Dialektyka badań

•

Wyjaśnianie idiograficzne i nomotetyczne (przykład egzaminu)

–

w. idiograficzne: opis indywidualizujący konkretnych przedmiotów i zjawisk

oraz wyjaśnienie genetyczne i przyczynowe ich pojawienia się i funkcjonowania

–

w. nomotetyczne: zajmujące się prawidłowościami i związkami zachodzącymi

między rzeczami, aby na ich podstawie dochodzić do praw ogólnych i niezmiennych

•

Rozumowanie indukcyjne i dedukcyjne (jak można dojść do wniosku, że lepiej uczyć

się w grupie?)

•

Dane jakościowe i ilościowe

•

Badania podstawowe i stosowane

Nauka a wartości

- nauka nie może dostarczać wartości sama nie jest wartościowa, ponieważ podstwą wartości
człowieka jest jego wolna wola a nie rozum,
- i tu coś było jeszcze się zaczynało od nauka empiryczna, ale nie dopisałam

Koncepcja Webera o wartościach w nauce, sądy wartościujące

M. Weber
- z neokantyzmu – rzeczywistość jest w swojej różnorodności niepoznawalna, jedyne co
możemy poznać to wycinek konstytuujący się przez pewien szczególny punkt widzenia;
- coś jest wartościowe, istotne ze względu na to, że nosi w sobie pewne wartości znaczące dla
społeczeństwa

Sądy wartościujące
-„praktyczne oceny jakiegoś zjawiska podlegającego wpływom naszego działania, jako
zasługujące na odrzucenie lub aprobatę”
- wybr przedmiotu badan nie implikuje „słuszności”
- nauka nie może nikogo pouczać co powinien, lecz tylko o tym co może w w odpowiednich
okolicznościach czego chce

Odniesienie do wartości: stosowność środków do danego celu, etc…

- ustanowienie przedmiotu badań
- ale naukowa krytyka ideałów i sądów wartościujących jest potrzebna (kategorie, cele i
ś

rodki)

1) zagadnienie stosowności środków danego celu
2) analiza kosztów realizacji danego celu, ustalenie niezamierzonych skutków
3) dostarczanie wiedzy o znaczeniu tego co chcemy osiągnąć

Anonimowość/poufność

•

Anonimowość

–

projekt

badawczy

gwarantuje

badanym

anonimowość.

Osoby

przeprowadzające i zapoznające się z wynikami nie mają możliwości identyfikacji autorów

poszczególnych wypowiedzi (np. narkomani). Przykladem badań anonimowych może być

ankieta pocztowa, pod warunkiem, że przez rozesłaniem kwestionariuszy nie były na nie

nanoszone numery identyfikacyjne.

•

Poufność

– projekt badawczy gwarantuje puofność, gdy badacz może zidentyfikować autora

wypowiedzi, ale jednoznacznie obiecuje nie ujawnić jego danych. Np. w przypadku danych

sondażowych, przeprowadzonych za pomocą wywiadów, badacz mógłby podać do opinii

publicznej wiadomości wysokości, jaką zadeklarował dany respondent, ale zobowiązuje się

wobec badanych, że czegoś takiego nie zrobi.

Co to jest pojęcie, funkcje pojęć wg Babbiego

Pojęcie – abstrakcja, symbol, reprezentacja obiektu, jednej z jego własności lub zjawiska
behawioralnego;
Funkcje pojęć:
- dostarczają wspólnego języka poznającego naukowcom komunikować się między sobą,
- dają naukowcom perspektywę – sposób patrzenia na zjawiska
- pozwalają naukowcom klasyfikować własne doświadczenia i je uogólniać,
- są składnikiem teorii – definiują treść i własność teorii (władza i legitymizacja -> f.
rządzenia itd.)

Pojęcia jako konstrukty z Babbiego
- trzy klasy rzeczy, które mierzą uczeni wg Kaplana

•

Przedmioty bezpośrednio obserwowalne

•

Przedmioty obserwowalne pośrednio

•

Konstrukty – twory teoretyczne

- Kaplan definiuje pojęcie jako „rodzinę koncepcji”. Pojęcie jest więc, konstruktem, czymś,
co tworzymy. Pojęcia takie jak współczucie i uprzedzenia to konstrukty powstałe z twoich
koncepcji, moich koncepcji i koncepcji wszystkich ludzi, którzy kiedykolwiek używali tych
terminów. Nie mogę one być obserwowane bezpośrednio lub pośrednio, ponieważ nie istnieją
– wymyśliliśmy je.
- czyli pojęcia są konstruktami wywiedzionymi z procesu wzajemnego uzgadniania obrazów
mentalnych (koncepcji). Terminy powiązane z koncepcjami są tylko narzędziami
stworzonymi w dla celów systematyzacji i komunikacji.

