Warszawa, dn. 4 stycznia 2017 r.

BAS WAUiP 2777/16

Pan Minister

Dariusz Salamo

ń

czyk

Zast

ę

pca Szefa Kancelarii Sejmu

Opinia prawna

w sprawie konsekwencji uniemo

ż

liwiania obrad Sejmu

przez grup

ę

posłów oraz uprawnie

ń

Marszałka Sejmu

w zakresie przywracania porz

ą

dku na sali obrad

I. Tezy opinii

(1) Zachowania posłów polegaj

ą

ce na ogólnie rozumianym blokowaniu

mównicy, fotela Marszałka czy całej sali posiedze

ń

, prowadz

ą

c do uniemo

ż

liwienia

prowadzenia przez Sejm obrad plenarnych stanowi

ą

przykład tzw. niewła

ś

ciwej

obstrukcji parlamentarnej, a ich wspóln

ą

cech

ą

jest nielegalno

ść

. W rezultacie wobec

posłów stosuj

ą

cych te metody obstrukcji mo

ż

na wyci

ą

ga

ć

konsekwencje prawne.

Nale

ż

y przy tym pami

ę

ta

ć

,

ż

e potencjalnie mog

ą

ce wchodzi

ć

w analizowanej sytuacji

w gr

ę

, ró

ż

ne rodzaje odpowiedzialno

ś

ci prawnej posiadaj

ą

cech

ę

wspóln

ą

, jak

ą

stanowi zindywidualizowany charakter. Innymi słowy, podlegaj

ą

ce ewentualnemu

prawnemu sankcjonowaniu czyny nale

ż

y przypisa

ć

do konkretnych osób, nie za

ś

do abstrakcyjnie pojmowanej grupy osób, której przypisuje si

ę

pojemne znaczeniowo

zachowanie opisywane jako, mówi

ą

c najogólniej, „blokowanie sali posiedze

ń

”.

2

(2) Teoretycznie mo

ż

na podj

ąć

prób

ę

zakwalifikowania wspomnianych wy

ż

ej

zachowa

ń

pod k

ą

tem prawnokarnym, tj. uzna

ć

,

ż

e wypełniaj

ą

one znamiona

przest

ę

pstwa, przy czym wydaje si

ę

,

ż

e pod uwag

ę

mo

ż

e wchodzi

ć

przest

ę

pstwo

opisane w art. 224 § 1 Kodeksu karnego (tj., mówi

ą

c skrótowo, zakłócenie

wykonywania przez Sejm „czynno

ś

ci urz

ę

dowych”). Jest to jednak kwestia

w zasadzie niezbadana przez doktryn

ę

prawa.

(3) Ewentualne ustalenie, i

ż

w danym przypadku zachowania posłów

wypełniaj

ą

znamiona

przest

ę

pstwa,

rodzi

konieczno

ść

uwzgl

ę

dnienia

obowi

ą

zuj

ą

cych regulacji immunitetowych. W moim przekonaniu w tego typu

przypadkach co zasady wyst

ą

pi konieczno

ść

wyst

ą

pienia do Sejmu o wyra

ż

enie

zgody na poci

ą

gni

ę

cie posła do odpowiedzialno

ś

ci karnej, a wi

ę

c – mówi

ą

c

potocznie – wszcz

ę

cie post

ę

powania w sprawie uchylenia immunitetu formalnego

(art. 105 ust. 2 Konstytucji). Wydaje si

ę

natomiast,

ż

e opisanych w tre

ś

ci zlecenia

zachowa

ń

co do zasady nie sposób zaliczy

ć

do sfery wykonywania mandatu

parlamentarnego (co prowadziłoby do wniosku o obj

ę

ciu ich zakresem immunitetu

materialnego okre

ś

lonego w art. 105 ust. 1 Konstytucji, a w konsekwencji

wykluczałoby mo

ż

liwo

ść

poci

ą

gni

ę

cia posłów do odpowiedzialno

ś

ci karnej).

(4) W odniesieniu do zachowa

ń

, które miały miejsce podczas 33. posiedzenia

Sejmu obecnej kadencji, nie jest aktualnie dopuszczalne zastosowanie przez

Marszałka Sejmu uprawnie

ń

porz

ą

dkowych okre

ś

lonych w art. 175 regulaminu

Sejmu. Uprawnienia te mog

ą

by

ć

bowiem stosowane w toku obrad Sejmu.

(5) Wydaje si

ę

, i

ż

mo

ż

na podj

ąć

prób

ę

zakwalifikowania ww. zachowa

ń

jako uniemo

ż

liwiania pracy Sejmu. Kwalifikacja ta uprawniałaby Prezydium Sejmu

do nało

ż

enia na posłów sankcji finansowych w trybie art. 23 ust. 1 regulaminu Sejmu.

(6) Pod uwag

ę

mo

ż

e równie

ż

wchodzi

ć

kwalifikacja ww. zachowa

ń

jako naruszaj

ą

cych Zasady Etyki Poselskiej.

(7) W odniesieniu do opisanych w zleceniu zachowa

ń

, które miały miejsce

(i wci

ąż

wyst

ę

puj

ą

) po zako

ń

czeniu 33. posiedzenia Sejmu obecnej kadencji,

jak si

ę

wydaje, nie sposób argumentowa

ć

, i

ż

wypełniaj

ą

one znamiona przest

ę

pstwa.

Nie mo

ż

e równie

ż

znale

źć

zastosowania kompetencja Prezydium Sejmu

do nało

ż

enia na posłów sankcji finansowych (art. 23 ust. 1 rS). Nie oznacza to

jednak, i

ż

zachowania te s

ą

zgodne z prawem. Wydaj

ą

si

ę

one nie do pogodzenia

z wi

ążą

cym posłów § 11 ust. 4 zarz

ą

dzenia nr 1 Marszałka Sejmu z 9 stycznia

3

2008 r. w sprawie wst

ę

pu do budynków pozostaj

ą

cych w zarz

ą

dzie Kancelarii Sejmu

oraz wjazdu na tereny pozostaj

ą

ce zarz

ą

dzie Kancelarii Sejmu.

(8) W celu przywrócenia porz

ą

dku na sali posiedze

ń

Marszałek Sejmu jest

na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 13 regulaminu Sejmu uprawniony do u

ż

ycia Stra

ż

y

Marszałkowskiej.

(9) Je

ż

eli opisane w zleceniu zachowania wyst

ą

piłyby podczas kolejnego

posiedzenia izby, to Marszałek Sejmu mo

ż

e im przeciwdziała

ć

w sposób okre

ś

lony

w art. 175 ust. 3-5 regulaminu Sejmu. Dopiero, gdy sposoby te nie doprowadz

ą

do przywrócenia porz

ą

dku na sali posiedze

ń

, dopuszczalne jest rozwa

ż

enie

ewentualnego u

ż

ycia Stra

ż

y Marszałkowskiej. Model post

ę

powania wyznacza casus

wykluczenia z obrad, a nast

ę

pnie usuni

ę

cia z sali posiedze

ń

posła IV kadencji

G. Janowskiego (16, 17 pa

ź

dziernika 2002 r.).

