hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

1 z 15

2010-02-14 02:42

powrót do spisu treści

powrót do listy numerów archiwalnych

powrót do strony głównej

Minisympozjum: Rak trzonu macicy

Rola chemio-i radioterapii w leczeniu

rakaendometrium

The role of chemotherapy and radiotherapy in the

treatment of endometrial carcinoma

Ira R. Horowitz MD, FACOG, FACS, Director of Gynecologic Oncology, Associate Professor,
Department of Gynecology and Obstetrics and the Winship Cancer Center, Emory University School of
Medicine, Atlanta. Georgia, USA, Hugh M. Shingleton MD, FACS, Clinical Professor of Gynecology,
Emory University, Marion Sims Professor of Gynecology Emeritus, University of Alabama at Birmingham,
USA. Tłumaczył Mariusz Górnicz, redagował Robert Kulik.

ZACHOROWALNOŚĆ l
CZYNNIKI RYZYKA

INCIDENCE AND RISK
FACTORS

Rak endometrium jest w dalszym ciągu najczęściej

spotykanym nowotworem złośliwym w Stanach
Zjednoczonych. Chociaż rak endometrium występuje
(przeważnie po okresie przekwitania) u zamożnych
kobiet, które nie rodziły lub rodziły niewiele razy, zdarza
się i u dwudziestokilkuletnich kobiet przed menopauzą.
Badanie w kierunku raka endometrium konieczne jest u
wszystkich kobiet zgłaszających się do lekarza z
powodu krwawień z dróg rodnych lub ropniaka macicy w
okresie pomenopauzalnym, nieprawidłowych rozmazów
cytologicznych (badanych wg Papanicolau) z
histiocytami oraz krwawień czynnościowych z macicy.
Wszystkie te objawy mogą wskazywać na raka
endometrium. Dodatkowo czynnikami ryzyka raka
endometrium są: menopauzą po ukończeniu 52. roku
życia, cykle miesiączkowe bezowulacyjne u kobiet przed
menopauzą, terapia estrogenami lub Tamoxifenem u
kobiet po menopauzie oraz otyłość w połączeniu z
występowaniem w rodzinie przypadków raków
endometrium, sutka, jelita grubego lub jajnika. Z innych
czynników ryzyka należy wymienić wiek, otyłość,
nierództwo, późną menopauzę, nadciśnienie tętnicze,
cukrzycę, narażenie na promieniowanie jonizujące w
przeszłości, guzy feminizujące jajników oraz zespół
Steina-Leventhala.

Endometrial carcinoma remains the most common

malignancy in the USA Although predominantly
occurring in the affluent postmenopausal patient of low
parity, premenopausal patients in their their twenties
have been diagnosed with endometrial carcinoma it is
imperative that patients be evaluated when presenting
with postmenopausal bleeding postmenopausal
pyometria. abnorrnal pap smears with histiocytes and
dysfunctional uterine bleeding These are symptoms that
may herald the presence of an endometrial carcinoma.
Additional risk factors for endometrial carcinoma
include. menopause occuring after age fifty-two,
premenopausal women with anovulatory cycles:
postmenopausal women en exogenous estrogen or
Tamoxifen; and obese women with a family history of
endometrial, breast. bowel. or ovarian carcinoma Other
risk factors include age, obesity. nulliparity, late
menopause. hypertension, diabetes, prior exposure to
radiation. feminizing ovarian tumors and Stein-Levinihal
Syndrome.

ROZPOZNANIE

DIAGNOSIS

Raka endometrium rozpoznaje się często na

podstawie wyników biopsji endometrium wykonanej w
gabinecie ginekologicznym. Chociaż wielu ginekologów
nie wykonuje obecnie wyłyżeczkowania kanału szyjki
macicy, naszym zdaniem korzystniejsze jest zbadanie
materiału biopsyjnego zarówno z endometrium, jak i z

Diagnosis is frequently made with an endometrial
biopsy obtained in the office. Although many
gynecologistc have moved away from performing and
endocervical currentage, we feel it is advantageous to
have and endocervical and endometrial biopsy.

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

2 z 15

2010-02-14 02:42

Minisympozjum: Rak trzonu macicy

endocervix. Wykrycie komórek raka endometrium w
preparacie histologicznym śluzówki szyjki macicy
pozwala na dobór odpowiedniej metody leczenia. W
przypadku szerzenia się nowotworu do szyjki macicy
konieczna jest radioterapia jako leczenie
wspomagające i/lub radykalna histerektomia połączona
z usunięciem węzłów chłonnych. Odsetek wyników
fałszywie ujemnych w przypadku biopsji endometrium
wynosi około 10%, a wyników fałszywie dodatnich nawet
do 50%. Jeżeli po rozszerzeniu kanału szyjki i
wyłyżeczkowaniu objawy utrzymują się, należy wykonać
frakcjonowane rozszerzenie i wyłyżeczkowanie w
znieczuleniu ogólnym, które można połączyć z
histeroskopią.

