Centkiewiczowie Alina i Czeslaw Odarpi syn Egigwy

Centkiewiczowie

Odarpi

syn Egigwy

Centkiewiczowie ODARPI SYN EGIGWY

Czytelnik Warszawa 1985

Opfacowanie graficzne Zbigniew Czarnecki-

ISBN 83-07-01225-2

Jak mały Odarpi uczył się życia

Wśród śnieżnych pól Grenlandii, w najbardziej na północ wysuniętym osiedlu ludzkim urodził się mały
chłopiec eskimoski imieniem Odarpi.

Gdy podczas długiej nocy polarnej wyczerpały się zapasy mięsa, rodzice jego wyruszyli na południe w
poszukiwaniu żywności.

W nieprzejrzanych ciemnościach, rozświetlanych od czasu do czasu pulsującymi wstęgami zorzy
polarnej, brnęli tak dziesiątki i dziesiątki kilometrów. Gdy zrywał się silny wicher, budowali naprędce
niewielki dom z brył śnieżnych, w którym przeczekiwali szalejącą wokół burzę, i znów ruszali w dalszą
drogę.

Głodne psy były tak osłabione, że z trudem ciągnęły sanki, na których prócz całego dobytku,
składającego się zaledwie z kilku skór i przyborów do polowania, przywiązano małego chłopca, troskliwie
owiniętego w ciepłe futra królików i renów.

Odarpi nie pamiętał, jak długo zaprzęg brnął w śnieżnej zamieci. Gdy podrósł, matka opowiadała mu, jak
trudno było, .łaniając się z głodu, iśd w górę po stromych i śliskich ścianach odowca. Wicher dął bez
przerwy, śnieg chwilami sypał tak ląsty, że psy nie widziały nic na krok przed sobą, a ludzie Diegnący
obok sao zapadali się raz po raz w zdradliwe szczeliny odowe.

Nie było jednak wyboru - musieli iśd dalej, aby nie zginąd z głodu.

Od tej pamiętnej przeprawy przez lodowiec Odarpi przewędrował już dziesiątki i setki kilometrów.

Obecnie mieszkał w dużym śnieżnym domu przytulonym do zbocza. Długi, niski tunel zastępował drzwi.
Do domu wchodziło się na czworakach. Było to niewygodne, ale za to przenikliwy wiatr i śnieg nie
dostawały się do wnętrza. Niewielki otwór zastępujący okno, zasłonięty cienkimi skórami fok, miał tylko
maleoką szparę, przez którą widad było, co się dzieje na dworze.

W domu spało się na ławie pokrytej grubą warstwą mchu, zasłanej skórami białych niedźwiedzi i wołów
piżmowych.

Odarpi nie chodził do szkoły, bo nie było szkoły w tych dalekich północnych krainach. Osada, w której
mieszkał, składała się z pięciu śnieżnych domów, położonych u stóp pagórków nad brzegiem morza.

Nie było jednak ani jednego dnia, w którym nie dowiedziałby się czegoś pożytecznego.

Od chwili gdy otworzył małe, czarne oczy, uczył się nieustannie.

Mając zaledwie rok, zawieszony w futrzanym worku na plecach matki, brał już żywy udział w jej pracach.
Ciekawie przypatrywał się, jak ostrym kamieniem zeskrobywała zręcznie tłuszcz ze skóry foki lub jak
suszyła ją, rozciągając na dachu.

Aby wyprawid skóry zwierząt, trzeba długo trzed je kamien-

nym nożem, a później jeszcze niejednokrotnie zmiękczad zębami.

Pierwszą zabawką chłopca był niewielki bicz na psy. Gdy spróbował go raz na plecach swej młodszej
siostry, Ivaloo, zaśmiała się serdecznie, bo ją połaskotał tylko. Gorzej byłoby, gdyby powtórzył tę próbę,
podrósłszy trochę. Bicz taki służy do utrzymywania posłuchu w zaprzęgu eskimoskim i biedne psy dobrze
wiedzą, jak bolesne są jego razy.

Gdy Odarpi podrósł nieco, ojciec podarował mu małe sanki na płozach z kłów morsa.

W czasie największych mrozów dzieci bawią się doskonale na dworze, nie odczuwając ukąszeo zimna.
Spodnie z białego niedźwiedzia, kaftan ze skóry rena, długie do kolan obuwie z foki chronią je przed
mrozem. Do butów nie zapominają nigdy włożyd grubej warstwy mchu lub trawy, która doskonale
zabezpiecza przed zimnem.

Odarpi wolał nawet zimę od lata, gdyż w ciągu nocy polarnej więcej przebywał w ciepłym, zacisznym
domu.

