18 lutego 2011, 10:10

Autor: Tomasz Waryszak
czytano: 21957 razy

Fotografia od A do Z: Obiektyw

Przedstawiamy słownik terminów fotograficznych:
Fotografia od A do Z. Słownik przeprowadzi
Czytelników przez najważniejsze pojęcia, pozwoli
poznać i uzupełnić wiedzę z zakresu fotografii
oraz jej praktyczne wykorzystania.

Dziś hasło: Obiektyw. Zapraszamy do lektury.

Obiektyw fotograficzny - układ optyczny, którego zadaniem jest rzutowanie odwróconego obrazu na
matówkę, matrycę światłoczułą lub film w aparacie fotograficznym.

Budowa obiektywu

Nikkor 24-120 mm 1:4 ED VR

. Na schemacie widocznych jest 17

elementów optycznych w 13 grupach. Część soczewek wykonana została ze szkła
niskodyspersyjnego (ED), trzy inne elementy są asferyczne (o specjalnym kształcie).

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

1 z 8

2015-08-15 16:06

Rolą obiektywu jest takie zogniskowanie promieni świetlnych, aby utworzyły w określonej odległości od
optycznego środka układu płaski, odwrócony stronami obraz o wielkości odpowiadającej rozmiarowi
elementu światłoczułego w aparacie. Punkt, w którym powstaje ostro odwzorowany obraz nazywa się
płaszczyzną obrazową, natomiast odległość pomiędzy nią, a centrum optycznym obiektywu -

ogniskową

. Aby na płaszczyźnie obrazowej ustawiony został ostry obraz, konieczne jest ustawienie

właściwej

ogniskowej

, której wartość zależy od odległości położenia fotografowanego przedmiotu od

obiektywu. We współczesnych obiektywach ogniskowanie następuje zwykle automatycznie przy
wykorzystaniu systemu autofokusa, natomiast w starszych konstrukcjach optycznych należało właściwą
odległość ustawić ręcznie. W nazwach i opisach obiektywów podawana jest zawsze najkrótsza dostępna
w danym aparacie

ogniskowa

odpowiadająca ustawieniu ostrości na maksymalną odległość

(nieskończoność).

[kn_advert]

Obiektywy najczęściej składają się z kilkunastu do ponad dwudziestu elementów optycznych
(soczewek), które dodatkowo podzielone są na grupy. Dawniej w użyciu były również prostsze układy
składające się z mniejszej liczby soczewek lub wręcz z pojedynczego elementu optycznego, jednak
obecnie ich znaczenie jest marginalne. Dodatkowe elementy optyczne pozwalają zmniejszyć poziom
wad optycznych (

aberracji

) i poprawić ogólną ostrość uzyskiwanego obrazu. Szczególnym przypadkiem

obiektywu jest camera obscura, w której rolę elementu skupiającego światło pełni otwór o ściśle
określonej dla danej

ogniskowej

średnicy.

Soczewki wykonywane są najczęściej ze szkła, często specjalnych odmian (np. fluorytowego), spotkać
się jednak można również z soczewkami plastikowymi, a nawet płynnymi, w których odpowiedni kształt
uzyskuje się za pomocą regulacji pola elektrostatycznego. Ponadto, oprócz soczewek, stosuje się
niekiedy w obiektywach elementy optyczne innego rodzaju np. pryzmaty oraz lustra.

Ogólnie obiektywy podzielić można na:

zmiennoogniskowe - określane potocznie jako "zoom" - posiadają możliwość regulacji wartości

ogniskowej

w pewnym zakresie, dzięki czemu potrafią zastąpić większą ilość obiektywów o

różnych kątach widzenia. Konstrukcja tego typu wymaga zastosowania dodatkowych elementów
optycznych oraz może charakteryzować się niższą zdolnością rozdzielczą układu.

Tamron 18-270 mm f/3.5-6.3 Di II VC

- zmiennoogniskowy obiektyw

wyposażony w system stabilizacji optycznej.

stałoogniskowe - właściwa

ogniskowa

jest w nich niezmienna, regulacji podlega jedynie

ogniskowa

przedmiotowa, konieczna do ustawiania ostrości. Obiektywy stałoogniskowe

charakteryzują się na ogół większym

otworem względnym

(jasnością), lepszymi własnościami

optycznymi, a także mniejszą wagą i prostszą konstrukcją w stosunku do obiektywów

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

2 z 8

2015-08-15 16:06

zmiennoogniskowych.

Helios 44M-4 - manualny, stałoogniskowy obiektyw
standardowy produkcji radzieckiej, stosowany w
aparatach z gwintem M42 (Zenit, Praktica).

Kąt widzenia obiektywu zależny jest od

ogniskowej

oraz wielkości (przekątnej) elementu

światłoczułego. Ze względu na uzyskiwane pole widzenia, obiektywy przyjęło się dzielić na:

szerokokątne - w ich wypadku odległość

ogniskowa

jest znacząco mniejsza od przekątnej

elementu światłoczułego, a kąt widzenia większy od charakteryzującego ludzki wzrok.
Szczególnym przypadkiem obiektywu szerokokątnego jest tzw. "rybie oko", czyli obiektyw o
bardzo krótkiej ogniskowej i nieskorygowanej dystorsji beczkowatej, który pozwala uzyskać
charakterystycznie zniekształcone zdjęcia.

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

3 z 8

2015-08-15 16:06

Zmiennoogniskowy obiektyw typu rybie oko:

Canon EF 8-15 mm 1:4 L Fisheye USM

.

