Euroregionalizm w Polsce na przykładzie Euroregionu Silesia.

Idea współpracy transgranicznej narodziła się we Francji w XIX wieku. Współpraca

miała być obroną przed centralizacją życia społeczno-politycznego, ochroną własnej

tożsamości i świadomości narodowej. Już w 1950 roku współpracę graniczną rozpoczęli

Niemcy i Holendrzy. 8 lat później utworzyli euroregionalny związek miast, powiatów i gmin.

Dało to początek dzisiejszemu EUREGIO, pierwszemu ponadgranicznemu regionowi

w Europie. Obecnie należy do niego 130 miast, powiatów i gmin. Euroregiony od tej pory

określa się mianem „pierwszego kroku” do jednoczącej się Europy. Właśnie ona już na

początku lat 90-tych dała Polsce impuls do wchodzenia w te struktury. Niemożliwym było

pozostawienie stosunkowo dużego państwa europejskiego poza murami „Europy”. Ponieważ

Polska nie była gotowa na pełnoprawne uczestnictwo w strukturach europejskich, współpracę

zainicjowane poprzez działania przygraniczne. Podobieństwa kulturowe, językowe

i historyczne, ale przede wszystkim podobne problemy terenów przygranicznych – właśnie te

aspekty zbliżyły do siebie najmniejsze przygraniczne jednostki administracyjne – gminy.

Obecnie Polskie gminy zarejestrowane są w 16 euroregionach:

- 4 na granicy zachodniej: polsko – niemieckie euroregiony Pomerania, Pro Europa Viadrina,

Sprewa – Nysa – Bóbr oraz położony na styku pogranicza zachodniego i południowego

polsko – czesko – niemiecki Euroregion Nysa,

- 7 na granicy południowej: polsko-czeskie euroregiony Glacensis, Pradziad, Śląsk Cieszyński

i Silesia, polsko – czesko – słowacki Euroregion Beskidy, polsko – słowacki Euroregion Tatry

oraz położony na styku pogranicza wschodniego i południowego polsko – słowacko –

ukraińsko – rumuńsko – węgierski Euroregion Karpacki,

- 3 na granicy wschodniej: polsko – ukraińsko – białoruski Euroregion Bug, polsko –

białoruski Euroregion Puszcza Białowieska i położony częściowo także na pograniczu

północnym polsko-białorusko-litewski Euroregion Niemen,

- 2 na granicy północnej: Euroregion Bałtyk integrujący w ramach współpracy transgranicznej

jednostki terytorialne pięciu krajów: Polski, Danii, Litwy, Rosji i Szwecji (strona łotewska

wystąpiła z euroregionu) oraz polsko-rosyjski Euroregion Łyna – Ława.

Najczęściej dziedzinami współpracy są: ochrona środowiska naturalnego, rozwój

infrastruktury technicznej, planowanie przestrzenne, turystyka, kultura, ochrona przed

katastrofami, restrukturyzacja przemysłu i rolnictwa. Istotną sprawą jest również współpraca

transgraniczna w zakresie polepszenia warunków dla funkcjonowania i rozwoju małych

i średnich przedsiębiorstw, otwarcie rynku pracy i szkolenia zawodowe.

Praca ta poświęcona jest Euroregionowi Silesia. We wrześniu zeszłego roku (2008)

euroregion ten obchodził 10-lecie swojego istnienia. Praca ma na celu, dzięki analizie

ilościowej i jakościowej, oraz analizie funkcjonalnej, sprawdzić, jak ta dekada została

„zapisana w kronikach” tego euroregionu.

Pierwsza część niniejszej pracy została poświęcona teoretycznym zagadnieniom

regionu i regionalizmu oraz współpracy transgranicznej. Rozdział 2 zawiera najważniejsze

dane o euroregionach w Polsce zebrane na podstawie informacji pochodzących

z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Rozdział 3 poświęcony jest zagadnieniu powstania

Euroregionu Silesia i ukazaniu okoliczności, które doprowadziły do rozpoczęcia współpracy

polsko – czeskiej. Kolejne rozdziały prezentują charakterystykę euroregionu oraz zasady jego

funkcjonowania.

1. Teoretyczne aspekty regionalizmu

1.1. Pojęcie regionu i regionalizmu

Aby skonkretyzować rozważania na temat polskich euroregionów, na wstępie należy

wyjaśnić, czym jest euroregion oraz czym jest proces regionalizmu.

Region to pojęcie przestrzenne związane z terytorium (z jęz. łac. kierunek, prowincja, okolica,

okręg). Charakteryzują go:



konkretne wydzielone terytorium,



oznaczone granice,



swoiste wewnętrzne powiązania,



odróżnia się od innego regionu względną jednorodnością cech, które pozwalają

określić jego typ, wskazać jego specyfikę na tle innych regionów.

Regiony mają być siłą napędową współpracy, poprzez:

a) partnerstwo,

b) subsydiarność,

c) pomost łączący sąsiadów,

d) ujednolicenie zagospodarowania przestrzennego na terenie Europy,

e) niwelowanie gospodarczych i infrastrukturalnych przeszkód czy dysproporcji.

Regionalizm jest to forma współpracy międzynarodowej w postaci różnego rodzaju

sojuszy i związków integracyjnych państw ze sobą sąsiadujących (państw położonych blisko

geograficznie). Podstawą takiej współpracy są wspólne interesy państw, wynikające

z bliskiego sąsiedztwa, podobieństwa ustrojów społeczno – politycznych, zbliżonego rozwoju

gospodarek oraz ich komplementarności oraz innych wspólnych cech: kultury, tradycji

historycznych, religii. Źródłem są stale rosnące pod względem ilościowym i jakościowym

potrzeby i interesy państw, co wymaga zastosowania nowych, coraz bardziej efektywnych

form współpracy międzynarodowej.

1.2. Pojęcie współpracy transgranicznej

Współpraca transgraniczna to każde wspólne podjęte działanie mające na celu

wzmocnienie i dalszy rozwój sąsiedzkich kontaktów między wspólnotami i władzami

terytorialnymi dwóch lub więcej liczby umawiających się stron, jak również zawarcie

porozumień i przyjęcie uzgodnień koniecznych do realizacji takich zamierzeń.

Zasadniczym celem współpracy transgranicznej jest zniesienie barier wynikających

z istnienia granic państwowych. Strefy przygraniczne były najczęściej słabo zaludnione,

często zacofane gospodarczo. Zrodził się pomysł, aby właśnie na tym terenom pomóc

w pierwszej kolejności.

Ale współpraca transgraniczna nie dotyczy tylko państw sąsiadujących ze sobą.

Podstawowe aspekty współpracy transgranicznej to:



współpraca między przygranicznymi społecznościami - zwiększa efektywność

samorządu lokalnego i regionalnego,



prawo do współpracy z innymi społecznościami lokalnymi, krajowymi

i zagranicznymi,



jest pojmowana jako instrument pokoju lepsze poznanie i wzajemne zrozumienie się

narodów,



jest to proces, w którym regiony i samorządy lokalne jednoczą swoje wysiłki w celu

wspólnego rozwiązywania problemów pomimo dzielącej je granicy państwowej.

1.3. Pojęcie euroregionu

Termin „euroregion” nie ma oficjalnego charakteru w tym sensie, że nie występuje on

(w odróżnieniu od terminów: współpraca transgraniczna czy region graniczny) w oficjalnych

dokumentach Unii Europejskiej i w większości umów międzypaństwowych odnoszących się

do regionów prowadzących współpracę ponadgraniczną.

Euroregion to najbardziej zorganizowana forma współpracy transgranicznej. Musi

leżeć na granicy dwóch państw, których gminy wchodzą w jego skład. Euroregion jest więc

obszarem współpracy międzynarodowej, w ramach której państwa reprezentują wspólne

wartości oraz chcą zrealizować wspólne cele. Można wyróżnić dwa modele euroregionów:



model samorządowy (zgodę na utworzenie euroregionu muszą wydać władze

samorządowe – władze lokalne),



model samorządowo – administracyjny (na powstanie euroregionu musi się zgodzić

nie tylko władza lokalna, ale także administracja centralna).

