Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Inwestycja (z łac. Investire  odziewać, otaczać, przykrywać) to przede wszystkim działanie
- Poziom konsumpcji
mające na celu zaspokojenie określonych potrzeb
- Bariery technologiczne
Z punktu widzenia ekonomicznego inwestycje najczęściej definiuje się jako nakłady
- Bariery kulturowe
gospodarcze na stworzenie lub zwiększenie majątku trwałego.
- Bariery klimatyczne
Inwestycja jest to ka\
dy środek nabywany w celu jego u\
ytkowania w dłu\
szym okresie
- Czas
czasu.
- Polityka państwa
Inwestycja jest to wyrzeczenie się bie\
ącej konsumpcji na czas przyszłych i czasem
- Rozwój infrastruktury
niepewnych korzyści.
Inwestor to przedsiębiorstwo handlowe, które podejmuje działalność inwestycyjną za własne
Wybrane typy inwestycji:
lub po\
yczone pieniądze.
- Inwestycja jako zakumulowane środki i oszczędności na dalszy rozwój produkcji lub
Do podstawowych zadań inwestora nale\
y:
usług,
- Opracowanie lub zalecenie opracowania zało\
eń zamierzonych inwestycji  uzyskanie
- Inwestycje to nakłady gospodarcze ponoszone na reprodukcję ró\
nych zasobów w
prawa realizacji na konkretnym terenie,
przedsiębiorstwie lub gospodarce,
- Zlecenie jednostce projektowej opracowania projektu zamierzonej inwestycji,
- Inwestycja jako tworzenie, odtwarzanie i przyrost majątku,
- Nadzorowanie realizacji inwestycji,
- Inwestycja jako lokowanie i pomna\
anie kapitału przez transakcje na rynku
- Koordynowanie prac poszczególnych wykonawców.
kapitałowym lub rynku nieruchomości.
Rodzaje inwestycji
Dwa podejścia do inwestycji:
inwestycje
a) podejście monetarne widziane przez pryzmat ruchu pieniądza. Mówi, \
e inwestycje
mają postać wydatków na obiekty materialne i niematerialne, maszyny, urządzenia itp.
rzeczowe niematerialne
b) Podejście rzeczowe widziane przez pryzmat ruchu dóbr. Z tego punktu widzenia finansowe
inwestowanie to nabywanie i zwiększanie dóbr inwestycyjnych i kapitałowych.
Cechy inwestycji:
akcje
rozwój badania i rozwój
- Ka\
da inwestycja wią\
e się z zaanga\
owaniem w długim okresie czasu,
- Inwestycja ma bardzo du\
y wpływ na nasze przyszłe \
ycie i działania. Raz podjęta
szkolenie kadr
decyzja inwestycyjna, trudno ja zmienić, a koszty związane z tą zmianą zazwyczaj SA modernizacja
obligacje
znaczne,
- Skala ponoszonych nakładów jest znacznie większa ni\
w przypadku normalnej
odtwarzanie zaplecze socjalne
Nieruchomości
działalności,
grunty
- Decyzja raz podjęta na etapie inwestycji nie mo\
e być zmieniona bez ponoszenia
dodatkowych kosztów.
Inwestycje finansowe- odzwierciedlają ruch pieniądza, dotyczące aktywów finansowych
Bariery utrudniające inwestowanie:
Inwestycje rzeczowe (materialne)  dotyczą materialnych składników majątku, ich
- Bariery finansowe
realizacja polega przede wszystkim na tworzeniu materialnych obiektów majątku trwałego
- Bariery wejścia
1 2
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
czyli zakup, budowę, modernizację budowli i budynków oraz ich wyposa\
enia w urządzenia, naukowych, część tych inwestycji nie przynosi firmie bezpośrednich korzyści a ich
maszyny, sprzęt handlowo- biurowo-magazynowy itp. realizacja wynika z preferencji inwestora.
Rodzaje inwestycji rzeczowych: Ze względu na charakter inwestycji wyró\
niamy:
- Zało\
ycielskie- polegają na powstawaniu nowego przedsiębiorstwa, inwestycje te - Inwestycje budowlane- które wymagają ró\
nych prac monta\
owo-budowlanych
zaczynają się od postaw a więc od kierunku działania firmy czyli zakup gruntu, - Inwestycje zakupowe- zakup urządzeń, maszyn oraz ich monta\

budynków, urządzeń niezbędnych do rozpoczęcia działalności,
Z punktu widzenia sposobu inwestowania (system finansowania inwestycji) wyró\
niamy:
- Modernizacyjne - nastawione głównie na zmniejszenie kosztów wytwarzania
- Własne  firma lokuje własne środki finansowe, inwestycje te są finansowane
wyrobów i zwiększenie efektów rzeczowych, przeprowadzane często łącznie z
środkami własnymi, amortyzacją i zakumulowanymi zyskami
inwestycjami odtwarzanymi prowadzą do unowocześnienia istniejących środków
- Kredytowe (obce)  tu z
ródłem finansowania są po\
yczki, kredyty, dotacje,
trwałych i zasobów technicznego przedsiębiorstwa powoduje zmniejszenie kosztów,
subwencje, ulgi w płatnościach bud\
etowych z tytułu inwestycji
- Odtworzeniowe  zastępcze polegają na wymianie nieopłacalnych zu\
ytych lub
- Mieszane  to inwestycje finansowane częściowo przez środki własne firmy a
przestarzałych urządzeń na nowsze, w związku z np. postępem technicznym. Są to
częściowo ze środków obcych
inwestycje najmniej ryzykowne, ich celem jest przede wszystkim zapobieganie
Z punku widzenia stopnia związania z zadaniem inwestycyjnym mo\
emy wyró\
nić:
wzrostowi kosztów związanych z procesem starzenia się majątku,
- Bezpośrednie (główne, podstawowe)  są to nakłady gospodarcze na przygotowanie
- Rozwojowe- związane z rozszerzeniem działalności poprzez np. poszerzenie zasięgu
oraz realizację głównego celu przedsięwzięcia inwestycyjnego, określonego zadania
terytorialnego czy poszerzenie produkcji.
inwestycyjnego
Inwestycje finansowe, kapitałowe  polegają one na lokowaniu kapitału w papiery
- Inwestycje towarzyszące- to nakłady gospodarcze na obiekty i urządzenia usługowe,
wartościowe na rachunkach bankowych, w formie udziałów, w spółkach i innych
gwarantujące uzyskanie bezpośrednich efektów produkcyjnych, które są przewidziane
terminowych lokatach inwestycyjnych. Odzyskiwanie zainwestowanego kapitału następuje w
w inwestycji podstawowej
drodze korzyści w formie bezpośredniej: odsetki, dywidenda.
- Pośrednie (współzale\
ne, sprzę\
one)- są to nowe środki trwałe w gałęziach
Lokaty finansowe- lokaty kapitału w postaci długoterminowych papierów wartościowych,
obsługujących (np. nakłady na bazę surowcowo-materiałową) a tak\
e u odbiorców
udzielonych po\
yczek czy wkładów na kontach bankowych.
(np. w przypadku rolnictwa, handel, przemysł rolno-spo\
ywczy), których
Lokaty kapitałowe- w postaci rzeczowego majątku trwałego (np. aport)
przeniesienie jest nieodzownym warunkiem uzyskania efektów u\
ytkowych inwestycji
Inwestycje niematerialne- są one bezpośrednio związane z powstawaniem dóbr
głównej
materialnych czy operacjami finansowymi. Są to wydatki związane z nabywaniem wartości
- Inwestycje zastępcze- nowe środki trwałe związane z realizacją inwestycji podatkowej
majątkowych i innych dóbr, które słu\
ą prowadzeniu badań rozwojowych.
na terenie przez nią zajmowanym (zastępcze mieszkania i budynki gospodarcze) w
Z uwagi na charakter celu, jakiemu słu\
yć ma realizacja przedsięwzięć mo\
emy wyró\
nić:
zamian za obiekty zlikwidowane np. na terenie zbiornika wodnego
- Inwestycje dotyczące interesu podmiotu gospodarującego  realizacja tych inwestycji
Biorąc pod uwagę okres przygotowania realizacji i u\
ytkowania inwestycji:
ma doprowadzić do osiągnięcia mikroekonomicznych celów, zgodnie z zamierzeniami
- Krótkoterminowe- okres realizacji do 3 miesięcy, czas u\
ytkowania do 5 lat
inwestora
- Średnioterminowe- okres realizacji 3-12 miesięcy, cykl u\
ytkowania 5-10 lat
- Inwestycje dotyczące interesu publicznego- obejmują m.in. wydatki związane z
- Długoterminowe- okres realizacji powy\
ej 12 miesięcy, czas u\
ytkowania powy\
ej 10
ochroną środowiska naturalnego, tworzeniem funduszy słu\
ących finansowaniu badan
lat
Z uwagi na sposób wykonania mo\
na podzielić na:
3 4
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
- Realizowane przez obce jednostki- są to inwestycje zlecone, mamy tu do czynienia z Ró\
ne kategorie inwestycji:
większym przedsięwzięciem inwestycyjnym, które obejmuje swoim zasięgiem szereg - Inwestycje w zdolności
specjalistycznych robót, np. monta\
owych,
- Inwestycje w produktywność
- Realizowane we własnym zakresie- są to niewielkie zadania jakie przedsiębiorstwo
- Inwestycje w odtwarzanie
wykonuje przy pomocy własnych zespołów budowlano-monta\
owych
- Inwestycje brutto
Inwestycje mo\
emy podzielić równie\
w zale\
ności od uzyskanych efektów:
- Inwestycje netto
- Zwiększające wartość środków trwałych- obejmują one zarówno koszty bezpośrednie
- Inwestycje materialne
związane z wykonaniem lub nabyciem określonego obiektu majątku trwałego, jak
- Inwestycje niematerialne
równie\
koszty pośrednie (wspólne), które dotyczą więcej ni\
jednego obiektu  w
- Inwestycje bezpośrednie
przypadku zakupu lub wytworzenia większej liczby środków objętych jedną
- Inwestycje portfelowe
inwestycją
Inwestycje brutto- obejmują całość nakładów inwestycyjnych ponoszonych w gospodarce
- Zwiększające wartości niematerialne i prawne- zalicza się w przypadku gdy są one
zarówno na otworzenie zu\
ytej części majątku trwałego jak te\
na przyrost środków trwałych
finansowane łącznie ze środkami trwałymi, koszty nabycia praw majątkowych np.
Inwestycje netto- obejmują tylko te nakłady, które przynoszą przyrost majątku trwałego
patentów, projektów wynalazczych, znaków towarowych
ponad rozmiary ju\
istniejące
- Bez efektu gospodarczego- zalicza się tutaj koszty bezpośrednie i koszty pośrednie
Inwestycje infrastrukturalne- to nakłady inwestycyjne na wszelkiego rodzaju urządzenia
inwestycji, której realizację zaniechano, pomniejszono o wpływy uzyskane z
niezbędne do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania gospodarki. Inwestycje te dzielą się
likwidacji oraz wartość środków trwałych, przyjętych do eksploatacji przed jej
na nakłady inwestycyjne na infrastrukturę techniczną i infrastrukturę społeczną
zaniechaniem
Inwestycje innowacyjne- to nakłady słu\
ące modyfikacji dotychczas wytworzonych
Ze względu na obszar, w którym koncentrują się nakłady inwestycyjne wyró\
niamy:
wyrobów, udoskonaleniu istniejących technologii wytwarzania i systemów organizacji
- Inwestycje w badania i rozwój- ta grupa przedsięwzięć jest związana ze strategią
produkcji
produkcyjno-rynkową przedsiębiorstwa, zmierzająca do uzyskania przewagi
Inwestycje rozwojowe- to wydatki mające na celu zwiększenie szeroko rozumianego
konkurencyjnej, skupiają one nakłady na prace badawcze, projektowe, wdro\
eniowe
potencjału produkcyjnego w znaczeniu wydajność urządzeń technicznych
dotyczące unowocześnienia struktury produkcji i wprowadzenia na rynek nowych
Inwestycje strategiczne to nakłady o charakterze:
wyrobów
- Defensywnym- zmierzające do ochrony przedsiębiorstwa przed działaniem
- Inwestycje w technikę i technologię- są to nakłady związane z wymianą i
konkurencji lub przed niekorzystnymi warunkami narzucanymi przez dostawców
modernizacją maszyn i urządzeń technicznych oraz innych środków trwałych, dające
- Ofensywnym- mające na celu umocnienie pozycji firmy na rynku (np. tworzenie filii,
efekty po stronie kosztów produkcji oraz sprzyjające poprawie jakości i
wchodzenie w związki kooperacyjne)
nowoczesności wyrobów
- Defensywno-ofensywnym- realizujące poprzednio wymienione cele oraz
- Inwestycje w ochronę środowiska- przedsięwzięcia te podyktowane są głównie
umo\
liwiające prowadzenie własnych prac naukowo-badawczych
przesłankami ekologiczno-społecznymi
Przesłanki inwestowania w przedsiębiorstwach produkcyjnych dotyczą:
- Inwestycje w rynek- zaliczyć tu nale\
y nakłady na działalność marketingową np.
- Dochodów i produkcji
reklamę, rozwój sieci dystrybucji, rozwój zaplecza obsługowo-naprawczego
- Majątku trwałego
- Inwestycje w majątek finansowy
- Innych
5 6
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Cele inwestowania: Proces inwestycyjny- mo\
na zdefiniować jako całokształt czynności podejmowanych przez
- Wybrane przez przedsiębiorstwo przesłanki stają się celem inwestowania uczestniczące podmioty w realizacji określonej inwestycji. Obejmuje wiele czynności, składa
się na niego wiele zjawisk ekonomicznych, społecznych&
- Głównym celem inwestowania jest przetrwanie i rozwój przedsiębiorstwa
Fazy procesu inwestycyjnego
Po co inwestować?
Proces inwestycyjny składa się z 3 faz:
- Inwestowanie stwarza często okazje do wprowadzenia postępu technicznego
- Fazy przedinwestycyjnej (przygotowania)
- Inwestycje mogą równie\
słu\
yć zwiększeniu siły przedsiębiorstwa w stosunku do
- Fazy realizacji (inwestycyjna)
jego otoczenia
- Fazy operacyjnej (eksploatacyjnej)
- Inwestycje słu\
ą często zmianie specjalizacji firmy
FAZA PRZEDINWESTYCYJNA- przygotowania inwestycji do realizacji obejmuje wszystkie
- Inwestować mo\
emy tak\
e w celu zwiększenia płynności
prace od momentu ustalenia potrzeby i celowości podjęcia inwestycji do momentu
Podstawowym motywem anga\
owania kapitału pienię\
nego w inwestycje jest:
przystąpienia do jej realizacji. Dokonuje się tutaj analizy i oceny zasadności podjęcia
- konieczność rozwoju firmy wobec mo\
liwości utraty pozycji na rynku,
inwestycji. Za programowanie i sporządzenie planu finansowania inwestycji oraz selekcji
- dą\
enie do maksymalizacji wartości majątku, firmy,
wariantów formułuje się ostateczny projekt lub wersję techniczno-ekonomiczną projektu.
- posiadanie wolnych środków,
Faza przedinwestycyjna obejmuje w szczególności:
- dą\
enie do zwiększenia zakresu wpływów czy te\
zwiększenia presti\
u,
- Identyfikacje mo\
liwości inwestycyjnych (studium mo\
liwości)  określenie
- \
ądanie nowych produktów, nacisk odbiorców oraz konkurencji.
mo\
liwości inwestycyjnych lub specyfikacja projektów do dalszych badań
Struktura przedsięwzięcia inwestycyjnego:
- Określenie wariantów inwestycji i wstępna ich selekcja- przygotowanie bardziej
Przedsięwzięcie inwestycyjne
szczegółowych zało\
eń techniczno-ekonomicznych, które pozwolą na dokonanie
wstępnej selekcji wariantów inwestycji
Zadanie1 Zadanie2 Zadanie3 Zadanie4 Zadanie5
- Studium przedrealizacyjne- przygotowanie raportu będącego ostateczną wersją
projektu inwestycyjnego
Obiekt A Obiekt B Obiekt C
- Ocena i podjęcie decyzji- ostateczną weryfikacją oceny efektywności danego projektu
stanowiącą techniczną i ekonomiczną podstawę podjęcia decyzji o realizacji projektu
Przedsięwzięcie inwestycyjne- określamy jako kompleksowe zamierzenie rozwojowe firmy
Etapy fazy przedinwestycyjnej
skonkretyzowane, co do celu, zakresu rzeczowego, czasu i miejsca realizacji oraz
Faza ta dzieli się na dwa etapy: programowanie i projektowanie
przewidywanego okresu u\
ytkowania (np. rozbudowa przedsiębiorstwa, budowa nowego
Projekt inwestycji powinien określać prognozowane koszty jej realizacji, z
ródła pochodzenia
zakładu). Przedsięwzięcie inwestycyjne składa się z wielu zadań inwestycyjnych o ró\
nym
środków finansowych, zarówno własnych jak i z zewnątrz. Znajomość wielkości strumieni
charakterze i zakresie
pienię\
nych, które nale\
y przeznaczyć na finansowanie inwestycji. Umo\
liwia sporządzenie
Zadanie inwestycyjne- to część przedsięwzięcia inwestycyjnego, która mo\
e funkcjonować
planu ich finansowania, obejmującego harmonogram zapotrzebowania na środki finansowe,
niezale\
nie i zarazem przynosi konkretny wymierzony efekt produkcyjny bądz
usługowy.
oraz harmonogram spłaty zaciągniętych po\
yczek i kredytów.
Zadania inwestycyjne z kolei mo\
e składać się z obiektów inwestycyjnych.
Planowanie inwestycji- pozwala na racjonalne zarządzanie środkami publicznymi w sposób
Obiekt inwestycyjny  są to wyodrębnione pod względem techniczno-u\
ytkowym część
skoordynowany i zgodnie z planami rozwoju jednostki samorządu terytorialnego oraz stwarza
zadań, jak budynki, budowle, zespoły maszyn czy urządzeń, środki transportu, infrastruktura
warunki dla uaktywniania procesów pozyskiwania środków bud\
etowych
techniczna.
7 8
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
FAZA REALIZACYJNA- procesu trwa od momentu podjęcia decyzji inwestycyjnej do Cykl rzeczywisty- faktyczny czas trwania inwestycji
rozpoczęcia produkcji czy działalności. Ma na celu przygotowanie dokumentacji technicznej i Struktury w procesie inwestycyjnym
ekonomicznej realizowanej inwestycji W procesie inwestycyjnym mo\
emy wyró\
nić trzy struktury:
Fazy realizacji obejmuje następujące działania:
- Strukturę przedmiotową- składa się na nią zespół podejmowanych i podjętych
- Prowadzanie negocjacji i zawieranie kontraktów z wykonawcami robót, dostawcami przedsięwzięć inwestycyjnych w określonym czasie i obszarze, który tworzą
maszyn, urządzeń oraz z instytucjami finansowymi realizowane i podjęte zadania inwestycyjne o ró\
nej skali i przeznaczeniu.