Cała rodzina skupiona wokół lampy z kamienia, w której palił się tłuszcz foki lub morsa, pracowała
śpiewając wesoło lub słuchając długich, ciekawych opowieści o dawnych czasach.

Ogieo wygasłby dawno, gdyby matka, zajęta jak zawsze przygotowywaniem lub naprawianiem futrzanej
odzieży, nie podsycała go dorzucając wciąż nowe kawałki tłuszczu. Lampa służy jednocześnie jako piec.
Nad nią wisi kamienne naczynie pełne surowego mięsa foki, morsa lub niedźwiedzia, zależnie od tego,

co wyciągnięto ze skrytek przygotowanych zawczasu na okres najcięższych mrozów.

Matka pracowała ciężko, bo w eskimoskim domu nie brak pracy dla kobiety. Odarpi nie widział, by kiedy
wypoczywała. Jej długie, lśniące, czarne włosy były zawsze starannie upięte w wysoki kok, a spojrzenie
wesołe i serdeczne. Dla Odarpiego była najpiękniejszą istotą na świecie. Piękniejszą nawet niż mała
czarnooka siostrzyczka, którą kochał bardzo i opiekował się nią chętnie.

Mała Ivaloo też nie próżnuje. Uczy się teraz pilnie zszywad skóry cienką struną z jelita foki. Ona również
musi powoli zaprawiad się do twardej szkoły życia. Przyjdzie dzieo, gdy jako żona i matka będzie szyd
ubrania swemu mężowi i dzieciom. „Od żony zależy, czy mąż jest dobrym myśliwym" - mówi stare
eskimoskie przysłowie. Dobrze wyprawione, ciepłe i lekkie ubranie jest warunkiem zdobycia pożywienia,
gdy wiele godzin trzeba nieruchomo stad na mrozie i wietrze.

Od najmłodszych lat Odarpi z uwagą śledził każdy ruch ojca przy pracy. Chciałby jak najszybciej nauczyd
się trudnej sztuki prowadzenia prawdziwego, składającego się z ośmiu dużych psów zaprzęgu,
wynajdywania najlepszych przejśd w zaspach śnieżnych, omijania zdradliwych rozpadlin lodowych i
podchodzenia zwierząt, od czego zależy byt całej rodziny.

Teraz przypatruje się ciekawie, jak Egigwa szykuje nowy, ciężki harpun na morsy.

- Odarpi - mówi oj ciec nie przerywaj ąc swej pracy - przywieź nam trochę mięsa.

Chłopiec słucha niedowierzająco.

- A z której skrytki? - pyta chcąc się upewnid, czy naprawdę ma jechad sam.

- Jest już tylko jedna. Byliśmy tam niedawno. Jedź szybko i uważaj, by nie złapała cię burza.

Odarpi z trudnością tłumi okrzyk radości.

- Czy to nie za trudne dla niego, czy nie zabłądzi, gdy pojedzie sam? - pyta niespokojnie matka.

- Trafi po śladach. Byliśmy tam razem. Niech się uczy. -Egigwa jest stanowczy. - Zabierz tylko ze sobą nóż
do śniegu! -woła jeszcze do syna, który wypadł na dwór.

- Po co mu nóż! I tak nie potrafi sam zbudowad igloo. A jeśli napadnie go niedźwiedź?...

Odarpi nie słyszy już utyskiwao matki. Uszczęśliwiony pędzi do zgłodniałych psów, aby podzielid się z
nimi dobrą nowiną. Psy nie dostają jedzenia, gdy nie zapracują na nie.

Aby oszukad głód, leżą skręcone w jamach śnieżnych i szczelnie przykryte puszystymi ogonami wyczekują
tylko, aby wyruszyd gdzieś w drogę.

Na widok chłopca skoczyły witając go hałaśliwie. Skomlały radośnie, gdy zawiązywał im rzemienie
uprzęży. Odarpi był dla nich dobry. Opiekował się nimi od chwili, gdy otworzyły ślepia, a chod nie
szczędził im bata, był zawsze sprawiedliwy. Któryś

z nich polizał go po twarzy, pozostałe trzy cisnęły się jeden przez

drugiego, dopominając się o jedzenie.

Lewą ręką schwyciwszy za sanie, w prawej trzymając długie

biczysko, Odarpi prowadzi zaprzęg, wesoło pokrzykując i starając się we wszystkim wiernie naśladowad
Egigwę. Psy biegb szybko; czuły, że niedługo dostaną może coś do zjedzenia,-a był;

bardzo głodne.