II. Przedmiot opinii

Zgodnie z tre

ś

ci

ą

zlecenia przedmiotem niniejszej opinii jest analiza

„konsekwencji wi

ążą

cych si

ę

z zachowaniem posłów blokuj

ą

cych od dnia 16 grudnia

2016 r. mównic

ę

i fotel Marszałka oraz sal

ę

posiedze

ń

”, a tak

ż

e ocena „mo

ż

liwo

ś

ci

post

ę

powania Marszałka Sejmu w celu przywrócenia porz

ą

dku na sali obrad”.

III. Uwagi wst

ę

pne

Jak wynika z opisu przedmiotu zlecenia,

ś

ci

ś

le wi

ąż

e si

ę

ono ze zdarzeniami,

które miały miejsce w Sejmie 16 grudnia podczas 33. posiedzenia VIII kadencji,

a które trwaj

ą

do tej pory. Chodzi o fakt, potocznie mówi

ą

c, zablokowania mównicy

sejmowej przez grup

ę

w posłów w reakcji na wykluczenie z posiedzenia jednego

z

posłów

przez

Marszałka

Sejmu

(zob.

sprawozdanie

stenograficzne

z 33. posiedzenia Sejmu VIII kadencji, 16 grudnia 2016 r., s. 62-64). Z powszechnie

znanych informacji medialnych, jak i z zamieszczonych w Systemie Informacyjnym

Sejmu notatek i o

ś

wiadcze

ń

Marszałka Sejmu, Szefa Kancelarii Sejmu czy słu

ż

b

Kancelarii Sejmu wynika,

ż

e od wydarze

ń

opisanych w przywołanym wy

ż

ej

sprawozdaniu stenograficznym na sali posiedze

ń

Sejmu stale przebywa grupa

posłów, kontynuuj

ą

c protest. W konsekwencji fakt ten uznaj

ę

za notoryjny

(bezsporny, niewymagaj

ą

cy udowadniania), nie staraj

ą

c si

ę

jednocze

ś

nie ustali

ć

4

dalszych szczegółów, jak np. liczebno

ść

protestuj

ą

cej grupy parlamentarzystów, ich

personalia, a tak

ż

e okre

ś

li

ć

, w jakim stopniu skład owej grupy ulegał zmianie

czy scharakteryzowa

ć

ich zachowania na sali posiedze

ń

(a wi

ę

c oceni

ć

,

czy np. wył

ą

cznie zajmuj

ą

oni przypisane im miejsca, czy te

ż

„blokuj

ą

” mównic

ę

oraz

fotel Marszałka izby). Dokładne opisanie przedmiotowych okoliczno

ś

ci faktycznych

nie jest konieczne dla dalszych rozwa

ż

a

ń

, gdy

ż

koncentruj

ą

si

ę

one wył

ą

cznie

na problematyce prawnej. Nale

ż

y jednak pami

ę

ta

ć

,

ż

e przed ewentualnym podj

ę

ciem

przez Marszałka Sejmu jakichkolwiek działa

ń

maj

ą

cych na celu przywrócenie

porz

ą

dku na sali posiedze

ń

oraz ewentualnym wyci

ą

gni

ę

ciem konsekwencji

prawnych wobec pozostaj

ą

cych na sali posiedze

ń

posłów jednoznaczne ustalenie

stanu faktycznego jawi si

ę

jako bezwzgl

ę

dnie konieczne. Wniosek taki wynika

cho

ć

by z faktu,

ż

e opisywane ni

ż

ej, a potencjalnie mog

ą

ce wchodzi

ć

w analizowanej

sytuacji w gr

ę

, ró

ż

ne rodzaje odpowiedzialno

ś

ci prawnej posiadaj

ą

cech

ę

wspóln

ą

,

jak

ą

stanowi

zindywidualizowany

charakter.

Innymi

słowy,

podlegaj

ą

ce

ewentualnemu prawnemu sankcjonowaniu czyny nale

ż

y przypisa

ć

do konkretnych

osób, nie za

ś

do abstrakcyjnie pojmowanej grupy osób, której przypisuje si

ę

pojemne

znaczeniowo zachowanie opisywane jako „blokowanie sali posiedze

ń

”.

Formułuj

ą

c dalsze uwagi, nie uwzgl

ę

dniam wysuwanych w przestrzeni

publicznej w

ą

tpliwo

ś

ci co do legalno

ś

ci obrad Sejmu prowadzonych w dniu

16 grudnia br. w Sali im. Kazimierza Pu

ż

aka (powszechnie znanej jako

Sala

Kolumnowa),

których

konsekwencj

ą

s

ą

stanowiska

zakładaj

ą

ce,

ż

e 33. posiedzenie Sejmu VIII kadencji formalnie wci

ąż

trwa. Bazuj

ą

c na

przywołanym

wy

ż

ej

sprawozdaniu

stenograficznym,

stanowi

ą

cym

wraz

ze stosownym protokołem jedyne urz

ę

dowe stwierdzenie przebiegu obrad (art. 176

ust. 1 rS), przyjmuj

ę

,

ż

e obrady te odbyły si

ę

jako kontynuacja obrad izby

prowadzonych pierwotnie na sali posiedze

ń

. Oznacza to równie

ż

,

ż

e 33. posiedzenie

Sejmu zostało zako

ń

czone (zob. ww. sprawozdanie stenograficzne, s. 71), co ma

istotne znaczenie dla dalszych ustale

ń

. Nale

ż

y bowiem przyj

ąć

,

ż

e od zako

ń

czenia

wskazanych wy

ż

ej obrad nie trwa posiedzenie Sejmu, a wi

ę

c posłowie przebywaj

ą

na sali posiedze

ń

w okresie mi

ę

dzy posiedzeniami. Warto przy tym nadmieni

ć

,

ż

e kolejne posiedzenie izby jest planowane na 11-13 stycznia 2017 r.

Na marginesie nale

ż

y stwierdzi

ć

,

ż

e w razie przyj

ę

cia pogl

ą

du przeciwnego

(tj. zało

ż

enia,

ż

e procedowanie w Sali Kolumnowej nie stanowiło kontynuacji

5

33. posiedzenia izby) znaczna cz

ęść

poni

ż

szych rozwa

ż

a

ń

musiałaby zosta

ć

uznana

za nieadekwatn

ą

dla oceny analizowanej sytuacji.

IV. Problem skutków prawnych utrudniania b

ą

d

ź

uniemo

ż

liwiania przez posłów

obrad Sejmu

Zgodnie z art. 3 ustawy z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła

i senatora (Dz.U. z 2016 r., poz. 1510) podstawowym prawem i obowi

ą

zkiem posła

jest m.in. czynne uczestnictwo w pracach Sejmu. Z kolei w my

ś

l art. 14 ust. 1 tej

ustawy w wykonywaniu obowi

ą

zków poselskich poseł ma m.in. prawo wyra

ż

a

ć

swoje

stanowisko oraz zgłasza

ć

wnioski w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach

Sejmu (pkt 1), uczestniczy

ć

rozpatrywaniu projektów ustaw i uchwał Sejmu (pkt 5)

czy uczestniczy

ć

w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm (pkt 6).