Warto podkreślić, że euroregion jest strukturą dobrowolną, nie tylko można samodzielnie do

niego się przyłączyć, ale także w każdej chwili wystąpić.

2. Euroregiony w Polsce

Jak wspomniano Polska zarejestrowana jest w 16 euroregionach (zgodnie

z oficjalnymi informacjami Ministerstwa Rozwoju Regionalnego).

Szczególne znaczenie dla powstających na granicy niemiecko – polskiej, a także

polsko – czeskiej euroregionów miało powołanie w 1991 roku pierwszego na granicach

Polski i w Europie Środkowej i Wschodniej Euroregionu Nysa. W latach 1991 – 1993

wypracował on w układzie trójstronnym pierwsze doświadczenia w tworzeniu podstaw

instytucjonalnych współpracy transgranicznej. Euroregion Nysa, podobnie jak pozostałe

3 euroregiony na pograniczu zachodnim ( Pomerania, Pro Europa Viadrina i Sprewa – Nysa –

Bóbr), ma modelowe znaczenie dla tworzenia różnych form współpracy ponadgranicznej na

granicach Polski

1

.

Tabela 1. Euroregiony w Polsce

Lp.

Nazwa euroregionu

Data

utworzenia

Obszar euroregionu po stronie polskiej

Partnerzy zagraniczni

1.

Bałtyk

22.02.1998

woj. pomorskie, warmińsko-mazurskie

Rosja, Litwa, Szwecja, Dania

2.

Niemen

06.06.1997

woj. warmińsko-mazurskie, podlaskie

Litwa, Białoruś, Rosja

3.

Bug

29.09.1995

woj. lubelskie

Ukraina, Białoruś

4.

Karpacki

14.02.1993

woj. podkarpackie

Słowacja, Ukraina, Węgry, Rumunia

5.

Tatry

26.08.1994

woj. małopolskie

Słowacja

6.

Beskidy

09.06.2000

woj. śląskie, małopolskie

Czechy, Słowacja

7.

Śląsk Cieszyński

22.04.1998

woj. śląskie

Czechy

8.

Silesia

20.09.1998

woj. śląskie, opolskie

Czechy

9.

Pradziad

02.07.1997

woj. opolskie

Czechy

10.

Glacensis

05.12.1996

woj. dolnośląskie

Czechy

11.

Nysa

21.12.1991

woj. dolnośląskie

Niemcy, Czechy

12.

Sprewa-Nysa–Bóbr

2.06.1993

woj. lubuskie

Niemcy

13.

Pro Europa Viadrina

21.12.1993

woj. lubuskie

Niemcy

14.

Pomerania

15.12.1995

woj. zachodniopomorskie

Niemcy, Szwecja

15.

Puszcza Białowieska

25.05.2002

woj. podlaskie

Białoruś

16.

Łyna-Ława

4.09.2003

woj. warmińsko-mazurskie

Rosja

Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

2

1

H. Rasz, Euroregiony na graniach Polski, informacja nr 686 [na:] http://biurose.sejm.gov.pl/teksty/i-686.htm,

z dnia. 05.05.2009r.

Można wymienić kilka kluczowych czynników sprzyjających rozwojowi współpracy

transgranicznej na zachodniej granicy Polski, były to:

- nowy kształt polityczny granicy zachodniej (w latach 90-tych była to zewnętrzna granica

Uni Europejskiej),

- zawarcie układu stowarzyszeniowego Polski z Unią Europejską, co nadało polsko –

niemieckiej współpracy transgranicznej charakter prekursorski w skali Europy Środkowej

i Wschodniej,

- aktywność środowisk lokalnych i regionalnych w nawiązywaniu współpracy

transgranicznej.

Nie bez znaczenia było też to, że euroregiony dały Polsce szansę na pozyskiwanie

funduszy europejskich. Wśród euroregionów funkcjonujących obecnie na granicach Polski

8 prowadzi współpracę dwustronną (2 euroregiony polsko – niemieckie, 4 euroregiony polsko

– czeskie, 1 euroregion polsko – białoruski oraz 1 euroregion polsko – słowacki),

a w 5 euroregionach współpraca ma charakter trójstronny: polsko – niemiecko – szwedzka,

polsko – czesko – niemiecka, polsko – czesko – słowacka, polsko – białorusko – ukraińska,

polsko – białorusko – litewska. W ramach euroregionów Karpackiego i Bałtyk współpracuje

aż 5 krajów

3

.

Jak pokazuje mapa (Rysunek 1) istnieje wiele różnic pomiędzy euroregionami

widocznych na pierwszy rzut oka. Euroregiony ulokowane na wschodniej granicy są znacznie

większe i zostały utworzone w sposób samorządowo – administracyjny. Na pograniczu

wschodnim współpraca euroregionalna najbardziej zaawansowana jest z Ukrainą, czego

efektem było powołanie we wrześniu 1995 roku pierwszego w Europie Wschodniej

Euroregionu Bug. Jego głównymi zadaniami miały być tworzenie wspólnej bazy

informacyjnej, promocja euroregionu i pozyskiwanie kapitału zagranicznego, opracowanie

i realizacja projektów proekologicznych, w tym projektu „Czysty Bug” oraz opracowanie

wspólnych imprez targowych, kulturalnych i sportowych.

2

Strona internetowa Ministerstwa Rozwoju Regionalnego:

http://www.mrr.gov.pl/POLITYKA_REGIONALNA/EUROREGIONY/Strony/Euroregiony%20w%20Polsce.as
px z dnia: 14 marca 2009r.

3

Euroregiony na granicach Polski 2007, GUS we Wrocławiu, s. 20, [na:]

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_20-30.pdf, z dnia 05.05.2009r.

Rysunek 1. Rozmieszczenie euroregionów na granicach Polski

Źródło: Urząd Statystyczny we Wrocławiu

4

3. Powstanie euroregionu Silesia

3.1. Okoliczności powstania euroregionu

Ziemia Raciborska i Opawska pojawiały się razem dokumentach już w IX wieku.

Wspólna historia ukształtowała podobny charakter społeczno – ekonomiczny danych

regionów. W latach 1327 – 1526 miasta Racibórz i Opawa leżały w granicach Królestwa

Czeskiego, a następne dwa wieki znajdowały się pod panowaniem Habsburgów. Rok 1792

i trwająca wojna śląska rozdzieliły oba miasta granicą. Opawa znalazła się po stronie

austriackiej, a Racibórz po stronie pruskiej. W 1918 roku (po pierwszej wojnie światowej)

w wyniku ponownych zmian terytorialnych i administracyjnych granica ta oddzielała

4

Euroregiony na granicach Polski..., [na:] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_mapa3.pdf, z

dnia: 05.05.2009r.

III Rzeszę Niemiecką i Czechosłowację. Po drugiej wojnie światowej w wyniku zmiany

granic na konferencjach Wielkiej Trójki, Opawa znalazła się w granicach Czechosłowacji (od

1993 roku Czech), a Racibórz pozostał po stronie polskiej. Początek lat 90-tych XX wieku

przyniósł ożywienie współpracy między obydwoma miastami. Wobec integrującej się Europy

i możliwości zyskania funduszy europejskich na rozwój, dostrzeżono szanse, jakie może dać

współpraca przygraniczna. W roku 1995 rozpoczęto przygotowania do utworzenia

euroregionu. Po wspólnej polsko – czesko – niemieckiej konferencji naukowej „Region

Opawa – Racibórz. Historia i perspektywy w Unii Europejskiej”, która odbyła się w dniach

12 – 13 września 1996 roku Zarządy Miast Raciborza i Opawy zatwierdziły projekt

utworzenia Rady Euroregionu Opawsko – Raciborskiego opracowany przez polsko – czeską

Radę Liderów Lokalnych

5

. 3 listopada 1997 roku w Raciborzu burmistrzowie gmin

Głubczyce i Krnów podpisali deklarację o utworzeniu polsko-czeskiego euroregionu. Po

stronie polskiej utworzono Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Górnej Odry a po stronie czeskiej

Regionalne Stowarzyszenie Współpracy Czesko – Polskiej Śląska Opawskiego. Podpisanie

umowy o utworzeniu Euroregionu Silesia nastąpiło 20 września 1998 roku w Opawie.