- Przygotowanie ostatecznych planów technicznych projektów- wybór lokalizacji, - Strukturę czynnościową- tworzy ją zespół działań i związków zachodzących między
opracowanie planów in\
ynieryjnych, przygotowanie szczegółowych harmonogramów nimi, regulacji i prawidłowości kształtujących proces inwestycyjny.
prac i dostaw
- Strukturę podmiotową- obejmującą uczestników procesu inwestycyjnego takich jak
- Budowa inwestor, klient, developer, jednostki projektowe, geologiczne, geodezyjne, jednostki
wykonawstwa budowlanego, nadzór budowlany, dostawcy maszyn i urządzeń,
- Marketing przedprodukcyjny- promocję i reklamę przedprodukcyjną
instytucje zajmujące się problematyką prawną i finansową, instytucje reprezentujące
- Rekrutację i szkolenie pracowników
interes publiczny.
- Przyjęcie obiektu do eksploatacji i techniczny odbiór projektu
Uczestnicy procesu inwestycyjnego
W ramach etapu realizacji wyró\
niamy:
Inwestor bezpośredni- przeznacza on środki finansowe w wyniku ich wydatkowania
- Fazę przygotowania organizacyjnego robót
uzyskuje przyrost lub odtworzenie istniejących zasobów majątkowych.
- Fazę budowy
Inwestor pośredni- realizuje inwestycje nie we własnym imieniu ale w imieniu inwestora
- Fazę rozruchu
bezpośredniego, nie wydatkuje sam środków finansowych ale pobiera od inwestora
FAZA OPERACYJNO-EKSPLOATACYJNO  obejmuje wszystkie problemy związane z normalną
bezpośredniego  występuje najczęściej w sektorze publicznym.
działalnością przedsiębiorstwa (odnawianie, modernizacje, powiększenie majątku, działanie
Wyró\
niamy tak\
e:
restrukturyzacyjne, itp)
Developer- na własny koszt i na własne ryzyko podejmuje działalność inwestycyjną
Cykl inwestycyjny
(producent), swoim działaniem mogą obejmować cały proces inwestycyjny oraz prawne
Proces inwestycyjny realizowany jest w określonym cyklu inwestycyjnym, obejmującym
fragmenty tego procesu.
wszystkie prace składające się na wykonanie danego przedsięwzięcia inwestycyjnego
Zarządca przedsięwzięcia inwestycyjnego- organizuje proces inwestycyjny w imieniu, na
Cykl- to czas, związany z czynnościami, które są potrzebne na wykonanie przedsięwzięcia
koszt, ryzyko developera lub inwestora bezpośredniego. Zarządca jest podmiotem
inwestycyjnego
uprawniającym proces inwestycyjny gdy\
wynagrodzenie dla niego jest bardzo często
Rodzaje cykli inwestycyjnych
związane ze sprawnością przeprowadzania procesu inwestycyjnego.
Cykl brutto- czas obejmujący wszystkie czynności oraz uzasadnione i nieuzasadnione
Agencja rozwojowa- wykupują teren i przygotowują go pod inwestycje powodują
przestoje technologiczne
wyczyszczenie spraw własnościowych.
Cykl netto- to cykl brutto pomniejszony o nieuzasadnione przestoje
Przedsiębiorstwo budowlane, biura projektowe, geodezyjne- często spełniają funkcje
Cykl umowny-czyli czas realizacji inwestycji ustalony między partnerami procesu w
developerskie
przepisywanych przez nich umowach
Cykl wzorcowy- czas trwania realizacji dla pewnych grup inwestycyjnych ustalonych według
wzorów, które powstają na podstawie podobnych inwestycji
9 10
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
- Ujmować wszystkie nakłady inwestycyjne i korzyści w całym okresie realizacji i
Rachunek efektu przedsięwzięć inwestycyjnych funkcjonowania przedsięwzięcia
Rachunek efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych obejmuje przygotowanie danych i
- Być uniwersalnym (mo\
liwość stosowania do oceny wszystkich rodzajów i typów
sporządzenie oceny opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych, analizę poziomu ryzyka
przedsięwzięć inwestycyjnych)
związanego z ich realizacją oraz podjęcie na tej podstawie decyzji inwestycyjnej.
- Umo\
liwić zarówno bezwzględną jak i względną ocenę efektywności
Istota rachunku opłacalności inwestycji
Czynniki i zjawiska kształtujące współczesne metody oceny efektywności
Podstawą ka\
dej racjonalnej inwestycji powinna być zasada opłacalności inwestycji, zasada ta
przedsięwzięcia inwestycyjnego to:
wymaga zastosowanie takiego sposobu inwestowania, który umo\
liwia uzyskanie
- Wzrost znaczenia procesów inwestycyjnych i konieczność ich uwzględniania w
odpowiedniej relacji między osiągniętymi efektami a poniesionymi nakładami.
procesie oceny efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego
Ujęcie oceny przedsięwzięcia inwestycyjnego
- Wzrost poziomu i ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej
Ocena i analiza oceny przedsięwzięcia inwestycyjnego ma 2 ujęcia:
- Konieczność uwzględniania dominującego znaczenia skutków zewnętrznych
1) Pierwsze z nich jest podejściem indywidualnego inwestowania, który jest
przedsięwzięć inwestycyjnych dla gospodarki (np. w zakresie stanu środowiska
zainteresowany efektami przedsięwzięcia mającymi wpływ na jego pozycję
naturalnego) i staraniu o ich ujęcie w metodyce oceny efektywności
finansową (osiągamy zysk, czas zwrotu poniesionego kapitału)
- Internacjonalizację procesów inwestycyjnych i konieczność uwzględniania jej
2) Ujęcie drugie (społeczne)- to globalny zestaw efektów, takich jak tworzone miejsca
skutków w ocenie poszczególnych przedsięwzięć inwestycyjnych
pracy, dochody ludności i bud\
etu lokalnego, poprawa stanu środowiska itd. Efektami
- Kompleksowe programy inwestycyjne przygotowywane przez poszczególne podmioty
tymi są zainteresowani: politycy, rządy, samorządy lokalne.
gospodarcze (przedsiębiorstwo, rząd, władze lokalne) i potrzebę syntetycznej oceny
Zakres oceny efektywności inwestycji:
ich efektywności)
- Analizę i ocenę realności danego zamierzenia rozwojowego z punktu widzenia
- Analiza i ciągłe ró\
nicowanie się form inwestowania oraz konieczność dostosowania
warunków ograniczających o charakterze bilansowym
algorytmów
- Analizę porównawczą polegającą na porównaniu wskaz
ników techniczno-
Metoda to zespół charakterystycznych oryginalnych kryteriów i zasad prowadzenia oceny
ekonomicznych charakteryzujących dane zamierzenia rozwojowe z ich wartościami w
efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego. Szczegółowe algorytmy wykorzystywane w
krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo oraz najnowocześniejszymi rozwiązaniami
danej metodzie są określane jako techniki oceny : głównie w sytuacji wymagającej bardzo
własnymi
drobiazgowych sposobów wyliczania opłacalności przedsięwzięcia inwestycyjnego.
- Analiza finansowa polegająca na wykazaniu istnienia wystarczających z
ródeł
Procedury rachunku inwestycyjnego (termin u\
ywany zamiennie z pojęciem metody)
finansowania niezbędnych zarówno do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego jak
oznaczają sposób postępowania charakterystycznego dla określonej metody a pojęcie modele
i dla jego póz
niejszej eksploatacji
jest u\
ywane przy zało\
onych metodach rachunku efektywności (inwestycyjnego)
Warunki potrzebne aby rachunek efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego mo\
na
Nakłady i efekty w procesie inwestycyjnym
było uznać za skuteczne narzędzie bud\
etowania:
Przedsięwzięcia inwestycyjne przynoszą zazwyczaj ró\
norakie korzyści, z których tylko
- Powinien się on opierać na odpowiednich, zweryfikowanych zało\
eniach
część mo\
e być wyra\
ona wartościowo, bywa równie\
i tak \
e cały efekt inwestycji nie
teoretycznych
poddaje się kwantyfikacji.
- Właściwie odzwierciedlać rzeczywiste efekty ekonomiczne związane z realizacją
Nakłady i efekty związane z inwestycjami mo\
na podzielić na:
przedsięwzięcia inwestycyjnego
- Wymierne  to takie, które mo\
na wyrazić wartościowo
11 12
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
kwalifikacji kadr. Dokładność rachunku zale\
y od organizacji przeprowadzania tj.
- Niewymierne lub trudno wymierne  mo\
na je wyrazić liczbowo, ale nie mo\
na ich
wyrazić w jednostkach pienię\
nych technik obliczeniowych
Rodzaje rachunku efektywności ekonomicznej inwestycji
Elementy składowe oceny efektywności
kryterium: moment sporządzania:
Ocenę efektywności inwestycji nale\
y podzielić na 2 części:
- prospektywny
- Rachunkową  nazywaną rachunkiem efektywności ekonomicznej
- retrospektywny
- Opisową- dotyczy efektów niewymiernych. Część ta jest realizowana głownie poprzez
kryterium: cel:
ocenę jakościową opartą na opiniach ekspertów i doświadczeń zagranicznych
Rachunek efektywności ekonomicznej inwestycji- ogół obliczeń związanych z - bezwzględny (absolutny)
porównaniem efektów uzyskanych w okresie eksploatacji ze zrealizowanej inwestycji z
- względny (relatywny, porównawczy)
nakładami niezbędnymi do ich osiągnięcia
kryterium: sposób przeprowadzania:
Zasady sporządzania rachunku efektywności gospodarczej:
- rachunek wielowskaz
nikowy (wielokryteriowy, cząstkowy)
1. zasada uniwersalności postuluje stosowanie takich modeli rachunku efektywności,
- rachunek jednowskaz
nikowy (syntetyczny)
które bez zmian lub przy niewielkich tylko modyfikacjach mogłyby słu\
yć do oceny
Rachunek ekonomiczny prospektywny  rachunek opłacalności inwestycji prowadzony w
opłacalności ró\
nych przedsięwzięć, a co najwa\
niejsze powodowałoby dokonać
trybie ex- ante. Dotyczy rzeczywistości, której jeszcze nie było, która ma dopiero nastąpić.
zarówno bezwzględnej, jak i względnej oceny efektywności
Opiera się na danych liczbowych przewidywanych, których największą część nale\
y określić
2. zasada porównywalności nakładów i efektów mo\
na je rozpatrywać w dwóch
z taką dokładnością aby mo\
na było przyjmować je w rachunku jako znane i
aspektach: przedmiotowym i czasowym. Przedmiotowy  w rachunku bierzemy tylko
zdeterminowane.
te efekty, które są wynikiem poniesionych nakładów i tylko te nakłady, które są
Rachunek retrospektywny  rachunek opłacalności prowadzony w trybie ex-post. Odnosi
niezbędne dla uzyskania zało\
onych efektów. Czasowy  zarówno nakłady jak i
się do przeszłości, ma więc charakter porównawczy i analityczny. Powinien być sporządzony
efekty występują w ró\
nych, często odległych okresach, a ponadto jedne i drugie są
po zrealizowanej inwestycji, aby sprawdzić czy i w jakim stopniu przyjęte wcześniej
rozło\
one w czasie.
zało\
enia odpowiadają rzeczywistości. Jest on wa\
nym z
ródłem informacji, które mogą być
3. zasada kompleksowego ujęcia elementów rachunku- polega na uwzględnieniu
wykorzystywane w przyszłej działalności inwestycji.
wszystkich składników i efektów , które pozostają w jakimś związku z analizowaną
Rachunek inwestycyjny bezwzględny (absolutny)  pozwala na bezwzględną ocenę danego
decyzją inwestycyjną. Analizując inwestycje nale\
y pamiętać, \
e choć ka\
de
projektu, tzn. daje odpowiedzi na pytania, czy dany projekt inwestycyjny jest w świetle
przedsięwzięci inwestycyjne charakteryzuje się pewną samodzielnością to stanowi
przyjętych kryteriów oceny efektywny czy te\
nie i w związku z tym znajdujemy odpowiedz

ono element składowy większej całości
na pytanie, czy ów projekt mo\
e być przyjęty (dopuszczony) do realizacji, czy te\
nale\
y go
4. zasada przyrostowego ujęcia rachunku  do analizy efektywności nale\
y brać tylko
odrzucić.
te elementy, które pojawiły się w wyniku zrealizowania inwestycji
R  efekty N  nakłady
5. zasada obiektywizmu, dokładności, jednoznaczności rachunku  wymóg
R < N czyli R-N<0
jednoznaczności wyników oznacza ustalenie takiej procedury jego prowadzenia aby
R = N czyli R-N=0
uzyskane przy pomocy danej metody wyniki były takie same, niezale\
nie od tego, kto
R > N czyli R-N>0  mo\
emy przyjąć projekt do realizacji
ten rachunek sporządził. Wymóg ten pozostaje w ścisłym związku z zasadą
Rachunek inwestycyjny względny  pozwala na względną ocenę rozpatrywanych
obiektywności, dotyczy zwłaszcza danych liczbowych uwzględnionych w rachunku.
efektywnych projektów, tzn. daje odpowiedz
na pytanie, który spośród tych efektywnych
Obiektywizm w du\
ym stopniu zale\
y od istniejącego systemu informacji oraz
13 14
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
(dopuszczalnych) projektów jest, ze względu na przyjęte kryteria oceny najefektywniejszy, Rachunek ten, jakkolwiek nie pozwala na ujęcie tych cech przedsięwzięcia, których nie
czyli daje odpowiedz
na pytanie, jak realizować daną inwestycję. mo\
na wyrazić wartościowo, to zawiera podstawowe (najwa\
niejsze) składniki (przychody ze
Rachunek bezwzględny a rachunek względny sprzeda\
y, wydatki) i parametry (stopę dyskontową, okres budowy, eksploatacji) kształtujące
Główna ró\
nica między bezwzględnym a względnym rachunkiem efektywności polega na poziom efektywności inwestycji.
tym, \
e bezwzględny umo\
liwia podjęcie decyzji inwestycyjnej dotyczącej pojedynczych Ze względu na horyzont czasowy rachunek ekonomiczny dzieli się na:
przedsięwzięć inwestycyjnych, a rachunek względny pozwala wybrać najlepszy (projekt)
- Rachunek krótkookresowy (jednoroczny)  obejmuje w swej treści wielkości
spośród efektywnych.
jednoroczne lub przeciętne (średnie) z kilku lat
Metody bezwzględnej opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych.
- Rachunek długookresowy (wieloletni)  zawiera w swej treści wielkości dotyczące
Kryteria stosowane w klasyfikowaniu metod bezwzględnej oceny opłacalności przedsięwzięć
wielu lat.
inwestycyjnych:
Wyniki rachunku efektywności ekonomicznej umo\
liwia podmiotom gospodarczym
- uwzględniane w algorytmie zmienności wartości pieniądza w czasie
uzyskać odpowiedzi na pytania:
- ryzyko
- Czy opłaca się anga\
ować nakłady kapitałowe w dane przedsięwzięcie inwestycyjne
- zakres przeprowadzanej oceny opłacalności.
- Czy nie podejmować się jego realizacji
- Który spośród rozpatrywanych efektywnych wariantów jest najkorzystniejszy
Ze względu na formy konstrukcyjne (sposób przeprowadzania) rachunek ekonomiczny mo\
na
- Jaki wpływ będzie miało dane przedsięwzięcie na wyniki produkcyjne, ekonomiczne,
równie\
podzielić na:
ochronę środowiska i warunki pracy
- Rachunek wielokryteriowy (wielowskaz
nikowy)
- Czy i w jakiej skali istnieje mo\
liwość uzyskania kredytu inwestycyjnego i czy
- Rachunek syntetyczny (jednowskaz
nikowy)
istnieją mo\
liwości jego spłaty wraz z odsetkami w określonym czasie
Rachunek wielokryteriowy (wielowskaz
nikowy) zawiera większą liczbę oceny inwestycji.
- Jakie są mo\
liwości sprzeda\
y produktów po konkurencyjnych cenach
W rachunku tym wykorzystuje się takie kryteria oceny inwestycji: wydajność pracy,
- W jakim stopniu muszą być wykorzystane zdolności produkcyjne, zwłaszcza w
materiałochłonność, energiochłonność, rentowność produkcji, płynność finansową,
początkowym okresie eksploatacji projektowanego przedsięwzięcia rozwojowego, aby
obrotowość. Poszczególne kryteria pozwalają łącznie na wielostronną i pogłębioną ocenę
projekt nie przynosił strat.
inwestycji. Jednak\
e rachunek ten cechuje się podstawowym mankamentem polegającym na
Nakłady mo\
na podzielić na:
tym, \
e nie zapewnia on jednoznaczności oceny, gdy\
kształtowanie się poszczególnych
- Inwestycyjne
wskaz
ników mo\
e być ró\
nokierunkowe (np. wzrost wydajności pracy mo\
e spowodować
- Bie\
ące
zwiększenie..)
Nakłady inwestycyjne to wszelkie nakłady gotówkowe, często określane mianem
Rachunek syntetyczny (jednowskaz
nikowy) w przeciwieństwie do rachunku
inicjujących wydatków, umo\
liwiające podjęcie i zrealizowanie określonego przedsięwzięcia
wielokryteriowego pozwala na ocenę inwestycji za pomocą jednego lub kilku syntetycznych
(np. wybudowanie fabryki, zakupienie środka trwałego, przeprowadzenie badań naukowych i
wskaz
ników, jakimi mogą być:
ich wdro\
enie, wyposa\
enie firmy w rzeczowe środki trwałe). y
ródłem pokrycia tych
- Stopa zysku
nakładów są przede wszystkim środki własne uzupełniane często środkami obcymi
- Wartość nadwy\
ki brutto
(kredytami, po\
yczkami).
- Wartość zaktualizowana netto
Nakłady bie\
ące ponoszone są sukcesywnie w związku z eksploatacją nowo uruchamianych
- Wewnętrzna stopa zwrotu
zasobów powstałych w wyniku działalności inwestycyjnej. Wartościowy wymiar nakładów
15 16
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
bie\
ących to  w zale\
ności od szczegółowych form i metod rachunku efektywności  koszty Stopa dyskontowa
eksploatacji (koszty bie\
ące produkcji lub bie\
ące (operacyjne) wydatki pienię\
ne). r = KB*w1+KW*w2
Parametry rachunku efektywności ekonomicznej inwestycji: w1+w2=1
gdzie: KB  koszt kapitału obcego, KW  koszt własnego kapitału
- Okres obliczeniowy rachunku
w1  udział kapitału obcego, w2  udział kapitału własnego
- Stopa dyskontowa
Ceny
- Ceny
Z punktu widzenia wpływu ceny na poziom stopy dyskontowej mo\
na wyró\
nić:
Okres obliczeniowy (m) rachunku efektywności obejmuje okres budowy (b) i okres
- Ceny stałe
eksploatacji obiektu (n). Okres budowy wyznacza się najczęściej na podstawie
dotychczasowych doświadczeń, obejmujących normatywów cykli budowy, projektów - Ceny zmienne (prognozowane)
I tak:
organizacji robót budowlano-monta\
owych, stanowiących integralną część dokumentacji
1) Je\
eli wartość przepływów pienię\
nych netto lub innych podobnych kategorii
techniczno-ekonomicznej realizacji danego przedsięwzięcia. Z metodycznego punktu
ujmowane są w rachunku efektywności w cenach zmiennych, to korygować je nale\
y
widzenia kwestia o podstawowym znaczeniu jest w rachunku efektywności wyznaczenie
współczynnikami dyskontowymi obliczanymi wg stopy dyskontowej
granicy okresu eksploatacji
2) Je\
eli zaś wartości te ujmowane są w rachunku efektywności w cenach stałych, to
Współczynnik dyskontowy
korygować je nale\
y współczynnikami dyskontowymi obliczanymi wg stopy
Metoda dyskontowa słu\
y takiemu zmniejszeniu wartości przyszłych , by były porównywalne
dyskontowej, ale pomniejszonej o stopę inflacji.
z bie\
ącymi. Odbywa się to poprzez mno\
enie wartości pienię\
nych z kolejnych lat przez
współczynnik dyskontowy. Współczynnik dyskontowy wyra\
a się wzorem: Metody rachunku efektywności charakteryzuje się:
1 - Skonstruowaniem na określeniu indywidualnych korzyści inwestora
at= , gdzie r  stopa dyskontowa
(1+ r)t
- Tendencje do uproszczeń
- Uwzględnieniem w procesie wyboru nie tylko efektów wyra\
onych rachunkowo lecz
tak\
e kryteriów pozarachunkowych (psychologicznych i niemierzalnych).