Histologic evidence of endometrial carcinoma in the
ECC permitts one to plan the appopiate therapy. If
endocervical spread is present the patient will require
adjuvant radiation therapy and/or a radical hysterctomy
with lymph node dissection. Ther is an approximate 10%
false-negative rate on endometrial biopsies and asb
high as 50% false-positive. If a patient continues to be
symptomatic after and office dilatation and
curretage(D&C), a fractional D&C underanesthesia, with
or without a hysterethopic evaluation, is required.

OCENA ZASIĘGU
NOWOTWORU PRZED
OPERACJĄ

PREOPERATIVE SPREAD

Rutynowe badania przed operacyjne u chorych z

wczesnym stadium raka endometrium obejmują
morfologię z rozmazem, oznaczenie elektrolitów, próby
czynnościowe wątroby, badanie ogólne moczu, EKG i
prześwietlenie klatki piersiowej. Jeżeli podejrzewa się
obecność przerzutów, można wykonać cystoskopię i
wziernikowanie esicy. Tomografia komputerowa lub
badanie narządów miednicy mniejszej i jamy brzusznej
metodą jądrowego rezonansu magnetycznego pomogą
wykryć przerzuty do narządów poza macicą i
występujące niekiedy zajęcie węzłów chłonnych.
Badanie rezonansowe wykrywa naciek nowotworowy
mięśnia macicy z dokładnością rzędu 66%. Obecnie
znane są wyniki kilku badań oceniających przydatność
badania USG w wykrywaniu nacieku nowotworowego
myo-metrium. Jeżeli czułość badania USG okaże się
porównywalna z rezonansem magnetycznym, koszt
badania zostanie znacznie obniżony.

Routine preoperative evaluation for early endometrial

carcinoma includes a CBC with differential. electrolyte
panel. liver function tests, urinalysis, electrocardiogram
and chest X-ray. If metastatic disease is suspected,
cystoscopic and/or sigmoidoscopic evaluation may be
deemed necessary. Abdominal pelvic CT seans or MRI
can assist in determining metastatic disease outside of
the pelvic and occasional lymph node metastasis. The
MRI has been shown to have an accuracy of 66% in
determining myometrial invasion. At the present time,
there are several studies evaluating ultrasound to
determine myometrial invasion prior to laparotomy. This
will result in a significant cost saving if shown to be
equally efficacious.

ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ
RAKA ENDOMETRIUM

TUMOR SPREAD

Rak endometrium szerzy się poprzez bezpośrednie

naciekanie sąsiadujących struktur anatomicznych,
przerzuty drogą krwi i chłonki oraz wzdłuż światła
jajowodów. Rosnący rak endometrium zajmuje
najczęściej jajowody i kanał szyjki macicy. Przerzuty do
węzłów chłonnych spotyka się najczęściej w węzłach
przyaortalnych i miednicznych. Rzadko występujące
przerzuty drogą krwi spotyka się w wątrobie. Szerzenie
się komórek guza wzdłuż światła jajowodów może
wyjaśniać dodatnie wyniki badania popłuczyn
otrzewnowych, zwłaszcza jeżeli komórki nowotworu są
mało zróżnicowane. Rozsiew drogą chłonną może być
skierowany bezpośrednio do węzłów przyaortalnych,
miednicznych lub więzadła wieszadłowego jajnika.
Naciek może obejmować jajowody, szyjkę macicy lub
pochwę. Komórki wędrujące z krwią tworzą najczęściej
przerzuty do płuc, lecz niekiedy również do wątroby,
mózgu i kości.

Endometrial carcinoma spreads by direct extension

to the adjacent structures. transtubal passage of tumor
cells, lymphatic and hematogenous metastasis. Direct
extension is most common to the endocervix and
fallopian tubes Lymphatic metastasis is most commonly
to the pelvic and periaortic lymph node Although rare,
hematogenesis spread can occur in the liver. Transtubal
dissemination may be responsible for positive
peritoneal washings, especially in Iow grade tumors.
Lymphatic spread can be directly to the periaortic pelvic
or infundibulopelvic ligament Direct extension may be
tubal, cervical or vaginal metastasis Hematogenesis
spread is most common in the lungs. but liver, bram and
bones can also be involved.

KRWAWIENIA U KOBIET PO
MENOPAUZIE

POSTMENOPAUSAL
BLEEDING

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

3 z 15

2010-02-14 02:42

Minisympozjum: Rak trzonu macicy

W etiologii krwawień u kobiet po menopauzie w 30%

przypadków przyczyną jest podawanie estrogenów, w
kolejnych 30% -zanikowe zapalenie śluzówki macicy, w
15% - rak endometrium, operacyjne polipy endometrium
są przyczyną 10%, hiperplazja -5%, wszystkie pozostałe
przyczyny odpowiadają za 10% przypadków.
Procentowy rozkład raka wg stopnia zaawansowania
przedstawia się następująco: 75% - l stopień, 11% -
stopień II, 12% - stopień III i 2% jako stopień IV.