Przykład zdjęcia wykonanego obiektywem typu rybie oko.

fot. Marcin Woźniak

standardowe – ich

ogniskowa

nie różni się znacząco od przekątnej matrycy lub filmu, a kąt

widzenia jest zbliżony do ludzkiego wzroku. W przypadku formatu 36 x 24 mm, najczęściej
stosowaną ogniskową standardową jest 50 mm, chociaż w tej kategorii mieszczą się również
obiektywy o nieco mniejszych i większych wartościach.

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

4 z 8

2015-08-15 16:06

Nikkor AF-S 35 mm 1:1.8 G

- obiektyw standardowy dla lustrzanek Nikona

z sensorem o rozmiarze 23,6 x 15,8 mm (APS-C).

długoogniskowe (wąskokątne) – to obiektywy o

ogniskowej

przynajmniej dwukrotnie

dłuższej od przekątnej pola obrazowego. Pozwalają na uzyskanie na zdjęciu powiększonego
obrazu odległych obiektów. Do obiektywów długoogniskowych zalicza się (a w potocznym
rozumieniu również utożsamia) teleobiektywy, czyli konstrukcje, w których odległość ogniskowa
jest większa od długości obudowy.

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

5 z 8

2015-08-15 16:06

Sigma 105 mm 1:2.8 DG MACRO HSM

- przykład teleobiektywu stałoogniskowego

produkowanego z mocowaniami do różnych systemów.

Strona 1

Strona 2
Do ważnych parametrów obiektywów należą przede wszystkim:

format - informuje o tym, jaki może być największy rozmiar płaszczyzny (elementu
światłoczułego lub matówki), na którą rzutowany jest obraz. Możliwe jest zastosowanie
obiektywu większego formatu na filmie lub matrycy mniejszych rozmiarów, spowoduje to jednak
zmniejszenie kąta widzenia układu. Natomiast po podłączeniu obiektywu mniejszego formatu do
aparatu o większym elemencie światłoczułym, uwidoczni się silny spadek jasności i ostrości
obrazu poza właściwym polem obrazowania obiektywu, przechodzący w całkowitą utratę obrazu.

ogniskowa – wartość podawana dla ustawienia ostrości na nieskończoność.

Ogniskowa

pozwala

także wyznaczyć kąt widzenia obiektywu dla danego formatu sensora obrazowego lub filmu. W
przypadku obiektywów zmiennoogniskowych podawany jest cały zakres dostępnych
ogniskowych.

jasność – to największy dostępny

otwór względny

obiektywu (najmniejsza wartość

przysłony

).

W niektórych obiektywach zmiennoogniskowych również ten parametr jest zmienny i podaje się
wówczas jego zakres.

mocowanie i system - określają, do jakiego typu aparatów można zamocować dany obiektyw
oraz informują o zgodności z automatyką stosowaną przez poszczególnych producentów sprzętu
fotograficznego.

średnica gwintu mocowania filtru – wyznacza rozmiar możliwych do zamocowania

filtrów

. W

niektórych obiektywach stosowanie filtrów może być niemożliwe, ewentualnie wymagane mogą
być filtry specjalnej konstrukcji.

[kn_advert]

Historia obiektywów:

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

6 z 8

2015-08-15 16:06

Pochodząca z 1544 roku rycina obrazująca działanie kamery otworkowej

(camera obscura).

Za pierwszy obiektyw w ogólnym znaczeniu tego słowa przyjęło się uważać camerę obscurę (kamerę
otworkową) - wynalazek starożytny, o trudnej do ustalenia dacie. Wykorzystywana ona była przez
astronomów do obserwacji Słońca oraz przez malarzy, gdyż pozwalała lepiej zrozumieć i odtworzyć na
obrazie perspektywę. W XVI wieku zaczęto podejmować próby zastąpienia otworka w kamerze
pojedynczą soczewką skupiającą, co pozwalało podnieść jasność układu. Camera obscura wciąż ma
swoich zwolenników, którzy wykorzystują ją w dziedzinie fotografii otworkowej.

Schemat obiektywu Wollastona, stosowanego w ulepszonej kamerze otworkowej

(camera lucida) oraz pierwszych aparatach fotograficznych.

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

7 z 8

2015-08-15 16:06

Pierwszym soczewkowym obiektywem zastosowanym w fotografii był układ zaprojektowany przez
Williama Hyde’a Wollastona, który w roku 1828 Joseph Nicéphore Niépce, jeden z pionierów fotografii,
zastosował w aparacie swojej konstrukcji. Wraz z rozwojem techniki udoskonalać zaczęto również
układy optyczne. Pojawiły się układy wieloelementowe, takie jak skonstruowany w 1840 roku obiektyw
Petzvala. W 1931 roku światło dzienne ujrzał pierwszy obiektyw zmiennogniskowy, który znalazł
zastosowanie w kamerze filmowej. Na egzemplarz przeznaczony do

lustrzanki

małoobrazkowej trzeba

było jednak poczekać aż do roku 1959. W latach osiemdziesiątych, wraz z wprowadzeniem pierwszych
systemów autofokusa do

lustrzanek

, pojawiły się również zgodne z nimi obiektywy. W następnej

dekadzie do obiektywów wprowadzono również system stabilizacji, który, dzięki ograniczeniu
przenoszonych drgań, pozwala na wydłużenie ekspozycji podczas fotografowania z ręki.

Opracowany w 1840 roku obiektyw Petzvala składał się z czterech
soczewek w dwóch grupach optycznych. Możliwe było osiągnięcie
za jego pomocą kąta widzenia około 30 stopni oraz

otworu

względnego

f/3.7.

www.swiatobrazu.pl

Fotografia od A do Z: Obiektyw

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-od-a-do-z-obiektyw-22761.html,...

8 z 8

2015-08-15 16:06