Wśród metod wykorzystywanych na szczeblu mikroekonomicznym mo\
emy wyró\
nić
metody:
- Statyczne (zwane prostymi lub jednorocznymi)  oparte na relacji między nakładami i
efektami a czasem.
- Dynamiczne (nazywane rozwiniętymi lub dyskontowymi)  oparte na stopie
procentowej, ryzyku, inflacji
Statyczne metody oceny przedsięwzięć inwestycyjnych
- Statyczne metody oceny przedsięwzięć inwestycyjnych nazywane są równie\
metodami
prostymi lub niedyskontowymi). Są to metody, które w analizie efektywności inwestycji nie
uwzględniają zmiany wartości pieniądza w czasie.
Stopa dyskontowa jest miarą stosowanego oprocentowania kapitału, które co najmniej trzeba
- Statyczne metody oceny przedsięwzięć inwestycyjnych charakteryzują się prostotą, są
uzyskać, by zwrócić odsetki od kredytu lub zrównowa\
yć utracone odsetki od lokaty
nieskomplikowane pod względem obliczeniowym i łatwe w interpretacji.
alternatywnej.
17 18
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
- Cechą charakterystyczną metod statycznych jest ocena przedsięwzięć inwestycyjnych
- Analiza wra\
liwości
poprzez określenie relacji rocznych wpływów z inwestycji i całkowitych nominalnych Prosty okres zwrotu (Payback Period - PB) stanowi przedział czasu, w którym przychody
nakładów niezbędnych do jej realizacji.
netto ze zrealizowanej inwestycji. Jest więc liczba lat jaka jest niezbędna na odzyskiwanie
Cechy charakterystyczne metod statycznych: całkowitych nakładów poniesionych na inwestycję.
- Nie uwzględniają zmiennej wartości pieniądza w czasie Prosty okres zwrotu
1. Pojedynczy projekt inwestycyjny mo\
e zostać przyjęty do realizacji, je\
eli obliczony
- Proste pod względem obliczeniowym i łatwe w interpretacji
dla niego czas ze zrównania nakładów inwestycyjnych z nadwy\
kami finansowymi
- Dostarczają szybkich, aczkolwiek uproszczonych ocen
uzyskanymi w poszczególnych latach jest krótszy lub równy okresowi granicznemu
Zalety metod statycznych:
czyli okresowi jaki określił inwestor za dopuszczalny na zrealizowanie inwestycji.
- Prostota
2. Przypadku analizy kilku alternatywnych efektywnych projektów inwestycyjnych,
- A
atwość w u\
yciu
czyli takich, dla których okres zwrotu jest krótszy od okresu granicznego do realizacji
- Komunikatywność
przyjmuje się projekt charakteryzujący się najkrótszym okresem zwrotu.
- Jasność formuł
3. Nale\
y jednak zaznaczyć, \
e analiza efektywności inwestycji nie powinna być oparta
- Nie wymagają szczegółowych danych
wyłącznie na metodzie okresu zwrotu. Projekty uznane za efektywne w tej metodzie
- Przystępne dla szerokiego grona praktyków
powinny być poddane dalszej analizie przy wykorzystaniu innych metod rachunku
- Szybkość w dostarczaniu danych
efektywności inwestycji.
Wady metod statycznych:
Prosty okres zwrotu mo\
na obliczyć jako stosunek nakładów inwestycyjnych do rocznych
- Nieuwzględnianie rozkładu płatności w czasie
dochodów pienię\
nych i z inwestycji przy pomocy następującego wzoru:
- Niepewność co do uzyskanych przyszłych dochodów, które są jedynie wielkościami
PB = I/CF
oczekiwanymi
gdzie: PB  okres zwrotu nakładów, I - poniesione nakłady inwestycyjne
- Koszty niewykorzystania mo\
liwości związanych z wygenerowaniem przyszłych
CF  średnioroczna nadwy\
ka finansowa
dochodów
Powy\
szy wzór mo\
e być wykorzystywany do oceny przedsięwzięć inwestycyjnych tylko
- Dowolny sposób dobierania wartości granicznej
wtedy, gdy wpływy pienię\
ne ze zrealizowanego przedsięwzięcia są jednakowe w kolejnych
- Ignorowanie zmiennej wartości pieniądza w czasie
latach.
- Brak mo\
liwości porównania projektów o ró\
nych klasach ryzyka
Metoda okresu zwrotu nakładów jest jedną z najczęściej stosowanych metod oceny
- Nie uwzględnianie inflacji, która wpływa na zmniejszenie dochodów realnych.
efektywności inwestycji zaliczanych do gamy metod statycznych, czyli takich metod, które
Przesłanki do stosowania metod statycznych w ocenie projektów inwestycyjnych:
nie uwzględniają zmiany wartości pieniądza w czasie. Metoda ta nie analizuje rentowności
- Wstępna faza procesu przygotowania przedsięwzięcia
realizowanego projektu tylko określa czas niezbędny do odzyskania poniesionych nakładów.
- Przedsięwzięcie o stosunkowo krótkim ekonomicznym cyklu \
ycia
Czas niezbędny do odzyskania poniesionych nakładów określa się zazwyczaj od momentu
- Przedsięwzięcia o niewielkiej skali
zakończenia inwestycji (z analizy zwykle włącza się czas realizacji inwestycji) do momentu,
Najczęściej stosowane metody proste oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych:
kiedy suma dodatnich przepływów pienię\
nych zrówna się z suma nakładów inwestycyjnych.
- Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych
Czas odzyskania poniesionych nakładów to jedyne kryterium wykorzystywane do oceny
- Księgowa stopa zwrotu
poszczególnych projektów inwestycyjnych. W metodzie tej zakłada się, \
e im mniejsza
- Rachunek progów rentowności
wartość okresu zwrotu, czyli im krótszy czas zwrotu poniesionych nakładów tym lepiej.
19 20
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Wynika to z faktu, \
e krótszy okres zwrotu pozwala z jednej strony zmniejszyć ryzyko zwrotu na 3 lata. Na podstawie poni\
szych przepływów pienię\
nych dla rozwa\
anych
związane z realizowaną inwestycją, a z drugiej zaś strony zainwestować wcześniej zwrócone projektów określ, który powinien zostać przyjęty do realizacji.
środki w alternatywne przedsięwzięcia inwestycyjne. Tabela 1. Przepływy pienię\
ne dla przedsięwzięć inwestycyjnych A i B.
Koniec Przedsięwzięcie Przedsięwzięcie
roku inwestycyjne A inwestycyjne B
PB =I/CF
1 62000 48000
2 57000 57000
3 52000 64000
Oznaczenia:
4 52000 67000
PB  okres zwrotu nakładów
5 50000 69000
6 48000 67000
I  poniesione nakłady inwestycyjne
CF  średnioroczna nadwy\
ka finansowa
Tabela 2. Skumulowane przepływy pienię\
ne dla przedsięwzięć inwestycyjnych A i B.
" Powy\
szy wzór mo\
e być wykorzystywany do oceny przedsięwzięć inwestycyjnych
Koniec Przedsięwzięcie A Przedsięwzięcie B
tylko wtedy, gdy wpływy pienię\
ne ze zrealizowanego przedsięwzięcia są jednakowe
roku bie\
ące skumulowane bie\
ące skumulowane
0 -135000 -135000
w kolejnych latach.
1 62000 -73000 48000 -87000
PROSTY OKRES ZWROTU
2 57000 -16000 57000 -30000
3 52000 36000 64000 34000
Zadanie 1
4 52000 88000 67000 101000
" Firma kupiła maszynę produkcyjną za 25000 zł, a przewidywane wpływy pienię\
ne w
5 50000 138000 69000 170000
trakcie 8 lat u\
ytkowania maszyny wynoszą po 5000 zł. 6 48000 186000 67000 237000
" Zgodnie z formułą, okres zwrotu nakładów inwestycyjnych wynosi:
Okres zwrotu nakładów wyniesie:
PB = I/CF = 25000/5000 = 5 lat
" Przy realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego A:
Inwestycja ta zwróciłaby się po 5 latach.
| Kt | | -16000 |
Wzór na okres zwrotu dla inwestycji, w których występują niejednakowe wpływy pienię\
ne
PB = r(n-1) + = 2 + = 2,3lat
CFt 52000
| Kt |
w kolejnych latach ma następującą postać: PB = r(n-1) +
CFt
" Przy realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego B:
Oznaczenia:
| Kt | -30000 |
|
PB  okres zwrotu nakładów
PB = r(n-1) + = 2 + = 2,47lat
CFt 64000
r(n-1)  rok przed zakończeniem spłaty
Zalety prostego okresu zwrotu.
Kt  niepokryty koszt na początku roku, w którym następuje spłata
Do zalet metody prostego okresu zwrotu nakładów zaliczamy to, \
e:
CFt  nadwy\
ka finansowa w roku, w którym następuje spłata.
" Jest to metoda łatwa do obliczenia
Obliczanie wartości okresu zwrotu przy pomocy powy\
szego wzoru odbywa się poprzez
" Metoda ta daje obraz płynności realizowanej inwestycji
sumowanie wartości nadwy\
ek finansowych w kolejnych latach do momentu a\
nastąpi
" Metoda ta pozwala wyeliminować inwestycje o dłu\
szym okresie zwrotu.
zrównanie z nakładami.
Wady prostego okresu zwrotu.
Zadanie 2
Do wad metody okresu zwrotu nakładów zliczamy to, \
e:
Firma Alfa rozwa\
a przyjęcie do realizacji jedno z dwóch przedsięwzięć inwestycyjnych,
" Nie uwzględnia wpływu na inwestycje zmiany wartości pieniądza w czasie
których realizacja ma kosztować 135000 zł. Firma Alfa ustaliła graniczny poziom okresu
21 22
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
" Nie bierze pod uwagę wpływu ryzyka na realizację inwestycji Oznaczenia:
ARR  księgowa stopa zwrotu
" Ignoruje rozło\
enie w czasie ponoszonych kosztów i uzyskiwanych zysków
Zn  zysk netto
" W ocenie inwestycji nie uwzględnia się przepływów pienię\
nych jakie mają miejsce
po okresie zwrotu nakładów Zn - średnioroczny zysk netto
" Nie daje odpowiedzi na pytanie o rentowność inwestycji
I  całkowite nakłady inwestycyjne
" Nie nale\
y go stosować do oceny inwestycji w niepewnych i niestabilnych gałęziach
IW  nakłady własne
przemysłu podatnych na gwałtowne zmiany techniki.
O  roczne odsetki od kredytów
Księgowa stopa zwrotu.
Formuły ARRI i ARRII bazują na wielkościach rocznych. Punktem wyjścia przy ich
Według H. Johnsona: Księgowa stopa zwrotu jest drugą najstarszą metodą oceny
obliczaniu jest wybór pewnego normalnego, reprezentatywnego roku w okresie trwania
projektów inwestycyjnych. Podstawą obliczeń jest wpływ projektu na bilans przedsiębiorstwa
projektu inwestycyjnego. Dane dotyczące tego typowego roku powinny  w sposób
w postaci przyrostów ró\
nicowych, to jest zmiany wielkości zysku związanej realizacją
najbardziej pełny  charakteryzować cały okres funkcjonowania obiektu, cechujący się m.in.
danego projektu.
pełnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych. W praktyce, wybór takiego roku mo\
e
Księgowa stopa zwrotu (Accounting Rate of Return  ARR) stanowi procentowy stosunek
przysparzać problemy. Zarówno wielkość produkcji, jak i wysokość odsetek od zaciągniętych
przeciętnego zysku netto do wielkości nakładów inwestycyjnych. Mo\
na ją obliczyć przy
kredytów oraz przepisy podatkowe ulegają, bowiem zmianom w poszczególnych latach. Ze
wykorzystaniu następującego wzoru:
względu na te trudności, proponuje się przy obliczaniu księgowej stopy zwrotu wykorzystanie
Zn wielkości przeciętnych, uwzględnionych w formułach ARRIII i ARRIV.
ARR = 100
I
Pojedynczy projekt inwestycyjny mo\
e zostać przyjęty do realizacji, je\
eli obliczona dla
niego wartość księgowej stopy zwrotu jest wy\
sza od stopy granicznej.
Oznaczenia:
Natomiast w przypadku analizy kilku alternatywnych efektywnych projektów inwestycyjnych
ARR  księgowa stopa zwrotu
czyli takich, dla których wartość księgowej stopy zwrotu jest wy\
sza od stopy granicznej do
Zn  zysk netto
realizacji przyjmuje się projekt charakteryzujący się najwy\
szą wartością księgowej stopy
I  nakłady inwestycyjne
zwrotu
W zale\
nościom od sposobu obliczania wielkości występujących w liczniku i mianowniku
Zadanie 1
wzoru na księgową stopę zwrotu, mo\
na wyró\
nić kilka odmian księgowej stopy zwrotu, a
Projekt inwestycyjny wymaga poniesienia początkowych nakładów inwestycyjnych w kwocie
mianowicie:
5000 PLN. Projekt ten będzie generował zysk netto w kwocie 800 PLN w ka\
dym roku z
Zn + O
okresu \
ycia projektu oszacowanego na 8 lat. Obliczymy księgową stopę zwrotu.
ARRI = 100
I
Inwestor ustalił graniczną stopę zwrotu na poziomie kosztu kapitału niezbędnego
Zn
dofinansowania inwestycji w wysokości 12 %.
ARRII = 100
IW
Poniewa\
przewidywany zysk netto jest taki sam w ka\
dym roku w okresie \
ycia projektu, to
Zn
przeciętny roczny zysk netto będzie wynosił Zn = 800. Początkowe nakłady inwestycyjne
ARRIII = 100
I
zostały oszacowane na poziomie N=5000. Zatem księgowa stopa zwrotu wyniesie 16%, bo:
Zn
800
ARRIV = 100
ARR = = 0,16
I
5000
2
Zadanie 2
23 24
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Firma zamierza zrealizować pewną inwestycje. Do oceny przyjęto dwa projekty 25440 + 3200
ARR1 = 100 = 28,64%
100000
inwestycyjne. W obu przypadkach przewidywane nakłady wyniosą 100000 zł. Zgodnie z
25440
pierwszym projektem inwestycja będzie finansowana z kapitału zakładowego (własnego) w
ARR2 = 100 = 42,40%
60000
wysokości 60000 zł oraz z kredytu bankowego w kwocie 40000 zł. W przypadku realizacji
24630
drugiego projektu inwestycyjnego firma zaciągnie 20000 zł kredytu i zaanga\
uje 80000 zł
ARR3 = 100 = 24,63%
100000
kapitału własnego. Określona przez inwestora graniczna stopa rentowności wynosi 12%.
24630
ARR4 = 100 = 49,26%
Okres realizacji inwestycji wynosi  w obu przypadkach  1 rok (t=4), a eksploatacja obiektu
100000
przewidywana jest na 6 lat. Dane liczbowe niezbędne do obliczenia ró\
nych wariantów
2
księgowej stopy zwrotu zawiera tablica 1.
Zalety i wady metody księgowej stopy zwrotu.
Tablica 1.
Zalety Wady
" Jest prosta i zrozumiała " Nie uwzględnia zmienności wartości
Wyszczególnienie 1 2 3 4 5 6
pieniądza w czasie
" Ułatwia prowadzenie obliczeń 
Projekt inwestycyjny I
potrzebne informacje są zwykle " Przy jej obliczaniu bierze się pod
Przychody ze sprzeda\
y 143200 158400 162800 169600 172500 178800
dostępne. uwagę wartości nominalne
w zł 107400 116900 122100 12720 129400 134100
" Opiera się na zysku, jako mierniku
Koszty całkowite w tym: 13000 14200 14600 1490 13600 13200
korzyści netto przedsięwzięcia
- amortyzacja 5600 4800 4000 320 2400 1600
inwestycyjnego
Odsetki 35800 39600 43700 4240 43100 44700
" Na jej podstawi nie mo\
na zbudować
Zysk brutto 14320 15840 1628 1596 17240 17880
obiektywnego bezwzględnego
Podatek dochodowy
kryterium decyzyjnego (wymaga
(40% zysk netto) 21480 23750 24420 2544 25860 26820
arbitralnego i obiektywnego ustalenia
Zysk netto
wartości granicznej stopy zwrotu
Obliczenia związanymi z poszczególnymi wariantami księgowej stopy zwrotu:
" Nie mo\
na jej stosować dla
" Dla II projektu inwestycyjnego:
przedsięwzięć inwestycyjnych
cechujących się ró\
nym poziomem
26880 +1926
ARR1 = 100 = 28,80%
ryzyka.
100000
Analiza progu rentowności
26880
ARR2 = 100 = 33,60% Analiza progu rentowności jest jednym z narzędzi badania relacji między zmianami
80000
produkcji a zmianami kosztów i ich wpływu na wynik finansowy a tym samy, na opłacalność.
26620
ARR3 = 100 = 26,62%
Nazwana jest tak\
e analizą produktu krytycznego (Break Even Point Anylysis BEP).
100000
Punkt, w którym realizowane przychody ze sprzeda\
y dokładnie pokrywają poniesione koszty
26620
ARR4 = 100 = 53,24%
nosi nazwę progu rentowności.