Etiology of postmenopausal bleeding exogenous

estrogen is 30%, atrophic endometritis 30%,
endometrial cancer 15% endometrial surgical polyps
10%, hyperplasia 5% and miscellaneous 10%
Distribution carcinoma by surgical stage. stage l - 75%.
stage II - 11%, stage III -12% and stage IV 2%.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA
ROKOWANIE

PROGNOSTIC FACTORS

Jednym z czynników o największym wpływie na

rokowanie w przypadkach raka endometrium jest
stopień histologicznego zróżnicowania komórek.
Wykrycie guza o dobrze zróżnicowanych komórkach
oznacza lepszy wskaźnik przeżywalności. Im mniej
zróżnicowane są komórki nowotworu, tym głębiej rak
nacieka mięsień macicy, częściej tworzy przerzuty do
przyaortalnych i miednicznych węzłów chłonnych,
badanie cytologiczne popłuczyn otrzewnowych częściej
daje wynik dodatni i większe jest prawdopodobieństwo
miejscowej wznowy i rozprzestrzeniania się nowotworu
drogą krwi. Spośród wszystkich pacjentek z rakiem w 1.
stopniu zróżnicowania histologicznego ograniczonym do
wewnętrznej 1/3 części mięśnia macicy, przerzuty do
węzłów chłonnych w miednicy wystąpiły w mniej niż 3%
przypadków, w porównaniu z 34% takich chorych w
przypadku raka o 3. stopniu zróżnicowania. Naciekanie
przestrzeni naczyniowych również należy uznać za
niezależny czynnik ryzyka nawrotu choroby wpływający
na przeżywalność oraz długość okresu bez wznowy.
Wznowy wystąpiły u 27% pacjentek z nowotworem w l
stopniu naciekającym przestrzenie naczyniowe, w
porównaniu z 9% chorych bez naciekania tych
przestrzeni. Podobną (pięcioletnią-przyp. red. )
przeżywalność osiągnęło 84% chorych bez naciekania
przestrzeni naczyniowych i 65% tych, u których to
naciekanie stwierdzono. Naciekanie mięśnia macicy
jest skorelowane, jak wcześniej wspomniano, z
malejącym stopniem zróżnicowania komórek guza i
obecnością przerzutów do węzłów chłonnych.
Nowotwory o stopniu histologicznym 2. nie naciekające
mięśnia macicy rzadko są ograniczone do
endometrium. W badaniu przeprowadzonym przez

Gynaecologic Oncology Group (GOG)

1

stwierdzono, że

tylko 8% raków endometrium o stopniu zróżnicowania 2.
nie wykazywało skłonności do szerzenia się. Spośród
pacjentek objętych tym badaniem, żadna, u której rak
wykazywał 1. lub 2. stopień zróżnicowania i nie
rozprzestrzeniał się poza endometrium, nie była leczona
radioterapią; u żadnej nie wystąpiła wznowa.
Prawidłowości tej nie obserwowano w przypadku guzów
o 3. stopniu zróżnicowania, z których część dała nawroty
(Tab. 1 i 2).

The histologic grade of tumor appears lo be one of

the most important prognostic factors Patients wilh well
differentiated tumors having a greater survival rate than
those with poorly differentiated tumors With increasing
dedifferentiation there is an increase in myometnal
invasion pelvicperiaortic lymph node melastasis,
positive peritoneal cytology, local recurrence and
hematogenous spread. In grade 1 carcinomas confined
to the inner third of the myometrium, less than 3% nad
positive pelvic nodes, versus 34% of grade 3 lesions.
Vascular space involvement also appears to be an
independent risk factor affecting survival and any
disease free interval. Twenty-seven per cent of patients
with stage l disease and vascular space invasion had
recurrences versus 9% without invasion, Survival rates
of 84% in patients without vascular invasion versus 65%
in patients with invasion have been observed Myometrial
invasion is also correlated, as previously described, with
increasing grade of tumor and lymph node metastasis.
Grade 2 tumors with no myometrial invasion rarely
confine to the endometrium. In the Gynecologic
Oncology Group (GOG) study\ 8% grade 2 tumors were
non-invasive. Of the patients in the Gynecologic
Oncology Group studies all grades 1 and 2 tumors
confined to the endometrium did not receive radiation
therapy and no recurrences were noted. This is not true
with the grade III tumors, which have shown some
recurrences.

Materiał z jamy otrzewnej do badania

cytologicznego pobiera się w trakcie zabiegu
chirurgicznego u chorych z rakiem endometrium.
Dodatni wynik badania stwierdza się u około 15%
chorych z rakiem endometrium w stopniu l dającym
objawy kliniczne. W przeprowadzonym niedawno przez

GOG badaniu

2

stwierdzono wznowy u 29% pacjentek z

dodatnim wynikiem badania cytologicznego i u 10, 5%
chorych z wynikiem ujemnym. 17 z 29 przypadków
wznowy stwierdzonych u pacjentek z pierwszej grupy
(dodatni wynik badania) było umiejscowionych poza
jamą otrzewnej.

Peritoneal cytology is obtained when surgically

treating patients with endometrial carcinoma
Approximately 15% of patients with clinical stage l
endometrial carcinoma have peritoneal cytology. In a
recent GOG study 29% of patients with positive
washings versus 10, 5% with negative washings had
recurrence of disease Seventeen of twenly-five
recurrences with positive peritoneal washings were
distant to the peritoneal cavity.