Ratio legis przywołanych przepisów wydaje si

ę

oczywiste. Okre

ś

laj

ą

one t

ę

sfer

ę

wykonywania mandatu parlamentarnego, która wydaje si

ę

stanowi

ć

istot

ę

samej

instytucji

mandatu,

tj.

wykonywanie

działalno

ś

ci

przez

przedstawicieli

na posiedzeniach organu, do którego zostali wybrani.

Jakkolwiek w Konstytucji (art. 104 ust. 1) ustanowiona została fundamentalna

w pa

ń

stwie demokratycznym zasada wolnego mandatu parlamentarnego, to fakt ten

nie oznacza, i

ż

wskazane wy

ż

ej uprawnienia (a zarazem obowi

ą

zki) poselskie mog

ą

by

ć

jednak wykonywanie w sposób całkowicie dowolny, tj. determinowany wył

ą

cznie

wol

ą

danego parlamentarzysty. Pomijaj

ą

c oczywisty obowi

ą

zek przestrzegania

prawa – ci

ążą

cy na po

ś

le tak jak i na ka

ż

dym innym obywatelu (zob. art. 83

Konstytucji) – w odniesieniu do posła szczególnego znaczenia nabiera wymóg

podejmowania takich działa

ń

, które nie parali

ż

uj

ą

wykonywania prawnie

przypisanych kompetencji przez Sejm, przy czym, co nale

ż

y szczególnie

zaakcentowa

ć

, chodzi tu o takie działania posła, które nie s

ą

podejmowane

w ramach uprawnie

ń

przysługuj

ą

cych mu z tytułu sprawowania mandatu

parlamentarnego. Jak zauwa

ż

ył P. Winczorek, z uwagi na fakt,

ż

e konstytucyjnie

okre

ś

lona rota

ś

lubowania poselskiego (art. 104 ust. 2 Konstytucji) obejmuje

zobowi

ą

zanie do „przestrzegania Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej

Polskiej”, za poselski obowi

ą

zek nale

ż

y uzna

ć

„takie działanie, które nie uniemo

ż

liwia

i nie utrudnia wypełniania przez Sejm jego uprawnie

ń

, a sprawia,

ż

e Sejm mo

ż

e te

uprawnienia realizowa

ć

z pełn

ą

skuteczno

ś

ci

ą

” (P. Winczorek, Uprawnienia

6

Marszałka Sejmu do zapewnienia porz

ą

dku na sali obrad plenarnych Sejmu –

obowi

ą

zuj

ą

cy stan prawny, [w:] Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz

Sejmowych, t. II, W. Odrow

ąż

-Sypniewski (red.), Warszawa 2010, s. 412).

W dalszej cz

ęś

ci wywodu przywołany autor rozwin

ą

ł t

ę

uwag

ę

, stwierdzaj

ą

c,

ż

e urzeczywistnianie wspomnianego wy

ż

ej obowi

ą

zku czynnego uczestnictwa

w pracach Sejmu „staje si

ę

, dla posłów pragn

ą

cych go wypełni

ć

trudne, a nawet

niemo

ż

liwe, gdy dochodzi do wydarze

ń

parali

ż

uj

ą

cych normaln

ą

prac

ę

Sejmu,

okre

ś

lon

ą

porz

ą

dkiem dziennym posiedzenia” (Tam

ż

e). Przytoczone stanowisko

wydaje si

ę

bezsporne, aczkolwiek cechuje si

ę

znacznym stopniem ogólno

ś

ci,

nie uwzgl

ę

dniaj

ą

c mo

ż

liwej zło

ż

ono

ś

ci stanów faktycznych, a wi

ę

c np. oceny

motywacji parlamentarzystów, którzy podejmuj

ą

si

ę

z natury rzeczy dysfunkcyjnej dla

parlamentu próby zakłócenia czy wr

ę

cz uniemo

ż

liwienia obrad plenarnych izby przy

zastosowaniu metod wykraczaj

ą

cych poza ramy uprawnie

ń

zwi

ą

zanych z mandatem

parlamentarnym. Jak ju

ż

zasygnalizowano, ocena całokształtu okoliczno

ś

ci danego

zdarzenia winna zosta

ć

ka

ż

dorazowo dokonana przez organy, które egzekwowa

ć

b

ę

d

ą

ewentualn

ą

odpowiedzialno

ść

prawn

ą

z tytułu czynów skutkuj

ą

cych

„zablokowaniem” mo

ż

liwo

ś

ci prowadzenia zwykłej działalno

ś

ci przez ciało

przedstawicielskie.

Warto zauwa

ż

y

ć

,

ż

e analizowane w niniejszej opinii działania – w zakresie,

w jakim podj

ę

te zostały w toku 33. posiedzenia Sejmu obecnej kadencji – stanowi

ą

przykład tzw. niewła

ś

ciwej obstrukcji parlamentarnej. Jakkolwiek, tak jak

w przypadku obstrukcji okre

ś

lanej mianem wła

ś

ciwej (polegaj

ą

cej np. na znanym

z praktyki polskiej zgłaszaniu znacznej liczby poprawek do projektów ustaw) celem

tego typu działa

ń

jest co do zasady spowodowanie opó

ź

nienia lub uniemo

ż

liwienia

podj

ę

cia przez parlament okre

ś

lonej decyzji, to wyró

ż

nikiem tego typu obstrukcji jest

podejmowanie działa

ń

przy u

ż

yciu

ś

rodków nielegalnych, w szczególno

ś

ci

wykraczaj

ą

cych poza przewidziane prawem uprawnienia parlamentarzystów

(zob. Sz. Pawłowski, Obstrukcja parlamentarna jako forma walki politycznej opozycji,

„Przegl

ą

d Sejmowy” 2003, nr 4, s. 58). Z tego wzgl

ę

du sposób przeciwdziałania

obstrukcji niewła

ś

ciwej jest inny ni

ż

sposoby przeciwdziałania legalnym formom

opó

ź

niania prac parlamentu, obejmuj

ą

c rozwi

ą

zania prawne zakładaj

ą

ce mo

ż

liwo

ść

nakładania na parlamentarzystów sankcji. Zakres mo

ż

liwo

ś

ci stosowania rozwi

ą

za

ń

prawnych o charakterze represyjnym jest jednak zró

ż

nicowany i zale

ż

y przede

wszystkim od kwalifikacji prawnej działa

ń

o charakterze obstrukcyjnym.

7

Osobnych uwag wymaga natomiast pozostawanie posłów na sali posiedze

ń

po zako

ń

czeniu 33. posiedzenia Sejmu. Nie sposób uzna

ć

takiego post

ę

powania

za przykład obstrukcji parlamentarnej, gdy

ż

z uwagi na brak posiedzenia izby

nie mo

ż

e by

ć

tu mowy o działaniach podj

ę

tych w celu opó

ź

nienia czy sparali

ż

owania

jej prac. W konsekwencji zakres ewentualnych rozwi

ą

za

ń

prawnych, które mogłyby

zosta

ć

zastosowane w reakcji na te działania, jest znacznie ograniczony.