*****
Nauka według Kuhna:

nauka normalna (instytucjonalna) - dyscyplina, w której wcześniej uzasadnione
uogólnienia stanowią przesłanki (założenia) nowych pytań- i nowych, odpowiadających na te
pytania praw i teorii.

Nauka Rewolucyjna - Złamanie zasady kumulatywnego rozwoju, charakterystycznego dla
nauki instytucjonalnej. W nauce rewolucyjnej nowa wizja lub koncepcja zjawisk danej
dziedziny dostarcza założeń dla pytań i hipotez, których na gruncie dawniej przyjmowanych
założeń nie można było sformułować.

Rozumowanie indukcyjne/dedukcyjne

Rozumowanie indukcyjne – inaczej indukcja, przechodzi od tego, co konkretne, co tego, co
ogólne, od zestawu szczegółowych obserwacji do odkrywania prawidłowości, która
odzwierciedla pewien sposób uporządkowania wszystkich danych zdarzeń. Jednak mówi to
jedynie, że określony wzór istanieje,a niekoniecznie dlaczego.

Rozumowanie dedukcyjne – dedukcja – drugi tryb badawczy, przechodzi od tego, co
ogólne, do tego, co szczegółowe. Przechodzi od:

1)

Wzordca, którego możemy oczekiwać z logicznego lub teoretycznego punktu widzenia, do

2)

Obserwacji, które sprawdzają, czy oczekiwany wzorzec rzeczywiście się pojawia. Dedukcja

zaczyna się od dlaczego i przechodzi do czy, podczas gdy indukcja w przeciwnym kierunku.

Oba te tak różne podejścia są prawomocnymi drogami w nauce. Co więcej często
współgrając, dostarczają jeszcze bardziej znaczących i kompletnych wyjaśnień.


*****
Błąd ekologizmu- w tym kontekście „ekologiczny” odnosi się do grup, zbiorów lub
systemów: czegoś większego niż jednostki. Błąd ekologiczny rozumowania jest to założenie,
ż

e to, czego dowiadujemy się o jednostce zbiorowej („ekologicznej”) mówi nam coś także o

pojedynczych elementach, z których się ona składa. Czyli jest to błędne wyprowadzanie
wniosków o jednostkach bezpośrednio z wyników otrzymanych dla grup, społeczeństw czy
narodów.

Błąd indywidualizmu- zwany również błędem redukcjonizmu, ponieważ „redukujemy” to
co w rzeczywistości jest złożone, do prostego wyjaśnienia. Czyli jest to błędne
wyprowadzenie wniosków o grupach, społeczeństwach czy narodach z danych dotyczących
zachowań jednostek.

*****
Zmienna:

Niezależna- jest tą zmienną, którą w badaniu manipulujemy (naszym działaniem,
zamierzeniem, zmieniamy jej wartości, kierunek, siłę). Te zmienne, za pomocą
których wyjaśniamy.

Zależna- jest tą zmienną którą mierzymy, dokonujemy jej pomiaru, którą nie
manipulujemy w badaniu,, której wartość jest „zależna” od wartości zmiennej
niezależnej. Zmienną którą chcemy wyjaśnić.

Kontrolna- zmienna za pomocą której sprawdzamy możliwość, że związek pomiędzy
zmiennymi jest pozorny (związek pozorny to taki, który można wyjaśnić za pomocą
zmiennych innych niż uwzględnionych w hipotezie badawczej np. ilość wozów
strażackich- wielkość strat- wielkość pożaru)

Ciągła- nie ma a priori określonej najmniejszej jednostki (np. długość). Zmienna,
której wartości zmieniają się płynnie, jak wiek czy dochód.

Dyskretna (skokowa)- mają swoją minimalną jednostkę (np. pieniądz, liczba dzieci w
rodzinie). Zmienna np. płeć, której wartości są wyraźnie od siebie oddzielone
(nieciągłe), w przeciwieństwie do wartości zmiennych ciągłych, płynnie
przechodzących jedna w drugą. Tak więc w przypadku ciągłej zmiennej wiek jej
wartości zmieniają się np. od 21 poprzez 22 do 23 itp., nie można natomiast wskazać
takiego przejścia miedzy wartościami zmiennej płeć- „mężczyzna” i „kobieta”.