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

4 z 15

2010-02-14 02:42

Minisympozjum: Rak trzonu macicy

Obecność receptorów dla hormonów również ma

znaczenie dla prawdopodobieństwa wznowy i
przerzutów. Pacjentki, u których stwierdzono obecność
receptorów dla estrogenu (ER) i progesteronu (PR),
mają często guzy o dobrze zróżnicowanych komórkach
odznaczające się małą skłonnością do
rozprzestrzeniania się. Chore takie z reguły lepiej
reagują na terapię hormonalną niż kobiety, u których nie
stwierdza się tych receptorów.

Hormone receptors are also prognostic of

recurrence and metastasis Patients with estrogen
receptor (ER) and progesterone receptor (PR) positivity
frequently have well differentiated tumors with minimal
invasiveness PR/ER receptor positive patients are likely
to respond to hormonal therapy than PR/ER negative
receptor patients clinical staging utilized for endometrial
carcinoma attempted to guantify this risk factor by an Ib
designation for tumors with the uterus sounding greater
than 8 cm. Unfortunately many patients have entarged
uterus secondary to benign uterine growth. such as
adenomoyosis. leiomyonata uteri or multiparity.

Wielkość guza ma także znaczenie prognostyczne.

Im większy guz, tym głębiej nacieka myometrium i tym
więcej daje przerzutów do węzłów chłonnych. W
obowiązującym dawniej podziale na stadia kliniczne
raka endometrium wielkość guza była jednym z
czynników ryzyka: guzy powodujące powiększenie
macicy do rozmiarów ponad 8 cm, wykrywane za
pomocą sondy, były klasyfikowane jako stopień Ib.
Jednak u wielu pacjentek powiększenie macicy jest
spowodowane łagodnymi stanami rozrostowymi, np.
gruczolistością, mięśniakami. Zdarza się to także u
wieloródek.

Tumor size is also prognostic. The larger the tumor

burden the greather the depth of myometrial invasion
nodemetastasis. The previous clinical staging utilized for
endometrial carcinoma attempted to qualintify this
factoer by an Ib designation for tumours with the uterus
soundig greater than 8 cm. Unfotunately, many patients
have enlarged uterus secondary to benign uterine
growth, such as adenomyosis, leiomyonata uteri or
multiparity.

Badania ploidii DNA w raku endometrium wykazały

aneuploidię w około 25% przypadków tego nowotworu.
Pacjenci tacy charakteryzują się zwiększoną częstością
wznowy i umieralności.

DNA ploidy has been studied in endometrial

carcinoma with approximately 25% of tumors exhibiting
aneuploidy. These patients are at an increased risk of
recurrence and death.

LECZENIE

W leczeniu raka endometrium chemio-i radioterapię stosuje się jako leczenie wstępne przed zabiegiem

chirurgicznym lub wspomagające. Chemioterapia ma przeważnie działanie paliatywne.

NOWOTWORY W STOPNIU l WEDŁUG OCENY KLINICZNEJ l CHIRURGICZNEJ
(ŚRÓDOPERACYJNEJ)

Zanim FIGO opublikowała swoje zalecenia propagujące śródoperacyjną ocenę zaawansowania raka

endometrium, do rutynowych badań należała analiza materiału z wyłyżeczkowania endocervix, którą wykonywano u
kobiet po menopauzie z krwawieniami oraz u osób z grupy zwiększonego ryzyka rozwoju raka endometrium
(Tabele 3 i 4). Wobec dużego odsetka wyników fałszywie dodatnich (50%) przy stosowaniu tej metody
diagnostyczne wyłyżeczkowanie endocervix nie jest obecnie badaniem rutynowym w praktyce ginekologiczno-
położniczej. U pacjentek, u których z powodu raka endometrium stopnia l wykonano całkowitą histerektomię
brzuszną, często rozpoznaje się utajony stopień II. U pacjentek z grupy wysokiego ryzyka nawrotu, tj.; wszystkich
chorych ze zmianami o 3. stopniu zróżnicowania; z naciekiem przekraczającym 50% grubości myo-metrium; z
naciekiem w szyjce oraz dużą złośliwością w obrazie histologicznym (raki jasnokomórkowe płaskonabłonkowe lub
płaskonabłonkowo-gruczołowe lub raki surowicze brodawkowate) wykonuje się śródoperacyjną ocenę
zaawansowania nowotworu. W przypadku zmian o 1. i 2. stopniu zróżnicowania to badanie często pomija się.
Decyzja o zastosowaniu radioterapii jako leczenia wspomagającego zależy wtedy od stwierdzenia u danej
pacjentki czynników ryzyka. W przypadku zmian o 1 lub 2 stopniu zróżnicowania nie przekraczających
wewnętrznych 50% grubości myometrium rokowanie jest bardzo dobre i radioterapii ze źródeł wewnętrznych
zwykle nie stosuje się. 5-letnie wskaźniki przeżywalności u pacjentek z tej grupy leczonych chirurgicznie lub
chirurgicznie i radioterapiązawierają się w przedziale 94-100%. W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa
wystąpienia wznowy w kikucie pochwy u chorych o złym rokowaniu stosuje się z powodzeniem napromienianie
pochwy z aplikatora wewnętrznego dawkami 5500-6000 cGy. Leczeniu temu towarzyszą jednak częste powikłania,
takie jak zwężenie kikuta pochwy i niezdolność do odbywania stosunków płciowych, występujące szczególnie
często u kobiet po menopauzie. Nie opublikowano dotychczas rezultatów żadnego prospektywnego badania
randomizowanego potwierdzającego skuteczność przedoperacyjnej radioterapii ze źródeł zewnętrznych u chorych
z grupy niskiego ryzyka nawrotu choroby.