100000
2
Firma osiąga zatem próg rentowności, gdy rentowność sprzeda\
y jest równa zero (nie osiąga
" Dla projektu I:
ani zysku, ani nie ponosi te\
straty)
Zq
Stałe koszty produkcji
Zn =
N
Koszty stałe są niezale\
ne od wielkości produkcji (np. amortyzacja budynków fabrycznych,
21480 + 23760 + 24420 + 25440 + 25860 + 26820
płace kierownictwa, opłaty za dzier\
awę samochodów dostawczych, koszty leasingu,
Zn = = 24630
6
materiały biurowe, itd)
" Dla I projektu inwestycyjnego:
Zmienne koszty produkcji
25 26
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Koszty zmienne zmieniają się, gdy ulega zmianie wielkość produkcji (np. koszty materiałów Próg rentowności to taka wielkość produkcji, przy której wszystkie koszty produkcji zostaną
bezpośrednich, surowców, materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej, energii pokryte przez przychody ze sprzeda\
y, a więc:
zu\
ytej do produkcji) P=K Cj * X = S + Zj * X
2 sposoby wyznaczania progu rentowności Próg rentowności w ujęciu ilościowym BEP1
1. metoda równań matematycznych BEP1 = X = S / Cj - Zj
2. metoda graficzna Próg rentowności BEP1 przedstawia wielkość produkcji równą wielkości sprzeda\
y
Zało\
enia upraszczające: (wyra\
oną ilościowo), dla której przychody ze sprzeda\
y zrównają się z poniesionymi
kosztami operacyjnymi
- wielkość produkcji wytworzonej w badanym okresie jest równa ilości produkcji
sprzedanej Próg rentowności w ujęciu wartościowym BEP2
BEP2 = BEP1 *Cj = (S / Cj - Zj) * Cj
- koszty stałe produkcji są jednakowe dla ka\
dej wielkości produkcji
Próg rentowności w ujęciu wartościowym pozwala określić wielkość przychodów ze
- całkowite koszty zmienne są proporcjonalne do rozmiarów produkcji, a jednostkowe
sprzeda\
y BEP2 , dla której nastąpi jej zrównanie z poniesionymi kosztami operacyjnymi.
koszty zmienne kształtują się na tym samym poziomie
Próg rentowności w ujęciu procentowym BEP3
- jednostkowa cena sprzeda\
y poszczególnych wyrobów nie zmienia się w czasie lub
BEP3 = BEP1 / Pm * 100%
wraz ze zmianą skali produkcji w badanym okresie
Określa jaki jest stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej lub stopień zaspokojenia
- poziom jednostkowych kosztów zmiennych i stałych kosztów produkcji nie zmienia
przewidywanego popytu
się w całym badanym okresie.
Zysk operacyjny
Porównanie wartości sprzeda\
y i kosztów całkowitych umo\
liwia ponadto ustalenie
Obliczenia pomocnicze
przewidywanego poziomu zysku z pełnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnej
Przychody ze sprzeda\
y
(Zo). Wielkość tą obliczamy według wzoru:
P = Cj * X
Zo = P  K stąd: Zo= Cj * X - (S + Zj * X)
P- całkowite przychody ze sprzeda\
y
Próg rentowności Zadanie 1
Cj- jednostkowa cena sprzeda\
y
W przedsiębiorstwie jest wytwarzany wyrób A, którego jednostkowe koszty zmienne
X- wielkość produkcji
wynoszą 7,50zł/szt. Koszty stałe kształtują się na poziomie 70 tys. zł rocznie. Ustalono, \
e
Koszty całkowite
przy cenie 10zł/szt. przewidywany popyt na ten wyrób wyniesie 80000szt w ciągu roku.
K = Z + S
Nale\
y przeprowadzić analizę progu rentowności dla tego przedsiębiorstwa.
K  koszty całkowite
1. W ujęciu ilościowym próg rentowności wnosi:
Z  koszty zmienne
BEP1=70000 / (10-7,5) = 28 000szt.
S  koszty stałe
2. W ujęciu wartościowym wielkość progu rentowności wynosi:
Koszty zmienne
BEP2 = 28 000* 10 = 280 000zł
Z = Zj * X
3. Próg rentowności jako stopień zaspokojenia przewidywanego popytu (procentowo) wynosi:
Zj  jednostkowe koszty zmienne
Wb = 28 000 / 80 000 * 100% = 35%
Próg rentowności
Analiza wra\
liwości polega na przedstawieniu efektywności projektu inwestycyjnego w
zale\
ności od zmiany kluczowych dla projektu czynników i zało\
eń ekonomicznych. Analiza
27 28
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
ta polega na zbadaniu kilku głównych czynników charakteryzujących projekt m.in. są to:
- Jednorazowo mo\
emy zmienić tylko jeden z czynników, gdy\
w przeciwnym razie
poziom przychodów ze sprzeda\
y, dynamika wzrostu przychodów, mar\
a operacyjna, koszt nie poznamy wpływu poszczególnych wartości na wynik końcowy
kapitału czy poziom kosztów operacyjnych. Wynik takiego badania pomaga zarządzającym
- Uproszczone, często nie odpowiadające rzeczywistości zało\
enie o niezmienności
podjąć decyzje bądz
dokonać rekalkulacji projektu inwestycyjnego. W wyniku zastosowania
pozostałych zmiennych, nie będących przedmiotem analizy
tej analizy poznaje się stopień wra\
liwości projektu na zmianę warunków finansowania, na
- Brak mo\
liwości określenia wartości prawdopodobieństwa wystąpienia określonych
zmianę poziomu przychodów oraz zmianę innych zało\
onych elementów. Dzięki temu mo\
na
zmian danych zmiennych
poznać potencjalne zagro\
enie dla wykonalności projektu i ewentualnie przygotować na ich
Zalety analizy wra\
liwości:
pojawienie się.
- Słu\
y do identyfikowania ryzyka wskazując obszary, które powinny być
Graniczny poziom jednostkowej ceny sprzeda\
y
przedmiotem głębszej analizy
Graniczny poziom oznacza, \
e przy maksymalnej zdolności produkcji (np. zało\
onej
- Jest u\
yteczna w przypadku przedsięwzięć rozwojowych
wielkości sprzeda\
y, pełnym efektywnym popycie) i określonym poziomie innych
- Jej wyniki mo\
na wykorzystać w innych metodach analizy ryzyka
czynników, zagwarantuje się jedynie osiągnięcie progu rentowności.
- Umo\
liwia określenie tzw. marginesów bezpieczeństwa
Graniczny poziom jednostkowej ceny sprzeda\
y mo\
na przedstawić na podstawie formuły:
Margines bezpieczeństwa projektu inwestycyjnego, rozpatrywany w kategorii jednostkowej
Cjmin= (Zj * X + S) / X = Zj + S / X
ceny sprzeda\
y określa następująca formuła
gdzie: Cjmin  graniczny poziom jednostkowej ceny sprzeda\
y
Mc = (Cj - Cjmin) / Cj * 100%
X  zakładana wielkość sprzeda\
y
Cjmin - graniczny poziom jednostkowej ceny sprzeda\
y
Przykład:
Margines bezpieczeństwa projektu inwestycyjnego, rozpatrywany w kategorii poziomu
Koszty stałe pewnej inwestycji wynoszą 12000zł. Jednostkowe koszty zmienne wynoszą 6zł,
jednostkowego kosztu zmiennego produkcji, przedstawia równanie:
a prognozowana wielkość produkcji 2500szt. Ile powinna wynosić min cena sprzeda\
y?
Mz = (Zjmax - Zj) / Zj * 100%
Graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych, określa równanie:
Zjmax  graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych
Cjmin= (Zj * X + S) / X = Zj + S / X
Przykład
A więc: Cjmin=6 + 12 000 / 2 500 = 10,80zł
Dokonać analizy progu rentowności i wra\
liwości projektu inwestycyjnego dysponując
Graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych
poni\
szymi danymi:
Zjmax = (Cj * X - S) / X = Cj  S / X
- Popyt na wyrób, przy cenie 80zł, szacowany jest na 15000 sztuk rocznie,
gdzie: Zjmax  graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych
- Jednostkowe koszty zmienne wynoszą 40zł/szt. a koszty stałe  90000 rocznie
Przykład:
- Przewiduje się, \
e w wyniku zmian warunków rynkowych konieczne będzie  dla
Realizacja przedsięwzięcia inwestycyjnego pozwala sprzedać 1500szt. wyboru rocznie po
utrzymania popytu na dotychczasowym poziomie  obni\
enie ceny 0 15%
cenie 1200zł za sztukę. Koszty powinny się ukształtować na poziomie 81000zł rocznie. Jaki
- Przewiduje się, \
e wzrosną równie\
jednostkowe koszty zmienne o 18%
powinien być graniczny poziom kosztów zmiennych tego przedsięwzięcia?
BEP ilościowo:
Zjmax = 1200  81000 / 1800 = 1155zł
BEP1= 90000/(80-40)=2250szt.
Graniczny poziom jednostkowy kosztów zmiennych powinien być ukształtowany na
BEP wartościowo:
poziomie 1155zł.
BEP2 = (90000 / (80-40)) * 80 = 180 000szt
Wady analizy wra\
liwości
Zysk operacyjny przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych wynosi (w zł):
- Prezentuje wyniki bez korelacji z prawdopodobieństwem zajścia danego zdarzenia
29 30
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Zo=15 000 * (80-40)  9 000= 510 000zł
- Im wy\
szy jest margines bezpieczeństwa, tym mniejsze jest ryzyko projektu
Graniczny poziom jednostkowej ceny sprzeda\
y: inwestycyjnego
Cjmin= (40*15 000+ 90 000) / 150 000 = 46zł
Dynamiczne metody oceny projektów inwestycyjnych
Graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych:
Metody dyskontowe
Zjmax= (80 * 15 000  90 000) / 15 000 = 74zł
Dynamiczne metody oceny projektów inwestycyjnych (nazywane inaczej rozwinięte lub
Margines bezpieczeństwa z uwagi na jednostkową cenę sprzeda\
y:
wielo-okresowe) w przeciwieństwie do metod statycznych uwzględniają nieregularne wpływy
Mc = ((80 - 46) / 80) * 100% = 42,5%
i wydatki pienię\
ne, jakie inwestor ponosi w związku z projektem inwestycyjnym. Bardziej
Margines bezpieczeństwa ze względu na jednostkowy koszt zmienny:
poprawnie obrazują one efektywność inwestycji, ale ich stosowanie wymaga ju\
znajomości
Mz = ((74  40) / 40) * 100% = 85%
wiedzy ekonomicznej, dokładniejszych danych o projekcie, wielu obliczeń pomocniczych.
Próg rentowności badanego przedsięwzięcia po przewidywanym pogorszeniu się warunków
Celowi temu słu\
y dyskontowanie pozwalające na sprowadzenie nakładów i efektów
funkcjonowania firmy realizującej projekt inwestycyjny (obni\
ka ceny do 68zł oraz wzrost
realizowanych w ró\
nych okresach czasu. Dlatego te\
dynamiczne metody oceny projektów
jednostkowych kosztów zmiennych do 47,20zł) w poszczególnych ujęciach wynoszą: inwestycyjnych noszą nazwę metod dyskontowych.
BEP ilościowo:
Do podstawowych metod dynamicznych zaliczamy:
BEP1= 90 000 / (68-47,20) = 4327 sztuk
- Metoda NPV (metoda wartości zaktualizowanej netto)
BEP wartościowo:
- Metoda IRR (wewnętrznej stopy zwrotu)
BEP procentowo:
- Metoda MIRR (wewnętrznej zmodyfikowanej stopy zwrotu)
Graniczny poziom jednostkowej ceny sprzeda\
y:
- Metoda PI (wskaz
nik rentowności)
Cjmin= (47,2 * 15 000 + 90 000) / 15 000 = 53,20
Metoda NPV
Graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych:
NPV- wartość zaktualizowana netto danego przedsięwzięcia określana jest jako wartość
Zjmax= (68 * 15 000  90 000) / 15 000 = 62zł
otrzymana przez zdyskontowanie, oddzielnie dla ka\
dego roku, ró\
nicy pomiędzy
Margines bezpieczeństwa z uwagi na jednostkową cenę sprzeda\
y:
przychodami oraz wydatkami pienię\
nymi przez cały okres istnienia projektu (przy
Mc = ((68-53,20) / 68) * 100% =21,76%
określonym poziomie stopy dyskontowej). Ró\
nica dyskontowa jest zazwyczaj na moment, w
Margines bezpieczeństwa ze względu na jednostkowy koszt zmienny
którym przewidziane jest rozpoczęcie prac nad projektem.
Mz= ((62  40) / 40) * 100% = 55%
Wartość NPV oblicza się z poni\
szego wzoru:
Na podstawie otrzymanych wyników mo\
na stwierdzić, \
e realizacja rozpatrywanego
n
NCFt
NPV=
"
projektu inwestycyjnego będzie dla przedsiębiorstwa opłacalna, nawet po pogorszeniu się
(1+ r)t
t=0
sytuacji firmy.
gdzie: NPV  jest wartością zaktualizowaną netto,
Ogólne wnioski
NCFt- przepływy pienię\
ne netto w kolejnych okresach,
- Wysoki poziom progu rentowności nie jest wskazany
r  stopa procentowa
- Im wy\
szy jest poziom kosztów stałych, tym wy\
szy jest próg rentowności
1
- współczynnik dyskontujący dla kolejnych lat okresu obliczeniowego dla t= 0,1,2,..n
- Im wy\
sza jest ró\
nica między jednostkową cena sprzeda\
y, a jednostkowym (1+ r)t
kosztem zmiennym, tym ni\
szy jest próg rentowności
31 32
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
W literaturze mo\
emy spotkać tak\
e inne równania dotyczące wartości zaktualizowanej netto. w2  udział kapitału własnego (netto) w finansowaniu inwestycji
Jeśli nakłady inwestycyjne są ponoszone w kolejnych latach okresu obliczeniowego to NPV Z równania wynika, i\
koszt u\
ycia kapitału (w rachunku dyskontowym jest uto\
samiany ze
obliczamy w następujący sposób: stopą dyskontową) jest średnią arytmetyczną wa\
ona kosztu zaanga\
owania kredytów
n
bankowych oraz kosztu u\
ycia kapitału netto (kapitału własnego).
CFt n Nt
NPV = -
" "
(1+ r)t (1+ r)t
t=0 t=0 Z kolei koszt u\
ycia kredytów bankowych określony jest przez bankową stopę procentową (i)
CFt- oznacza przepływy pienię\
ne związane z funkcjonowaniem przedsięwzięcia (bez oraz stopę podatku dochodowego (Pd), podatek dochodowy jest uwzględniany przy kalkulacji
nakładów inwestycyjnych) w kolejnych latach okresu obliczeniowego, kosztów kapitału, poniewa\
odsetki płacone od zaciągniętych kredytów pomniejszają
Nt- nakłady inwestycyjne w kolejnych latach okresu obliczeniowego. podstawę opodatkowania. Przy obliczeniu kosztów u\
ycia kredytów pomocny będzie nam
Jeśli całość nakładów inwestycyjnych jest ponoszona w roku t=0, korzystamy z następującej następujący wzór:
formuły: Kb = i (1- Pd)
n
Kb  koszt u\
ycia bankowych kredytów kapitałowych
CFt
NPV = - N
"
(1+ r)t
t=0 i  bankowa stopa procentowa (jeśli inwestor korzysta z kredytów o zrównowa\
onej stopie
procentowej nale\
y uwzględnić średnią wa\
oną stopę procentową)
N  globalne nakłady inwestycyjne
Pd- stopa podatku dochodowego
Wa\
nym dla analizy wartości NPV jest ustalenie kosztów u\
ycia kapitału. We wszystkich
W praktyce, do kosztu zaanga\
owania własnych środków (kapitału netto) dodaje się kilka
metodach dynamicznych, równie\
i w tej koszt u\
ycia kapitału stanowi jednocześnie stopę
punktów procentowych, które odzwierciedlają ryzyko związane z realizacją danego
dyskontową.
przedsięwzięcia inwestycyjnego. Poziom ryzyka szacuje się przede wszystkim na podstawie
Dla analizy NPV wa\
ne są następujące prawidłowości:
subiektywnego odczucia inwestora, dla którego zamierzona inwestycja jest mniej lub bardziej
1. NPV >= 0  kiedy przedsięwzięcie mo\
na traktować jako opłacalne i podjąć decyzję o jego
pewna.
rozpoczęciu, dodatnia stopa oznacza bowiem, \
e stopa rentowności danego projektu jest
wy\
sza od stopy granicznej, określonej przez przyjętą w rachunku stopę procentową. Zadanie1
W 2007r. rozwa\
ana jest celowość podjęcie przedsięwzięcia inwestycyjnego polegająca na
2. NPV =< 0  świadczy natomiast o ni\
szej od granicznej stopie rentowności projektu, a
budowie obiektu produkcyjnego o docelowej zdolności wytwórczej 400 sztuk wyrobów
zatem o nieopłacalności tego projektu, co wyklucza jego rozpoczęcie.
rocznie. Okres budowy obiektu ma trwać 2 lata (poczynając od 2009r), a okres eksploatacji
3. Wa\
nym dla analizy wartości NPV jest ustalenie kosztów u\
ycia kapitału. W metodzie tej,
pięć kolejnych lat. Nakłady inwestycyjne w okresie budowy będą wynosić: w 2008r. na
podobnie jak we wszystkich metodach dynamicznych, koszt u\
ycia kapitału stanowi
roboty budowlano-monta\
owe 30000zł, a w 2009r  30000zł. Środki finansowe na roboty
jednocześnie stopę dyskontową.
pochodzić będą w 40% z zasobów własnych inwestora, a w 60% z kredytów bankowych
Ustalenie kosztu u\
ycia kapitału jest sprawą indywidualną osoby prowadzącej rachunek
(stopa oprocentowania kredytu bankowego wynosi 39%). Z tytułu ryzyka związanego z
opłacalności danego przedsięwzięcia inwestycyjnego. W jego ustaleniu pomocny jest nam
realizacją inwestycji, inwestor zamierza podwy\
szyć koszt u\
ycia kapitału o 2%, a koszt
następujący wzór:
u\
ycia kapitału własnego (bez ryzyka) oszacowano na 32.
r = Kb*w1+Kw*w2 w1+w2 = 1
Tabelka
r  koszt u\
ycia kapitału (stopa dyskontowa)
Lata Wydatki na Wydatki związane z Przychody ze Nadwy\
ka
Kb  koszt u\
ycia kredytów bankowych
inwestycje w zł produkcją w zł sprzeda\
y w zł finansowa w zł
Kw- koszt u\
ycia kapitałów własnych (normatywna stopa zwrotu kapitału netto) (Cash flow)
2008 30 000 -30 000
w1- udział kredytów bankowych w ogólnych środkach finansowych przeznaczonych na
2009 30 000 -30 000
2010 500 10 500 10 000
finansowanie inwestycji
33 34
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
2011 500 13 000 12 500 5 2 500 0,4190 1 047,00 4 700 0,4190 1 969,50
2012 500 13 500 13 000 6 1 500 0,3521 528,20 4 200 0,3521 1 478,90
2013 500 13 300 12 800 7 2 000 0,2959 591,80 1 700 0,2959 503,00
2014 500 12 400 11 900 Razem X X 3 756,10 X X 1 587,80
Razem 60 000 2 500 62 700 200
Obydwa projekty inwestycyjne generują dodatnią nadwy\
kę finansową. Jednak\
e nadwy\
ka
ta jest znacznie wy\
sza w przypadku projektu A. Ponadto, projekt ten wymaga mniejszych 
Wykorzystując kryterium NPV mo\
na ocenić czy przedsięwzięcie inwestycyjne jest
w porównaniu z projektem B  nakładów inwestycyjnych. Do realizacji nale\
y więc przyjąć
opłacalne. Aby dokonać oceny opłacalności omawianego przedsięwzięcia nale\
y najpierw
projekt A.
ustalić koszt u\
ycia kapitału, który następnie będzie wykorzystywany, jako stopa dyskontowa
Wewnętrzna stopa zwrotu IRR
przy obliczaniu wartości zaktualizowanej netto (NPV).
Wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rote of Return -IRR) podobnie jak kryterium NPV 
W tym celu skorzystamy z następującego wzoru:
jest metodą uwzględniającą zmianę wartości pieniądza w czasie przy podejmowaniu decyzji
r = Kb * w1 + Kw * w2
w1 + w2 = 1 inwestycyjnych. Reprezentuje ona rzeczywistą stopę dochodu uzyskiwaną z inwestycji w
ciągu jej całego \
ycia ekonomicznego. O ile przy obliczaniu wartości bie\
ącej netto (NPV)
Po podstawieniu otrzymujemy:
stopa dyskontowa była wielkością określaną a badanie polegało na sprawdzeniu czy projekt
r = 0,39(1-0,4)*0,6+0,34*0,4=0,2764=27,64%
posiada dodatnią wartość NPV (dla tej stopy procentowej), dla której NPV będzie równe zero
Obliczone dla tej stopy dyskontowej współczynniki dyskontujące dla kolejnych lat okresu
(przy danym okresie trwania projektu i znanych przepływach pienię\
nych), czyli:
obliczeniowego oraz zdyskontowane wartości przepływów pienię\
nych przedstawia poni\
sza
IRR = NPV = 0
tabela
Wzór na wewnętrzną stopę zwrotu (IRR)
T NFCt
1 NCFt
(1+ 0,2764)t Aby wyznaczyć wartość wewnętrznej stopy zwrotu nale\
y rozwiązać następujące równanie:
(1+ 0,2764)t
0 -30 000 1,0000 -30 000
n
NCFt
1 -30 000 0,7835 -23 503
= 0
"
2 10 000 0,6138 6 134 (1+ IRR)t
t=0
3 12 500 0,4809 6 038
4 13 000 0,3767 4 905 gdzie: NCFt  wielkość przepływów pienię\
nych netto w badanym roku
5 12 800 0,2952 3 786
IRR  wewnętrzna stopa zwrotu
6 11 900 0,2313 2 754
Razem X X -29 886
n  liczba lat \
ycia ekonomicznego projektu
Metoda NVP  zadanie 2
Zasady obliczania wartości IRR
Firma, której koszt kapitału wynosi 19% rozwa\
a dwa projekty inwestycyjne A i B.
Procedura ustalenia wartości IRR obejmuje wówczas kilka etapów. W pierwszej kolejności
Przewidywane przepływy pienię\
ne projektów przedstawiają się następująco (w zł):
nale\
y ustalić przepływy pienię\
ne netto w kolejnych latach realizacji i funkcjonowania
t 0 1 2 3 4 5 6 7
analizowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Z kolei wybiera się  metodą prób i błędów
Projekt A -5500 1500 2500 4500 3500 2500 1500 2000
Projekt B -9500 - 3500 4500 4000 4700 4200 1700  dwie wielkości stopy procentowej (r1 oraz r2) takie, przy których:
- Obliczona na podstawie r1 wartość NPV jest zbli\
ona do zera, ale jest dodatnia
Projekt A Projekt B
- Obliczona na podstawie r2 wartość NPV jest zbli\
ona do zera, ale jest ujemna.
1 NCFr 1 NCFr
T NCFt NCFt
Dla wyznaczenia konkretnej wartości wewnętrznej stopy zwrotu (IRR) wykorzystuje się
(1+ 0,19)t (1+ 0,19)t
(1+ 0,19)t (1+ 0,19)t
poni\
szą formułę:
0 -5 500 1,0000 -5 500,00 - 9 500 1,0000 -9 500,00
1 1 500 0,8403 1 260,50 - 0,8403 -
PV (r2 - r1)
2 2 500 0,7061 1 412,40 3 500 0,7061 2 471,50
IRR=r1+
3 4 500 0,5934 2 760,30 4 500 0,5934 2 670,30
PV + NV
4 3 500 0,4986 1 745,30 4 000 0,4986 1 994,60
35 36
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
przepływy finansowe netto z tej działalności wynosiły 8 000zł, a po drugim 10 000zł. Nie spełniło to
gdzie: IRR  wewnętrzna stopa zwrotu
jednak oczekiwań przedsiębiorcy. Po drugim roku funkcjonowania firmy sprzedał samochód za
r1  poziom stopy procentowej, przy którym NPV>0
12 000zł i zakończył działalność. Jaka była wewnętrzna stopa zwrotu omawianego przedsięwzięcia?
r2- poziom stopy procentowej, przy którym NPV<0
Czy przedsięwzięcie było opłacalne, je\
eli przykładowo oprocentowanie lokat bankowych w okresie
PV  poziom NPV obliczony na podstawie r1
działalności firmy były na poziomie 24%?
NV  poziom NPV obliczony na podstawie r2
Wewnętrzną stopę zwrotu IRR obliczmy korzystając z równania:
Metoda IRR  uwaga.
8000 10000 +12000
Poziom wewnętrznej stopy procentowej jest tym dokładniejszy, im mniejsza jest ró\
nica 22 000= +
1+ IRR (1+ IRR)2
pomiędzy r2 i r1. Ró\
nica ta nie powinna być w zasadzie większa ni\
1%. Wynika to z faktu,
Korzystamy z metody podstawieni i za 1+IRR podstawiamy x. otrzymujemy:
i\
w rzeczywistości zale\
ność pomiędzy poziomem stopy procentowej, a NPV nie ma
8000 22000
22 000= +
charakteru liniowego. Zachowanie ok. 1 % ró\
nicy stóp procentowych sprawia, i\
popełniony
x x2
błąd mo\
na uznać za istotny.
Mno\
ymy obustronnie równanie przez x2
Zalety metod IRR
22 000x2 - 8 000x - 22 000 = 0
- Uwzględnia wartość pieniądza w czasie,
Pierwiastek tego równania jest poszukiwaną wewnętrzną stopą zwrotu, a więc:
- Uwzględnia teorię kosztów alternatywnych,
" = b2 - 4ac
- Mo\
liwe jest porównanie z kosztem pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwo, " = (-8)2 - 4 * 22* (-22)
" = 64 +1936
- Mo\
liwość uwzględnienia ryzyka w rozwa\
aniach dotyczących efektywności
" = 2000
inwestycji,
" = 44,72
- Wykorzystanie danych z rachunku wyników,
Następnie korzystamy ze wzoru:
- Mo\
liwość wykorzystania danych z istniejących prognoz i analiz,
- b - " - b + "
- Mo\
e posłu\
yć do porównania efektywności dwóch projektów inwestycyjnych, jest
x1 = x2=
2a 2a
swoistą stopą zwrotu z projektu inwestycyjnego.
Po podstawieniu otrzymujemy:
Wady metody IRR
- (-8) - 44,72
- Niemo\
ność zastosowania w przypadku wektora Cash flow bez ujemnego wpływu x1 = =(-0,834)
2 * 22
nakładów inwestycyjnych,
- (-8) + 44,72
x2 = = 1,20
- Je\
eli wektor Cash flow jest zmienny w okresie analizy, tj. zmienia się z dodatniego na
2 * 22
ujemny, uzyskany w wyniku analizy wynik IRR mo\
e być niejednoznaczny,
Następnie wracamy do podstawienia x = 1+IRR
- Trudności z prognozowaniem przyszłych przepływów pienię\
nych,
Przekształcając go otrzymujemy:
- Brak mo\
liwości wprowadzenia elementów ryzyka,
IRR = x1 -1 IRR = x2-1
- Zało\
enie, \
e dodatnie przepływy pienię\
ne są reinwestowane wg tej samej stopy
Za x1 i x2 podstawiamy obliczone wcześniej wartości:
procentowej.
IRR = (-0,834) - 1 i IRR =1,20  1 = 0,20
Metoda IRR  zadanie 1
IRR = (-1,834) i IRR = 0,20
Pewien przedsiębiorca postanowił zało\
yć firmę transportową. W tym celu nabył samochód
Z podanych wartości wybieramy tę większą od zera IRR=0,20
dostawczy za 22 000zł i rozpoczął działalność. Po pierwszym roku działalności stwierdził, i\

Metoda IRR  zadanie 2
37 38
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Oznacza to, \
e wewnętrzna stopa tego przedsięwzięcia wynosi 20%. Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu  MIRR
Biorąc pod uwagę, \
e oprocentowanie lokat bankowych w okresie działalności firmy W ocenie projektów inwestycyjnych znaczenie ma problematyka uwzględniania
przewozowej było równe 24%, to mo\
emy stwierdzić, i\
rozpatrywane przedsięwzięcie przewidywanej stopy reinwestycji . Stopa reinwenstycji  to stopa procentowa informująca o
inwestycyjne było nieopłacalne. (Aby mo\
na było je uznać za opłacalne, to oprocentowanie poziomie rentowności osiągniętej z tytułu bie\
ącego inwestowania osiąganych przez firmę
lokat w okresie działalności firmy musiałoby być ni\
sze ni\
wewnętrzna stopa zwrotu tego dodatnich przepływów pienię\
nych (zysków). Stopa zwrotu uzyskiwana z tytułu reinwestycji
projektu). Bankowe oprocentowanie stanowi tutaj alternatywny koszt u\
ycia kapitału jest zazwyczaj ró\
na od wewnętrznej stopy zwrotu projektu. Stąd te\
nosi nazwę
Rok Przepływy Współczynnik NPV dodatnia Współczynnik NPV ujemna w
zmodyfikowanej stopy zwrotu (Modified Internal rate on Return - MIRR).
pienię\
ne netto dyskontujący w zł dyskontujący zł
Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu to taka wartość stopy dyskontowej, która
w zł dla r1 = 17% dla r2 = 18%
0 -33 000 1.00000 -33 000,00 1,00000 -33 000,00
zrównuje zaktualizowaną wartość końcową dodatnich przepływów pienię\
nych z wartością
1 -50 000 0,85470 -45 735,00 0,84746 -42 373,00
2 -3 550 0,73051 -3 908,23 0,71819 -3 842,32
bie\
ącą ujemnych przepływów pienię\
nych, czyli:
3 17 550 0,62437 10 9573,69 0,60863 10 681,46
4 22 400 0,53365 11 953,76 0,51579 11 553,70
n
COFt n CIFt (1+ r)n-1
5 32 700 0,45611 14 914,80 0,43711 14 293,50
=
" "
6 35 000 0,38984 13 644,40 0,37043 12 965,05 (1+ r)t t=o (1+ MIRR)n
t=0
7 11 400 0,33320 3 798,48 0,31393 3 578,80
8 21 400 0,28478 6 094,29 0,26604 5 693,26 COFt  ujemne przepływy pienię\
ne w roku t
9 21 400 0,24341 5 208,97 0,22546 4 824,84
CIFt  dodatnie przepływy pienię\
ne w roku t
10 21 400 0,20804 4 452,97 0,19107 4 088,90
11 56 400 0,17781 10 028,48 0,16192 9 132,29
r  stopa dyskontowa stosowana przez inwestora (koszt kapitału)
Razem 151 300 X 1 409,70 X -2 403,52
Z przeprowadzonych obliczeń wynika, \
e poszukiwana wewnętrzna stopa zwrotu znajduje się
n  okres obliczeniowy (w latach) będący sumą okresu budowy (ponoszenia) nakładów i
pomiędzy 17% a 18%.
okresu osiągania dodatnich przepływów pienię\
nych.
Następnie korzystając ze wzoru:
Stopa reinwestycji to stopa procentowa informująca o poziomie rentowności osiągniętej z
PV * (r2 - r1) tytułu bie\
ącego inwestowania osiągniętych przez firmę zysków (dodatnich przepływów
IRR = r1+
PV + NV
pienię\
nych).
Lewa strona równania określa bie\
ącą (zaktualizowaną) wartość ujemnych przepływów
Obliczmy wartość wewnętrznej stopy zwrotu. Po podstawieniu otrzymujemy:
pienię\
nych kapitałowych, obliczoną przy stopie dyskontowej równej kosztowi kapitału
1409,70* (18 -17)
IRR = 17+ = 17,37%
1409,70 + 2403,52
inwestora. Licznik prawej strony równości określa natomiast wartość przyszłą (na koniec
Uwagi do stosowania metody IRR ostatniego okresu obliczeniowego) dodatnich przepływów pienię\
nych otrzymaną przy
zało\
eniu, \
e będą one reinwestowane po koszcie kapitału (r).
- Obliczoną wartość IRR porównuje się ze stopą procentową  r , wyra\
ającą koszt
Formułę określającą sposób obliczenia zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu
kapitału wykorzystanego do sfinansowania przedsięwzięcia i równocześnie zastosowaną
otrzymujemy z przekształcenia powy\
szego wzoru.
do obliczeń NPV, a więc:
n
o Jeśli IRR >= r  przedsięwzięcie jest akceptowane
n
(1+ r)n-1
"CIFt
o Jeśli IRR < r  przedsięwzięcie jest odrzucone.
t=0
MIRR = -1
n
COFt
Spełnienie nierówności IRR e" r oznacza, \
e przedsięwzięcie mo\
e być zaakceptowane, gdy\

n
"
(1+ r)t
t=0
stopa procentowa uzyskana z zaanga\
owanego kapitału jest wy\
sza od kosztu pozyskania
Projekt inwestycyjny przyjmuje się do realizacji, gdy zmodyfikowana wewnętrzna stopa
tego kapitału. To oznacza, \
e przedsięwzięcie mo\
e być zaakceptowane, gdy\
koszt kapitału
zwrotu przewy\
sza koszt kapitału, czyli MIRR > r. W przypadku stosowania zmodyfikowanej
jest ni\
szy od IRR wyra\
ającej maksymalną stopę procentową, którą mo\
na zapłacić za
wewnętrznej stopy zwrotu do wyboru jednego spośród kilku dostępnych projektów wybiera
zgromadzony kapitał do sfinansowania przedsięwzięcia.
39 40
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
się ten, którego wartość MIRR jest największa. Oczywistym jest, \
e wyboru nale\
y
- pozwala określić graniczną stopę zwrotu, która mo\
e być bezpośrednio porównywalna z
dokonywać ze zbioru tych projektów, których wartość MIRR jest większa od kosztu kapitału kosztem kapitału
Metoda MIRR, a metoda IRR
- pozwala zbudować obiektywne kryterium decyzyjne dla bezwzględnej decyzji
Metoda zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu eliminuje się istotne wady IRR (metoda
inwestycyjnej
wewnętrznej stopy zwrotu)  pozwala szacować wszystkie rodzaje przedsięwzięć
- uwzględnia w bezwzględnej ocenie opłacalności korzyści netto z całego cyklu \
ycia
inwestycyjnych (typowych, typowych odwrotnych i nietypowych), nietypowych dzięki
przedsięwzięcia inwestycyjnego
zastosowaniu właściwej stopy reinwestycji i właściwej stopy dyskontowej uwzględnia proces
- mo\
e być stosowana do szacowania bezwzględnej opłacalności przedsięwzięcia
reinwestycji dodatnich przepływów pienię\
nych netto. W wypadku nietypowych
inwestycyjnego w sytuacji, gdy nie jest jeszcze znana stopa dyskontowa
przedsięwzięć inwestycyjnych jest jednak konieczna odpowiednia modyfikacja dotycząca
- nie wymaga przyjęcia zało\
enia o równości stopy reinwestycji dodatnich przepływów
reinwestowania dodatnich przepływów pienię\
nych netto (reinwestowanie na ostatni okres
pienię\
nych netto i wewnętrznej stopy zwrotu.
przed wystąpieniem kolejnych ujemnych przepływów pienię\
nych netto) oraz dyskontowania
Wady metody MIRR:
ujemnych przepływów pienię\
nych netto (dyskontowanie wszystkich przepływów
- nie spełnia zasady addytywności: (MIRRa + IRRb)#MIRRa+b
pienię\
nych z całego ekonomicznego cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego).
- trudności w formułowaniu bezwzględnego kryterium decyzyjnego ze zmianą w czasie
Zasady granicznej stopy zwrotu
stopą dyskontową (więcej ni\
jedna wartość stopy granicznej).
- Bezwzględne kryterium decyzyjne (odnoszące się do granicznej stopy zwrotu kgr) dla
Metoda MIRR  zadanie 1.
typowych przedsięwzięć inwestycyjnych mo\
e przyjąć postać:
Inwestor zamierza zrealizować jedno z dwóch przedsięwzięć rozwojowych, z którymi
o kgr < MIRR  przedsięwzięcie inwestycyjne jest opłacalne (mo\
na je
związane są następujące przepływy pienię\
ne netto:
realizować),
Rok (t) Przepływy pienię\
ne (w zł) projektów inwestycyjnych
o kgr = MIRR  przedsięwzięcie inwestycyjne jest naturalne (mo\
na je
A B
Wpływy (CIFt) Wydatki (COFt) Saldo Wpływy (CIFt) Wydatki (COFt) Saldo
realizować),
(CFt) (CFt)
o kgr > MIRR  przedsięwzięcie inwestycyjne jest nieopłacalne (nale\
y je
0 0 50000 -50000 0 50000 -50000
odrzucić).
1 28000 0 28000 37000 0 37000
Wzajemne relacje między metodą MIRR, a metodą IRR.
2 43000 0 43000 44000 0 44000
We wzajemnych relacjach między metodą IRR, a metodą MIRR mogą wystąpić trzy
3 54000 0 54000 46000 0 46000
sytuacje modelowe: 4 58000 0 58000 49000 0 49000
" 183000 50000 130000 176000 50000 126000
- stopa reinwestycji = wewnętrznej stopie zwrotu, wówczas MIRR = IRR
Wiadomo ponadto, i\
graniczny koszt kapitału inwestora wynosi 12%. Zakłada się, i\

- stopa reinwestycji > wewnętrznej stopie zwrotu, wówczas MIRR > IRR
inwestowanie uzyskiwanych przepływów pienię\
nych zapewni corocznie rentowność na
- stopa reinwestycji < wewnętrznej stopie zwrotu, wówczas MIRR < IRR
poziomie 18%. Dokonać wyboru projektu w oparciu o zmodyfikowaną wewnętrzną stopę
Zalety metody MIRR:
zwrotu.
- korzyść netto jest wyra\
ona przez przepływ pienię\
ny netto
Obliczania dotyczące zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu dla obydwu
- jest prosta w interpretacji (efekt psychologiczny związany z preferowaniem mierników
rozpatrywanych projektów inwestycyjnych wygodnie jest przeprowadzić w tablicy:
opłacalności wyra\
onych procentowo)
Rok (t) Projekt A Projekt B
- zawiera informacje o poziomie marginesu bezpieczeństwa (MIRR- kgr)
licznik mianownik licznik mianownik
41 42
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
n
CIFt(1+0,18)4-t COFt(1+0,18)t CIFt(1+0,18)4-t COFt(1+0,18)t
CIFt
"
0 0 50000 0 50000
(1+ r)t
t=0
PI =
n
1 46004,90 0 60792,11 0 COFt
"
2 59873,20 0 61265,60 0 (1+ r)t
t=0
3 63720,00 0 54280,00 0
Wskaz
nik ten wykorzystywany jest zwłaszcza wtedy, gdy mamy dokonać wyboru jednego
4 58000,00 0 49000,00 0
spośród kilku projektów inwestycyjnych przy ograniczonych mo\
liwościach finansowych.