Nie oznacza to jednak,

ż

e działa

ń

tych nie mo

ż

na uzna

ć

za niezgodne

z obowi

ą

zuj

ą

cym prawem. Pozostawanie posłów na sali posiedze

ń

po zako

ń

czeniu

posiedzenia Sejmu wydaje si

ę

nie do pogodzenia z § 11 ust. 4 zarz

ą

dzenia nr 1

Marszałka Sejmu z 9 stycznia 2008 r. w sprawie wst

ę

pu do budynków pozostaj

ą

cych

w zarz

ą

dzie Kancelarii Sejmu oraz wjazdu na tereny pozostaj

ą

ce zarz

ą

dzie

Kancelarii Sejmu. Przepis ten w stanowi m.in.,

ż

e poza posiedzeniem Sejmu sala

posiedze

ń

Sejmu pozostaje zamkni

ę

ta, za

ś

, pomijaj

ą

c przypadki wyj

ą

tkowe

(zob. zwł. § 11 ust. 5 zarz

ą

dzenia), wst

ę

p na sal

ę

posiedze

ń

Sejmu przysługuje

wył

ą

cznie pracownikom Kancelarii Sejmu w celu wykonywania obowi

ą

zków

słu

ż

bowych. Wydaje si

ę

bezsporne,

ż

e przywołane zarz

ą

dzenie Marszałka Sejmu

wi

ąż

e posłów, stanowi

ą

c przykład

zarz

ą

dzenia porz

ą

dkowego

wydanego

na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 13 rS (przepis ten jest szerzej omawiany w dalszej

cz

ęś

ci opinii).

Odnosz

ą

c si

ę

do tej kwestii prawnej kwalifikacji zachowa

ń

wskazanych

w zleceniu, trzeba podkre

ś

li

ć

,

ż

e działania takie mog

ą

uruchomi

ć

kilka niezale

ż

nych

od siebie post

ę

powa

ń

cechuj

ą

cych si

ę

zasadniczo odmiennymi przesłankami.

Oznacza to,

ż

e dany czyn (wspomniane w zleceniu „blokowanie” mównicy, fotela

Marszałka czy całej sali posiedze

ń

) mo

ż

e by

ć

ró

ż

nie kwalifikowany, zale

ż

nie

od re

ż

imu prawnego, pod k

ą

tem którego jest on analizowany. Najdalej id

ą

ca wydaje

si

ę

perspektywa prawnokarna, tj. ocena, czy badane czynno

ś

ci wypełniaj

ą

znamiona

przest

ę

pstwa. Uwzgl

ę

dniaj

ą

c dotychczasow

ą

praktyk

ę

parlamentarn

ą

, tego typu

zabieg – stosowany wzgl

ę

dem posłów uciekaj

ą

cych si

ę

w toku posiedzenia Sejmu

do pozaprawnych działa

ń

o charakterze obstrukcyjnym – miałby bez w

ą

tpienia

charakter precedensowy, gdy

ż

jak dot

ą

d nie podejmowano prób wszcz

ę

cia w takich

wypadkach post

ę

powania karnego. W pi

ś

miennictwie, analizuj

ą

c dopuszczalno

ść

usuni

ę

cia posłów z sali posiedze

ń

przez Stra

ż

Marszałkowsk

ą

w kontek

ś

cie

przywileju nietykalno

ś

ci poselskiej, wysuni

ę

to jednak pogl

ą

d, i

ż

analizowane postaci

obstrukcji parlamentarnej mogłyby ewentualnie by

ć

zakwalifikowane jako

8

przest

ę

pstwo zakłócenia „funkcjonowania Sejmu, jako organu pa

ń

stwowego”

(P. Winczorek, Uprawnienia, op. cit., s. 413), tj. naruszenie art. 224 § 1 Kodeksu

karnego

1

. Pomijaj

ą

c przywołan

ą

wypowied

ź

, w zasadzie kwestia ta jest jak dot

ą

d

niezbadana przez doktryn

ę

prawa. Je

ż

eli jednak uzna

ć

, i

ż

w danym przypadku

działania posłów wypełniaj znamiona przest

ę

pstwa, to podstawow

ą

reakcj

ą

na podejmowane przez nich działania o charakterze obstrukcyjnym mo

ż

e by

ć

wszcz

ę

cie post

ę

powania karnego. Co oczywiste, pojawi si

ę

wówczas konieczno

ść

uwzgl

ę

dnienia obowi

ą

zuj

ą

cych regulacji immunitetowych. W moim przekonaniu

w tego typu przypadkach co zasady wyst

ą

pi konieczno

ść

wyst

ą

pienia do Sejmu

o wyra

ż

enie zgody na poci

ą

gni

ę

cie posła do odpowiedzialno

ś

ci karnej, a wi

ę

c –

mówi

ą

c potocznie – wszcz

ę

cie post

ę

powania w sprawie uchylenia immunitetu

formalnego (art. 105 ust. 2 Konstytucji). Jednocze

ś

nie wykluczy

ć

nale

ż

ałoby ich

kwalifikacj

ę

jako wchodz

ą

cych w zakres sprawowania mandatu, która to kwalifikacja

oznaczałoby obj

ę

cie ich ochron

ą

w ramach immunitetu materialnego, o którym mowa

w art. 105 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji (co wykluczałoby mo

ż

liwo

ść

uruchomienia odpowiedzialno

ś

ci karnej, gdy

ż

z tytułu takich działa

ń

poseł odpowiada

wył

ą

cznie przed Sejmem). Trzeba bowiem zauwa

ż

y

ć

,

ż

e działania takie zostały

opisane w art. 6 ust. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, a analiza

tego przepisu wskazuje, i

ż

w jego zakresie nie mieszcz

ą

si

ę

zachowania maj

ą

ce

cechy wspomnianej wy

ż

ej tzw. niewła

ś

ciwej obstrukcja parlamentarnej (które to

poj

ę

cie, jak ju

ż

wspomniano, bez w

ą

tpienie obejmuje wymienione w tre

ś

ci zlecenia

zachowania polegaj

ą

ce na „blokowaniu mównicy, fotela Marszałka i sali posiedze

ń

”).

Nie przeczy tej tezie nieostro

ść

wyst

ę

puj

ą

cej w przywołanym przepisie kategorii

„innej

działalno

ść

zwi

ą

zanej

nieodł

ą

cznie

ze

sprawowaniem

mandatu”.

W moim przekonaniu nie sposób do niej zaliczy

ć

z natury rzeczy nielegalnych

zachowa

ń

spełniaj

ą

cych cechy obstrukcji niewła

ś

ciwej. Cecha nielegalno

ś

ci

wyklucza bowiem uznanie ich za form

ę

sprawowania mandatu, co zdaje si

ę

oczywiste w

ś

wietle uwarunkowa

ń

konstytucyjnych, w szczególno

ś

ci zasady

legalizmu (art. 7 Konstytucji).

Osobnej analizy wymagałaby ocena, czy mo

ż

liwe byłoby ewentualne

kwalifikowanie pod k

ą

tem prawnokarnym pozostawania posłów na sali posiedze

ń

1

Przepis ten stanowi: „Kto przemoc

ą

lub gro

ź

b

ą

bezprawn

ą

wywiera wpływ na czynno

ś

ci urz

ę

dowe

organu administracji rz

ą

dowej, innego organu pa

ń

stwowego lub samorz

ą

du terytorialnego, podlega

karze pozbawienia wolno

ś

ci do lat 3”.