*****
Co to są hipotezy?
To proponowane przez nas odpowiedzi, jakie można udzielić na pytanie badawcze. Jest ona
wyrażana w postaci jasno określonego związku miedzy zmienną zależną i niezależną.

Cechy charakterystyczne hipotez badawczych:

•

Muszą być jasno sformułowane. Badacz musi zdefiniować pojęciowo i operacyjnie
wszystkie zmienne.

•

Są konkretne. Badacz określa, jakie są oczekiwane związki pomiędzy zmiennymi w
kierunku (dodatni lub ujemny) i warunki, w jakich dany związek będzie zachodził.

•

Hipotezy są sprawdzalne za pomocą dostępnych metod. Ocena hipotezy zależy, od
tego czy istnieją odpowiednie metody powodujące jej przetestowanie.

W procesie badawczym wymaga się, aby naukowcy przekształcali pytania ogólne na zbiór
hipotez.


Z czego mogą wynikać dylematy etyczne w badaniach?

1)

Już sam problem badawczy może być kontrowersyjny

2)

Otoczenie, w jakim odbywa się badanie

3)

Procedury wymagane w planie badawczym

4)

Metody zbierania danych

5)

Osoby będące uczestnikami badań

6)

Rodzaj zbieranych danych

Np. problemy etyczne dotyczące posłuszeństwa wobec autorytetów w eksperymencie
Milgrama.

*****
Etyka w badaniach społecznych:

•

Anonimowość- osoby przeprowadzające badanie i zapoznające się z wynikami nie
mają możliwości identyfikacji badanych,

•

Poufność- badacz może zidentyfikować autora, ale obiecuje nie ujawniać wyników.

*****
Dialektyka badań społecznych.>cztery rozróżnienia orientacji badawczych. Wiążą się ze sobą
i ścierają.

•

Wyjaśnianie idiograficzne: rodzaj rozumowania przyczynowego. Idio- oznacza wyjątkowy,

odmienny, szczególny. Wyjaśnianie idiograficzne jest przyczynowe i wyczerpujące, np. źle mi

poszło bo… a,b,c…. wyjaśnienia są ograniczone do jednego, konkretnego przypadku, bo na

jego pełnym zrozumieniu nam zależy.

•

Wyjaśnianie nomotetyczne – taki rodzaj wyjaśniania ma charakter bardziej ogólny, obejmuje

szerszy krąg doświadczeń i obserwacji, dotyczy związku między zmiennymi. Szuka się

wyjaśnień dla pewnej klasy zdarzeń i sytuacji, a nie pojedynczych przypadków. Zadowala się

cząstkowym, a nie kompletnym wyjaśnieniem.

•

Teoria indukcyjna – przejście od konkretu do ogółu, od zestawu szczegółowych obserwacji do

odkrycia prawidłowości określającej stopień uporządkowania wszystkich danych zdarzeń. Od

„czy” do „dlaczego”.

•

Teoria dedukcyjna – przejście od tego, co ogólne, do tego, co szczegółowe. Przechodzi od

wzorca, którego możemy oczekiwać z logicznego lub teoretycznego punktu widzenia, do

obserwacji, które sprawdzają, czy oczekiwany wzorzec rzeczywiście się pojawia. Od

„dlaczego” do „czy”.

•

Dane jakościowe – dane nieliczbowe. Każda obserwacja ma na początku charakter

jakościowy, niezależnie od przedmiotu. Można je poddać kwantyfikacji, aby zamienić na dane

ilościowe, przez co staną się bardziej wyraźne.

•

Dane ilościowe – dane liczbowe. Łatwiej agregować, porównywać i podsumować dane,

umożliwiają zastosowanie analiz statystycznych. Są uboższe w znaczenie niż dane jakościowe.

Pojęcia.
Konstrukty> twory teoretyczne, oparte na obserwacji, ale nieobserwowalne ani bezpośrednio,
ani pośrednio. Np. współczynnik inteligencji IQ.
Pojęcie (wg. Kaplana) to rodzina koncepcji, konstrukt, coś, co tworzymy.
Pojęcia to konstrukty wywiedzione z procesu wzajemnego uzgadniania obrazów mentalnych
(koncepcji). Koncepcje to podsumowanie nagromadzonych obserwacji i doświadczń, które
sprawiają wrażenie wzajemnie powiązanych.