Dobrymi przesłankami do intensyfikacji czesko-polskiej współpracy na obszarze

Euroregionu Silesia były i są wspólna historia, podobny język i kultura, podobne warunki

polityczne i potencjał ekonomiczny.

3.2. Nazwa i symbol euroregionu

Nazwa Euroregion Silesia jest związana z historią dwóch głównych elementów

euroregionu. Region Opawski (inaczej Śląsk karniowsko – opawski) zawsze był częścią

Śląska. W średniowieczu tereny te zamieszkiwało śląskie plemię Gołęszyców. Po wojnach

śląskich (1740-1763), nie licząc ziem księstwa cieszyńskiego, Śląsk opawsko – karniowski

stał się jedynym terytorium śląskim pozostałym w granicach państwa Habsburgów. Tereny te

posiadały szeroką autonomię. Śląsk opawski zwany był wówczas Śląskiem zachodnim i wraz

ze Śląskiem wschodnim – czyli Księstwem Cieszyńskim tworzył w nomenklaturze

habsburskiej Księstwo Dolnego i Górnego Śląska z centrum w Opawie.

Podobnie rzecz ma się z byłym Księstwem Raciborskim, które historycznie było

księstwem śląskim nad Odrą, którego stolicą był Racibórz. Właśnie ten wspólny śląski

mianownik dał podstawę dla nazwy Euroregionu: Silesia (z jęz. łac. Śląsk).

5

Euroregion Silesia, [na:] http://www.euroregion-silesia.pl/informacje/info.php z dn. 06.05.2009r.

Symbolem (rysunekjest logo z widniejącymi na niebieskim tle dwunastoma żółtymi

gwiazdami, tworzącymi okrąg. W środku okręgu znajdują się powiewające flagi

Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Czeskiej połączone literą "S" oraz biały napis

EUROREGION SILESIA.

Rysunek 2. Symbol Euroregionu Silesia

Źródło: Euroregion Silesia

6

3.3. Gminy euroregionu w momencie powstania

Euroregion Silesia w momencie powstania obejmował po stronie polskiej 14 gmin

z województwa opolskiego i śląskiego o łącznej powierzchni 1 247 km2, zamieszkałej przez

ponad 240 tys. osób, natomiast po stronie czeskiej w skład euroregionu wchodziło 6 gmin. Ich

łączna powierzchnia wynosi 222 km2 i zamieszkała jest przez 119 tys. osób. Na terenie

euroregionu było 21 przejść granicznych, w tym 3 ogólnodostępne, 1 kolejowe i 17 przejść

małego ruchu granicznego.

3.4. Cele do zrealizowania określone w momencie powstania

Zgodnie ze statutem celem współpracy w Euroregionie Silesia jest podejmowanie wspólnych

działań dla równomiernego i zrównoważonego rozwoju regionu oraz zbliżenia jego

mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy poprzez:



podnoszenie poziomu życia obywateli mieszkających w Euroregionie, poprzez

wspólne wspieranie inwestycji i programów gospodarczych, szkolenia zawodowe

i programy zmierzające do likwidacji bezrobocia,



popieranie idei jedności europejskiej



współpracę i wymianę grup społecznych, naukowych, zawodowych, kulturalnych,

środowisk młodzieżowych, w celu wzajemnego poznania społeczności

zamieszkujących regiony graniczne



utrzymanie oraz poprawienie stanu środowiska naturalnego, poprawę gospodarki

rolnej i leśnej,

6

Euroregion Silesia: http://www.euroregion-silesia.pl/ z dnia 05.05.2009r.



wzajemną pomoc na wypadek katastrof i klęsk żywiołowych,



rozwój współpracy gospodarczej,



rozwój skoordynowanego transgranicznego planowania przestrzennego,



budowę oraz dostosowanie infrastruktury dla potrzeb ruchu granicznego

i regionalnego,



budowę kompleksowego systemu informacji w celu wymiany danych w Euroregionie,



działalność wydawniczą

W ramach celów statutowych edukacja europejska i regionalna ma charakter priorytetowy.

Potrzeba koordynacji działań edukacyjnych po obu stronach granicy przyczyniła się do

opracowania podręcznika do edukacji regionalnej. Podręcznik ten nosi tytuł „Wspólne

raciborsko – opawskie dziedzictwo” a jego autorami są pedagodzy z Raciborza i Opawy.

4. Charakterystyka euroregionu Silesia

4.1. Położenie geograficzne, wielkość

Euroregion Silesia jest jednym z czterech (obok Euroregionów: Pradziad, Glacensis,

Polska część Euroregionu leży w dorzeczu górnej Odry i obejmuje Kotlinę Raciborską, część

Płaskowyżu Głubczyckiego i Kotliny Ostrawskiej, natomiast czeska część leży w dorzeczu

Opawy i Morawicy.

Rysunek 3. Euroregion Silesia w 2007 roku.

Źródło: Euroregion Silesia

7

7 http://www.euroregion-silesia.pl/gminy.php z dnia: 05.05.2009r.

Po stronie czeskiej euroregion rozciąga się na obszarze 1.116 km

2

, część polska obejmuje

1.500 km

2

, cały Euroregion Silesia obejmuje 2.616 km

2

. Kontakt ułatwiają niezwykle liczne

przejścia graniczne. Na terenie Euroregionu, na granicy o długości około 90 km jest ich 17,

z tego 14 przeznaczonych dla małego ruchu granicznego.

4.2. Skład

Członkowie dzielą się na zwykłych i wspierających. Członkiem zwykłym może być

każda gmina. Członkiem wspierającym może być osoba fizyczna lub prawna, która popiera

działalność Stowarzyszenia Gmin Dorzecza Górnej Odry i deklaruje poparcie finansowe

lub wniesie istotny wkład w pracę Stowarzyszenia. Członek wspierający ma prawo

uczestniczyć w walnym zgromadzeniu członków z głosem doradczym. Może także zgłaszać

wnioski dotyczące działalności Stowarzyszenia

8

.

Strona polska to 19 gmin należących do powiatów raciborskiego, rybnickiego,

wodzisławskiego w województwie śląskim oraz powiatu głubczyckiego w województwie

opolskim. Członkiem wspierającym jest Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej – Andrzej

Markowiak. W skład czeskiej strony euroregionu wchodzi 58 gmin członkowskich

i 3 członków wspierających: Uniwersytet Śląski w Opawie, Powiatowa Izba Gospodarcza

w Opawie oraz Macierz Śląska w Opawie.

