BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ

BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ

Czym jest budżet Unii Europejskiej?

Unia Europejska posiada własne środki
finansowe, umożliwiające prowadzenie

wspólnej polityki w dziedzinach

przewidzianych prawem traktatowym oraz inne

działania integracyjne. Najważniejszy element

systemu finansowego UE stanowi budżet

systemu finansowego UE stanowi budżet

ogólny, zatwierdzany przez Radę oraz

Parlament Europejski, a zarządzany przez

Komisję. Realizacja budżetu podlega ścisłej

kontroli.

Kiedy utworzono budżet UE?

Pierwotnie każda ze Wspólnot Europejskich

miała swój odrębny budżet.

W 1967 r. w wyniku utworzenia wspólnych organów naczelnych i

zarządzających, połączono budżety EWG, Euratomu oraz budżet

administracyjny Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS),

tworząc budżet ogólny.

tworząc budżet ogólny.

Poza nim - do lipca 2002 r. - znajdował się budżet operacyjny

EWWiS, co wynikało z obowiązywania postanowień

Traktatu Paryskiego z 1951 r.

W 1971r. Wprowadzono system środków własnych Wspólnot

składający się z ceł i opłat rolnych. Osiem lat później wprowadzono

kolejny składnik oparty na niewielkiej części VAT-u.

Kolejnym etapem kształtowania budżetu Wspólnoty było

wprowadzenie w 1984 r. rabatu brytyjskiego, czyli zwolnienia

Wielkiej Brytanii z części wpłat do wspólnej kasy.

Największą reformę budżetu w ostatnich latach przeprowadzono

w 1988 roku w ramach tzw. Pakietu Delors’a. Wprowadzono

wtedy limity środków własnych, wieloletnie plany finansowe

(perspektywy finansowe) z limitami wydatków w poszczególnych

kategoriach i kolejny instrument stanowiący źródło dochodu,

czyli wpłaty narodowe oparte o procent Dochodu Narodowego

Brutto.

BUDŻET UE - dochody

- 12% - cła (tzw. tradycyjne zasoby własne Unii), pobierane od towarów

sprowadzanych spoza UE

- 11% z dochodów z VAT – jest określony procent, który dane państwo ma

zapłacić Unii od środków pochodzących z podatku VAT

- 76 % ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw

członkowskich. Jest to obecnie największe źródło środków finansowych Unii

Europejskiej

- ok. 1% - podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji Unii Europejskiej,

składki wpłacane przez państwa spoza Unii Europejskiej do niektórych

programów unijnych oraz kary finansowe nakładane na przedsiębiorstwa za

łamanie prawa konkurencji i innych przepisów

Czym jest perspektywa finansowa?

Perspektywy finansowe są zawierane w ramach tzw. porozumień

międzyinstytucjonalnych, tj. uzgodnień pomiędzy Radą UE,

Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską, które pomimo tego,

że nie są prawnie wiążące, mają duże znaczenie polityczne.

Pierwsze porozumienie międzyinstytucjonalne podpisano w 1988 r.

Zawierało ono Perspektywę Finansową na lata 1988-1992 (I Pakiet

Delors'a). Kolejne porozumienie zostało osiągnięte w 1993 r., wraz z

Delors'a). Kolejne porozumienie zostało osiągnięte w 1993 r., wraz z

nową perspektywą finansową na lata 1993-1999 (II Pakiet Delors'a).

Podstawą ustalenia Perspektywy Finansowej na lata 2000-2006 było

przyjęcie w 1999 r. dokumentu Agenda 2000.

Zostały w nim zawarte propozycje reformy wspólnej polityki rolnej,

zmian w finansowaniu rozwoju regionalnego, a także zasady

finansowania procesu rozszerzenia Unii o nowe kraje członkowskie.

Głównym celem ustalania perspektyw finansowych jest utrzymywanie

dyscypliny wydatków budżetu. Wielkość wydatków w budżetach

rocznych musi uwzględniać pułapy określone w perspektywie

finansowej.

Priorytety polityczne UE są tu przekładane na wielkości budżetowe.

Ujęcie wieloletnie zwiększa stabilność budżetu, gdyż beneficjenci są w

stanie przewidzieć poziom tych wydatków w kolejnych latach.

stanie przewidzieć poziom tych wydatków w kolejnych latach.