Zewnętrzną radioterapię okolicy miednicy mniejszej stosuje się u chorych z nowotworami wykazującymi 3.

stopień zróżnicowania i inwazję ponad 50% grubości myometrium oraz z rakiem endometrium w II stopniu
zaawansowania. Dodatkowo do radioterapii zewnętrznej stosowanej jako leczenie wspomagające kwalifikują się
pacjentki, u których zaawansowanie nowotworu oceniano na podstawie danych klinicznych, z przerzutami do
węzłów chłonnych w obrębie miednicy, lecz bez przerzutów do węzłów przyaortalnych.

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

5 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 1. Stopień zróżnicowania histologicznego a głębokość naciekania w I
stadium raka endometrium

Table 1. Correlation of histologic grade abd depth of invasion in stage I
endometrial carcinoma

Histologic grade

Stopień zróżnicowania histologicznego

Depth of invasion

Głębokość naciekania

Grade 1 Stopień 1

Grade 1

Grade 1

Total
Ogółem

Endometrium only

Tylko endometrium

44 (24%)

31 (11%)

11 (7%)

86(14%)

Superficial

Powierzchowny
naciek myometrium

96 (53%)

131 (45%)

54 (35%) 281 (45%)

Middle

Średni naciek
moymetrium

22 (12%)

69 (24%)

24 (16%) 115(19%)

Deep

Głęboki naciek
myometrium

18(10%)

57 (20%)

64 (42%) 139 (22%)

Total Ogółem

180(100%)

288
(100%)

153
(100%)

621 (100%)

Adapted from Creaman WT et al. 1 Copyright 1987 by the American Cancer
Society, Reprinting by permission of Wiley-Liss Inc., a subsidiary of John Wiley
& Sons, Inc. Za Creasman et al. 1 Copyright © 1987 American Cancer Society.
Przedruk za zgodą Wiley-Liss Inc., filii John Wiley & Sons, Inc.

Tabela 2. Zróżnicowanie histologiczne, głębokość naciekania i przerzuty w raku endometrium

Table 2. Grade depth of invasion, and metastases m endometrial carcinoma

Grade 1 (n=180) 1. stopień
zróżnicowania

Grade 2(n-288) 2. stopień
zróżnicowania

Grade 3 (n=153) 3. stopień
zróżnicowania

Depth of invasion
Głębokość
naciekania

Aortic node
Węzły
przyaortalne

Pelvic node
Węzły
miedniczne

Aortic node
Węzły
przyaortalne

Pelvic node
Węzły
miedniczne

Aortic node
Węzły
przyaortalne

Petvic node
Węzły
miedniczne

Endometrium
only (n=86)
Tytko
endometrium

0 (0%)

0 (0%)

1 (3%)

1 (3%)

0 (0%)

0 (0%)

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

6 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 2. Zróżnicowanie histologiczne, głębokość naciekania i przerzuty w raku endometrium

Superficial
(n=281)
Powierzchowny
naciek
myometrium

1 (1%)

3 (3%)

5 (4%)

7 (5%)

2 (4%)

5 (9%)

Middle (n=115)
Średni naciek
myometrium

1 (5%)

0 (0%)

0 (0%)

6 (9%)

0 (0%)

1 (4%)

Deep (n=139)
Głęboki naciek
myometrium

1 (6%)

2(11%)

8 (14%)

11 (19%)

15 (23%)

22 (34%)

Adapted form Creasman WT Wlorrow CD, Bundy BN et al Copyright 1987 by the American Cancer
Society Reprinted by permission of Wiley-Liss Inc.. a substidiary of John Wiley & Sons, Inc.

Za Creasman WT, Morrow CD, Bundy BN et al. Copyright © 1987 American Cancer Society. Przedruk za
zgodą Wiley-Liss Inc., filii John Wiley & Sons, Inc.

Tabela 3. Kryteria oceny klinicznej zaawansowania raka
endometrium wg FIGO

Stopień

Opis

I

Rak ograniczony do trzonu macicy

Ia

Długość jamy macicy < 8 cm

Ib

Długość jamy macicy > 8 cm

Przypadki raka w stopniu l należy dalej
klasyfikować pod względem zróżnicowania
histologicznego gruczolakoraka:

- stopień 1: dobrze zróżnicowane komórki

- stopień 2: komórki zróżnicowane, obszary
częściowo lite

- stopień 3: guz w większości lity lub
całkowicie niezróżnicowany Rak nacieka
trzon i szyjkę macicy

II

Rak nacieka trzon i szyjkę macicy

III

Rozsiew poza trzonem macicy, lecz nadal w
obrębie miednicy mniejszej (nie nacieka
pęcherza moczowego ani jelit)