Tabela 2. Członkowie Euroregionu Silesia

Strona czeska

Strona polska

okres Opava :
1. Opava
2. Vítkov
3. Kravaře
4. Dolní Benešov
5. Bolatice
6. Dolní Životice
7. Hněvošice
8. Holasovice
9. Kobeřice
10. Litultovice
11. Oldřišov
12. Rohov
13. Slavkov
14. Služovice
15. Stěbořice
16. Strahovice
17. Sudice
18. Velké Hoštice
19. Kozmice
20. Píšť
21. Chlebičov
22. Melč
23. Brumovice
24. Hlavnice
25. Neplachovice
26. Čermná ve Sl.
27. Velké Heraltice
28. Uhlířov
29. Hlučín
30. Háj ve Slezsku

31. Velká Polom
32. Hrabyně
33. Budišovice
34. Dobroslavice
35. Mokré Lazce
36. Čavisov
37. Pustá Polom
38. Hlubočec
39. Horní Lhota
40. Dolní Lhota
41. Kyjovice
42. Těškovice
43. Nové Sedlice
44. Štítina
45. Ludgeřovice
46. Budišov n/Budišovkou
47. Šilheřovice
okres Bruntál :
48. Krnov
49. Horní Benešov
50. Úvalno
51. Lichnov
52. Sosnová
53. Horní Životice
54. Staré Heřmínovy
55. Krasov
okres Nový Jičín :
56. Nový Jičín
57. Fulnek
58. Odry

1. Racibórz
2. Wodzisław Śląski
3. Kietrz
4. Głubczyce
5. Baborów
6. Pszów
7. Kuźnia Raciborska
8. Branice
9. Kornowac
10. Krzanowice
11. Krzyżanowice
12. Gorzyce
13. Marklowice
14. Mszana
15. Lubomia
16. Lyski
17. Pietrowice Wielkie
18. Rudnik
19. Rydułtowy

Członkowie wspierający:
Uniwersytet Śląski w Opawie,
Powiatowa Izba Gospodarcza w Opawie
Macierz Śląska w Opawie

Członkowie wspierający:
Andrzej Markowiak

Źródło: Euroregion Silesia: http://www.euroregion-silesia.pl/informacje/czlonkowie.php

8

Euroregiony na granicach Polski…, s. 108

Pod względem wielkości powierzchni Euroregion Silesia jest jednym z najmniejszych

znajdujących się polskiej granicy.

Tabela 3. Euroregion Silesia w liczbach

EUROREGION SILESIA

część czeska

część polska

razem

liczba obywateli

220 tys.

287 tys.

507 tys.

liczba członków

55

19

74

członkowie specjalni
członkowie wspierający

Slezská Univerzita Opava

Hospodářská komora Opava

Matice slezská Opava

Pan

Andrzej Markowiak

4

powiaty

Opava

Bruntál - část

Nový Jičín - část

Ostrava-město - část

Głubczycki

Raciborski

Rybnicki

Wodzisławski - część

powiat grodzki Rybnik

powiat grodzki Żory

8

województwa

Moravskoslezský

Śląskie

Opolskie

3

siedziba

Opawa

Racibórz

2

Źródło: Euroregion Silesia: http://www.euroregion-silesia.pl/informacje/statystyka.php

4.3. Organy

Organami Euroregionu są:



Rada Euroregionu – walne zgromadzenia członków euroregionu



Prezydium Euroregionu – po trzech przedstawicieli każdej ze stron, wybierają ze

swojego grona przewodniczącego, co roku (najpóźniej 31 stycznia) funkcja ta

obejmowana jest na zmianę przez przedstawiciela jednego z krajów (Polak – Czech –

Polak). Główne zadania prezydium polegają na reprezentowaniu euroregionu na

zewnątrz, określanie kierunków działania, uchwalanie planów finansowych

dotyczących wspólnych przedsięwzięć, zwoływanie posiedzeń rady, powoływanie

grup roboczych, ustalanie wysokości składek członkowskich i kierowanie pracami

sekretariatu euroregionu.

Obecnie w skład Prezydium wchodzą:

1. Zbyněk Stanjura - Przewodniczący Prezydium - Primátor Statutárního města Opava,
2. Mirosław Lenk - Wiceprzewodniczący Prezydium - Prezydent Miasta Racibórz
3. Józef Matela - Burmistrz Gminy Kietrz
4. Grzegorz Gryt - Wójt Gminy Lyski
5. Tadeusz Chrószcz - Wójt Gminy Marklowice
6. Andrzej Markowiak - Członek Wspierający
7. Renáta Ramazanom - Starostka města Krnov
8. Ivan Týle - Starosta Miasta Nový Jičín
9. Daniel Procházka - Starosta obce Rohov
10. Ludmila Bubeníková - Starostka obce Velká Polom

9

9

Władze Euroregionu Silesia, [na:] http://www.euroregion-silesia.pl/informacje/wladze.php, z dnia 02.05.2009r.



Komisja Rewizyjna składa się również z 6 przedstawicieli (po trzech z każdej ze

stron). Komisja pełni funkcje kontrolne.

W skład komisji rewizyjnej wchodzą:

1. Eugeniusz Waga - Przewodniczący Komisji Rewizyjnej
2. Tadeusz Chrószcz - Zastępca Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej
3. Józef Stukator - Sekretarz Komisji Rewizyjnej



Grupy Robocze realizują polecenia prezydium oraz opracowują koncepcję wspólnych

projektów.

Funkcjonuje także sekretariat euroregionu, który ma za zadanie bieżącą obsługę

kancelaryjno-biurowa organów euroregionu. Sekretariat po stronie polskiej

ma siedzibę w Raciborzu, a po stronie czeskiej w Opawie.

Strukturę organów przedstawia rysunek 4.

Rysunek 4. Struktura organów Euroregionu Silesia

Źródło: Euroregion Silesia

10

10

Organy, [na:] http://www.euroregion-silesia.pl/informacje/organy.php z dnia 05.05.2009r.

5. Podstawy prawne euroregionu Silesia

5.1. Europejskie akty prawne

Euroregion jest dobrowolnym związkiem Stowarzyszenia Gmin Dorzecza Górnej

Odry w Rzeczpospolitej Polskiej oraz Stowarzyszenia Euroregion Silesia-CZ w Republice

Czeskiej. Wszystkie jego organy działają zgodnie z ustawodawstwem Rzeczypospolitej

Polskiej i Republiki Czeskiej, opierając się na europejskich aktach prawnych odnoszących się

do współpracy transgranicznej. Są to:



Europejska konwencja ramowa o współpracy transgranicznej między

wspólnotami i władzami terytorialnymi (Konwencja Madrycka) uchwalona przez

Radę Europy 21 maja 1980 r., Określa prawne i strukturalne wzorce współpracy

regionów przygranicznych, stanowi podstawę współpracy transgranicznej. Zawiera

dwanaście artykułów, z czego już w pierwszym Państwo Strona zobowiązuje się

„ułatwiać i wspierać współpracę transgraniczną wspólnot i władz terytorialnych

podlegających jej właściwości ze wspólnotami i władzami terytorialnymi

podlegającymi właściwości innej Umawiającej się Strony”

11

.



Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych uchwalona przez

Radę Europy 19 listopada 1981 roku, przyjęta przez Polskę 14 lat później. Pojęcie

„współpracy transgranicznej” jest według twórców Karty pojęciem szerszym niż

„współpraca euroregionalna”

12

.



Europejska Karta Samorządu Lokalnego przyjęta przez Radę Europy 15

października 1985 roku w Strasburgu. Weszła w życie z dniem 1 września 1988 r.

Polska ratyfikowała Kartę w 1993 r.

[1]

, jako jeden z nielicznych krajów, ratyfikowała

ją w całości. Oprócz prawa do stowarzyszania się, społeczności lokalne zyskały prawo

do „współpracy ze społecznościami innych państw na warunkach przewidzianych

prawem”.



Europejska Karta Samorządu Regionalnego została przyjęta przez IV sesję

Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych, która odbyła się 3 - 5 czerwca 1997 roku

w Strasburgu. W artykule 8 określa stosunki międzyregionalne i transgraniczne.

11

EUROPEJSKA KONWENCJA RAMOWA O WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ MIĘDZY

WSPÓLNOTAMI I WŁADZAMI TERYTORIALNYMI sporządzona w Madrycie dnia 21 maja 1980 r. [na:]
http://www.karpacki.pl/euroregion-fundusze_unijne-dane_ogolne-35.html z dnia 10.05.2009r.

12

por. http://www.aebr.net/publikationen/pdfs/Charta_Final_071004.pl.pdf z dnia 10.05.2009r.

