16 grudnia 2010, 12:33

Autor: Tomasz Waryszak
czytano: 13341 razy

Fotografia od A do Z: Czułość materiału światłoczułego

Przedstawiamy słownik terminów fotograficznych:
Fotografia od A do Z. Słownik przeprowadzi
Czytelników przez najważniejsze pojęcia, pozwoli
poznać i uzupełnić wiedzę z zakresu fotografii
oraz jej praktyczne wykorzystania.

Dziś hasło: Czułość materiału światłoczułego.
Zapraszamy do lektury.

Czułość materiału światłoczułego – parametr, który określa wrażliwość matrycy lub filmu na światło.
Współcześnie wyrażana jest w skali ISO.

Czułość, obok przysłony i czasu naświetlania, jest jedną z trzech zmiennych odpowiadających za
właściwą ekspozycję zdjęcia.

Obecnie w odniesieniu do matryc światłoczułych stosuje się miarę czułości znormalizowaną przez ISO
(International Organization for Standardization). Jest to skala liniowa, co oznacza, że dwukrotnemu
zwiększeniu czułości w aparacie odpowiada dwa razy większa wartość ISO. Za podstawową w tej skali
uznaje się wartość równą 100, która umożliwia prawidłowe naświetlenie zdjęcia przy natężeniu światła
0,1 luksa padającego na przetwornik w czasie jednej sekundy.

W aparatach cyfrowych najczęściej można się spotkać z możliwością regulacji tego parametru w
zakresie 100–1600 ISO w stałych wartościach, z których każda stanowi dwukrotność poprzedniej (100,
200, 400, 800, 1600). Niekiedy, zwłaszcza w modelach z matrycami typu CCD, dostępne bywają także
niższe wartości ISO (50, 80). Wiele spośród nowszych aparatów, a w szczególności lustrzanek, oferuje
jeszcze wyższe od wymienionych wcześniej czułości – w ekstremalnych przypadkach nawet 102400 ISO
(w Nikonie D3s i Canonie EOS 1D Mark IV). Zaawansowane modele aparatów cyfrowych umożliwiają
również stosowanie pośrednich wartości ISO – odpowiadających zmianie wartości naświetlania o 1/3 EV
np. 250, 320.

W przeszłości, przed ujednoliceniem skali ISO, istniało wiele norm stopniowania czułości. Najważniejsze
z nich to:

ASA – pierwowzór dzisiejszego ISO, opracowany przez American Standards Association.
Wartości ASA i ISO są identyczne.

DIN – wywodzi się z Niemiec, a jej nazwa to skrót od Deutsches Institut für Normung.
Stosowana była w Europie od lat pięćdziesiątych, gdzie zyskała sporą popularność. System ten
oparty jest na skali logarytmicznej, co sprawia, że różnicy trzech jednostek (stopni) odpowiada
dwukrotna zmiana czułości materiału światłoczułego.

GOST (Gousudarstviennyj Standard) – liniowa skala używana w dawnym ZSRR. Początkowo
różniła się od ASA mniejszymi wartościami (wynoszącymi 0,9 wartości ASA), jednak w roku
1987 została ujednolicona z ASA.

ISO/ASA

DIN

GOST

25

15

22

50

18

45

64

19

57

Fotografia od A do Z: Czułość materiału światłoczułego

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-czulosc-materialu-swia...

1 z 4

2015-08-15 16:02

100

21

90

160

23

144

200

24

180

400

27

360

800

30

720

1600

33

1440

3200

36

2880

W odniesieniu do filmów fotograficznych norma ISO przewidywała (wg norm z 1987, 1993 i 2003 roku)
podawanie czułości w dwóch wartościach: właściwej ISO (dawnej ASA) oraz DIN np.: ISO 200/24°.
Obecnie można spotkać się jednak z filmami o czułości wyrażonej jedynie w pierwszej z tych wartości.
W ostatnich latach dominacji fotografii analogowej najpopularniejsze były filmy o czułości ISO 100, 200
i 400, a do zastosowań reporterskich można było znaleźć również materiały o wartościach ISO 800,
1600 i 3200. Niektóre z nich wciąż można kupić u specjalistycznych sprzedawców. Warto dodać, że za
pomocą specjalnych technik wywoływania, możliwe jest forsowanie filmu do innej czułości niż
standardowa przewidziana przez producenta.

Istnieje związek pomiędzy czułością elementu światłoczułego, a jakością uzyskiwanych zdjęć. W
fotografii analogowej filmy o wyższym ISO (zwłaszcza powyżej 400) charakteryzują się znacznym
ziarnem, które obniża ilość szczegółów rejestrowanych na zdjęciu. W fotografii cyfrowej podniesienie
czułości w aparacie skutkuje z kolei większym stosunkiem szumu do sygnału, a w efekcie obniżeniem
jakości zdjęcia. O ile ziarno na filmach analogowych często bywa w pewnych przypadkach doceniane w
charakterze elementu nadającego szczególny, artystyczny wyraz fotografiom, o tyle szum w aparatach
cyfrowych odbierany jest na ogół jako czynnik nieestetyczny i degradujący obraz.

[converttable start="1" end="0" type="vertical"]

Porównanie wycinków (100% kadru) ze zdjęć

wykonanych na różnych ustawieniach czułościach ISO w

aparacie cyfrowym (

Canon Ixus SX130 IS

):

ISO 100

Fotografia od A do Z: Czułość materiału światłoczułego

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-czulosc-materialu-swia...

2 z 4

2015-08-15 16:02

ISO 200

ISO 400

ISO 800

Fotografia od A do Z: Czułość materiału światłoczułego

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-czulosc-materialu-swia...

3 z 4

2015-08-15 16:02

ISO 1600

[converttable]

www.swiatobrazu.pl

Fotografia od A do Z: Czułość materiału światłoczułego

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-czulosc-materialu-swia...

4 z 4

2015-08-15 16:02