Dotarłszy wreszcie do niewielkiego wzgórza Odarpi zatrzyma

zaprzęg i zabrał się do odwalania ciężkiego głazu, zamykającej

skrytkę, w której poprzedniej wiosny ojciec pozostawił ubitej

morsa. Zamarznięte mięso twarde było jak kośd. Na wszystl

jednak znajdzie się rada! Przy pomocy wielkiego kamieo

i ostrego noża poodłupywał kawałki mięsa i wątrobę. Psy zacze

kręcid się niespokojnie, ale Odarpi nie zwracał na nie uwag

starannie zasłaniał skrytkę w obawie przed białym niedźw

dziem.

Gdy wlókł swą zdobycz na sanie, poczuł nagle potężne udei

nie wiatru. Zajęty całkowicie pracą, nie zauważył, że let podmuchy przerodziły się w huraganowy wicher.
Czarne chrn pokryły niebo, obniżając się prawie do samej ziemi, a śnieg &

coraz gęściej.

Krzyknął na psy - niechętnie ruszyły naprzód. Wiatr wci im oddech z powrotem do pysków. W miejscach
zasłonie, zaprzęg posuwał się szybciej. Śnieżyca zacierała dawne i sao. „Byleby już prędzej znaleźd się w
domu" -myślał zan

kojony Odarpi. Osada powinna byd niedaleko. Miał nadzieję, że psy prowadzą go w dobrym kierunku.
Psy zaś ufały, że młody myśliwy zna drogę. Nie na wiele przydała się ta wzajemna ufnośd. Dawno upłynął
już czas, kiedy zaprzęg powinien był dotrzed do osady. Przerażenie zaczęło ogarniad chłopca-nigdzie ani
śladu dawnego szlaku. Daremnie zbaczał raz po raz z drogi i podjeżdżał do zasp śnieżnych, biorąc je za
dachy igloo. Teraz wiedział już, że zabłądził. Co robid?

Nagle psy stanęły i obróciły się tyłem do wiatru, spojrzały bezradnie na swego pana. Przed chwilą jeszcze
Odarpi był bliski płaczu, ale gdy ujrzał ich ufne spojrzenia, poczuł się nagle silny.

„One wierzą, że je wyprowadzę stąd bezpiecznie - pomyślał i otucha wstąpiła w jego serce. - Nie
zginiemy, damy sobie radę! Mam przecież nóż, wybudujemy dom!"

Szybko popędził psy i ruszył na poszukiwanie twardego śniegu, z którego można by wznieśd igloo.
Zatoczył jedno wielkie koło, potem drugie, aż wreszcie poczuł pod nogami to, czego szukał. Spróbował
nożem. „Dobry śnieg!" Nie zwlekając zaczął wykrawad pierwszy blok, potem drugi i trzeci. Układał je
wokół siebie tak, jak go uczył ojciec. Ciężka to praca, chod bryły były niewielkie, nie takie, jakie wykrawali
dorośli mężczyźni.

Powoli rósł śnieżny mur, ale siły chłopca, zmęczonego lękiem i walką z burzą, wyczerpywały się szybko.
Zastępowała je jednak twarda nieustępliwośd eskimoska. Odarpi wiedział, że jeśli nie skooczy igloo,
zginie wraz z całym zaprzęgiem.

futrzanym ubraniu cieplej, lecz ruszad się trudno.

Wreszcie zziajany, ledwo dysząc ze zmęczenia, dopasował ostatnią bryłę, wciągnął psy do wnętrza i
zatarasował otwór wejściowy. Teraz już nic nie grozi! Wciśnięty między skulone psy, zaczął układad się
do snu, ale nagle zerwał się z posłania. -Podusilibyśmy się wszyscy! - zawołał wiercąc nożem dziurę w
śnieżnym murze. Przecież Egigwa przebijał zawsze dwa otwory: jeden tuż nad ziemią, a drugi w szczycie
dachu, aby zapewnid dopływ powietrza.

Znużony wysiłkiem, usnął od razu. Nagle obudziły go silne wstrząsy. Dziwny zgrzyt i jęk dołączyły się do
łoskotu burzy. Psy zjeżyły sierśd i wyszczerzyły kły. Przerażony Odarpi nasłuchiwał przez chwilę.

- Śpijmy spokojnie, to prąd morski wyrzucił na brzeg górę lodową, tu jesteśmy bezpieczni.

Rozpierała go duma, że sam sobie dał radę. Zasypiając już, przypomniał sobie słowa ulubionej piosenki.

Jestem sam, zupełnie sam pośród śnieżnej zamieci,

jestem bardzo zmęczony, jestem bardzo głodny,

ale nie zamarzłem, tym razem jeszcze nie zamarzłem.