5.2. Polskie akty prawne

Euroregion Silesia działa na podstawie trzech aktów prawnych. Pierwszym z nich,

podstawowym, jest Statut Euroregionu Silesia. Składa się z czternastu artykułów, w których

zawarte zostały między innymi: zasięg terytorialny i obszary działalności euroregionu, organy

oraz prawa i obowiązki członków euroregionu oraz zasady finansowania współpracy.

Kolejnym aktem leżącym u podstaw wspólnej działalności jest Statut Stowarzyszenia Gmin

Dorzecza Górnej Odry, który zakładał utworzenie polsko – czeskiego euroregionu,

inicjowanie wspólnych przedsięwzięć oraz wymianę informacji. Euroregion działa także na

podstawie Umowy o współpracy pod nazwą „Euroregion Silesia”. W umowie podkreślono,

że Euroregion nie ma charakteru ponadnarodowego ani ponadpaństwowego, określono

członków wchodzących w skład nowej jednostki współpracy. Euroregion nie ma osobowości

prawnej. Najważniejszym celem jest „podnoszenie poziomu życia obywateli mieszkających w

Euroregionie, poprzez wspólne wspieranie inwestycji i programów gospodarczych, szkolenia

zawodowe i programy zmierzające do likwidacji bezrobocia”

13

.

6. Cele i kierunki działania euroregionu

Obecnie za najważniejsze cele euroregionu i społeczności go zamieszkującej uznano

oczywiście podejmowanie wspólnych działań gwarantujących równomierny i zrównoważony

rozwój regionu oraz zbliżenie jego mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy poprzez:

- podnoszenie poziomu życia obywateli mieszkających w euroregionie,

- wspieranie inwestycji i programów gospodarczych;

- szkolenia zawodowe i programy zmierzające do likwidacji bezrobocia;

- popieranie idei jedności europejskiej;

- współpracę i wymianę grup społecznych, naukowych, zawodowych, kulturalnych,

środowisk młodzieżowych, w celu

wzajemnego poznania społeczności zamieszkujących regiony graniczne;

- utrzymanie oraz poprawienie stanu środowiska naturalnego;

- poprawę gospodarki rolnej i leśnej;

- wzajemną pomoc na wypadek katastrof i klęsk żywiołowych;

- rozwój współpracy gospodarczej;

- rozwój skoordynowanego transgranicznego planowania przestrzennego;

13

Umowa o współpracy Euroregion Silesia, [na:] http://www.euroregion-silesia.pl/informacje/umowa.htm,

z dnia 10.05.2009r.

- budowę oraz dostosowanie infrastruktury dla potrzeb ruchu granicznego i regionalnego;

- budowę kompleksowego systemu informacji w celu wymiany danych w euroregionie;

- działalność wydawniczą

14

.

Na lata 2007 – 2008 stworzono plan działań, w ramach którego wymieniono trzy priorytety:

Priorytet 1 :

Aktywny udział Euroregionu Silesia w procesie integracji europejskiej

Działania :
1. Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej RCz-RP 2007-2013 - przygotowanie
i rozpoczęcie programu oraz Funduszu Mikroprojektów Euroregionu Silesia.
2. Rozwiązanie problemu przekraczania polsko-czeskiej granicy państwowej na obszarze
euroregionu po wstąpieniu obu państwa do strefy Schengen.
3. Wszechstronne włączenie się euroregionu do działań integracyjnych.

Priorytet 2 :

Euroregion Silesia jako europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej

Działania :
1. Euroregionu Silesia jako europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej -
przygotowanie prawnych rozwiązań zgodnie z Rozporządzeniami Parlamentu Rady UE nr
1082/2006

Priorytet 3 :

Euroregion Silesia 2008

Działania :
1. Euroregionu Silesia 1998-2008 - 10 lat działalności euroregionu
2. Euroregionu Silesia 2008 - silny euroregion na progu nowej dekady:
3. Rozszerzenie obszaru euroregionu
4. euroregion-silesia.eu
5. Zwiększenie członków stowarzyszeń
6. Rozszerzenie współpracy z innymi podmiotami przy realizacji i dalszym rozwoju
współpracy transgranicznej.

Priorytet 1 został zrealizowany niemal w całości. Rozpoczął się program „Fundusz

Mikroprojektów Euroregionu Silesia” – wydano książkę programową, jak korzystać z

funduszu (dokładniej projekt omówiony w rozdziale poświęconym projektom). Na granicy

o długości około 90 km działało 17 przejść granicznych, z czego 14 przeznaczonych było dla

małego ruchu granicznego. W nocy z 20 na 21 grudnia, podczas imprezy „Pożegnanie

z granicą" z okazji wejścia Polski i Czech do strefy Schengen trzy euroregiony: Beskidy,

14

Euroregiony na granicach Polski..., s. 23, [na:] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_20-30.pdf

z dnia 05.05.2009r.

Silesia i Śląsk Cieszyński podpisały nad Olzą “Deklarację Cieszyńską”. Dzięki temu granicę

polsko – czeską można przekraczać niemal w każdym miejscu. Do dnia dzisiejszego żadne

z euroregionów nie podpisały tak szerokiej współpracy. Euroregiony województwa śląskiego

współpracują od lat, a ta Deklaracja pozwoli jeszcze bardziej zacieśnić działania i razem

starać się o fundusze europejskie

15

.

Za działania integracyjne Euroregion Silesia został nagrodzony medalem im. Jana

Massaryka, przyznawanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej.

Medale są wręczane za długoletni i aktywny wkład w rozwój czesko – polskiej współpracy

transgranicznej.

Także 10-lecie istnienia euroregionu przyczyniło się do wzrostu aktywności

mieszkańców w ramach działania 3. W ramach obchodów założenia odbyły się spotkania

i festyny mające na celu przybliżenie informacji o początkach i o aktualnej działalności.

Stworzono także stronę internetową (działanie 3) www.euroregion-silesia.pl, dzięki której

zarówno mieszkańcy jak i osoby niezwiązane z tym terenem mogą zapoznać się

z działalnością euroregionu. Strona nie jest jeszcze dopracowana, ale wiele informacji w tym

aktualności już się na niej znajdują. Strona internetowa to główne miejsce pozyskiwania

informacji na temat bieżących szkoleń organizowanych w ramach programów UE.

7. Budżet i zasady finansowania

Przychody euroregionu w znaczniej mierze opierają się na składkach członkowskich

(70 groszy od jednego mieszkańca) oraz dotacjach związanych z programami europejskimi

(głównie INTERREG IIIA- EFRR). Euroregion nie prowadzi działalności gospodarczej,

struktura przychodów przedstawia się więc następująco:

a) przychody statutowe

201 698,54 zł

b) dotacje

131 926,19 zł



Dotacja z rezerwy celowej budżetu państwa (koszty zarządzania 2007 – INTERREG IIIA)

– 20 246,57 zł



Dotacja z rezerwy celowej budżetu państwa (projekt własny - Raport INTERREG IIIA)

– 1 733,75 zł



Dotacja programu INTERREG IIIA – EFRR (promocja 2005) – 36 203,00 zł



Dotacja programu INTERREG IIIA – EFRR (zarządzanie 2007) – 60 739,72 zł



Dotacja programu INTERREG IIIA – EFRR (projekt własny – Raport INTERREG IIIA)

– 13 003,15 zł

15

Trzy Euroregiony podpisały Deklarację Cieszyńską,

[na:] http://www.euroregion-silesia.pl/aktualnosci/akt_ex.php?id=71, z dnia 09.05.2009r.

c) darowizny – 1% podatku

422,60 zł

d) przychody finansowe (odsetki)

1 260,16 zł

e) pozostałe przychody operacyjne

0,04 zł

razem

335 307,53 zł

Euroregion może się także pochwalić nadwyżką z lat poprzednich (wykazywaną w każdym

bilansie). Nadwyżka przychodów nad kosztami z poprzednich lat wynosi 49 891,36 zł

W strukturze kosztów znaczną przewagę obejmują koszty administracyjne.

a) Koszty administracyjne

339 664,36 zł

b) Koszty finansowe (różnice kursowe) 24,30 zł

c) Przekazane darowizny

1 020,00 zł

Tabela 4. Bilans finansowy Euroregionu Silesia za rok 2008.