9

po zako

ń

czeniu 33. posiedzenia Sejmu obecnej kadencji. Nie wdaj

ą

c si

ę

w rozwa

ż

anie tej kwestii, ogranicz

ę

si

ę

wył

ą

cznie do stwierdzenia,

ż

e w

ą

tpliwe

byłoby formułowanie zarzutu naruszenia przywołanego wy

ż

ej art. 224 § 1 Kodeksu

karnego. Skoro izba aktualnie nie odbywa posiedzenia, to, jak si

ę

wydaje, nie sposób

wykaza

ć

,

ż

e pozostawanie posłów na sali obrad zakłóca jej funkcjonowanie,

tj. nawi

ą

zuj

ą

c do redakcji wskazanego przepisu, wpływa na czynno

ś

ci urz

ę

dowe

podejmowane przez Sejm czy jego organy.

Przechodz

ą

c do kwestii innych ewentualnych rozwi

ą

za

ń

prawnych,

które mogłyby ewentualnie zosta

ć

wzi

ę

te pod uwag

ę

w sytuacji opisanej w zleceniu,

nale

ż

y,

po

pierwsze,

wskaza

ć

na

te

kompetencje

Marszałka

Sejmu,

który

wykonywane

s

ą

w

celu

zagwarantowania

mo

ż

liwo

ś

ci

sprawnego,

niezakłóconego obradowania Sejmu. Marszałek izby został w nie wyposa

ż

ony jako

organ przewodnicz

ą

cy jej obradom oraz strze

żą

cy jej praw (zob. np. P. Czarny,

B. Nalezi

ń

ski, Organy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002, s. 43

oraz P. Winczorek, Uprawnienia, op. cit., s. 411,412). Wyrazem roli Marszałka jest

art. 7 ust. 4 pkt 2 rS, który stanowi, i

ż

do podstawowych obowi

ą

zków posła nale

ż

y

w szczególno

ś

ci stosowanie si

ę

do wynikaj

ą

cych z Regulaminu Sejmu polece

ń

Marszałka Sejmu. Jakkolwiek formuła ta jest pojemna, gdy

ż

odwołuje si

ę

do wszelkich „polece

ń

” wydawanych przez Marszałka na podstawie przysługuj

ą

cych

mu kompetencji regulaminowych, to w szczególny sposób wi

ąż

e si

ę

ze sfer

ą

porz

ą

dkowych uprawnie

ń

Marszałka. S

ą

one bowiem w regulaminie znacznie

rozbudowane.

Odnosz

ą

c si

ę

do tych uprawnie

ń

, w pi

ś

miennictwie konstytucyjnym przywołuje

si

ę

art. 175 rS, w którym Marszałkowi przyznane zostały kompetencje porz

ą

dkowe

okre

ś

lane niekiedy mianem tzw. policji sesyjnej. Ich obecny kształt normatywny

został nadany nowel

ą

regulaminu z 8 maja 2002 r. (M.P. nr 18, poz. 304), podj

ę

t

ą

w wyniku podejmowanych w pocz

ą

tkowym okresie IV kadencji Sejmu (2001-2005)

prób utrudniania prac izby. Pogł

ę

biona analiza przywołanego art. 175 regulaminu

Sejmu jest jednak w niniejszym tek

ś

cie niezasadna, gdy

ż

przesłank

ą

zastosowania

przewidzianej w tym przepisie procedury jest podj

ę

cie przez posłów działa

ń

uniemo

ż

liwiaj

ą

cych prac

ę

Sejmu w toku obrad izby. Analiza sprawozdania

stenograficznego z obrad z 16 grudnia (od momentu, kiedy zainicjowany został

protest grupy posłów) wskazuje,

ż

e Marszałek Sejmu zainicjował procedur

ę

porz

ą

dkow

ą

z art. 175 rS wobec posła M. Szczerby (który został ostatecznie

10

wykluczony z posiedzenia, co, jak wspomniano, wywołało skutek w postaci zaj

ę

cia

mównicy przez grup

ę

posłów) oraz jeszcze jednego posła, którego personaliów

nie sposób jednak jednoznacznie ustali

ć

na podstawie analizy sprawozdania (s. 63).

Brak rozpocz

ę

cia wykonywania czynno

ś

ci przez Marszałka wobec innych posłów,

którzy rozpocz

ę

li wówczas protest, wyklucza przeprowadzenie tych czynno

ś

ci

aktualnie. Co wi

ę

cej, ze wskazanych wy

ż

ej powodów niedopuszczalne jest

zastosowanie uprawnie

ń

porz

ą

dkowych w odniesieniu do posłów, którzy przył

ą

czyli

si

ę

do protestu na sali posiedze

ń

w pó

ź

niejszym czasie, zarówno 16 grudnia 2016 r.,

tj. gdy formalnie trwało jeszcze 33. posiedzenie Sejmu VIII kadencji, jak i po jego

zako

ń

czeniu.

Kolejnym re

ż

imem prawnym, jaki wymaga uwzgl

ę

dnienia w analizowanym

przypadku, jest tzw. odpowiedzialno

ść

regulaminowa na podstawie art. 23 rS.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 rS Prezydium Sejmu uprawnione jest do nało

ż

enia sankcji

finansowych na posła (obni

ż

enie uposa

ż

enia lub diety parlamentarnej posła,

w wysoko

ś

ci nieprzekraczaj

ą

cej 1/2 uposa

ż

enia poselskiego lub pełnej diety

parlamentarnej miesi

ę

cznie na okres nie dłu

ż

szy ni

ż

3 miesi

ą

ce) w razie

uniemo

ż

liwiania przez niego pracy Sejmu lub jego organów. Formuła ta w oczywisty

sposób odnosi si

ę

do wspomnianych wy

ż

ej porz

ą

dkowych kompetencji Marszałka

Sejmu przewidzianych w art. 175 rS. W samym art. 23 ust. 1 rS przes

ą

dza si

ę

,

ż

e przepis ten mo

ż

e zosta

ć

zastosowany w razie „zaistnienia sytuacji, o której mowa

w art. 175 ust. 4”, czyli „ponownego przywołania posła «do porz

ą

dku»”

(poprzedzaj

ą

cego ewentualne wykluczenie posła z posiedzenia Sejmu na podstawie

art. 175 ust. 5 rS). Odesłanie to zostało jednak opatrzone formuł

ą

„w szczególno

ś

ci”,

co oznacza,

ż

e sankcje finansowe mog

ą

by

ć

przez Prezydium Sejmu nakładane

równie

ż

w innych wypadkach kwalifikowanych jako uniemo

ż

liwianie przez posła

pracy Sejmu. Trzeba jednak stwierdzi

ć

,

ż

e poj

ę

cie to jest na tyle nieostre,

i

ż

umo

ż

liwia odmienne interpretacje. Po pierwsze, jak zdaje si

ę

twierdzi

ć

K. Grajewski, mo

ż

liwo

ść

zastosowania art. 23 ust. 1 rS wyst

ę

powałaby wył

ą

cznie

w sytuacji uprzedniego skorzystania przez Marszałka Sejmu z przewidzianej

w art. 175 ust. 3 rS kompetencji „przywołania posła «do porz

ą

dku» (zob.