Tymczasem w igloo Egigwy zapanował niepokój.

- Dlaczego nie zawrócił z drogi, gdy dostrzegł, że nadciąga burza? A może napadł go niedźwiedź? -
niepokoiła się matka.

Mimo że zawieja trwała jeszcze, Egigwa postanowił wyruszyd

' 13

na poszukiwanie syna. Po paru krokach śnieg niesiony wiatrem oślepił go całkowicie. Z ciężkim sercem
zawrócił do osady. „Może udało mu się zbudowad igloo, ale czy zdążył? Czy sił mu starczyło?" Z twarzą
wtuloną w futro posłania Ivaloo popłakiwała cichutko. Bała się bardzo, że niedźwiedź pożarł jej brata.

Gdy ucichł wiatr, a niebo przejaśniło się trochę, Egigwa wraz z Tekrim wyruszyli ponownie na
poszukiwanie Odarpiego. Zaprzęgi szybko dotarły do skrytki. Egigwa przekonał się, że Odarpi był tam i
zabrał mięso. Burza zatrzymała go widad dopiero w powrotnej drodze. Równina była lekko pofalowana,
gdzieniegdzie tylko zaspy śnieżne tworzyły większe wzniesienia. Nagle psy zaczęły strzyc uszami i
zatrzymały się gwałtownie przed niewielkim pagórkiem. Jeden rzut oka wystarczył Egigwie.

- Tam jest Odarpi! - krzyknął zeskakując z sao.

Jeszcze chwila i nagle głośne dobijanie się do igloo obudziło chłopca. Czyżby to niedźwiedź? Stukanie nie
ustawało. Odarpi schwycił nóż. Nagle na głowę zwaliła mu się masa śniegu, a w otworze ukazała się
twarz Egigwy. Przerażone psy wyskoczyły pierwsze, rzucając się na zaprzęg Egigwy, ale jego długi bicz
szybko przywrócił wśród nich porządek. Tymczasem Tekri pomagał Odarpiemu wygrzebad się spod brył
śnieżnych. Z radością spojrzeli na siebie.

- Dobry dom zbudowałeś. Jestem zadowolony z ciebie! -rzekł Egigwa.

- Ojcze! - zawołał tylko Odarpi.

Łzy radości cisnęły mu się do oczu. Już teraz, gdy nie był sam, mógł sobie na to pozwolid.

- Zabłądziłem. Bałem się bardzo niedźwiedzia. Nie mogłem znaleźd drogi... Świeży śnieg zatarł ślady...
Wybudowałem dom, żeby schronid się przed burzą... - mówił jednym tchem.

- A gdzie są sanie z mięsem?

Pod ciężką, jednolitą warstwą śniegu nie było widad śladu sao.

- Puśd psy, one teraz znajdą mięso - poradził Tekri oglądając bryły, z których Odarpi zbudował igloo. -
Mogłyby byd trochę większe, ale i tak dobrze dałeś sobie radę. Ja się znam na tym.

Gdy odgrzebano sanie, Egigwa odłupał duże kawały mięsa i rozdzielił między psy. One to przecież
odnalazły mu syna. Należała im się nagroda.

W osadzie wszyscy z radością witali Odarpiego, a inne dzieci zazdrościły mu przygody.

Uradowana matka zawiesiła potężny kawał wątroby nad płomieniem. Jak wspaniale pachnie
podgrzewane mięso! Cała rodzina oczekuje niecierpliwie tej uczty, gdyż wątroba morsa uważana jest za
wielki przysmak.

Odarpi szybko zrzucił z siebie ubranie, bo-jak zwykle w domu eskimoskim, gdy nie brakowało tłuszczu,
upał był nie do wytrzymania.

Po chwili wszyscy skupili się wokół lampy i smakowicie mlaskając zajadali mięso o smaku podobnym do
starego sera,

Doświadczony myśliwy potrafi od razu wybrad śnieg odpowiedni na budowę igloo.

zagryzając kawałkami tłuszczu foki, pokrajanymi w długie, wąskie paski.

Odarpi zawsze lubił wątrobę, ale nigdy nie smakowała mu tak jak dzisiaj.

Lewą ręką chwytał wielkie kawały, wkładał do ust i zręcznym ruchem prawej ręki ucinał je tuż przy
samych wargach ostrym, wielkim nożem. Nie było wypadku, aby się skaleczył, chod często usta dorosłych
myśliwych szpeciło wiele blizn. Odarpi nie znał smaku chleba - od najwcześniejszego dzieciostwa żywił
się tylko surowym lub lekko obgotowanym mięsem i tłuszczem upolowanych zwierząt. Im więcej
tłuszczu, tym smaczniejsze było jedzenie.