Bilans na dzień 31 grudnia 2008r.

AKTYWA

Stan na koniec

poprzedniego

roku

obrotowego

Stan na koniec

bieżącego roku

obrotowego

PASYWA

Stan na koniec

poprzedniego

roku obrotowego

Stan na koniec

bieżącego roku

obrotowego

1

2

3

4

5

6

A. AKTYWA TRWAŁE

13 831,26

5 858,34

A. FUNDUSZE WŁASNE

49 891,36 44 490,23

I. WARTOŚCI NIEMATERIALNE
I PRAWNE

I. FUNDUSZ STATUTOWY

II. RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE

13 831,26

5 858,34

II. FUNDUSZ
Z AKTUALIZACJI WYCENY

III. NALEŻNOŚCI DŁUGOTERMINOWE

III. WYNIK FINANSOWY
NETTO ZA ROK
OBROTOWY

49 891,36

44 490,23

IV. INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

1. NADWYŻKA
PRZYCHODÓW NAD
KOSZTAMI
(WIELKOŚĆ DODATNIA)

49 891,36

44 490,23

V. DŁUGOTERMINOWE ROZLICZENIA
MIĘDZYOKRESOWE

2. NADWYŻKA KOSZTÓW
NAD PRZYCHODAMI
(WIELKOŚĆ UJEMNA)

B. AKTYWA OBROTOWE

47 425,27

62 742,30

B. ZOBOWIĄZANIA
I REZERWY NA
ZOBOWIĄZANIA

11 709,72

24 181,01

I. ZAPASY RZECZOWYCH AKTYWÓW
OBROTOWYCH

I. ZOBOWIĄZANIA
DŁUGOTERMINOWE
Z TYTUŁU KREDYTÓW
I POŻYCZEK

II. NALEŻNOŚCI KRÓTKOTERMINOWE

3 112,52

II. ZOBOWIĄZANIA
KRÓTKOTERMINOWE
I FUNDUSZE SPECJALNE

11 709,72

24 181,01

III. INWESTYCJE
KRÓTKOTERMINOWE

47 425,27

59 629,78

1. KREDYTY I POŻYCZKI

1. ŚRODKI PIENIĘŻNE

47 425,27

59 629,78

2. INNE ZOBOWIĄZANIA

11 709,72

24 181,01

2. POZOSTAŁE AKTYWA FINANSOWE

3. FUNDUSZE SPECJALNE

C. KRÓTKOTERMINOWE
ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

344,55

70,60

III. REZERWY NA
ZOBOWIĄZANIA

IV. ROZLICZENIA
MIĘDZYOKRESOWE

1. ROZLICZENIA
MIĘDZYOKRESOWE
PRZYCHODÓW

2. INNE ROZLICZENIA
MIĘDZYOKRESOWE

SUMA AKTYWÓW

61 601,08

68 671,24

SUMA PASYWÓW

61 601,08

68 671,24

Źródło: Sekretariat euroregionu

Warto zauważyć, że na należności krótkoterminowe w wysokości 3 112,52 zł składają

się w całości należności od dostawców (3 112,52zł). Na zobowiązania krótkoterminowe (24

181,01zł) natomiast składają się: a) zobowiązania wobec dostawców (832,29zł), b)

zobowiązania z tytułu podatku PIT (1 770,00zł), c) zobowiązania z tytułu ZUS (8 067,12zł)

oraz d) rozliczenie zbiórki publicznej (13 511,60zł).

Poszczególne raporty

16

zakończone są przewidywaniami związanymi z przychodami

na kolejny rok budżetowy. W raporcie z 2008 roku oszacowano przyszłe wpływy do budżetu

ze składek na wysokości 200 tysięcy złotych. Sekretariat euroregionu nie przewiduje, iż

mogłyby zaistnieć okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania działalności przez

jednostkę.

8. Najważniejsze projekty realizowane w euroregionie

Dla wsparcia rozwoju współpracy transgranicznej i euroregionalnej wykorzystuje się

programy pomocy finansowej ze środków Unii Europejskiej i fundusze.

Programy:

1.INTERREG - cel, zwiększenie potencjału gospodarczego regionów przygranicznych,

nastawiony na wspieranie małych i średnich przedsięwzięć gospodarczych, przekształcony na

początku lat dziewięćdziesiątych w INTERREG I przeznaczony na realizację przedsięwzięć

w granicach wspólnoty. Od 1994 r. INTRERREG II - nastąpiła możliwość finansowego

wsparcia przedsięwzięć transgranicznych na obszarach zewnętrznych wspólnoty. Następnie

wprowadzono program INTERREGIIIA przeznaczony dla różnych obszarów

transgranicznych.

2. PHARE - program pomocowy dla jedenastu państw Europy Środkowej i Wschodniej,

udostępniał środki finansowe na wsparcie procesu przemian gospodarczych i umacnianie

systemu demokratycznego. Przygotowywał tę grupę państw do wstąpienia do UE.

Fundusze:

1.Europejski Fundusz Ukierunkowania i Gwarancji dla Rolnictwa,

2.Finansowy Instrument Doradztwa w Zakresie Rybołówstwa,

3.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, działający od 1975 r. przy Wspólnotach

Europejskich, od 1988 r. zalecił wspierać przedsięwzięcia, które przyczyniają się do

16

Bilansy finansowe Euroregionu Silesia – materiały przekazane autorce przez sekretariat euroregionu

rozwiązywania specyficznych problemów na granicach wewnętrznych i zewnętrznych

wspólnoty (skrót nazwy FEDER).

8.1. Funduszu Małych Projektów w ramach programu PHARE CBC

W polskiej części Euroregionu Silesia w ostatniej edycji zrealizowano 93 tzw. „małe

projekty” dofinansowane z programu PHARE CBC. Łączna kwota przyznanego

dofinansowania wyniosła 539,5 tys. euro. Średnia kwota dofinansowania jednego projektu

wyniosła ok. 5,8 tys. euro. Najwięcej projektów zrealizowali beneficjenci z gmin Racibórz

(33) i Wodzisław Śląski (21)

17

. W części czeskiej Euroregionu Silesia w ramach programu

Phare CBC zrealizowano 72 małe projekty dofinansowane kwotą 653,6 tys. euro. W ramach

INTERREG III A do chwili obecnej (stan w listopadzie 2007 r.) podpisano umowy na

realizację 52 projektów, łączne dofinansowanie wynosi 11689,3 tys. CZK.

W ramach programów EWT (Europejska Wspólnota Terytorialna) na lata 2007-2013

dla polskiej części Euroregionu Silesia zaplanowano alokację w kwocie 3,9 mln euro.

Pod względem wykorzystania funduszy unijnych Euroregion Silesia można

sklasyfikować na odległym 11 miejscu.

Rysunek 5. Projekty dofinansowane w polskich częściach euroregionów

z FMP Phare CBC w latach 1995-2003

Źródło: Euroregiony na granicach Polski 2007

18

Znaczną część funduszy zgodnie z zaleceniami UE przeznaczono na organizację

imprez kulturalnych i sportowych, seminaria, warsztaty i szkolenia (także językowe).

17

Euroregiony na granicach Polski..., s. 108

18

Tamże, s. 33

Finansowana była także wymiana młodzieży pomiędzy częściami euroregionu. Największą

ich część objęły więc projekty przeznaczone na wymianę kulturalną (41,3%) i rozwój

zasobów ludzkich (34,8%). Najmniej pieniędzy przeznaczonych zostało na pobudzanie ducha

obywatelskiego i rozwój demokracji lokalnej (4,3%) i ochronę środowiska (2,2%).