K. Grajewski, Odpowiedzialno

ść

, op. cit., s. 293, 294). Przesłank

ą

uruchomienia tej

kompetencji jest bowiem uznanie przez Marszałka, i

ż

dany poseł „uniemo

ż

liwia

prowadzenie obrad”, co w oczywisty sposób ł

ą

czy si

ę

z przesłank

ą

nało

ż

enia

na posła sankcji finansowej przez Prezydium Sejmu na podstawie art. 23 ust. 1 rS

11

(„uniemo

ż

liwianie pracy Sejmu”). Po drugie jednak, wydaje si

ę

,

ż

e zwrot

„uniemo

ż

liwianie pracy Sejmu” z art. 23 ust. 1 mo

ż

e by

ć

rozumiany szerzej ni

ż

„uniemo

ż

liwianie prowadzenia obrad”, obejmuj

ą

c cho

ć

by takie zachowania posłów,

które wykluczaj

ą

mo

ż

liwo

ść

rozpocz

ę

cia obradowania (np. poprzez „zablokowanie”

fotela Marszałka Sejmu). Taka interpretacja niejako „odrywałaby” art. 23 ust. 1 rS

od kompetencji porz

ą

dkowych Marszałka okre

ś

lonych w art. 175 ust. 3 i 4 rS.

Oznaczałoby to,

ż

e analizowany przepis zawiera nie tylko norm

ę

kompetencyjn

ą

(wyposa

ż

enie Prezydium Sejmu w mo

ż

liwo

ść

nakładania na posłów sankcji

finansowych) stosowan

ą

w konsekwencji na zachowania posła, które spowodowały

reakcj

ę

Marszałka Sejmu w postaci skorzystania z art. 175 ust. 3 i 4, lecz równie

ż

norm

ę

materialn

ą

, ustanawiaj

ą

cej osobn

ą

form

ę

odpowiedzialno

ś

ci regulaminowej

z tytułu uniemo

ż

liwiania przez posłów pracy Sejmu czy jego organów. W literaturze

przedmiotu na celowo

ść

szerokiej interpretacji art. 23 ust. 1 wskazał jako pierwszy

M. Kudej, który omawiaj

ą

c ten przepis stwierdził,

ż

e „[z] poj

ę

ciem uniemo

ż

liwiania

przez posła pracy Sejmu mog

ą

wi

ą

za

ć

si

ę

ró

ż

ne sytuacje faktyczne, nie nadaj

ą

ce si

ę

do sprecyzowania w przepisach regulaminu”, za

ś

w art. 175 ust. 4, do którego art. 23

ust. 1 odsyła, jedynie „okre

ś

lono jeden z przypadków, kiedy Marszałek Sejmu ma

prawo stwierdzi

ć

,

ż

e poseł uniemo

ż

liwia prowadzenie obrad” (M. Kudej, Zmiany

w regulaminie Sejmu uchwalone na pocz

ą

tku IV kadencji, „Przegl

ą

d Sejmowy” 2002,

nr 5, s. 67). Do podobnych wniosków doszedł W. Odrow

ąż

-Sypniewski,

który stwierdził m.in.,

ż

e zwrot „uniemo

ż

liwianie” (zamiast „uniemo

ż

liwienie”)

„wskazuje,

ż

e chodzi o czyny o charakterze wzgl

ę

dnie trwałym”, a przy tym

jednoznacznie uznał, i

ż

„[s]ytuacje opisane w art. 175 ust. 4 i art. 155 ust. 4

[tj. wykluczenie posła z posiedzenia komisji sejmowej; przyp. P.Ch.] nie wyczerpuj

ą

zakresu zastosowania art. 23 ust. 1” (W. Odrow

ąż

-Sypniewski, uwaga nr 4 do art. 23

regulaminu Sejmu, [w:] Komentarz do regulaminu Sejmu, red. A. Szmyt, tekst

zło

ż

ony do druku w Wydawnictwie Sejmowym).

Zarysowana wy

ż

ej interpretacja art. 23 ust. 1 rS mo

ż

e teoretycznie umo

ż

liwia

ć

zastosowanie tego przepisu wzgl

ę

dem tych posłów, którzy zdaniem Prezydium

Sejmu „uniemo

ż

liwili prace Sejmu” w dniu 16 grudnia 2016 r. Byłby to bez w

ą

tpienia

krok precedensowy a jednocze

ś

nie najprawdopodobniej skutkuj

ą

cy wywoływaniem

powa

ż

nych kontrowersji. W moim przekonaniu ich

ź

ródłem nie byłby jednak problem

dopuszczalno

ś

ci zastosowania art. 23 ust. 1 w innych sytuacjach ni

ż

zwi

ą

zane

z uprzednim zastosowaniem przez Marszałka Sejmu kompetencji porz

ą

dkowych

12

z art. 175 ust. 3 i 4 rS, lecz nieostro

ść

wyst

ę

puj

ą

cej w art. 23 ust. 1 przesłanki

„uniemo

ż

liwiania prac Sejmu”. Jest ona na tyle pojemna znaczeniowo,

ż

e, jak si

ę

wydaje, nie sposób in abstracto wyró

ż

ni

ć

wszelkich przypadków, w których mo

ż

e ona

zosta

ć

uznana za spełnion

ą

.

W uzupełnieniu nale

ż

y doda

ć

,

ż

e bez w

ą

tpienia art. 23 ust. 1 rS nie mo

ż

e

zosta

ć

zastosowany w odniesieniu do posłów, którzy pojawili si

ę

na sali posiedze

ń

izby po zako

ń

czeniu 33. posiedzenia Sejmu VIII kadencji. Izba bowiem wówczas

„nie pracuje” w rozumieniu przywołanego przepisu.

Ostatni

ą

z instytucji prawnych, jaka potencjalnie mogłaby znale

źć

zastosowanie w analizowanej sytuacji, jest ewentualne wszcz

ę

cie post

ę

powania

w Komisji Etyki Poselskiej. Wspomniane w zleceniu „blokowanie” mogłoby bowiem

zosta

ć

potencjalnie zakwalifikowane jako naruszenie Zasad Etyki Poselskiej

okre

ś

lonych w uchwale Sejmu z 17 lipca 1998 r. (M.P. nr 24, poz. 338), przy czym

wydaje si

ę

,

ż

e wła

ś

ciwe byłoby ewentualne odwołanie si

ę

do zasad rzetelno

ś

ci oraz

dbania o dobre imi

ę

Sejmu (odpowiednio art. 5 i 6 wspomnianej uchwały). Z uwagi

na ogóln

ą

normatywn

ą

charakterystyk

ę

tych zasad jest to jednak kwestia

o znacznym stopniu ocenno

ś

ci. Wydaje si

ę

z kolei, owa ogólno

ść

sprawia,

ż

e mo

ż

na

byłoby ewentualnie rozwa

ż

a

ć

wszcz

ę

cie post

ę

powania w sprawie naruszenia tych

zasad wzgl

ę

dem posłów pozostaj

ą

cych na sali posiedze

ń

po zako

ń

czeniu

33. posiedzenia Sejmu obecnej kadencji.