- A nie zapomnijcie wyjśd na dwór, gdy tylko pokaże się księżyc! - zawołał Egigwa.

W okresie polowao na foki stary zwyczaj każe prosid księżyc, aby zesłał myśliwym wiele zwierzyny.

Tego wieczoru ani w wiele następnych dzieci nie wypełniły poleceo ojca, gdyż niedługo po powrocie
Odarpiego rozszalała się niespodziewanie jedna z najcięższych tej zimy burz śnieżnych.

Pierwszego dnia stłoczeni w domu ludzie czuli się szczęśliwi, że mogą bezpiecznie skryd się przed
naporem wichru, który, przybierał na sile. Grali, śpiewali i słuchali opowiadania, jak Odarpi bt^ówa^swój
pierwszy śnieżny dom.

Gdy /ędnak-jwiere dni z rzędu jednostajne wycie nie ustawało

2-Odarpi... У " ,j§J • 17

ani na chwilę, a zza ścian igloo dochodziły nieprzerwanie huk, łoskot i skowyt burzy - wszyscy
sposępnieli.

- To złe siostry mszczą się na nas - zaczął opowiadad Egigwa, aby nie słyszed i nie dad innym wsłuchiwad
się w nieustające wycie wichru. - Żyły w pewnej osadzie dwie hałaśliwe dziewczynki. Pewnego razu
rozgniewany ich krzykami ojciec wypędził je z domu. Urażone postanowiły uciec na zawsze. Zabrały z

sobą tylko jedną skórę do przykrycia, strzępy starego buta, krzemieo do krzesania ognia i poszły daleko
w góry. Na próżno zrozpaczeni rodzice szukali ich wszędzie. Wreszcie zaczęto uważad je za stracone.

Tymczasem siostry żyły w górach z dala od ludzi. Z początku cierpiały straszny głód*, ale postanowiły nie
wracad. Od czasu do czasu myśliwi polujący na karibu widzieli, jak na wpół zdziczałe dziewczynki zjadały
pozostawione przez nich resztki mięsa, wydzierając je mewom. Wreszcie zmieniły się w duchy burzy.
Gdy potrząsały wyschniętym strzępem buta, powstawały straszne wiatry, niosące śnieżne zamiecie. Gdy
uderzały kamieniem w skały, widad było olbrzymią łunę na niebie. Wielkie, ulewne deszcze to były ich
łzy, które wylewały płacząc gorzko nad swym ciężkim losem.

I powróciły wreszcie do ludzkich osiedli jako złe, mściwe duchy, niosące niepokój i zniszczenie.

Starały się wedrzed do igloo przez każdą szczelinę, zdzierały

dachy i zamrażały swym tchnieniem zbłąkanych ludzi. Nie oszczędziły nawet swych rodziców, gdyż oni to
sprawili, że cierpiały tak bardzo.

Jedyną istotą, której nie zabiły, była kobieta niosąca maleokie dziecko. Pozwoliły jej żyd, aby mogła
opowiedzied tym, co ocaleją, jak bardzo są straszne.

Nie tylko ludzie, ale cała ziemia drżała, gdy się zbliżały. Wielkie głazy staczały się z gór do osiedli ludzkich;
olbrzymie fale morskie uciekały ku brzegom, a niebo zapalało się czerwonymi błyskami burzy. Powietrze
pełne było łoskotu i chrzęstu, jak gdyby ktoś naprawdę potrząsał suchymi skórami...

Ze zgrozą wsłuchiwali się wszyscy w wycie wichru, które wzmogło się jeszcze, jak gdyby zapowiadając
przybycie strasznych sióstr. Dotkliwe zimno coraz bardziej dawało się we znaki.

Jeżeli wichura wedrze się do wnętrza, rozsadza zaciszny dom, a oszaleli ze strachu ludzie wybiegają na
dwór, gdzie grozi im śmierd. Złe duchy wichru cieszą się wówczas, licząc skwapliwie swe ofiary.

Odarpi coraz bardziej kulił się z zimna. Mocno przyciskał do siebie szczeniaki, które zdążył schwytad i
wciągnąd do domu. Zbite w ciasną gromadkę, spały beztrosko.

Ciężki jest los psów, które podczas burzy muszą zostad na dworze. Jeśli nie zdołają szybko wygrzebad jam
w śniegu, nie unikną śmierci. Burza przychodzi tak niespodzianie, że trudno

się przed nią schronid. Zrazu cudowna pogoda, ani ś chmur. Nagle zrywa się wiatr i zaczyna wzbijad do
góry к śnieżnego pyłu.