Dzięki ramom ustalonym w perspektywie finansowej współpraca

między instytucjami zaangażowanymi każdego roku do przyjmowania

budżetu układa się lepiej, niż w czasach gdy perspektywa nie istniała.

Zasady, wg których konstruowany jest

budżet

zasada jedności – wszystkie dochody i wydatki Unii powinny być ujęte w

budżecie ogólnym, stanowiącym jednolity dokument;

zasada uniwersalizmu - dochody budżetowe nie powinny być

przypisywane do konkretnych wydatków;

zasada równowagi budżetowej - wykluczającej założenie z góry

istnienia deficytu budżetowego - jeśli takowy w ciągu roku budżetowego
się zdarzy, uchwalany jest budżet uzupełniający lub korygujący;

zasada sporządzania budżetu na okres roku - przestrzeganie tej zasady

Unia musi godzić z potrzebą planowania wieloletniego;

zasada specjalizacji wydatków - głoszącej, że każdy wydatek musi mieć

swoje określone przeznaczenie

Procedura uchwalania budżetu

Uchwalanie corocznego budżetu UE jest procedurą trwającą około
roku. Składa się z kilku etapów:

I.

ETAP – realizowany jest w okresie od stycznia do kwietnia roku
poprzedzającego wejście budżetu w życie. Prace Komisji Europejskiej
nad jego wstępnym projektem.

II.

ETAP – na przełomie kwietnia i maja na posiedzeniu ACOR
(Komitetu Doradczego Rady ds. Zasobów Własnych) ustalana jest
podstawa środków własnych UE, określających wielkość wpłat państw
członkowskich do kasy UE.

III.

ETAP – w maju Komisja Europejska prezentuje wstępny projekt
budżetu. Następnie inicjatywa budżetowa przekazywana jest Radzie
UE, która pracuje nad dokumentem do lipca.

IV.

ETAP – w lipcu następuje tzw. pierwsze czytanie. Po
zatwierdzeniu przez Radę UE projekt przekazywany jest do
Parlamentu Europejskiego.

V.

ETAP – w drugiej połowie października Parlament uchwala swoją
wersję dokumentu, która przesyłana jest do Rady. Rozpoczyna się
tzw. drugie czytanie budżetu, które do połowy listopada odbywa
się w Radzie.

się w Radzie.

VI.

ETAP - po zapoznaniu się z poprawkami PE i wypracowaniu
swojego stanowiska, Rada przesyła poprawioną wersję projektu
budżetu z powrotem do PE.

VII.

ETAP – w połowie grudnia Parlament Europejski zatwierdza
ostateczną wersję budżetu.

Na jakie cele wydawane są środki z

budżetu?

Inne, w tym koszty

administracyjne

6%

Obywatelstwo,

wolność,

bezpieczeństwo i

sprawiedliwość

UE na arenie

międzynarodowej

6%

Konkurencyjność

i spójność

44%

sprawiedliwość

1%

Zasoby naturalne:

rolnictwo, rozwój

obszarów

wiejskich,

środowisko i
rybołówstwo

43%

Trwały wzrost

Obejmuje on:

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia –
wspieranie badań, szkolnictwa, innowacyjności i mobilności

Europejski

fundusz

dostosowania do

globalizacji

Agenda polityki

społecznej

ułatwiająca

społeczeństwu

przewidywanie

Zdecentralizowani

5%

Promowanie

zrównoważonych

sieci

transportowych i

energetycznych w

UE

18%

Poprawa jakości

edukacji i szkoleń

9%

przewidywanie

zmian i

zarządzanie nimi

2%

Nacisk na badania

naukowe i rozwój

technologii

54%

Inne działania i

programy

4%

Zdecentralizowani

e agencji

2%

Zamykanie

obiektów

jądrowych

2%

Konkurencyjność i

innowacje

4%

Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia –
rozwijanie potencjału gospodarczego w całej UE.