V. Prawne mo

ż

liwo

ś

ci przywrócenia porz

ą

dku na sali posiedze

ń

W

ś

wietle obowi

ą

zuj

ą

cego stanu prawnego nie ulega w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e organem

odpowiedzialnym za zapewnienie porz

ą

dku na sali posiedze

ń

jest Marszałek Sejmu.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 13 rS, równie

ż

zmienionym wspomnian

ą

nowel

ą

regulaminu z 8 maja 2002 r., Marszałek Sejmu sprawuje piecz

ę

nad spokojem

i porz

ą

dkiem na całym obszarze nale

żą

cym do Sejmu oraz wydaje stosowne

zarz

ą

dzenia porz

ą

dkowe, w tym o u

ż

yciu w razie konieczno

ś

ci Stra

ż

y

Marszałkowskiej. Niezale

ż

nie od doktrynalnych w

ą

tpliwo

ś

ci odnosz

ą

cych si

ę

do tego

przepisu (zob. np. M. Granat, Ocena uprawnie

ń

Marszałka Sejmu w zakresie

zaprowadzania porz

ą

dku na sali obrad plenarnych (uwagi de lege lata i de lege

ferenda), [w:] Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, t. II,

W. Odrow

ąż

-Sypniewski (red.), Warszawa 2010), wydaje si

ę

bezsporne,

ż

e nie tylko

13

uprawnia on Marszałka Sejmu do ustanowienia stosownych norm porz

ą

dkowych,

lecz równie

ż

do wyegzekwowania ich w ka

ż

dym przypadku (i to w dowolnym

momencie, a wi

ę

c niezale

ż

nie od tego, czy trwa aktualnie posiedzenie izby),

gdy nast

ą

piło naruszenie tych norm na terenie Sejmu (na „całym obszarze”, a wi

ę

c

zarówno na sali posiedze

ń

, jak i poza ni

ą

). Przepis ten nie warunkuje dodatkowo

dopuszczalno

ś

ci u

ż

ycia Stra

ż

y Marszałkowskiej, co sprawia, i

ż

jest ono formalnie

dopuszczalne w ka

ż

dym wypadku, gdy Marszałek uzna je za konieczne w celu

zapewnienia porz

ą

dku. Trzeba jednak pami

ę

ta

ć

,

ż

e w pi

ś

miennictwie uznaje si

ę

zarz

ą

dzenie interwencji Stra

ż

y Marszałkowskiej wzgl

ę

dem parlamentarzystów za

„ostateczno

ść

, której lepiej unika

ć

” (P. Winczorek, O zmianach w przepisach

dotycz

ą

cych uprawnie

ń

Marszałka Sejmu w kwestii zapewnienia porz

ą

dku na sali

posiedze

ń

izby, [w:] Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, t. II,

W. Odrow

ąż

-Sypniewski (red.), Warszawa 2010, s. 411; zob. te

ż

P. Czarny,

B. Nalezi

ń

ski, Organy, op. cit., s. 43).

Problem ewentualnego zarz

ą

dzenia przez Marszałka interwencji Stra

ż

y

Marszałkowskiej wzgl

ę

dem posłów dopuszczaj

ą

cych si

ę

czynno

ś

ci utrudniaj

ą

cych

b

ą

d

ź

uniemo

ż

liwiaj

ą

cych prace izby wymaga dodatkowego uwzgl

ę

dnienia

problematyki

nietykalno

ś

ci

parlamentarnej.

Zakres

przysługuj

ą

cego

parlamentarzystów przywileju nietykalno

ś

ci (art. 105 ust. 5 Konstytucji) jest szeroki,

gdy

ż

zakazane jest bez zgody Sejmu zatrzymanie b

ą

d

ź

aresztowanie posła.

Co wi

ę

cej, w

ś

wietle art. 10 ust. 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora

instytucja zatrzymania jest postrzegana szeroko, obejmuj

ą

c „wszelkie formy

pozbawienia lub ograniczenia wolno

ś

ci osobistej posła lub senatora przez organy

stosuj

ą

ce przymus”. Taka formuła, jak si

ę

wydaje bezspornie, obejmuje ewentualne

czynno

ś

ci podejmowane wzgl

ę

dem posła przez Stra

ż

Marszałkowsk

ą

działaj

ą

c

ą

na polecenie Marszałka Sejmu, np. przymusowe usuni

ę

cie z sali posiedze

ń

.

W literaturze przedmiotu w zasadzie jednolicie dopuszcza si

ę

ewentualn

ą

interwencj

ę

Stra

ż

y wobec posła, cho

ć

, jak ju

ż

zasygnalizowano, co do zasady jako

ultima ratio w ramach działa

ń

Marszałka maj

ą

cych na celu zagwarantowanie

porz

ą

dku na terenie Sejmu. Przedstawiciele doktryny zgodnie podkre

ś

laj

ą

,

ż

e nietykalno

ść

poselska nie mo

ż

e prowadzi

ć

do bezkarno

ś

ci, tj. braku mo

ż

liwo

ś

ci

skutecznego przeciwdziałania takim działaniom parlamentarzystów, które naruszaj

ą

prawo, np. prowadz

ą

c do parali

ż

u izby (teza ta jest formułowana z przywołaniem

stanowiska Trybunału Konstytucyjnego wyra

ż

onego w orzeczeniu z 28 stycznia

14

1991 r., sygn. K 13/90). P. Winczorek uzasadnił ewentualne przymusowe usuni

ę

cie

posłów z sali posiedze

ń

, analizuj

ą

c przewidziane w art. 105 ust. 5 Konstytucji

przesłanki wył

ą

czaj

ą

ce obowi

ą

zek uzyskania zgody Sejmu na zatrzymanie b

ą

d

ź

aresztowanie posła, tj. uj

ę

cie posła na gor

ą

cym uczynku przest

ę

pstwa

oraz niezb

ę

dno

ść

zatrzymania do zapewnienia prawidłowego toku post

ę

powania.

Uznał,

ż

e istnieje mo

ż

liwo

ść

ewentualnego uznania analizowanych działa

ń

parlamentarzystów za przest

ę

pne (chodzi tu o wspomniane ju

ż

wcze

ś

niej zakłócanie

„funkcjonowania Sejmu, jako organu pa

ń

stwowego stanowi

ą

ce odwołanie si

ę

do obecnego art. 224 § 1 Kodeksu karnego.). Ponadto – z powołaniem si

ę

na pogl

ą

d

TK analizowany w jednym z opracowa

ń

autorstwa K. Grajewskiego – stwierdził,

ż

e:

„nietykalno

ść

parlamentarna nie wyklucza skutecznej ochrony porz

ą

dku prawnego

przed ewentualnymi bezprawnymi zachowaniami osób, które z takiej nietykalno

ś

ci

korzystaj

ą

. W przypadku kolizji dóbr prawnie chronionych decyduj

ą

ce znaczenie ma

ocena warto

ś

ci tych dóbr. W razie ich znacznej warto

ś

ci i konieczno

ś

ci po

ś

wi

ę

cenia

dla ich ochrony prawa wynikaj

ą

cego z nietykalno

ś

ci parlamentarnej, prawo to musi

ust

ą

pi

ć

” (P. Winczorek, Uprawnienia, op. cit., s. 413).