Rysunek 6. Małe projekty dofinansowane z programu PHARE CBC w Polskiej części Euroregionu Silesia

Źródło: Euroregiony na granicach Polski

19

8.2. INTERREG III A Czechy

– Polska 2004-2006

W ramach programu INTERREG III A w polskiej części Euroregionu Silesia do

grudnia 2007 podpisano 87 projektów. Łączna kwota dofinansowania, które przyznano na ich

realizację wyniosła 2159,1tys. złotych.

W części czeskiej euroregionu w ramach programu Phare CBC przyznano

dofinansowanie na realizację 72 małych projektów w kwocie 653,6 tys. euro. Do końca 2007

roku podpisano umowy na realizację 52 projektów za sumę 11689,3 tys. CZK, czyli 1925, 2

tys. złotych

20

. Wszystkie projekty zrealizowane w ramach tego programy spisano w Aneksie

13.3.

19

Euroregiony na granicach Polski…, s. 108

20

Tamże, s. 109

Rysunek 7. Małe projekty (Phare CBC, Interreg) w polskiej części Euroregionu

Silesia według gmin członków w latach 1996-2006

Źródło: Urząd statystyczny we Wrocławiu

21

8.3. Progr

am Operacyjny Współpracy Transgranicznej na lata 2007-

2013

Cel 3. polityki spójności Unii Europejskiej dotyczy adaptacji i modernizacji systemów

edukacyjnych, szkoleniowych oraz zatrudnienia. Właśnie na realizację tego celu Unia

Europejska przeznaczyła kolejne fundusze na lata 2007-2013. Przekazane zostały głównie

euroregionom, aby poprawiła się znajomość procedur unijnych. Sekretariat euroregionu na

bieżąco prowadzi konsultacje w sprawie składania wniosków o dofinansowanie. Program

rozpoczęto, aby wzmocnić obszar wspólnie realizowanych przedsięwzięć (współpracy

pomiędzy gminami). W latach 2007-2013 na rozwój współpracy terytorialnej z budżetu Unii

Europejskiej przeznaczonych zostanie łącznie 7,75 mld euro. Polska alokacja na realizację

programów w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej wyniesie 557,8 mln euro

22

.

Tabela 5. Podział funduszy w ramach EWT 2007-2013

Nazwa Euroregionu

Polska część

Czeska część

razem

Nysa

3 900 000 EUR

2 990 000 EUR

6 890 000 EUR

Glacensis

5 000 000 EUR

6 965 000 EUR 11 965 000 EUR

Pradziad

5 000 000 EUR

4 385 000 EUR

9 385 000 EUR

Silesia

3 900 000 EUR

3 063 000 EUR

6 963 000 EUR

Śląsk Cieszyński

3 000 000 EUR

2 483 000 EUR

5 483 000 EUR

Beskidy

2 355 868 EUR

850 000 EUR

3 205 868 EUR

Razem

23 155 869 EUR 20 736 000 EUR 43 891 869 EUR

Źródło: Euroregion Silesia

23

21

Małe projekty (Phare CBC, Interreg) w polskiej części Euroregionu Silesia według gmin członków w latach

1996-2006 [na:] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_kartogram25-26.pdf z dnia 10.05.2009r.

22

Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej na lata 2007-2013, [na:] http://www.euroregion-

silesia.pl/powt/, z dnia 20.05.2009r.

23

Tamże

8.4. Pozostałe zrealizowane projekty – skrót

- Mapa Euroregionu Silesia

Wykonawca: Euroregion Silesia

Typ projektu: mały nieinwestycyjny

Budżet projektu: 215 000 CZK / 35 410.5 zł

Źródło finansowania: dotacja Urzędu Powiatowego w mieście Opava

Stan projektu : mapa została wydana w 2001 roku

- Wspólna czesko-polska prezentacja Euroregionu Silesia na międzynarodowych

targach turystycznych (REGIONTOUR Brno, TOURSALON Poznań itd.)

Wykonawca: Euroregion Silesia przy współpracy województwa morawsko-śląskiego

Typ projektu: mały nieinwestycyjny

Budżet projektu: ok. 200 000 CZK/ 32 940 zł / targi

Źródło finansowania: środki własne ER Silesia + połączone środki gmin i miast

Stan projektu: przebiega corocznie od roku 2000

- "Border Crossing w Euroregionie Silesia - I. etap" – studium modelowe przekraczania

polsko – czeskich granic na terenie ER Silesia

Wykonawca: Euroregion Silesia, województwo morawsko-śląskie, Stowarzyszenie budowy

drogi krajowej 11-57

Typ projektu: mały nieinwestycyjny

Budżet projektu: 500 000 CZK / 82 350 zł

Źródło finansowania: połączone środki wykonawców projektu

Stan projektu: zrealizowany w roku 2004

- "Border Crossing v Euroregionie Silesia - II. etap" –druga część studium modelowego

przekraczania polsko – czeskich granic na terenie ER Silesia

Wykonawca: Miasto Opawa

Typ projektu: mały nieinwestycyjny

Budżet projektu: 31 tys. EURO /

Źródło finansowania: Wspólny Fundusz Małych Projektów PHARE CBC 2002 - grant

24,7 tys. EURO

Stan projektu: zrealizowano w 2005r.

- „Wzrost potencjału przy planowaniu i realizacji programów w województwie

morawsko-śląskim“

Wykonawca: województwo morawsko-śląskie przy współudziale partnerów

Typ projektu: duży nieinwestycyjny

Budżet: 77 mln CZK / 12 681 900 zł

Źródło finansowania: EFS 57,8 mln. CZK, budżet państwowy 9,6 mln. CZK, budżet

wojewódzki 9,6 mln. CZK

Stan projektu: zakończenie planowano na koniec 2007 r.

9. Promocja i marketing euroregionu

Głównym źródłem promocji euroregionu jest Internet. Także Euroregion Silesia

posiada swoją stronę internetową. Znaleźć można na niej podstawowe informacje o regionie

oraz wiadomości bieżące. Inne formy promocji to głównie spotkania młodzieży i zawody

sportowe (np. Grand Prix MTB Euroregionu Silesia 2009) organizowane jednak bardziej

w celu integrowania ludzi mieszkających w euroregionie niż w celu promocji „na zewnątrz”.

Brakuje skutecznej polityki turystycznej opartej na badaniach rynku turystycznego, na

badaniach infrastruktury technicznej oraz na promocji turystyki. Wyżej (podrozdział 8.3.)

wskazano na małe projekty, głównie z zakresu promocji i turystyki, które zrealizowano w

celu przyciągnięcia turystów go regionu. Niestety nakłady finansowe euroregionu i gmin

wchodzących w jego skład na promocję są niewielkie, dlatego efekty też nie należą do

najlepszych. Za najważniejsze wydarzenie promocyjne w euroregionie uważa się organizację

w 2005 roku XII Forum Polskich Regionów Granicznych.

Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Górnej Odry w 2006 roku rozwiązało umowę zawartą

w ramach programu INTERREG IIIA dotyczącą finansowania turystyki

24

. Jak widać, nie jest

to obszar, któremu poświęca się wystarczającą uwagę.

Analizując wiadomości zamieszczone na stronie internetowej odnieść można wrażenie, że

bardziej stawia się na promocję największych miast euroregionu, niż na promocję organizacji

jako całości. Promowane są także poszczególne programy dotowane przez fundusze

pochodzące z Unii Europejskiej. Mieszkańcy mają jednak małą świadomość zamieszkiwania

euroregionie, wciąż są mieszkańcami Opawy, czy Raciborza. I choć promocja jest jednym z

podstawowych celów statutowych, to jest on traktowany raczej marginalnie.