IV

Rak nacieka pęcherz moczowy, odbytnicę
lub szerzy się poza miednicę

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

7 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 3. Kryteria oceny klinicznej zaawansowania raka
endometrium wg FIGO

Za International Federation of Gynaecology and
Obstetrics. Przedruk za zgodą Elsevier Science Ireland
Ltd, Bay 15K, Shannon Industrial Estate, Co. Clare,
Ireland

Tabela 4. Kryteria oceny chirurgicznej
(śródoperacyjnej) zaawansowania raka
endometrium wg FIGO

Stopień
zaawansowania
(cyfra
rzymska) oraz
(G) stopień
zróżnicowania
histologicznego

Opis

Ia (G1,2,3)

Guz ograniczony do endometrium

Ib (G1,2,3)

Nacieka mniej niż 1/2
myometrium

Ic (G1,2,3)

Nacieka ponad 1/2 myometrium

Iia (G1,2,3)

Nacieka jedynie tkankę
gruczołową endocervix

IIIb (G1,2,3)

Nacieka zrąb szyjki macicy

IIIa (G1,2,3)

Nacieka surowicówkę i/lub
przydatki i/lub obecność komórek
guza w płynie otrzewnowym

IIIb (G1,2,3)

Przerzuty do pochwy

IIIc (G1,2,3)

Przerzuty w obrębie miednicy
mniejszej i/lub węzłach chłonnych
przyaortalnych

Iva (G1,2,3)

Przerzuty do śluzówki pęcherza
moczowego i/lub jelit

IVb (G1,2,3)

Przerzuty odległe, w tym do
węzłów chłonnych w jamie
brzusznej i/lub pachwinach

Za International Federation of Gynaecology and
Obstetrics. Int J Gynecol Obstet 1989; 28: 189-193
Przedruk za zgodą Elsevier Science Ireland Ltd,
Bay 15K, Shannon Industrial Estate, Co. Clare,
Ireland

Tabela 5. Wyniki wspomagającego leczenia napromienianiem pacjentek z grupy niskiego ryzyka,
rak endometrium stopień 1 zaawansowania

Badanie

Technika
napromieniania

Niepowodzenie
-przerzuty w
miednicy
mniejszej (%)

Niepowodzenie
-przerzuty
odległe

(%)

5-letnia
przeżywalność

(%)

Powikłania
(%)

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

8 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 5. Wyniki wspomagającego leczenia napromienianiem pacjentek z grupy niskiego ryzyka,
rak endometrium stopień 1 zaawansowania

Carey i

wsp.

17

(n

= 227)

Nie
napromieniano

3

1, 7

95

n. o.

Piver i

wsp.

6

(n

= 92)

Brachyterapia
(60 Gy)

0

0

99

1, 1

Marchetti

i wsp.

18

(n = 68)

Brachyterapia
(60 Gy)

0

0

97, 2

0

Kucera i

wsp.

19

(n

= 376)

Brachyterapia
HDR (7 Gy x
2)

0, 6

0

91, 8

0, 2

Calais i

wsp.

20

(n

= 63)

Brachyterapia
(60 Gy)

8

6

91

7, 9

Meerwaldt

et al

21

(n

=145)

Brachyterapia
(30 Gy z 0, 5
cm)

4

9

89

0

Aalders i

wsp.

3

(n=

126)

Tylko
brachyterapia
(60 Gy)

4

1, 6

91

<1

(n= 131)

Teleterapia (40
Gy) +
Brachyterapia

2, 3

6, 9

89

>2

Morrow i

wsp.

2

(n

= 49)

Brachyterapia

0

0

90

4

(n= 185)

Nie
napromieniano

2

2, 1

n. o.

(n = 72)

Teleterapia
(dawka nie
podana)

4

8

37

Elliot i

wsp.

22

(n

=492)

Nie
napromieniano

4, 9

b. d.

95

n. o.

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

9 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 5. Wyniki wspomagającego leczenia napromienianiem pacjentek z grupy niskiego ryzyka,
rak endometrium stopień 1 zaawansowania

Teleterapia - napromienianie miednicy mniejszej ze źródła zewnętrznego; Brachyterapia -
radioterapia ze źródła umieszczonego w okolicy quza; HDR = radioterapia wewnętrzna
(brachyterapia) dużymi dawkami; b. d. - brak danych, n. o. - nie odnosi się.

Za Karasek K, Faul C.

23

Tabela 6. Wyniki wspomagającego leczenia napromienianiem pacjentek z grupy
wysokiego ryzyka, rak endometrium stadium I lub utajony stadium II

Rodzaj

badania

a

Technika i dawka
napromieniowania

Wznowy
-miednica
mniejsza
(%)

Wznowy
-przerzuty
odległe (%)

5-letnia
przeżywalność
(%)

Powikłania

(%)

Piver i

wsp.

6

(n = 41)

Teleterapia (50
Gy)

2, 4

7, 3

84

17 (G2)

9 (G3)

Carey i

wsp.

17

(n= 157)
(n =28)

Teleterapia

Bez teleterapii

5,7

14,3

11,3

14

81+_3,4

5(G3)

Podczaski

i wsp.