Spo

ś

ród

innych

wypowiedzi

doktrynalnych

warto

przywoła

ć

uwagi

sformułowane przez K. Grajewskiego. Autor ten, analizuj

ą

c granice nietykalno

ś

ci

poselskiej, uznał,

ż

e poza wskazanym wy

ż

ej konstytucyjnym ograniczeniem

nietykalno

ś

ci nie b

ę

dzie ona: „funkcjonowała tak

ż

e w przypadku stanu wy

ż

szej

konieczno

ś

ci i obrony koniecznej. Z tych samych wzgl

ę

dów b

ę

dzie dopuszczalne

zastosowanie wobec parlamentarzysty np. tzw. zatrzymania pozaprocesowego”

(K. Grajewski, Konstytucyjna i ustawowa regulacja zakresu przedmiotowego

nietykalno

ś

ci parlamentarnej, „Przegl

ą

d Sejmowy” 2002, nr 1, s. 63). Wydaje si

ę

,

ż

e

przy takim uj

ę

ciu zakres mo

ż

liwo

ś

ci ewentualnego przymusowego usuni

ę

cia

podejmuj

ą

cych pozaprawn

ą

obstrukcj

ę

posłów z sali posiedze

ń

byłby szeroki.

Jawiłoby si

ę

ono bowiem jako dopuszczalne bez wzgl

ę

du na to, czy działania posłów

wypełniałyby przesłanki z art. 105 ust. 5 Konstytucji, w szczególno

ś

ci, czy zasadne

byłoby kwalifikowanie tych działa

ń

jako przest

ę

pstwo. Interwencj

ę

uzasadniałoby

powołanie si

ę

na stan wy

ż

szej konieczno

ś

ci rozumiany tu jako obiektywna

konieczno

ść

przywrócenia „normalnego” funkcjonowania Sejmu. Warto w tym

miejscu

zauwa

ż

y

ć

,

ż

e

w

innym

opracowaniu

K.

Grajewski

stwierdził,

ż

e „przestrzeganie procedur prawnych zwi

ą

zanych z obradami parlamentu, a tak

ż

e

porz

ą

dku na sali obrad jest dobrem chronionym przez prawo i ma swoj

ą

wyra

ź

n

ą

15

podstaw

ę

konstytucyjn

ą

w art. 110 ust. 2 oraz art. 112 konstytucji” (K. Grajewski,

Odpowiedzialno

ść

posłów i senatorów na tle zasady mandatu wolnego, Warszawa

2009, s. 290). Tym bardziej wi

ę

c uzasadnione jest podejmowanie wszelkich prawem

przewidzianych kroków maj

ą

cych na celu zagwarantowanie poszanowania

tego dobra.

Odnosz

ą

c powy

ż

sze ustalenia do sytuacji zarysowanej w zleceniu, nale

ż

y

stwierdzi

ć

,

ż

e w razie konsekwentnej odmowy opuszczenia sali posiedze

ń

przez

obecnie przebywaj

ą

cych na niej posłów byłoby formalnie dopuszczalne wydanie

Stra

ż

y Marszałkowskiej przez Marszałka Sejmu na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 13 rS

polecenia podj

ę

cia stosownej interwencji. Analogicznie nale

ż

ałoby oceni

ć

sytuacj

ę

,

gdyby uniemo

ż

liwiono rozpocz

ę

cie przez Sejm obrad plenarnych w ramach

kolejnego posiedzenia. Natomiast, uwzgl

ę

dniaj

ą

c aktualny stan prawny, a tak

ż

e

dotychczasow

ą

praktyk

ę

parlamentarn

ą

, nale

ż

y nieco inaczej oceni

ć

dopuszczalno

ść

zarz

ą

dzenia interwencji Stra

ż

y w sytuacji, gdy ewentualne zakłócanie porz

ą

dku

przez posłów nast

ą

piłoby w toku obrad Sejmu. Pozostawiaj

ą

c poza zakresem

rozwa

ż

a

ń

czysto hipotetyczne i jak dot

ą

d współcze

ś

nie niewyst

ę

puj

ą

ce w polskim

parlamentaryzmie przypadki, w szczególno

ś

ci uciekni

ę

cie si

ę

przez samych

parlamentarzystów do przemocy (co mogłoby uzasadnia

ć

podj

ę

cie przez Marszałka

decyzji o u

ż

yciu Stra

ż

y), nale

ż

y stwierdzi

ć

,

ż

e dopuszczalny zakres działa

ń

Marszałka Sejmu wzgl

ę

dem posłów uniemo

ż

liwiaj

ą

cych tocz

ą

ce si

ę

obrady izby jest

okre

ś

lony w przywoływanych wcze

ś

niej art. 175 ust. 3-5 rS. Oznacza to,

ż

e Marszałek winien skorzysta

ć

z uprawnie

ń

przewidzianych w tych przepisach,

a dopiero, gdy oka

żą

si

ę

one niewystarczaj

ą

ce dla przywrócenia porz

ą

dku na sali

posiedze

ń

, podejmowa

ć

ewentualnie dalsze kroki. Warto przy tym doda

ć

,

ż

e art. 175

ust. 5 rS, tj. przepis przewiduj

ą

cy najdalej id

ą

ce uprawnienie, jakim jest wykluczenie

posła z posiedzenia Sejmu, stanowi w zdaniu drugim, i

ż

je

ż

eli wykluczony

z posiedzenia poseł nie opu

ś

ci sali posiedze

ń

, Marszałek Sejmu zarz

ą

dza przerw

ę

w obradach. Dopiero w czasie zarz

ą

dzonej przerwy pojawia si

ę

ewentualno

ść

skorzystania z mo

ż

liwo

ś

ci u

ż

ycia Stra

ż

y Marszałkowskiej w trybie art. 10 ust. 1 pkt

13 rS (zob. przebieg zdarze

ń

zwi

ą

zanych z wykluczeniem z posiedzenia, a nast

ę

pnie

wyprowadzeniem z sali posiedze

ń

posła G. Janowskiego, sprawozdanie

stenograficzne z 32. posiedzenia Sejmu IV kadencji, 16 i 17 pa

ź

dziernika 2002 r.).

16

VI. Podsumowanie

Podsumowanie w formie tez zostało zawarte w pkt I niniejszej opinii.

Autor:
dr Piotr Chybalski
Ekspert ds. legislacji
w Biurze Analiz Sejmowych

Akceptował:
wicedyrektor Biura Analiz Sejmowych


Wojciech Arndt

Deskryptory bazy REX:

poseł, posiedzenie Sejmu, Marszałek Sejmu, regulamin Sejmu,

odpowiedzialno

ść

regulaminowa, immunitet poselski, Stra

ż

Marszałkowska,

etyka poselska.