Pomoc

techniczna ;

0,20%

Cel "europejska

współpraca

terytorialna";

2,50%

Cel

"konwergencja"

fundusz

spójności;

2,50%

Cel

"konkurencyjnoś

ć regionalna i

zatrudnienie";

18,30%

Cel

"konwergencja"

fundusze

strukturalne;

61,60%

spójności;

17,40%

Zasoby naturalne i ich ochrona

finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej (WPR)

finansowanie polityki rybołówstwa i ochrony środowiska

Wydatki

związane z

rynkiem i

pomoc

Rybołówstwo;

1,60%

Środowisko;

0,50%

Inne działania i

programy;

0,10%

Rozwój

obszarów

wiejskich;

23,50%

pomoc

bezpośrednia;

74,30%

Obywatelstwo, wolność,

bezpieczeństwo i sprawiedliwość

Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość – finansowanie polityki
migracyjnej oraz bezpieczeństwa i sprawiedliwości

Zdecentralizowane

agencje

17%

Inne działania i

programy

9%

Solidarność i

zarządzanie

przepływami

migracyjnymi

54%

Bezpieczeństwo i

ochrona swobód

9%

Prawa podstawowe i

sprawiedliwość

11%

17%

9%

Obywatelstwo – środki m.in. na politykę kulturalną, programy
popularyzujące kulturę i sztukę europejską oraz informowanie i
dialog z obywatelami UE

Informowanie o

polityce UE i większy

Instrument finansowy

ochrony ludności

3%

Media 2007

17%

Wspieranie

europejskiej kultury i

różnorodności

polityce UE i większy

kontakt z obywatelami

15%

Inne działania i

programy

4%

Zdecentralizowane

agencje

17%

różnorodności

32%

Zapewnienie dostępu

do podstawowych

towarów i usług

12%

UE jako partner na arenie

międzynarodowej

Pomoc rozwojowa UE dla państw rozwijających się

Polityka sąsiedztwa

Pomoc przedakcesyjna

Wydatki na pomoc humanitarną

Pomoc

Wspólna polityka

zagraniczna i

bezpieczeństwa;

Instrument na

rzecz

Instrument

współpracy w

dziedzinie

makroekonomicz

na; 2,10%

Instrument na

rzecz współpracy

z państwami

uprzemysłowiony

mi; 0,30%

Pomoc

humanitarna;

10,30%

Inne działania i

programy ; 2,80%

Rezerwa na

pomoc

nadzwyczajną;

3,30%

bezpieczeństwa;

3,90%

Demokracja i

prawa człowieka;

2%

rzecz

stabilności; 1%

dziedzinie

bezpieczeństwa

jądrowego;

2,40%

Instrument

przedakcesyjny;

19,70%

Europejski
Instrument

Sąsiedztwa i

Partnerstwa

(ENPI); 21,40%

Instrument

współpracy na

rzecz rozwoju;

30,80%

Administracja

Zapewnia środki na funkcjonowanie aparatu administracji KE, Rady,
Parlamentu i innych instytucji UE, a także na świadczenia socjalne
dla unijnych urzędników.

Emerytury

Szkoły

Pozostałe

instytucje

37%

Emerytury

(wszystkie
instytucje)

15%

Szkoły

europejskie

2%

Komisje

46%

Perspektywa finansowa 2007-2013

Prace nad Perspektywą Finansową na lata 2007-2013 rozpoczęły się
już w 2004 r. Punktem wyjścia było przyjęcie przez Komisję
Europejską komunikatu z dnia 10 lutego 2004 r. Budowanie naszej
wspólnej przyszłości - Wyzwania polityczne i środki budżetowe w
rozszerzonej Unii, zawierającego projekt nowej Perspektywy
Finansowej 2007-2013.
Najpierw w sprawie budżetu musiały porozumieć się rządy państw

Najpierw w sprawie budżetu musiały porozumieć się rządy państw
Unii, które osiągnęły ostateczne porozumienie na szczycie Rady w
grudniu 2005 r. Potem jednak eurodeputowani, rozczarowani zbyt
niskim poziomem wydatków, zagrozili jego odrzuceniem.
Ostatecznie, po długich negocjacjach, dotyczących m.in. procentu
udziału unijnego budżetu w dochodzie narodowym brutto Wspólnoty,
projekt nowej Perspektywy Finansowej na lata 2007-2013 został
przyjęty 17 maja 2006 r. w ramach Międzyinstytucjonalnego
Porozumienia w sprawie dyscypliny budżetowej i poprawy procedury
budżetowej pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją
Europejską.