Z każdą chwilą niewinne podmuchy zamieniają się w c( silniejszy napór wichru, któremu nic się nie
oprze. Sko wichru i mrożące krew w żyłach zawodzenie nie ustają ani

chwilę. Gdy zrywa się taka burza, nikt nie ma odwagi wyjś(

śnieżnego domu.

Ludzie już dawno przestali śmiad się i żartowad. Oddali wiele za jedną chwilę ciszy, lecz wszystko na
próżno!

Burza nie ustaje. Wicher dmie nadal, a' jeśli nawet słabnie, tylko po to, by za chwilę uderzyd z jeszcze
większą mocą.

Jak długo będą tak uwięzieni? Są zmarznięci i głodni. W cia nym pomieszczeniu trudno jest zgromadzid
tyle zapasów żyv ności, aby starczyło dla wszystkich.

Odarpi chowa swych czworonożnych przyjaciół w najciaśnie;

szym kącie, gdyż zabrał ich do wnętrza domu wbrew zakazoi

ojca. I tak nie ma już czym oddychad. Zwierzęta jakby rozumie

jąc, że nie mają prawa byd razem z ludźmi, siedzą cichutko

Instynktem wyczuwają grozę sytuacji.

Wreszcie wiatr słabnie. Ludziom wraca nadzieja. Tym razerr udało się im przetrwad, mimo że burza
powraca jeszcze w złośliwych, krótkich podmuchach.

Natychmiast po ustaniu zamieci, cisnąc się jeden przez drugiego, mieszkaocy osady wybiegają na dwór.
20

- Są wszystkie! Wszystkie żyją! - woła Odarpi, gdy gromada zaśnieżonych i skostniałych psów z trudem
wygrzebuje się spod zasp śnieżnych i obskakuje go dokoła.

- Daj im jeśd - mówi ojciec. - Muszą mied dużo sił. Gdy tylko wiatry będą nam przychylne, wybierzemy
się na morsy.

Wśród radosnych okrzyków ludzi, skomlenia i pisków psów życie w osadzie powraca do normalnego
trybu. Wszyscy rzucają się do jedzenia. Dopiero teraz, ocknąwszy się z pełnego grozy wyczekiwania,
czują, jak bardzo są głodni.

Pierwsze polowanie

Północne wiatry gnają wysokie, spiętrzone zwały lodu, których nacisk jest tak silny, że miażdży wszystko,
co znajdzie na swej drodze. Równe tafle lodu załamują się nagle, popychane olbrzymią siłą prądu
morskiego i wiatru. Wielkie kry, naniesione z otwartego morza, pękają z hukiem, walą się w dół, a na ich
miejsce w nieopisanym chaosie piętrzą się nowe.

W śnieżnym domu czyniono przygotowania do wyprawy na morsy. Naprawiano sanie, wzmacniano
uprząż i sprawdzano nowe harpuny. Jest to jedno z cięższych i bardziej niebezpiecznych polowao w
podbiegunowych krajach, gdyż każdą sekundę nieuwagi myśliwy może przypłacid życiem. Aby dostad się

tam, gdzie żyją te olbrzymie zwierzęta, dochodzące półtorej tony wagi, trzeba wędrowad dziesiątki
kilometrów po ruchomej krze i podchodzid z psami aż do jej krawędzi. A kra jest niepewna i zdradliwa.

Mimo swego potężnego i groźnego wyglądu morsy przebywają najchętniej przy brzegach, gdzie dno
morza obfituje w najrozmaitsze małże i skorupiaki, stanowiące główne ich pożywienie.

Odarpi nie mógł doczekad się tej pierwszej w swym życiu myśliwskiej wyprawy - całe dzieciostwo tęsknił
do tej chwili. Gdy wiosną mężczyźni wyruszali na polowanie, wdrapywał się na szczyt pagórka, by jak
najdłużej widzied sylwetki malejące w mrocznej dali.

Często łowcy wracają zmęczeni z obielonymi szronem włosami, ale z twarzy ich bije radośd i duma. Psy
żwawo ciągną sanie naładowane wielkimi stertami czerwonego mięsa i wszystko, co żyje w osadzie,
wylęga w radosnym podnieceniu, aby ujrzed zwycięzców i godnie ich powitad.

Nie ma wówczas kooca radosnym okrzykom, którym wtóruje głośne trzaskanie z biczów i ujadanie psów.
Wydaje się, że z upolowaną zwierzyną powraca do osady słooce i beztroska krótkich, letnich miesięcy.
Straszliwe widmo głodu znów jest na pewien czas zażegnane.