24

Lista umów o dofinansowanie projektów zawartych w województwie śląskim

w ramach Programu Interreg III A Czechy - Polska - stan na 2-08-2007, [na:]
www.katowice.uw.gov.pl/index.php?download/2n/f610a13de080fb8df6cf972fc01ad93f

10.

Rola euroregionu w funkcjonowaniu gmin wchodzących w jego

skład na przykładzie wybranych gmin: Marklowice i Racibórz w
Polsce oraz Sudice w Czechach

Gmina Marklowice na działanie euroregionu przeznacza 3 621zł. Jednak po

przeanalizowaniu informacji zawartych na stronie internetowej i po skontaktowaniu się

z władzami gminy można odnieść wrażenie, że oprócz statutowej składki, gmina nie ma

żadnego wkładu w działanie euroregionu. Mieszkańcy nie mają świadomości zamieszkiwania

w euroregionie, są bardziej związani z własną gminą. Trudno znaleźć na stronie internetowej

logo euroregionu, czy informacji o planowanych przedsięwzięciach. Nawet programy

europejskie, na realizację których Euroregion Silesia jako całość trzymał fundusze, nie są

opatrzone odpowiednią informacją. Gmina na własną rękę prowadzi kontakty z innymi

gminami, głównie gminą Barlin. Gmina współpracuje także z gminami czeskimi, np. Stonavą.

Niestety kontakty nie odbywają się pod patronatem euroregionu. W Marklowicach euroregion

jest praktycznie niewidoczny. Może się to zmienić wraz z powstaniem Strefy Aktywności

Gospodarczej współfinansowanej przez Unię Europejską. Działania euroregionu na rzecz

promocji tej inwestycji są bowiem widoczne.

Nie inaczej jest z gminami czeskimi. Na potrzeby niniejszej pracy zbadałam gminę

Sudice w Czechach. Niestety i tutaj współpraca w ramach euroregionu nie jest wyjątkowo

zaznaczona. Trudno dopatrzyć się emblematów euroregionu. Gmina wpłaca do budżetu

euroregionu kwotę w wysokości 2811.17 koron czeskich czyli równowartość 463 złotych.

Wkład ten nie jest znaczący, ale też udział w działalności euroregionu nie jest większy.

Podsumowując, obie gminy korzystają ze środków unijnych zapewnianych przez euroregion,

nie informując, że zadania są realizowane właśnie z tych funduszy. Nie ma potrzeby

budowania wspólnoty w ramach euroregionu.

Zupełnie inaczej sytuacja przedstawia się w Raciborzu, który jest siedzibą polskiego

sekretariatu euroregionu. Tu świadomość mieszkańców jest już znacznie większa. Na

granicach miasta pojawiają się tabliczki z informacją o przynależności do euroregionu. Nowo

budowane trasy rowerowe opatrzone są także odpowiednią informacją. Władze Raciborza

namawiają także do podejmowania pracy w strukturach euroregionu. Informują o wszelkich

zmianach na stanowiskach i śledzą działalność organizacji. Uzyskując środki z funduszy

Racibórz rozwija się pod względem infrastruktury, ale także zyskuje ogromne doświadczenie

w zarządzaniu środkami pomocowymi.

11. Euroregiony partnerskie

Partnerem Euroregionu Silesia jest Euroregion REGIO PAMINA leżący na granicy

niemiecko – francuskiej. Oba euroregiony utrzymują regularny kontakt dzięki wzajemnym

wizytom. Współpraca pomiędzy regionami odbywa się głównie na płaszczyźnie gospodarczej

i kulturalnej. W ramach tej pierwszej omawiane są poszczególne programy europejskie na lata

2007 – 2013, w których oba euroregiony biorą lub będą brały udział

25

. Największe miasta obu

euroregionów prezentują swoje zalety dla pozyskania ewentualnych inwestorów.

Najważniejsza dla obu stowarzyszeń jest jednak wymiana doświadczeń. Współpraca

Euroregionów Silesia i Śląsk Cieszyński z REGIO PAMINA są kontynuacją programu

realizowanego przez REGIO PAMINA, finansowanego przez Francuskie Ministerstwo Spraw

Zagranicznych. W ramach dalszej współpracy przewidziane są kolejne wizyty studyjne na

terenie Euroregionów Silesia Śląsk Cieszyński oraz REGIO PAMINA. Wizyty mają także na

celu zapoznanie się z podstawami prawnymi oraz rozwiązaniami prawnymi stosowanymi

w ramach współpracy niemiecko – francuskiej. Współpraca zaowocowała rozpoczęciem

działania programu INFOBEST mającego na celu promowanie i rozpropagowanie informacji

na temat współpracy transgranicznej, jej założeń, celów i spodziewanych efektów, oraz na

temat samych euroregionów.

12. Wnioski

– perspektywa euroregionu

Znaczenia euroregionów nie można nie dostrzegać, nie można też jednak przeceniać ich

działalności. Brakuje zdecydowanie szerokiej współpracy pomiędzy regionami założonymi na

pograniczu polsko – czeskim. Oprócz Deklaracji Cieszyńskiej (otwierającej granice) i spotkań

w ramach Forum Polskich Regionów Granicznych taka współpraca występuje w bardzo

niskim stopniu. Na początku cele euroregionów były wspólne, dzisiaj, po pięcioletniej

obecności Polski w UE euroregiony południowe mają zupełnie inne cele niż euroregiony

zachodnie, czy wschodnie. Początkowo państwom zależało na osłabieniu granicy w celach

integracyjnych, dzisiaj brakuje jednak wykorzystania tego osłabienia i tworzenia wspólnoty

mieszkańców euroregionu. Niestety 10-lecie istnienia Euroregionu Silesia wciąż nie zmieniło

mentalności mieszkających tutaj osób. Analiza poszczególnych gmin pokazała, że mogą one

samodzielnie ubiegać się o środki unijne (co z resztą robią) i nie jest im do tego potrzebny

25

por. Wyjazd do Paminy, [na:] http://www.euroregion-silesia.pl/aktualnosci/akt_ex.php?id=68, z dnia

05.05.2009r.

euroregion. Jest to także problem tożsamościowy. Gminy chcą pieniędzy dla siebie, na

realizację własnych pomysłów. Zdecydowanie brakuje więc wspólnych inicjatyw,

firmowanych znakiem Euroregionu Silesia. Być może nastawienie obywateli do takich

pomysłów, byłoby pozytywne (obywatele widzieliby zmiany we własnych gminach i tym

samym dostrzegali także potrzebę istnienia euroregionu). Na razie gminy niechętnie chwalą

się elementami wspólnymi. Należałoby z całą pewnością wyciągnąć szersze wnioski

z dotychczasowej działalności euroregionu oraz sformułować strategię działania – myśleć

o wspólnocie, a nie o własnych, partykularnych interesach. Należałoby wygenerować

specyficzny euroregion, który stanie się bazą dla rywalizacji w Europie. Na razie zbyt mało

obserwujemy działań gospodarczych, które mogłyby przyciągnąć inwestorów. Nie najlepsza

sferą działalności jest także kontakt z mieszkańcami. Aby uzyskać informacje o budżecie, czy

współpracy pomiędzy gminami musiałam czekać cztery tygodnie. To niestety też pokazuje

pewną cechę takiej struktury – w pewnym sensie można tu mówić o niezrozumieniu idei

funkcjonowania euroregionu. Sekretariat euroregionu dzieli się informacjami dotyczącymi

tylko części polskiej, co także świadczy o wciąż istniejącym podziale.

Konieczna jest także większa wymiana doświadczeń pomiędzy samymi gminami.

Euroregion powinien być specyficznym forum takiej wymiany. Jak pokazano w rozdziale

dotyczącym projektów, najmniej projektów jest realizowanych w ramach rozwoju demokracji

lokalnej. Bez tego świadomość obywateli jednak się nie zmieni.