Wynegocjowany budżet stanowi 1,05 proc. DNB Unii Europejskiej. Jest to mniej
niż proponowała Komisja Europejska (1,14%), jednakże więcej niż postulowali
najwięksi płatnicy netto (kraje, które do unijnej kasy więcej wpłacają, niż z niej
wypłacają) - 1%.

Dla Polski porozumienie budżetowe przewiduje 89,6 mld euro w ciągu siedmiu
lat, co po opłaceniu naszych składek do unijnej kasy oznacza netto około 60 mld
euro. Najwięcej, bo aż 59,7 mld euro Polska może otrzymać w ramach funduszy
strukturalnych i spójności na rozwój najbiedniejszych regionów, walkę z
bezrobociem czy budowę infrastruktury.

Ponadto z unijnej kasy trafi ponad 24 mld euro do polskiego rolnictwa (w tym na
dopłaty bezpośrednie i rozwój obszarów wiejskich), reszta na rozmaite programy
unijne, w tym edukacyjne (jak Erasmus) i naukowe oraz na cele związane z
polityką sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (jak ochrona granic i walka z
terroryzmem).

Perspektywa finansowa 2014-2020

Perspektywa finansowa 2014-2020

Porozumienie budżetowe

• 7-8 lutego 2013 r. Rada przyjęła konkluzję

w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych

• Kompromis osiągnięty przez Radę wymaga

jeszcze zatwierdzenia przez Parlament
Europejski. Uzgodniona między państwami

Europejski. Uzgodniona między państwami
członkowskimi wieloletnia perspektywa
budżetowa nie jest korzystna dla niektórych
państw członkowskich. Pytanie czy PE
zechce głosować za takimi Wieloletnimi
Ramami Finansowymi? Ile czasu zajmie
osiągnięcie kompromisu?

22

Porozumienie budżetowe

• W całej UE będzie środków nieco mniej niż w latach

2007-2013 co oznacza prawdziwość tezy „więcej za
mniej”, bowiem budżet UE zmniejszy się z 994 mld
euro w latach 2007-2013 do 960 mld euro w latach
2014-2020, stanowiąc w zobowiązaniach 1% GNI
Unii Europejskiej.

Unii Europejskiej.

• W przypadku wydatków w ramach pozycji smart and

inclusive growth zakłada się niewielki wzrost z 446,3
mld euro do 450,8 mld euro, jednak wydatki na
europejską politykę spójności mają się zmniejszyć z
354,8 mld euro do 325,1 mld euro.

23

Porozumienie budżetowe

• W latach 2014-2020 w Polsce środków

europejskiej polityki będzie nieco więcej niż w
latach 2007-2013, ale jest to najprawdopodobniej
ostatni wieloletni okres w którym praktycznie cała
Polska jest beneficjentem i jest to tak znacząca

Polska jest beneficjentem i jest to tak znacząca
skala.

• Natomiast dyskusja na temat znaczenia

europejskiej polityki dla rozwoju Polski w tym
okresie powinna zostać ukierunkowana nie na „ile”
ale na „jak

”.

24

Porozumienie budżetowe

• Europejska polityka spójności w Polsce w latach 2014-

2020 będzie beneficjentem około 72,9 mld euro w
cenach stałych z 2011 roku (w latach 2007-2013 było
to 69 mld euro w cenach bieżących), co oznacza
około 81,7 mld euro w cenach bieżących. Jesteśmy
jednym z trzech państw (także Rumunia i Słowacja),

jednym z trzech państw (także Rumunia i Słowacja),
których alokacja jest większa niż w latach 2007-2013.
Wszystko dzięki wysokiej dynamice PKB w ostatnich
latach oraz pułapowi średniorocznych transferów na
poziomie 2,35% PKB kraju beneficjenta. Oznacza to
blisko 300 euro na mieszkańca Polski średniorocznie
w cenach stałych z 2011 roku.