Ale nieraz myśliwi wracają z pustymi rękami, a zniechęcone psy z trudem wloką się ciągnąc puste sanki.
Zdarza się też, że psy powracają same. Nikt nie pyta wówczas, co się stało z myśliwymi. Zamarzli na
śmierd? Zapadli się w szczelinę lodową? - któż może wiedzied.

Głucha cisza towarzyszy takim powrotom. Wszyscy wiedzą, co oznacza nieudane polowanie.

I teraz od kilku dni osada wyczekuje gorączkowo powrotu myśliwych. Wyruszyli, aby upolowad morsa.

- Wiele, wiele czerwonego mięsa!

- Długo nie wracają.

Wyczekujący ludzie są głodni i niespokojni. Wreszcie w mdłym świetle nocy polarnej majaczy długi wąż
wolno sunących zaprzęgów.

- Wcale się nie spieszą! - skarżą się matki i żony.

- Ciężkie muszą byd sanie, przywiozą dużo mięsa! - cieszą się dzieci.

- Och, patrzcie! Znów się zatrzymują! Wiozą mnóstwo mięsa, całe góry mięsa!

Starsi ludzie są w gorszych humorach. Nic nie mówią patrząc zatroskanymi oczyma w dal. Oni już dobrze
znają takie powroty, ale po cóż młodym psud radośd. I kiedy wreszcie myśliwi zjawiają się w osadzie, wita
ich cisza. Już wszyscy wiedzą, że sanie są puste, a ludzie ledwo żywi. Zmarznięci i głodni, nie mają wcale

ochoty do opowiadao. Bo i po cóż? Wystarczy spojrzed na wychudłe psy, które poruszają się z trudem.
Dwa z nich padły po drodze. Łapy mają do krwi pościerane, a w osadzie brak tłuszczu, aby wygoid im
rany.

Z wolna, niechętnie ludzie rozchodzą się po domach. Nie ma co grzad dzisiaj w kamiennych garnkach.
Gdzieniegdzie tylko zapalają się mdłe światełka. Trzeba oszczędzad tłuszcz. A zresztą po co oświetlad
ściągnięte głodem twarze?

Wsunięci pod stosy futer mieszkaocy osady zasypiają nie myśląc, co przyniesie im jutro.

Odarpi godzinami mógł słuchad z zapartym oddechem barwnych opowiadao łowieckich. Nie odstraszały
go ciężkie zmagania z nawałnicą śnieżną ani ze zdradliwą krą, która pęka nagle pod nogami i w
rozwierających się szczelinach grzebie niedoświadczonych myśliwych.

Zapominał o głodzie i potrzebie odpoczynku, marząc o przygo-

24 .

dach, które go czekają. Jakże piękny był dla niego świat pełen niebezpieczeostw i trudów! Gdy już ucichł
zgiełk powszedniego dnia i słychad było tylko zawodzenie wiatru, przerywane od czasu do czasu hukiem
pękających lodów, chłopiec od nowa przeżywał zasłyszane opowiadania.

Myśl o tym, że wkrótce sam weźmie udział w upragnionym polowaniu, spędzała mu sen z powiek. Matka
śmiała się patrząc, jak syn jej w oczekiwaniu przygód chodzi prawie nieprzytomny, ale serce jej zamierało
na myśl o niebezpieczeostwach.

Raz po raz spoglądał Odarpi na harpun, który dostał od ojca. Harpun składa się z drewnianej rękojeści i
nałożonego na nią ostrza z zastrzałami. Jest to podstawowa broo ludzi zamieszkujących wybrzeże.
Wyrzucony pewną i silną ręką, wbija się łatwo w zdobycz. Zwierzę nurkując pociąga za sobą ostrze, do
którego przymocowana jest długa linka. Drugi rzemieo zabezpiecza przed zatonięciem drewnianą
rękojeśd cennej broni.

Już na wiele dni przed obiecaną wyprawą na morsy Odarpi nie mógł sypiad.

- Przecież powiedziałem, że cię zabiorę - uspokajał go ojciec widząc, co się dzieje z chłopcem. Nie o to
jednak chodziło Odarpiemu. Czyż Egigwa nie wiedział, że jego niewielki zaprzęg, złożony z czterech
małych psiaków, nie nadąży za innymi? Pewnie ojciec zabierze go na swoje sanie, ale on chciałby sam
prowadzid duży zaprzęg, jak inni myśliwi. Czyż nie zasłużył na to? Czyż nie zbudował sam śnieżnego
domu -jak dorosły? Głowę

miał tak nabitą tymi smutnymi myślami, że wszelkie prace wykonywał bez zwykłego zapału. Wzbierał w
nim żal do ojca, że nie zwraca żadnej uwagi na tę tak ważną, najważniejszą dla niego sprawę. Nie skarżył
się, nie śmiał ani słowa wspomnied nikomu o swym zawodzie, ale czuł się bardzo opuszczony i
nieszczęśliwy.