" 227598,1 50000 225337,71 50000
Oczywistym jest te\
tak\
e, i\
wskaz
nik ten mo\
e być liczony dla projektów inwestycyjnych,
Projekt B licznik:
których wartość NPV jest dodatnia, gdy\
ujemna wartość obecna netto od razu eliminuje
Wzór: CIFt(1+0,18)4-t
projekt inwestycyjny.
Rok 0: 0*(1 + 0,18)4 = 0
Bezwzględne kryterium decyzyjne oparte na metodzie wskaz
nika rentowności mo\
na
Rok 1: 37000*(1 + 0,18)4-1 = 60792,11
wyrazić w następujący sposób:
Rok 2: 44000*(1 + 0,18)4-2 = 61265,60
" PI > 1 przedsięwzięcie inwestycyjne jest opłacalne (mo\
na je realizować)
Rok 3: 46000*(1 + 0,18)4-3 = 54280,00
" PI = 1 przedsięwzięcie inwestycyjne jest neutralne (mo\
na je realizować)
Rok 4: 49000*(1 + 0,18)4-4 = 49000,00
" PI < 1 przedsięwzięcie inwestycyjne jest nieopłacalne (nale\
y je odrzucić).
Suma: 225337,71
Zalety metody PI:
Projekt B mianownik:
" Korzyści netto są wyra\
one przepływami pienię\
nymi netto
Wzór: COFt(1+0,18)t
" Uwzględnia zmienność wartości pieniądza w czasie
50000
Rok 0: = 50000
(1+ 0,18)0 " Bezwzględne kryterium decyzyjne jest spójne z bezwzględnym kryterium opartym na
metodzie NPV
0
Rok 1: = 0
(1+ 0,18)1
" Jest prosta w interpretacji
" Uwzględnia w bezwzględnej ocenie opłacalności korzyści netto z całego
0
Rok 2: = 0
(1+ 0,18)2
ekonomicznego cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego
0 " Niesie informacje o marginesie opłacalności
Rok 3: = 0
(1+ 0,18)3
" Jest miara relatywna (bardziej intuicyjny sposób określa opłacalności przedsięwzięć
0
inwestycyjnych), a nie bezwzględna jak NPV.
Rok 4: = 0
(1+ 0,18)4
Wady metody PI:
Suma: 50000
" Trudności z wyborem właściwego poziomu stopy dyskontowej
4
225337,71
" Zakłada płaską krzywą rentowności
MIRRB = -1 = 0,457 = 45,7%
4
50000
" Zakłada równie\
stopy dyskontowe oraz stopy reinwestycji dodatnich przepływów
Wskaz
nik rentowności PI
pienię\
nych netto (problem reinwestycji).
Wskaz
nik rentowności zwany równie\
wskaz
nikiem zyskowności jest ilorazem sumy
Metoda PI  zadanie 1
zdyskontowanych dodatnich przepływów pienię\
nych do sumy zdyskontowanych ujemnych
Firma przygotowała na najbli\
szy rok 3 projekty inwestycyjne. Oszacowane strumienie
przelewów pienię\
nych. Obrazuje to wzór:
przepływów pienię\
nych netto poszczególnych projektów przedstawiają się następująco:
43 44
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Rok (t) Przepływy pienię\
ne w zł dla projektów
Rok 2: (1 + 0,16)2 = 1,3456
A B C
Rok 3: (1 + 0,16)3 = 1,56089
0 -700 -500 -600
Rok 4: (1 + 0,16)4 = 1,81064
1 200 150 300
Rok 5: (1 + 0,16)5 = 2,10034
2 250 240 200
Obliczenia NPV projekt A:
3 200 300 200
- 700
4 250 300 300
Rok 0: = -500 Suma ujemnych 700
1
5 50 200 200
" 250 690 600
Udziałowcy oczekują minimalnej stopy zwrotu w wysokości 16%. Które z projektów
200
Rok 1: = 172,41
1,16
powinny być przyjęte do realizacji, jeśli wiadomo, \
e firma mo\
e zainwestować tylko 1000
zł?
250
Rok 2: = 185,79
1,3456
W celu wybrania najbardziej opłacalnego pod względem ekonomicznym wariantu nale\
y
najpierw obliczyć NPV. Na jej podstawie mo\
na wyeliminować te warianty, dla których NPV 200
Rok 3: = 128,13 Suma dodatnich 648,21
1,56089
jest ujemna. Dla pozostałych obliczamy wskaz
niki rentowności. Wybieramy ten, który jest
250
najwy\
szy. NPV obliczamy przy zastosowaniu stopy procentowej 16%.Oblicznia zawiera
Rok 4: = 138,07
1,81064
tabela:
50
Rok (t) Współczynnik Przepływy pienię\
ne w zł dla projektów
Rok 5: = 23,81
2,10034
i A B C
dyskontujące
Przepływy NPV Przepływy NPV Przepływy NPV
(1 + r)t
pienię\
ne pienię\
ne pienię\
ne
Obliczenia NPV projekt C:
0 1,00000 -700 -700,00 -500 -500,00 -600 -600,00
- 600
Rok 0: = -600 Suma ujemnych 600
1 1,16000 200 172,41 150 129,31 300 258,62
1
2 1,34560 250 185,79 240 178,36 200 148,63
3 1,56089 200 128,13 300 192,20 200 128,13
4 1,81064 250 138,07 300 165,69 300 165,69
300
5 2,100034 50 23,81 200 95,22 200 95,22
Rok 1: = 258,62
1,16
" X 250 648,21 690 760,78 600 796,29
Wartość zaktualizowaną netto oblicza się zgodnie z formułą:
200
Rok 2: = 148,63
n
1,3456
NCFt
NPV =
"
(1+ r)t
t=0 200
Rok 3: = 128,13 Suma dodatnich 769,29
1,56089
gdzie: NPV  jest wartością zaktualizowaną netto
300
NCFt  przepływem pienię\
nym netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego
Rok 4: = 165,69
1,81064
r  poziomem stopy procentowej
200
Rok 0: (1 + 0,16)0 = 1
Rok 5: = 95,22
2,10034
Rok 1: (1 + 0,16)1 = 1,16
45 46
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Obliczenia NPV projekt B: - To sytuacja gdy co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany,
- 500 ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia.
Rok 0: = -500 Suma ujemnych 500
1
Istota niepewności
150
Niepewność to pojęcie z zakresu teorii decyzji, oznaczające sytuacje, w której wybranie
Rok 1: = 129,31
1,16
danego wariantu pociąga za sobą mo\
liwości wystąpienia ró\
nych konsekwencji, nie znamy
240
jednak prawdopodobieństwa wystąpienia ró\
nych mo\
liwości. Formalnie, decyzjami
Rok 2: = 178,36
1,3456
podejmowanymi w warunkach niepewności nazywamy taką klasę problemów decyzyjnych, w
300
Rok 3: = 192,20 Suma dodatnich 760,78 której dla przynajmniej jednej decyzji nie jest znany rozkład prawdopodobieństwa
1,56089
konsekwencji.
300
Rok 4: = 165,69
Ryzyko a niepewność
1,81064
Niepewność występuje wówczas, kiedy nie mo\
na zidentyfikować wszystkich mo\
liwości
200
Rok 5: = 95,22
(alternatywnych) przyszłych poziomów rozwa\
anych kategorii (parametrów przedsięwzięcia
2,10034
inwestycyjnego, przychodów ze sprzeda\
y, kosztów eksploatacji).
Ryzyko i niepewność nie są więc kategoriami to\
samymi, dotyczą bowiem chronologicznie
648,21
PI = 0,926
A następujących po sobie faz tego samego procesu decyzyjnego.
700
Niepewność i ryzyko w ocenie efektywności ekonomicznej inwestycji.
796,29
PIC = = 1,327
W ocenie efektywności ekonomicznej inwestycji niepewność i ryzyko są funkcją dwóch grup
600
czynników:
Najwy\
szy poziom wskaz
nika rentowności charakteryzuje się projekt B. Powinien on zostać
- Liczby i jakości informacji, którymi dysponuje inwestor
zrealizowany, jako pierwszy. Nale\
y zwrócić uwagę, \
e wskaz
nik NPV dla projektu B nie ma
najwy\
szej, wartości. - Zmienności warunków realizacji i eksploatacji inwestycji
Ryzyko inwestycyjne Niepewność i ryzyko w ocenie efektywności ekonomicznej inwestycji
Definicja ryzyka Ryzyko i niepewność trzeba rozpatrywać, uwzględniając następujące fakty:
Termin ryzyka pochodzi od starowłoskiego risicare co oznacza odwa\
yć się. W tym
- Niepewność ma wymiar informacyjny, a jej przyczyną jest bariera dostępu do
znaczeniu ryzyko nale\
y uto\
samiać z wolnym wyborem a nie nieuchronnym informacji lub niewiarygodność uzyskanych informacji; nie mo\
na ustalić
przeznaczeniem. W rozwoju teorii i praktyce pojęcie ryzyka ma charakter wieloaspektowy i prawdopodobieństwa wystąpienia mo\
liwych przepływów pienię\
nych i oczekiwanych
wieloznaczny. Nale\
y je odró\
nić od pojęcia niepewności. A. H. Willet pierwszy dostrzegł te wyników inwestowania.
ró\
nice stwierdzając, \
e ryzyko jest zjawiskiem obiektywnym skorelowanym z subiektywną
- Ryzyko ma wymiar finansowy, poniewa\
mo\
na dokonać jego pomiaru; dotyczy to
niepewnością wystąpienia niepo\
ądanego zdarzenia.
sytuacji gdy istnieją dostępne informacje umo\
liwiające ocenę mo\
liwych strat i zysków
Ryzyko w ocenie efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego
związanych z danym projektem inwestycyjnym, czyli oczekiwanych skutków
Ryzyko:
przyszłych decyzji.
- Mo\
liwość, prawdopodobieństwo, \
e coś się nie uda, przedsięwzięcie, którego wynik
Wa\
ną cechą niepewności i ryzyka jest ich dynamiczny i ekonomiczny charakter.
jest nieznany, niepewny, problematyczny; odwa\
enie się na takie niebezpieczeństwo
Wyra\
a się to w następujących faktach:
47 48
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
" Niepewność i ryzyko są bezpośrednio związane z czasem  wzrastają wraz z
wydłu\
eniem horyzontu czasowego inwestycji, czyli wraz z zaanga\
owaniem
kapitału.
" Niepewność i ryzyko są ściśle powiązane ze stopą zwrotu, poniewa\
mają wpływ na
strumienie przepływu środków pienię\
nych w inwestowaniu i na zmienność wartości
pieniądza w czasie; prawdopodobieństwo osiągnięcia innej stopy zwrotu wartości
oczekiwanej wzrasta wraz z upływem czasu
" Inwestor podejmujący decyzje inwestycyjną związaną z większym ryzykiem mo\
e
więcej zyskać lub więcej stracić ni\
w przypadku decyzji charakteryzującej się
mniejszym ryzykiem, istnieje, zatem problem wyboru między ryzykiem, a dochodami
y
ródłem ryzyka tych decyzji są trzy grupy czynników
z posiadanych aktywów oraz problem dywersyfikacji ryzyka
- Makrogospodarcze (globalne)- związane z globalizacją procesów gospodarczych oraz
" Ryzyko ma swoją cenę, która zale\
y od rodzajów ryzyka i metod jej ustalania; z uwagi
analizą ogólnogospodarczą kraju i stosunków międzynarodowych i dotyczy stanu
na tę cenę mówimy o inwestycjach mniej lub bardziej bezpiecznych, czyli o
gospodarki (recesji, koniunktura), produktu krajowego brutto i popytu krajowego,
mniejszym lub większym ryzyku; ceną ryzyka mo\
e być stopa procentowa wyra\
ająca
inflacji, polityki monetarnej, (pienię\
no- kredytowo- walutowej) , polityki celnej;
poniesione ryzyko w zamian za odpowiedni dochód z tytułu udostępnienia osiągniętej
- Mezogospodarcze  są związane z analizą sektorową, mający specyficzny charakter z
nadwy\
ki kapitału.
punktu widzenia zagro\
eń dla potencjalnego inwestora lokującego swój kapitał w
Czynniki stwarzające niepewność w procesach inwestycyjnych
danym sektorze. Wa\
ne są tutaj analiza konkurencji wewnątrz sektorowej, stopnia
- Egzogeniczne w stosunku do inwestora (na które nie ma wpływu, z którymi musi się
innowacyjności, kapitałochłonności sektora oraz jego mobilności (szanse wejścia i
jednak liczyć, które nale\
y uwzględniać w ocenie realnej efektywności inwestycji),
wyjścia, dywersyfikacja produkcji),
- Endogeniczne (takie na kształtowanie, których ma lub będzie miał wpływ inwestor,
- Mikrogospodarcze  grupę tych czynników określa się na podstawie analizy sytuacyjno-
które mo\
na dostosować do jego oczekiwań i potrzeb poprzez aktywną działalność).
finansowej przedsiębiorstwa (głównie wobec dostawców, odbiorców i instytucji
y
ródła ryzyka projektów inwestycyjnych
finansowych).
Decyzje inwestycyjne są podejmowane na podstawie wyniku rachunku ekonomicznego, przy
Czynniki ryzyka powodzenia inwestycji
uwzględnianiu analizy zró\
nicowanego otoczenia gospodarczego.
- Rynkowe (błędny szacunek, zmienność
y
ródła i rodzaje ryzyka w ocenie projektu inwestycyjnego.
r y n e k
popytu i cen wyrobów firmy, zmiany cen
surowców i półfabrykatów, nowi
p o l i t y k a r y z y k o t e c h n i k a
konkurenci itp.)
- Polityczne (polityka społeczno-
p r z y r o d a
gospodarcza rządu, sytuacja
międzynarodowa, stan koniunktury światowej, stosunki walutowe, itp.)
- Techniczne (zawodność maszyn i urządzeń, trudności w opanowaniu nowych technologii
itp.)
- Losowe (długotrwałe zmiany klimatyczne i inne zjawiska przyrodnicze)
49 50
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
" Ryzyko ma swoją cenę wyra\
oną premią za ryzyko, która zale\
y od rodzajów ryzyka
Czynniki kształtujące ryzyko towarzyszącemu danemu przedsięwzięciu inwestycyjnemu oraz od
Czynniki obni\
ające ryzyko: prawdopodobieństwa ich wystąpienia (aspekt ekonomiczny).
- Wzrost wielkości dochodu narodowego Wa\
nym zagadnieniem dotyczącym ryzyka przedsięwzięć inwestycyjnych są płaszczyzny
- Wzrost poziomu exportu jego występowania, a zwłaszcza trzy z nich, które są związane z wzajemną relacją między
poziomem ryzyka przedsięwzięcia inwestycyjnego a:
- Wzrost produkcji przemysłowej
- Długością cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego
- Wzrost popytu na ofertę przedsiębiorstw produkcyjnych
- Faza cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego
- Spadek cen nośników energii
- Rodzajem przedsięwzięcia inwestycyjnego.
- Spadek poziomu inwestycji
Poziom ryzyka a długość cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego
- Obni\
ki podatków i rozwój systemu ulg inwestycyjnych
Wraz z wydłu\
eniem cyklu \
ycia, w którym przedsięwzięcie inwestycyjne generuje koszty
Czynniki zwiększające ryzyko:
netto, wzrasta tak\
e poziom ryzyka związany z ich osiągnięciem. Zjawisko to mo\
na
- Spadek dochodu narodowego
przedstawić na przykładzie przewidywanych przepływów netto (miernik korzyści netto)
- Spadek exportu
Rozło\
onych w cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego. Choć prognozowane przepływy
- Spadek produkcji przemysłowej
pienię\
ne netto wykazują pewną oczekiwaną wartość, to poziom ich odchylenia wzrasta w
- Rosnący ujemny bilans handlu zagranicznego
miarę wydłu\
enia cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego.
- Wzrost wydatków państwa na cele socjalne i związane z tym systemy udogodnień
Przykłady przedsięwzięć inwestycyjnych o ró\
nym poziomie ryzyka
socjalnych
Niski poziom ryzyka Wysoki poziom ryzyka
- Niestabilna sytuacja gospodarcza (strajki, niepokoje społeczne)
Przedsięwzięcia których celem jest Przedsięwzięcia polegające na
- Niestabilna, słaba waluta odtworzenie, modernizacja lub nieznaczny rozpoczynaniu nowego rodzaju działalności
rozwój działalności (np. odtworzenie i przedsiębiorstwa (nowego produktu, rynku)
- Wzrost poziomu inflacji
modernizacja istniejącego potencjału lub na tworzeniu nowego przedsiębiorstwa
technicznego przedsiębiorstwa)
- Wzrost bezrobocia
Przedsięwzięcia, w których będzie stosowana Przedsięwzięcia wymagające nowej,
- Zwiększenie obcią\
eń podatkowych
znana, sprawdzona technologia niesprawdzonej technologii, o wysokiej
innowacyjności
- Likwidowanie lub brak ulg inwestycyjnych
Przedsięwzięcia niewymagające znacznych Przedsięwzięcia wymagające du\
ych
- Brak dobrych uregulowań prawnych i częste zmiany przepisów prawnych.
zasobów ekonomicznych i (lub) o krótkim zasobów ekonomicznych i (lub) o długim
okresie realizacji okresie realizacji
Ryzyko występujące w przedsięwzięciach inwestycyjnych ma dynamiczny i ekonomiczny
Przedsięwzięcia realizowane w Przedsięwzięcia podejmowane w wysoko
charakter, co wynika z następujących przesłanek:
ustabilizowanym środowisku konkurencyjnym lub niepewnym środowisku
(gospodarczym, politycznym, społecznym) (gospodarczym, politycznym, społecznym)
" Wraz z wydłu\
eniem cyklu \
ycia przedsięwzięcia inwestycyjnego występuje wzrost
Główne nurty ryzyka
ryzyka (aspekt dynamiczny)
- Formalne
" W wypadku przedsięwzięcia inwestycyjnego charakteryzującego się większym
- Materialne
ryzykiem mo\
na więcej stracić lub zyskać w porównaniu z przedsięwzięciem
Rozpatrywane z punktu widzenia jego skutków:
inwestycyjnym o ni\
szym poziomie ryzyka (aspekt ekonomiczny)
- Ryzyko jako mo\
liwość poniesienia szkody lub straty
- Ryzyko jako mo\
liwość wystąpienia efektu działania niezgodnego z oczekiwaniami
51 52
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Poglądy na istotę ryzyka w działalności gospodarczej Wykorzystując kryterium geograficznej dywersyfikacji kapitału, mo\
na wyodrębnić
- Nurt klasyczny  określa ryzyko jako niepewność przewidywania zdarzeń w ryzyko:
przyszłości, wynikającą z niedokładności danych statystycznych, na podstawie, których " Regionu
dokonuje się oszacowania
" Kraju
- Nurt defensywny (podstawowy dla teorii ubezpieczeń)  ryzyko to niepewność
" Międzynarodowe
wystąpienia określonych skutków stanów natury
Ze względu na charakter ryzyka wyłącznego przedsięwzięć inwestycyjnych wyró\
niamy:
- Nurt ofensywny  ryzyko jest cechą sukcesu przedsiębiorcy. Oznacza to, \
e ryzyka nie
" Ryzyko systematyczne (rynkowe, niezdywersyfikowane)  które jest wywołane
nale\
y unikać lecz starać się przekształcać sytuacje ryzykowne w korzystne warunki
ogólnymi warunkami gospodarczymi (rynkowymi, politycznymi, społecznymi i
działania
prawnymi) i dotyczy wszystkich przedsięwzięć inwestycyjnych realizowanych w tych
- Nurt psychologiczny  ryzyko jako stan umysłu człowieka. Je\
eli stan umysłu się warunkach.
zmienia, to zmienia się ryzyko.