24

(n = 148)

Teleterapia
(42-51 Gy) +
brahyterapia (40
Gy)

5

17

b.d

b.d.

Meerwaldt

i wsp.

21

(n = 195)

Teleterapia (49
Gy) + 70%
brahyterapia (30
Gy z 0, 5 cm)

4,5

b.d.

77 (10) lat bez
wznowy

2(G2)

3(G3)

Aalders i

wsp.

3

(n = 138)

(n= 123)

tylko brahyterapia
(60 G y)

Brahyterapia +
teleterapia (40
Gy)

12

5

8

13

90

87

0,7 (G3)

0,8(G4)

Stryker i

wsp.

25

Teleterapia (42, 5
Gy)

0,4

19

76(10) lat

9(G3)

(n=28)

Teleterapia (42, 5
Gy)

0,35

14

75(10lat)

7(G3)

(n=37)

Teleterapia (51
Gy) +
Brahyterapia

0

13,5

78910 lat)

19 (G3)

Morrow i

wsp.

2

(n=14)

Brahyterapia

0

0

85-90

0 (G3)

(n - 87)

Teleterapia
(dawki nie
podano)

3,4

10,5

3 (G3)

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

10 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 6. Wyniki wspomagającego leczenia napromienianiem pacjentek z grupy
wysokiego ryzyka, rak endometrium stadium I lub utajony stadium II

(n=21)

Nie
napromieniowano

15

5

n.o.

Morrow i

wsp.

2

utajone
stadium II
(n = 65)

Radioterapia

7,6

5

90

b.d.

(n=29)

Nie
napromieniowano

17

7

n.o.

Teleterapia - napromienianie źródła zewnętrznego; Brachyterapia - radioterapia ze
źródła umieszczonego w okolicy guza; b. d. - brak danych, n. o. - nie odnosi się. Za

Karasek K, Faul C.

23

Tabela 7. Rak endometrium - metody leczenia (wg Mallinckrodt Institute of Radiology)

Napromieniowanie zewnętrzne po zabiegu (cGy)

Stopie?
zaawansowania
i (G) stopień
zróżnicowania
histologicznego

Zasięg guza

Radioterapia
wewnętrzna
przed
zabiegiem

Radioterapia
wewnętrzna
po zabiegu

Cała
miednica
mniejsza

Pole
podzielone

Operowany

la G2, Ib G2

> 1/2
myometrium

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

> 1/2
myometrium

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

2000

3000

laG3, IbGS

nie nacieka
myometrium

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

nacieka
myometrium

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

2000

3000

II

mikroskopowe
zmiany w
szyjce; nie
nacieka
myometrium

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

mikroskopowe
zmiany w
szyjce; nacieka
myometrium

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

2000

3000

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

11 z 15

2010-02-14 02:42

Tabela 7. Rak endometrium - metody leczenia (wg Mallinckrodt Institute of Radiology)

makroskopowe
zmiany w
szyjce

3500 do
macicy; 6500
cGy RSD

2000
(przed
zabiegiem)

3000
(przed
zabiegiem)

la. B

7500-8000
mgh (2
wkładki)

2000

3000

II, III. IV

8000-8500
mgh (2
wkładki)

2000

3000

Guz wykryty
przypadkowo
w czasie
prostej
histerektomii

IG1

<1/2
myometrium

6500 cGy
RSD

<1/2
myometrium

6500 cGy
RSD

2000

3000

IG2, G3

nie nacieka
myometrium

6500 cGy
RSD

nacieka
myometrium

6500 cGy
RSD

2000

3000

II

nie nacieka
myometrium

6500 cGy
RSD

III

nacieka
myometrium

6500 cGy
RSD

2000

3000

Wznowa po
zabiegu

6500 cGy
RSD +
implant
igłowy
1500mght

�

3000

2000

Stopie? zaawansowania oznaczono cyframi rzymskimi; stopień zróżnicowania
histologicznego (G=Grade) oznaczono cyframi arabskimi Jeżeli są przerzuty do węzłów
przyaortalnych, napromienia się tę okolicę dawką 4500 cGy, napromienianie
zewnętrzne miednicy i wewnętrzne bez zmian, tRSD powierzchniowa dawka
napromieniowania (dawka na błonę śluzową pochwy),

�Jeżeli zajęte są węzły lub

występuje naciek Za Glassburn JR, Brady LW, Grigsby PW.

5

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

12 z 15

2010-02-14 02:42

powrót do spisu treści

powrót do listy numerów archiwalnych

powrót do strony głównej

Piśmiennictwo

1. Creasman W, Morrow C, Bundy B etal Surgical pathologic spread patterns of endometrial cancer a Gynecologic Oncology Group study Cancer 1987; 60; 2055-2041

2. Morrow C. Bundy B, Kurman R et al Relationship between surgical pathological risk factors and outcome in clinical Stage T and E carcinoma of the endometrium a

Gynecologic Oncology Group study Gynecol Oncol 1991. 40: 55-65

3. Aaalders JG, Abeler V, Kulstad P et al Postoperative external irradiation and prognostic parameters in Stage I endometrial carcinoma: clinical and histopathology study of 5

year patients Obstet Gynecol 1980, 56- 419-426

4. Nahhas WA, Lund CJ, Rudolph JH. Carcinoma of the corpus uteri a 10 year review of 225 patients Obstet Gynecol 1970, 38 - 437

