.
Zadanie 4.18
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.12, str. 53)
Do koła Segnera o średnicy D doprowadzona jest woda, której
strumień objętości wynosi Q. Pomijając opory tarcia oraz straty
przepływu, wyznaczyć prędkość kątową wirowania
ω. Przyjąć
średnicę dysz wypływowych równą d wiedząc, że moment na
kole jest równy zeru.
Odpowiedź:
D
πd
4Q
ω
2
=
Zadanie 4.19
(poz. bibl. [6], zad. 3.3.15, str. 54)
W łopatkę turbiny Peltona, obracającą się ze stałą prędkością
obwodową u, uderza struga wody o polu przekroju równym S i
gęstości
ρ
. Prędkość strugi napływającej wynosi U
1
. Pomijając
siły tarcia i ciężkości, wyznaczyć reakcję hydrodynamiczną.
Odpowiedź:
2
1
u)
U
S(
2ρ
R
−
=
.