" Ryzyko specyficzne  (nierynkowe, zdywersyfikowane)  które dotyczy konkretnych
Rodzaje ryzyka
przedsięwzięć, nawet ich wariantów (ryzyko specyficzne ka\
dego przedsięwzięcia jest
- Ryzyko sukcesu niebezpieczeństwo osiągnięcia efektywności niezgodnej z zało\
eniami odmienne i zale\
ne od jego indywidualnych, swoistych cech).
projektowymi. Wyró\
nia się tutaj dwa rodzaje tego ryzyka: Ryzyko całkowite.
o Ryzyko wielkości, kiedy nakłady przewy\
szają przychody i tym samym Całkowite ryzyko dzieli się na ryzyko systematyczne i specyficzne. Zasadniczym jego
inwestycja jest nieefektywna kryterium są czynniki kształtujące ryzyko:
o Ryzyko czasu, kiedy wprawdzie nakłady są mniejsze od przychodów, ale ich
" Ryzyko systematyczne (zewnętrzne)  determinowane przez siły zewnętrzne i
rozło\
enie w czasie jest niezgodne z optymalnym harmonogramem przyjętym
niepodlegające kontroli podmiotu, który jest w jego zasięgu; ryzyko to jest związane z
w projekcie
siłami przyrody, a tak\
e z warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku
- Ryzyko płynności ściśle związane z ryzykiem sukcesu. Polega na braku lub opóz
nieniu globalnego (np. zmianą pogody, inflacją czy bezrobociem); ten typ ryzyka nie mo\
e
wpływów z inwestycji. Wyró\
nia się dwa rodzaje tego ryzyka: być wyeliminowany przez inwestora, a za zasadnicza jego z
ródła uznaje się zmiany
o Ryzyko wielkości, kiedy zagro\
ona jest płynność finansowa na skutek stopy procentowej, inflacji, przepisów podatkowych, sytuacji polityczno-
nieterminowości i ograniczeń wpływów z inwestycji w okresie ekonomicznej
funkcjonowania projektu
" Ryzyko specyficzne (niesystematyczne, wewnętrzne)  obejmuje obszar działania
o Ryzyko czasu, kiedy uzyskanie planowanych wpływów z inwestycji jest
danego podmiotu i mo\
e być przez ten podmiot kontrolowane (przyszłe zdarzenia,
mo\
liwe jedynie przez wydłu\
enie okresu eksploatacji projektu. które mo\
na przynajmniej częściowo kontrolować); za najwa\
niejsze przyczyny tego
Do klasyfikacji ryzyka inwestycyjnego stosuje się ró\
ne kryteria. Podstawowe z nich to: ryzyka uznaje się: zarządzanie firmą, konkurencję, dostępność surowców, płynność,
" Geograficznej dywersyfikacji kapitału bankructwo firmy.
" Zasięgu występowania W ramach ryzyka systematycznego wyró\
niamy:
" Ryzyko stopy procentowej  występuje w związku ze zmianami stóp procentowych
" Skutków decyzji inwestycyjnej w globalnej strategii przedsiębiorstwa (sektora)
na rynku; zmiany te wpływają na wahania poziomu dochodów uczestników rynku i
" Efektywnego dodo boru projektu inwestycyjnego
niestabilność wartości instrumentów finansowych opartych na stopie procentowej
" y
ródła finansowania inwestycji.
53 54
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
przed terminem wykupu i wystawia się na ryzyko straty związanej ze zmianą ceny
" Ryzyko walutowe  związane z zmianą kursów walutowych i pojawiające się
wówczas, gdy pieniądz będący w posiadaniu określonego podmiotu jest obligacji e względu na zmianę stopy procentowej
denominowany w walucie innej ni\
waluta kraju tego podmiotu; zmiany kursów są " Ryzyko reinwestowania  występuje wówczas, gdy środki uzyskane z posiadania
przyczyną tego, \
e stopy zwrotu wyra\
one w dwóch ró\
nych walutach nie są takie instrumentu finansowego są reinwestowane przy innej stopie procentowej ni\
stopa
same zwrotu z instrumentu
" Ryzyko rynku  występuje na rynkach akcji i wynika z faktu, \
e ceny " Ryzyko wykupu na \
ądanie  związane z instrumentem finansowym, który mo\
e
podejmowanych akcji zale\
ą w pewnym stopniu od ogólnej sytuacji na rynku zostać wykupiony na \
ądanie; niekorzystny układ stóp procentowych mo\
e sprawić,
\
e jedna ze stóp kontraktu mo\
e znalez
ć się w niekorzystnej sytuacji
" Ryzyko siły nabywczej  związane ze zjawiskiem inflacji i występuje wtedy, gdy w
pewnym okresie dochodzi do zmiany siły nabywczej pieniądza w związku z inflacją " Ryzyko zmienności  dotyczy instrumentu, który mo\
e ulec zamianie na inny
instrument (np. obligacje zamienne) i następuje to w sytuacji niekorzystnej dla
" Ryzyko polityczne  powstaje w efekcie decyzji władz rządzących mający du\
y
posiadacza instrumentu.
wpływ na sytuację podmiotów gospodarczych
Klasyfikacja ryzyka wyłącznego przedsięwzięcia inwestycyjnego pozwala określić, jakie
" Ryzyko wydarzeń  związane z mo\
liwością wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń,
analizy nale\
y przeprowadzić w procesie oceny efektywności, aby móc zidentyfikować
które mają wpływ na sytuację określonego instrumentu finansowego, ale nie mają
poszczególne rodzaje ryzyka systematycznego i specyficznego.
wpływu na ogólną sytuację na rynku.
Ryzyko systematyczne
W ramach ryzyka specyficznego wyró\
niamy:
Ryzyko makroekonomiczne Ryzyk bran\
owe Ryzyko regionalne
" Ryzyko niedotrzymywania warunków  wynika z faktu niedotrzymania warunków
Ryzyko stóp procentowych Ryzyko postępu Ryzyko infrastrukturalne
umowy przez emitenta określonego instrumentu finansowego
Ryzyko kursu walutowego technicznego (infrastruktura techniczna i
" Ryzyko zarządzania  powstaje w związku ze złym zarządzaniem
Ryzyko polityki fiskalnej Ryzyko efektywnego popytu zasoby ludzkie)
przedsiębiorstwem, które jest emitentem, instrumentu finansowego, co prowadzi do
Ryzyko prawne Ryzyko przepisów prawnych Ryzyko rynkowe
niekorzystnych cen tego instrumentu
(niestabilności przepisów) Ryzyko nowych (efektywnego popytu)
" Ryzyko biznesu  związane ze zmiennością dochodów uzyskiwanych przez emitenta
Ryzyko społeczno-polityczne konkurentów
instrumentu finansowego, co wpływa na cenę tego instrumentu
Ryzyko bran\
y odbiorców
" Ryzyko finansowe  efekt korzystania z kapitału obcego do finansowania
Ryzyko bran\
y dostawców
działalności; przy du\
ym udziale kapitałów obcych istnieje zagro\
enie, \
e firma nie
Ryzyko polityki
będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań
gospodarczej państwa
" Ryzyko bankructwa  wynika z ryzyka niedotrzymania warunków i ryzyka
finansowego, czego efektem mo\
e być upadłość firmy
Ryzyko specyficzne
" Ryzyko rynkowej płynności  występuje w przypadku posiadania przez firmę
Ryzyko techniczne Ryzyko Ryzyko finansowe
instrumentów finansowych o niewielkim rynku, które trudno sprzedać po
marketingowe
spodziewanej cenie
Faza budowy Faza operacyjna
" Ryzyko zmiany ceny  szczególny przypadek ryzyka stopy procentowej, który
Ryzyko lokalizacji: Ryzyko wykonawcy: Ryzyko rynku: Ryzyko nie
dotyczy obligacji; występuje wówczas, gdy posiadacz obligacji zamierza ją sprzedać
Gdzie (aspekt Kto Komu (aspekt osiągnięcia
55 56
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
infrastrukturalny, Ryzyko dochodu  efektywny oczekiwanych organizacyjnych współzale\
ności między nową inwestycją, a dotychczasowym
ochrona środowiska, wykorzystywanej popyt; aspekt korzyści funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Miarą ryzyka wewnętrznego przedsiębiorstwa jest
ryzyko technologii: Jak kulturowy  zmiany wpływ projektu na zmienność jego zysków.
archeologiczne), (ekonomicznie nowa wzorca konsumpcji; Ryzyko właścicieli.
Ryzyko długości czy stara) aspekt Ryzyko właścicieli  wynika z braku zainteresowania właścicieli ró\
nicowaniem kierunków
okres budowy: Ryzyko zdolności demograficzny) rozwojów firmy, które prowadzi do zminimalizowania ryzyka działalności gospodarczej.
Jak długo produkcyjnych: Jakie Ryzyko produktu Co Ryzyko to jest związane z ryzykiem systematycznym.
Ryzyko nakładów (faza cyklu \
ycia Ryzyko inwestycyjne sektora.
inwestycyjnych: Za produktu) Ryzyko inwestycyjne sektora wynika z poglądu inwestorów, a tak\
e instytucji finansowych
ile Ryzyko ceny: Za ile lub władz lokalnych, \
e przedsiębiorstwa danego sektora gospodarki mogą uzyskać większą
Ryzyko technologii Ryzyko kanału stopę zysku (lub są nara\
one mniejszą stopą zysku) w porównaniu do przedsiębiorstw innego
budowania: Jak dystrybucji: Jak sektora.
Ryzy konkurencji: Z Według kryterium efektywnego doboru projektu inwestycyjnego wyró\
nia się dwa
kim (nadpoda\
w rodzaje ryzyka:
fazie operacji) " Ryzyko operacyjne jest związane ze zmianami w strukturze aktywów, tzn. ze
Na podstawie kryterium skutków decyzji inwestycyjnej w globalnej strategii zmianami elementów aktywów wpływających na zysk operacyjny przedsiębiorstwa.
przedsiębiorstwa (sektora) mo\
emy wyodrębnić ryzyka: " Ryzyko finansowe dotyczy sposobu finansowania przedsięwzięcia inwestycyjnego.
" Projektu inwestycyjnego Jego wyznacznikami są zmiany w strukturze pasywów przedsiębiorstw, czyli
wyników pionowej i poziomej struktury jego bilansu.
" Przedsiębiorstwa
Według kryterium z
ródła finansowania inwestycji wyró\
nia się cztery rodzaje ryzyka:
" Rynkowe właścicieli przedsiębiorstwa.
" Ryzyko zerowe występuje przy realizacji inwestycji finansowych kredytami, które są
Ryzyko projektu inwestycyjnego.
gwarantowane, np. przez państwo w przypadku inwestycji presti\
owych
Ryzyko projektu  związane z technicznymi warunkami realizacji projektu (np. rozwiązanie
sprawdzone w jednej firmie nie sprawdza się w drugiej, gdzie jest większa skala produkcji). " Ryzyko ukryte powstaje w sytuacji, gdy konkretny projekt jest ju\
obcią\
ony
Wynika ono ze skali trafności zało\
eń technicznych i ekonomiczno-finansowych tego ryzykiem, ale bank nie ma podstaw do oceny ewentualnych strat
projektu. Większe ryzyko towarzyszy realizacji inwestycji nowych, a mniejsze  inwestycji " Ryzyko jawne powstaje, gdy prawdopodobieństwo poniesienia straty jest większe od
modernizacyjnych. prawdopodobieństwa uniknięcia tej straty. Jest to przypadek rozwoju trwałych
Ryzyko przedsiębiorstwa. negatywnych tendencji w przedsiębiorstwie inwestującym, a nie tendencji
Ryzyko przedsiębiorstwa jest związane z błędną oceną przez firmę inwestującą przyszłych
przejściowych, tak jak w przypadku ryzyka ukrytego
warunków rynkowych (np. przyjęcie nierealnego poziomu rotacji nale\
ności w dniach
" Ryzyko pewne, czyli całkowitej niewypłacalności inwestora, powstaje wraz z utratą
wskutek błędnych kalkulacji).
jego zdolności do obsługi zobowiązań. Z reguły prawdopodobieństwo obsługi kredytu
Ryzyko to zale\
y od relacji między korzyściami osiągniętymi z realizacji danego projektu
równa się zeru, a więc dla banku jest to kredyt stracony.
inwestycyjnego, a korzyściami związanymi z eksploatowaniem majątku będącego w
Zarządzanie ryzykiem.
dyspozycji tego przedsiębiorstwa. Relacje te mogą wynikać z ekonomicznych i techniczno-
57 58
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Zarządzanie ryzykiem  obejmuje wszystkie rodzaje działań, mających na celu
- Zmienności warunków realizacji i eksploatacji inwestycji.
eliminowanie albo ograniczanie ka\
dego ryzyka, występującego w danej chwili albo
Istnieją trzy podstawowe obszary warunków, w których inwestorzy podejmują decyzje:
mogącego wystąpić w przyszłości. W wąskim ujęciu oznacza ono działania zapobiegające
- Warunki pewności,
powstaniu lub ograniczające mo\
liwe, negatywne skutki ściśle określonego rodzaju ryzyka.
- Warunki niepewności,
Zarządzanie ryzykiem powinno mieć charakter planowy i celowy, Wią\
e się to z tym, \
e
- Warunki ryzyka.
działania te powinny być systematyczne i długotrwałe, a celem ich jest maksymalne
Trzy rodzaje zachowań inwestora:
ograniczenie ryzyka oraz zabezpieczenie przed jego negatywnymi skutkami.
- Preferowania ryzyka i jego skutków,
Proces zarządzania ryzykiem.
- Neutralność wobec ryzyka
Proces zarządzania ryzykiem składa się z następujących etapów:
- Niechęci do ryzyka i awersji do pomiaru ryzyka.
" Planowanie zarządzania ryzykiem
Dynamiczny i ekonomiczny charakter ryzyka i niepewności wyra\
a się w następujących
" Identyfikacja ryzyka
faktach:
" Klasyfikacja ryzyka
- Niepewność i ryzyko są bezpośrednio związane z czasem,
" Pomiar ryzyka
- Niepewności i ryzyko są ściśle powiązane ze stopą zwrotu,
" Planowanie metod reagowania na ryzyko
- Inwestor podejmujący decyzję inwestycyjną związaną z większym ryzykiem mo\
e
" Kontrola i nadzorowanie ryzyka.
więcej zyskać lub więcej stracić ni\
w przypadku decyzji charakteryzującej się
Planowanie zarządzania ryzykiem.
mniejszym ryzykiem,
Ma na celu skłonienie do przygotowania i zorganizowania procesu zarządzania
- Ryzyko ma swoją cenę.
ryzykiem i zapewnienie infrastruktury organizacyjnej wspierającej w działaniach
Globalizacja ryzyka inwestycyjnego
zmierzających do:
Globalny rynek inwestycyjny jest to jakościowo nowy organizm gospodarczy, który stanowi
" Izolowania i zmniejszania ryzyka
systematyczną interaktywną całość, będącą czymś więcej ni\
sumą części światowych
" Eliminowania ryzyka, je\
eli jest to mo\
liwe i praktycznie uzasadnione
(narodowych) rynków inwestycyjnych. Takie globalne myślenie o procesach gospodarczych,
" Przygotowania alternatywnych sposobów działania
w tym inwestycyjnych przy uwzględnieniu ryzyka, ułatwiają doświadczenia
" Określenie rezerw czasowych i pienię\
nych w celu zabezpieczenia się przed
międzynarodowych organizacji gospodarczych i finansowych (UE, ONZ).
ryzykiem, którego nie mo\
na złagodzić.
Przyczynami globalizacji ryzyka w procesach inwestycyjnych są:
Obszary niepewności i ryzyka oraz preferencje w inwestowaniu
- Zmiany w międzynarodowym otoczeniu przedsiębiorstw,
Niepewność i ryzyko są naturalnymi i nieodłącznymi cechami procesów inwestycyjnych.
- Dą\
enie do liberalizacji przepływu kapitałów i usług oraz unifikacji i standaryzacji
Rezultat działalności inwestora, a więc jego sukces lub pora\
ka, zale\
y od obecnych oraz
rynków inwestycyjnych,
przyszłych obszarów niepewności i ryzyka, zwłaszcza w sytuacji długookresowych ocen
- Wzrost konkurencji między rynkami inwestycyjnymi i pojawienie się globalnych
projektów. Obszary te determinują bowiem skalę korzyści finansowych inwestora uzyskanych
inwestorów i globalnych konkurentów,
z zaanga\
owanego przez niego kapitału.
- Powstawanie przedsiębiorstw wielonarodowych i ponadnarodowych, inwestujących w
W ocenie efektywności ekonomicznej inwestycji niepewność i ryzyko są funkcją dwóch
ró\
nych krajach.
grup czynników:
Globalizacja ryzyka inwestycyjnego
- Liczby i jakości informacji będących w dyspozycji inwestora,
59 60
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Globalizacja ryzyka inwestycyjnego wynika zatem z coraz bardziej powszechnej zasady
- Warunki niepewności,
otwartości oraz z funkcjonalnego powiązania i silnego zespolenia ró\
nych krajowych
- Warunki ryzyka.
(narodowych) rynków finansowych, inwestycyjno-produkcyjnych oraz rynków pracy i zbytu
Trzy rodzaje zachowań inwestora:
w jedną zintegrowaną całość. Ma ona więc cechy ponadnarodowego ryzyka inwestycyjnego.
- Preferowania ryzyka i jego skutków,
Podział ryzyka związany z występowaniem ryzyka niezale\
nego i zale\
nego od
- Neutralność wobec ryzyka
inwestujących przedsiębiorstw:
- Niechęci do ryzyka i awersji do pomiaru ryzyka.
- Ryzyko pasywne
Dynamiczny i ekonomiczny charakter ryzyka i niepewności wyra\
a się w następujących
- Ryzyko aktywne
faktach:
Ryzyko pasywne jest w znacznym stopniu niezale\
ne od inwestora ponadnarodowego
- Niepewność i ryzyko są bezpośrednio związane z czasem,
(zagranicznego), ale w większości przypadków mo\
e być przez niego skompensowane.
- Niepewności i ryzyko są ściśle powiązane ze stopą zwrotu,
Dotyczy to wyrównywania rachunku ewentualnych strat lub braku oczekiwanych korzyści,
- Inwestor podejmujący decyzję inwestycyjną związaną z większym ryzykiem mo\
e
głównie z tytułu braku spodziewanej realizacji proefektywnościowej polityki ró\
nych państw
więcej zyskać lub więcej stracić ni\
w przypadku decyzji charakteryzującej się
i instytucji finansowych wobec bezpośrednich inwestycji zagranicznych, w zakresie np.
mniejszym ryzykiem,
subwencji, gwarancji rządowych.