5. Glassburn JR, Brady LW, Grigsby PW Endomietrium In; Perez CA, Braly LW (eds). Principles and practice of radiation oncology 2nd edn Philadelplhia; Lippincott Co

1992, 1203-1220

6. Piver M, Hempling R A prospective trial of post-operative vaginal radium/cesium form grade 1-2 less than 50% myometriai invasion and pelvic radiation therapy for grade 3

or deep myometrial invasion in surgical stage l endometrial adenocarcinoma Cancer 1990 66 1132-1138

7. Aalders JG, Abeler V, Kulstad P Clinical (Stage III) as compared to subclinical intrapelvic extra uterine tumor spread in endometrial carcinoma- a clinical and

histopathological study of 175 patients Gynecol Oncol 1984, 17; 64-74

8. Potish RA, Twiggs LB. Adcock LL Peri-aortic lymph node radiotherapy in cancer of the uterine corpus Obstet Gynecol 1985, 654; 251

9. Thigpen T, Blessing J. DiSaia P et atl Oral medroxyprogesterone acetate in advanced or recurrent endometrial carcinoma. In: Baulieu EE, lacobelli S, McGuire WL (eds)

Endocrinology and malignancy Parthenon 1966; 446-454

10. Long HJ 3rd, Langdom RM Jr, Cha SS et al Phase II trial of metliotrexate, vinblastine. doxorubicin, and cisplain in advanced/recurrent endometrial carcinoma gynecol

Oncol 1995; 58(2): 240-243

11. Burke TW, Gershenson DM, Morris M et al Postoperative adjuvant cisplatin dosorubicin, and cyclophosphamide (DAC) chemotherapy in high-risk endometrial carcinoma

Gynecol Oncol 1994 55(1): 47-50

12. Cohen CJ, Bruckner HW, Deppe G et al Multi-drug treatment of advanced and recurrent endometrial carcinoma: a Gynecologic Oncology Group study Obstet Gynecol

1984; 63 719-726

13. Kmming R, Strowitzki T, Muller-Hocker J et al Conservative treatment of endometrial cancer permitting subsequent triplet pregnancy Gynecol Oncol 1995, 58(2) 225-257

14. Niwa K, Yokoyama Y Tanaka T et al Saccessful pregnancy in a patient with endometrial carcinoma treated with medroxyprogesterone acetate Arch Gynecol Obstet

1994. 255(2)-91-94

15. Lai CH, Hsueh S. Choa AS et al Successful pregnancy after tamoxifen and megestrol acetate fherapy for endometrial carcinoma Br J Obstet Gynaecol 1994. 101(6):

547-549

16. Lee RB, Burke TW, Park RC Estrogen replacement therapy following treatment for Stage I endometrial carcinoma Gynecol Oncol 1996, 36: 189-191

17. Carey M, O'Connell G Good outcome associated with a standardized treatment protocol using selective post-operative radiation with clinical stage I adenocarcinoma of the

endometrium Gynecol Oncol 1995, 57; 138-144

18. Marchetti DL, Piver MS Preventon of vaginal recurrence of stage I endometrial adenocar-cinoma with post-operative vaignal radiation Obstet Gynecol 1986, 67- 399-402

19. Kuceta at al.

20. Calais G. Vitu L Pre-operative or post-operative brachytherapy for patients with endometrial carcionoma, stage I and II Int J Radial Oncol Biol Phys 199; 19: 523-527

21. Meerwaldt JH, Hoekstra CJ Endometrial adenocarcinoma, adjuvant radiotherapy tailored to prognostic factors Int J Kadiat Oncol Biol Phys 1990, 18-299-304

22. Elliot P, Green D The eflicacy od post-operative vaginal irradiation in preventing vaginal recurrence in endometrial cancers Int J Gynecol Cancer 1994, 4: 84-93

23. Karasek K, Faul C Changing concepts in the management of endometrial cancer Oncology 1996: 10(7): 1099-1110

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

13 z 15

2010-02-14 02:42

24. Podczaski E, Kaminski P Detection and patterns of treatment failures m 300 consecutive cases of 'early' endometrial cancer after primary surgery Gynecol Oncol 1992;

47: 323-327

25. Stryker J, Podczaski E Adjuvant external beam therapy for pathological stage I and occult stage II endometrial carcinoma Cancer 1991, 67 2872-2879

26. Potish RA, Twiggs LB, Adcock LL, Ren KA The role of whole abdominal radiation therapy in the management of endometrical cancer: prognostic importance of factors

indicating peritoneal metastases Gynecol Oncol 1995, 21: 80

27. Rose PG Endometrial carcinoma N Eng J Med 1996, 335(9): 640-649

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

14 z 15

2010-02-14 02:42

powrót do spisu treści

powrót do listy numerów archiwalnych

powrót do strony głównej

hp://www.libramed.com.pl/wpg/NumeryArchiwalne/10/OCR%200...

15 z 15

2010-02-14 02:42