25

Porozumienie budżetowe (capping)

• W latach 2007-2013 maksymalne przesunięcia

funduszy były zróżnicowane w zależności od PKB,
dla Polski pułapem było 3,71% DNB odnoszonego
do trzech funduszy strukturalnych oraz dawnej
sekcji orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i

sekcji orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i
Gwarancji Rolnictwa oraz Funduszu Spójności.
Oznaczało to około 3,2-3,3% do ERRR, EFS i
Funduszu Spójności

• Dla lat 2014-2020 obniżono capping do 2,35% DNB

a lata jakie są podstawą określenia poziomu
przesunięć to średnia z 2008,2009, 2010 (2,59%)

26

Porozumienie budżetowe (capping)

• W latach 2014-2020 jako uniwersalny pułap

maksymalnego przesunięcia funduszy w
odniesieniu do funduszy strukturalnych i Funduszu
Spójności określono 2,35% DNB kraju beneficjenta
posługując się argumentem ograniczonego

posługując się argumentem ograniczonego
potencjału absorpcyjnego oraz problemów ze
współfinansowaniem. Oznacza to zasadnicze
obniżenie pułapu średniorocznych transferów na
rzecz krajów beneficjentów

• Szczególnie poszkodowane są kraje o niskiej

dynamice wzrostu gospodarczego

27

Porozumienie budżetowe

• Polska otrzyma kopertę krajową, jednak

7% alokacji zostanie zatrzymane do roku
2019 jako europejska rezerwa

2019 jako europejska rezerwa
programowania, a jej uwolnienie będzie
zależało od wypełnienia celów Strategii
Europa 2020. Około 2,5 mld euro z
Funduszu Spójności Polska będzie
zobowiązana przekazać do instrumentu
Connecting Europe Facility.

28

Porozumienie budżetowe

• Po raz pierwszy zapisano tak olbrzymie rozpiętości

pomiędzy zobowiązaniami a płatnościami
(odpowiednio 960 mld euro oraz 908,4 mld euro).
Budżet UE nie może być deficytowy. Oznacza to
prawdopodobnie przesunięcie dużej części
wydatków na lata 2021-2023 (ale aktualnie mamy

wydatków na lata 2021-2023 (ale aktualnie mamy
jeszcze w latach 2014-2015 płatności wynikające z
zobowiązań z okresu 2007-2013). Ewentualnie
będzie bardzo silna presja na korekty finansowe,
czyli ograniczanie skali refundowanych państwom
członkowskim wydatków.

29

Porozumienie budżetowe

• W przypadku Wspólnej Polityki Rolnej w latach 2007-2013

Polska otrzymuje 26,9 mld euro, z czego 13,5 mld euro w
ramach filaru pierwszego (dopłaty) i 13,4 mld euro w ramach
filaru drugiego (rozwój obszarów wiejskich).

• W latach 2014-2020 Polska ma otrzymać 28,5 mld euro, z

• W latach 2014-2020 Polska ma otrzymać 28,5 mld euro, z

czego 18,8 mld euro w ramach filaru pierwszego i 9,7 mld
euro w ramach filaru drugiego. Zasadnicze zmniejszenie
alokacji na rozwój obszarów wiejskich będzie oznaczało
ograniczenie skali Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju
Obszarów Wiejskich i presję na przesunięcie finansowania
obszarów wiejskich do EPS

30

Porozumienie budżetowe

• Zdecydowano o utrzymaniu w latach

2014-2020 zasady waloryzowania
wszystkich pozycji finansowych
wskaźnikiem 2% średniorocznej inflacji

wskaźnikiem 2% średniorocznej inflacji

• Proponuje się uniwersalne wprowadzenie

zasady n+3, z wyjątkiem środków
europejskiej rezerwy programowania

31

Porozumienie budżetowe

• Instrument Łączący Europę zarządzany

bezpośrednio na poziomie europejskim będzie
dysponował 29,3 mld euro, z czego na: (1)
transeuropejskie sieci transportowe 23,2 mld euro, w
tym 10 mld euro z Funduszu Spójności (2) sieci
energetyczne 5,1 mld euro oraz (3) sieci
społeczeństwa informacyjnego 1 mld euro.

społeczeństwa informacyjnego 1 mld euro.

• Dofinansowywane będą wcześniej wyłonione

projekty, a do roku 2016 obowiązują koperty krajowe

32