- Ryzyko ma swoją cenę.
Ryzyko aktywne jest zale\
ne od samych inwestorów tworzących przedsiębiorstwa
Globalizacja ryzyka inwestycyjnego
ponadnarodowe. Wynika ono z niepewności, czy przyszła realizacja i eksploatacja inwestycji
Globalny rynek inwestycyjny jest to jakościowo nowy organizm gospodarczy, który stanowi
tego przedsiębiorstwa spełni oczekiwania w zakresie wymagań stopy zwrotu w danym
systematyczną interaktywną całość, będącą czymś więcej ni\
sumą części światowych
horyzoncie czasu. Ryzyko aktywne wynika zatem z niepewności, czy oczekiwana
(narodowych) rynków inwestycyjnych. Takie globalne myślenie o procesach gospodarczych,
efektywność inwestycji (jej przyszła zdolność do kreowania zysku) umo\
liwi lub wręcz
w tym inwestycyjnych przy uwzględnieniu ryzyka, ułatwiają doświadczenia
zagwarantuje inwestorom potencjalną zdolność do pełnej obsługi kredytów i regulacji innych
międzynarodowych organizacji gospodarczych i finansowych (UE, ONZ).
zobowiązań.
Przyczynami globalizacji ryzyka w procesach inwestycyjnych są:
Obszary niepewności i ryzyka oraz preferencje w inwestowaniu
- Zmiany w międzynarodowym otoczeniu przedsiębiorstw,
Niepewność i ryzyko są naturalnymi i nieodłącznymi cechami procesów inwestycyjnych.
- Dą\
enie do liberalizacji przepływu kapitałów i usług oraz unifikacji i standaryzacji
Rezultat działalności inwestora, a więc jego sukces lub pora\
ka, zale\
y od obecnych oraz
rynków inwestycyjnych,
przyszłych obszarów niepewności i ryzyka, zwłaszcza w sytuacji długookresowych ocen
- Wzrost konkurencji między rynkami inwestycyjnymi i pojawienie się globalnych
projektów. Obszary te determinują bowiem skalę korzyści finansowych inwestora uzyskanych
inwestorów i globalnych konkurentów,
z zaanga\
owanego przez niego kapitału.
- Powstawanie przedsiębiorstw wielonarodowych i ponadnarodowych, inwestujących w
W ocenie efektywności ekonomicznej inwestycji niepewność i ryzyko są funkcją dwóch
ró\
nych krajach.
grup czynników:
Globalizacja ryzyka inwestycyjnego
- Liczby i jakości informacji będących w dyspozycji inwestora,
Globalizacja ryzyka inwestycyjnego wynika zatem z coraz bardziej powszechnej zasady
- Zmienności warunków realizacji i eksploatacji inwestycji.
otwartości oraz z funkcjonalnego powiązania i silnego zespolenia ró\
nych krajowych
Istnieją trzy podstawowe obszary warunków, w których inwestorzy podejmują decyzje:
(narodowych) rynków finansowych, inwestycyjno-produkcyjnych oraz rynków pracy i zbytu
- Warunki pewności,
w jedną zintegrowaną całość. Ma ona więc cechy ponadnarodowego ryzyka inwestycyjnego.
61 62
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Podział ryzyka związany z występowaniem ryzyka niezale\
nego i zale\
nego od Planowanie zarządzania ryzykiem
inwestujących przedsiębiorstw: Ma na celu skłonienie do przygotowania i zorganizowania procesu zarządzania ryzykiem i
zapewnienie infrastruktury organizacyjnej wspierającej w działaniach zmierzających do:
- Ryzyko pasywne
- Izolowania i zmniejszenia ryzyka
- Ryzyko aktywne
Ryzyko pasywne jest w znacznym stopniu niezale\
ne od inwestora ponadnarodowego - Eliminowania ryzyka, je\
eli jest to mo\
liwe i praktycznie uzasadnione
(zagranicznego), ale w większości przypadków mo\
e być przez niego skompensowane.
- Przygotowanie alternatywnych sposobów działania
Dotyczy to wyrównywania rachunku ewentualnych strat lub braku oczekiwanych korzyści,
- Określenie rezerw czasowych i pienię\
nych w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem,
głównie z tytułu braku spodziewanej realizacji proefektywnościowej polityki ró\
nych państw
którego nie mo\
na złagodzić
i instytucji finansowych wobec bezpośrednich inwestycji zagranicznych, w zakresie np.
Identyfikacja ryzyka
subwencji, gwarancji rządowych.
Jest kluczowy etap w procesie zarządzania ryzykiem. Jest zorganizowanym i szczegółowym
Ryzyko aktywne jest zale\
ne od samych inwestorów tworzących przedsiębiorstwa
działaniem, którego celem jest wykrycie poszczególnych rodzajów ryzyka występujących w
ponadnarodowe. Wynika ono z niepewności, czy przyszła realizacja i eksploatacja inwestycji
danym projekcie.
tego przedsiębiorstwa spełni oczekiwania w zakresie wymagań stopy zwrotu w danym
Istnieją ró\
norodne narzędzia i techniki identyfikacji ryzyka i są one tak ró\
ne jak projekty w
horyzoncie czasu. Ryzyko aktywne wynika zatem z niepewności, czy oczekiwana
których się jej stosuje. Do grupy narzędzi i technik wykorzystywanych w większości
efektywność inwestycji (jej przyszła zdolność do kreowania zysku) umo\
liwi lub wręcz
projektów mo\
na zaliczyć:
zagwarantuje inwestorom potencjalną zdolność do pełnej obsługi kredytów i regulacji innych
- Przegląd dokumentacji  mo\
e wykazać niewystarczający potencjał wydajnościowy
zobowiązań.
organizacji lub projektu a porównanie dokumentów opisujących strategię organizacji i
Zarządzanie ryzykiem
projektu uświadamia rozbie\
ności między celem projektu a celami organizacji
Zarządzanie ryzykiem obejmuje wszystkie rodzaje działań, mających na celu eliminowanie
- Techniki gromadzenia informacji- umo\
liwiają uzyskanie jednoznacznych i
albo ograniczanie ka\
dego ryzyka, występującego w danej chwili albo mogącego wystąpić w
przejrzystych obserwacji opisujących ryzyko projektu (są to ankiety eksperckie,
przyszłości. W wąskim ujęciu oznacza ono działania zapobiegające powstaniu lub
porównanie analogii, technika delficka, burza mózgów oraz analiza SWOT)
ograniczające mo\
liwe, negatywne skutki ściśle określonego rodzaju ryzyka. Zarządzanie
- Analiza zało\
eń  polega na sformułowaniu metod realizacji projektu a następnie
ryzykiem powinno mieć charakter planowy i celowy. Wią\
e się to z tym, \
e działania te
sprawdzeniu ich poprawności w drodze odpowiednich badań
powinny być systematyczne i długotrwałe, a celem ich jest maksymalne ograniczenie ryzyka
- Listy kontrolne  ka\
dy projekt realizuje się po to by osiągnąć określone cele.
oraz zabezpieczenie przed jego negatywnymi skutkami.
Systematyczne sprawdzenie projektu pozwala identyfikować te zdarzenia do których
Proces zarządzania ryzykiem
mo\
e dojść w trakcie realizacji i które mogą zagrozić celom projektu. Powstają w ten
Proces zarządzania ryzykiem składa się z następujących etapów:
sposób listy pytań odzwierciedlają organizacyjne skłonności do ryzyka
- Planowanie zarządzania ryzykiem
- Techniki diagramowi- ze względu na charakter zale\
ności w projekcie oraz ich wpływ
- Identyfikacja ryzyka
na ryzyko techniki te pozwalają na obserwacje które nie sposób poczynić w drodze
- Klasyfikacja ryzyka
analizy nieprzetworzonych danych (są to diagramy sieciowe, przyczynowo-skutkowe,
- Pomiar ryzyka
diagramy przepływów, diagramy pola sił)
- Planowanie metod reagowania na ryzyko
Klasyfikacja ryzyka
- Kontrola i nadzorowanie ryzyka
63 64
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Jest pierwsza próbą uporządkowania ryzyka w zale\
ności do jego prawdopodobieństwa i
- Pasywna  polega na przyjęciu ryzyka bez podejmowania jakichkolwiek działań w celu
skutków. Klasyfikacja ryzyka przygotowuje grunt pod ilościową ocenę najwa\
niejszych rozwiązania problemów jakie są z nimi związane
rodzajów ryzyka. Umo\
liwia równie\
ocenę tych rodzajów ryzyka których nie daje się
Nadzorowanie i kontrola ryzyka
mierzyć ilościowo.
Proces ten polega na wdra\
aniu planu zarządzania ryzykiem, który powinien być integralną
Pomiar ryzyka częścią projektu. Z procesem tym są związane dwa istotne problemy. Pierwszy polega na
Umo\
liwia określenie ogólnego poziomu ryzyka w projekcie, a tak\
e jego wartości wyra\
onej
skutecznej realizacji planów dotyczących ryzyka, a drugi związany jest z konstruowanym
za pomocą kosztów lub czasów trwania. Wartość ta wyznacza często poziom rezerw lub ich
dokumentowaniem przebiegu całego procesu. Nadzorowanie ryzyka to nieustanna obserwacja
części. Rezultatem pomiaru ryzyka jest ocena prawdopodobieństwa wyra\
ona za pomocą tzw.
poszczególnych rodzajów ryzyka oraz warunków z jakimi są związane. W procesie
poziomów ufności. Określają one szansę na to, \
e organizacja osiągnie wyznaczony cel.
nadzorowania i kontroli ryzyka otrzymujemy ró\
norakie dane. Stosowane metody stają się
Pomiar ryzyka dostarcza równie\
szczegółowych danych na temat znaczenia poszczególnych
bardziej lub mniej skuteczne, a niektóre zdarzenia ryzyka rzeczywiście występują lub nie.
rodzajów ryzyka oraz związanych z nimi potencjalnych zagro\
eń projektu.
Definicja strategii
Planowanie metod reagowania na ryzyko Strategia to określenie głównych długofalowych celów firmy przyjęcie takich kierunków
Określa za pomocą jakich działań mają być rozwiązane problemy związane z poszczególnymi
działania oraz taką lokację zasobów, które są konieczne do zrealizowania celów.
rodzajami ryzyka rozpoznanymi w procesach identyfikacji i pomiaru. Podstawą do wyboru
Dlaczego warto posiadać strategię inwestycyjną:
tych działań są wszystkie uzyskane do tej pory informacje analizowane pod kątem własności
- Decyzje inwestycyjne muszą być podejmowane automatycznie
danych rodzajów ryzyka. Wyró\
niamy następujące kategorie metod reagowania na ryzyka:
- Aspekty psychologiczne powinny zostać ograniczone
- Unikanie ryzyka- polega na wyborze rozwiązania, które obarczone jest mniejszym
- Czynniki zewnętrzne powinny być zniwelowane do minimum
ryzykiem, a ni\
eli pozostałe. Nie zawsze mo\
na albo powinno się unikać ryzyka, gdy\

Podstawowe aspekty inwestowania:
niekiedy wybór większego ryzyka uznaje się za właściwszy
- Ile mo\
emy zainwestować
- Transfer ryzyka  polega na przeniesieniu odpowiedzialności lub konsekwencji
- Na jaki okres zmierzamy inwestować
związanych z danym rodzajem ryzyka na inną grupę interesu. Transfer rzadko prowadzi
- Jakie ryzyko jesteśmy w stanie ponieść podejmując daną inwestycję
do eliminacji ryzyka, zmusza raczej innych do złagodzenia, akceptacji lub unikania
Na czym polega strategia:
ryzyka. Transferu mo\
na dokonać do ubezpieczycieli, kontrahentów, dostawców,
- Wiedzieć, czego się chce
partnerów, klientów.
- Wiedzieć czego się nie chce
- A
agodzenie ryzyka  to najpowszechniejsza ze wszystkich strategii reagowania na
- Stworzyć coś nowego
ryzyko. Proces ten polega na podejmowaniu działań prowadzących do zmniejszania
- Mieć wytrwałość
prawdopodobieństwa i skutków ryzyka
Strategia inwestycyjna
- Akceptacja ryzyka  polega na przyjęciu i udz
wignięciu wszelkich konsekwencji
Strategia inwestycyjna to zespół reguł i wzorów powtarzających się zachowań, przy pomocy
wynikających z ewentualnego wystąpienia ryzyka.
których inwestor zamierza realizować swe dyspozycje kupna, sprzeda\
y i oczekiwań na
Istnieją dwa podstawowe typy akceptacji ryzyka:
danym rynku finansowym.
- Aktywna- polega na pogodzeniu się z ryzykiem ale wymaga stworzenia specjalne planu
Cechy strategii:
działania w razie wystąpienia ryzyka, a niekiedy planu odwrotu
" Horyzont czasu,
" Efekt,
65 66
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
" Skupienie wysiłków, Inny podział strategii inwestycyjnych stosowanych na rynku kapitałowym
" Strategia regularnego inwestowania polega na systematycznym lokowaniu stałej
" Układ decyzji,
sumy pieniędzy w regularnych odstępach czasu, która jest przeznaczona na zakup
" Wszechstronność.
określonego pakietu papierów wartościowych.
Rodzaje strategii.
" Strategia stałego kapitału inwestycyjnego polega na tym, ze utrzymywana jest staa
Ze względu na politykę przedsiębiorstwa:
wysokość środków ulokowanych w papierach o zmiennych dochodach.
" Strategia globalna,
" Strategia stałej relacji polega na ciągłym zachowaniu proporcji między funduszem
" Strategia ogólna (podstawowa),
ulokowanym w akcjach, a funduszem zainwestowanym w renomowane obligacje.
" Strategia marketingowa.
" Strategia cenowo-wskaz
nikowa opiera się na analizie wskaz
ników papierów
Podział strategii w odniesieniu do korporacji:
wartościowych, których zmiany wywołują ich zakup lub sprzeda\
.
" Poziom strategii korporacji,
Strategie inwestowania na rynku kapitałowo-pienię\
nym:
" Poziom strategicznej jednostki gospodarczej
" Hedging- zabezpieczanie się przed ryzykiem,
" Poziom strategii funkcjonalnej.
" Spekulacja  kupowanie ryzyka,
Rodzaje strategii inwestycyjnych:
" Arbitra\
- wyrównywanie cen,
" Strategie opcyjnie
Rodzaje działań w przedsiębiorstwie
W przedsiębiorstwie mamy do czynienia z czterema rodzajami działań:
" Działaniami rutynowymi,
" Działaniami improwizowanymi,
Główne strategie inwestowania na rynku kapitałowym:
" Funkcjami.
" Strategie krótkookresowe, to takie, których horyzont czasowy mieści się w przedziale
Projekt to przedsięwzięcie realizowane w ramach określonej organizacji, które jest
od kilku sesji giełdowych do kilku miesięcy.
przedsięwzięciem nowym, nietypowym, odmiennym od działań rutynowych, takim z jakim
" Strategie długoterminowe, to takie, których horyzont czasowy mieści się w przedziale
dana organizacja nie miała nigdy wcześniej do czynienia.
kilku lat.
Cechy projektu:
" Strategie dochodowe, obejmują inwestycje w papiery wartościowe, zapewniające
" Cel
względnie pewne dochody.
" Niepowtarzalność
" Strategie wzrostowe, zorientowane są na zakup papierów wartościowych, zakładające
" Zło\
oność
osiągnięcie zysku w wyniku wzrostu cen giełdowych.
" Określoność
Inny podział strategii inwestycyjnych stosowanych na rynku kapitałowym
" Autonomia.
Charakterystyczne cechy projektów
W trakcie jego realizacji ma zostać osiągnięty konkretny cel, uzyskany jasno
określony rezultat.
67 68
Zarządzanie projektami Zarządzanie projektami
Ma określony termin rozpoczęcia i zakończenia, a tak\
e określone fazy, jest zatem
" projekty zorientowane obiektowo- mają na celu stworzenie lub zmianę
przedsięwzięciem ograniczonym w czasie. obiektów materialnych.
W trakcie jego realizacji wykorzystywane są ró\
ne zasoby: ludzkie, finansowe,
" Projekty zorientowane procesowo- mają na celu stworzenie lub zmianę
materiały, urządzenia, pomieszczenia, informacje itd.
procesów i systemów działania.
W projekcie uczestniczy wiele osób, względnie jednostek organizacyjnych.
2. Eg stopnia ich nowości
Zadania realizowane w ramach projektów w ramach projekt charakteryzują się du\
ą
" Projekty o wysokim stopniu nowości (oryginalności),
innowacyjnością.
" Projekty o niskim stopniu nowości (oryginalności).
Projekty są z zasady interdyscyplinarne.
Rodzaj projektów Liczebność zespołu Pracochłonność projektu Koszt projektu
projektowego (OSOBOLATA)
Realizacja projektu jest zazwyczaj związana z niepewnością z punktu widzenia
Małe projekty <6 <0,4 <0,1
rzeczowego rozwiązywania problemu i ryzykiem. Na ogół niepewność ta spada
Średnie projekty 6-50 0,4-50 0,1-10
sukcesywnie w miarę postępu prac.
Du\
e projekty >50 >50 >50
Typologia projektów
Projekty często są związane ze znacznymi inwestycjami.
Typ Zakres Zakres Stopień Efekty projektu
Projekt  to niepowtarzalne (realizowane jednorazowo), zło\
one przedsięwzięcie zawarte w
czasu wprowadzanych skomplikowania
skończonym przedziale czasu- z wyró\
nionym początkiem i końcem- realizowane zespołowo,
zmian
w sposób względnie niezale\
ny od powtarzalnej działalności przedsiębiorstwa za pomocą Strategiczny 2-5 lat Du\
y Du\
y Wpływ na organizację i
jej otoczenie
specjalnych metod technik.
Taktyczny 1-2 lata Średni Średni Wpływ na większość
Podstawowe parametry projektów elementów organizacji
Operacyjny Do 1 Mały Mały Wpływ ograniczony do
Wielkości charakteryzujące projekt to:
roku komórki w ramach
" Spełnienie wymagań (performance), której projekt był
realizowany
" Koszty realizacji (cost),
Przedmiotem projektu inwestycyjnego jest działalność perspektywistyczna (średnio i
" Czas realizacji (time).
długoterminowa), odniesiona do kompleksowych przedsięwzięć gospodarczych, techniczno-
produkcyjnych i innych.
Koszty projektu są funkcją jego:
Projekty inwestycyjne dotyczą zintegrowanych zamierzeń i zawierają dane finansowe,
" Zakresu (Z)
ekonomiczne, techniczne i inne.
" Wymagań (w),
Projekt inwestycyjny to zbiór dokumentacji niezbędnej do podjęcia decyzji dotyczącej
" Czasu(c).
określonego zakresu rzeczowego inwestycji.
K= f(z,w,c)
Proces planowania i wdro\
enia projektu inwestycyjnego przebiega w 3 fazach:
" Faza przedinwestycyjna (planowanie projektu)
" Faza inwestycyjna (realizacja projektu)
" Faza operacyjna (eksploatacja po zakończeniu inwestycji)
wg rozmiaru: wielkie, du\
e, małe
1. Wg orientacji:
69 70