Gdy kiedyś zrezygnowany siedział obok Ivaloo pomagając jej zmiękczad zębami długi rzemieo od
harpuna, w otworze igloo ukazał się stary Tekri. Przez chwilę przyglądał się ciekawie Odarpiemu.

- Czemu jesteś taki smutny? - zapytał wreszcie, wyszczerzając w uśmiechu starte aż do dziąseł zęby.

Odarpi nieufnie spojrzał na przybysza. Czyżby Tekri śmiał się z niego?

- Chodź, ojciec cię woła.

Chłopiec niechętnie rzucił rzemieo i nałożywszy ciepły kaftan, wybiegł na dwór. Przez chwilę nic nie mógł
dojrzed, gęste płaty śniegu, ciężko opadając na ziemię, oślepiały go. Nagle o parę kroków przed sobą
spostrzegł Egigwę, a przy nim trzymane na uwięzi cztery silne młode psy.

- To dla ciebie, żebyś sam mógł prowadzid swój zaprzęg. Masz teraz tyle psów, ile każdy myśliwy.
Nakarm je zaraz, żeby miały siły. Niedługo wyruszamy na morsy.

Odarpi zaniemówił ze szczęścia. Zdawało mu się, że śni. A więc

dlatego ojciec nie zwracał uwagi na jego zmartwienie! Ale skąd wzięły się psy? A jakie mocne.

- Przyprowadził je Agpa, który przybył dziś do nas ze swym zaprzęgiem. Dawno już miałeś ochotę na
duży zaprzęg, przyznaj się - mówił Egigwa odpowiadając na zdumione spojrzenie syna.

Odarpi nie słuchał już dalszych słów ojca, nie dziękował nawet, tylko co tchu popędził po mięso, aby
czym prędzej własnoręcznie nakarmid swoje psy.

- Po co ci tyle mięsa, gdzie je zabierasz? -krzyknęła z oburzeniem Ivaloo, gdy na wpół przytomny chwytał
wielkie kawały suszonej foki i niósł je na dwór.

- Mam już duży zaprzęg, mam mnóstwo psów, jestem prawdziwym myśliwym. Chodź, sama zobacz! -
wołał pędząc do psów.

Nadeszła wreszcie uroczysta chwila pożegnania. Matka przytuliła ukradkiem policzek do twarzy syna i
szybko uciekła, by nie okazad wzruszenia. Ivaloo podbiegła do zaprzęgu, aby dad bratu własnoręcznie
uszyte rękawice ze skór foki, obficie wypchane suchą trawą.

Wyruszono w drogę. Jak cudownie rwie naprzód zaprzęg ciągnięty przez tyle psów! Po chwili białe
sylwetki igloo znikły z oczu myśliwych; pozostały jedynie wokół wysokie, ośnieżone pagórki i w dali
górująca nad wszystkim biała, majestatyczna kopuła lodowca, który zajmuje olbrzymie przestrzenie we
wnę-

trzu Grenlandii. Przed nimi, w przerwach między polami lodu, lśniły gdzieniegdzie czarne pasma wody.

Nagle gardłowy okrzyk: „och, och!" przeszył powietrze i psy nagłym rzutem zawróciły w stronę, z której
dochodził głos. Jeden z mężczyzn skoczył na wierzch sao i obserwował horyzont.

- Tak, to muszą byd morsy! - Z dala ledwie dostrzegalne pasmo wznoszącej się w górę pary wskazywało
na obecnośd wielkiego zwierzęcia.

Z głuchym okrzykiem „ow-na!" myśliwy skierował swe psy w kierunku zdobyczy. Wszystkie zaprzęgi
ruszyły za nim. Obiecywano psom całe góry ciepłego, świeżego mięsa, zachęcano do jeszcze większego
wysiłku.

Po kilkunastu minutach znaleźli się w pobliżu kanału wodnego, w którym kłębiły się czarne grzbiety i
potężne głowy morsów. Psy niecierpliwie rwały się naprzód. Myśliwi ostrożnie podprowadzili je na
odległośd mniej więcej dwustu kroków od zdobyczy. Każdy z nich szybko przedziurawił w dwóch
miejscach powierzchnię lodu za pomocą dobrze wyostrzonego noża z kości i przeciągnąwszy rzemienie
uprzęży przez otwory, przywiązał do lodu swój zaprzęg.

Odarpiemu drżały dłonie, gdy zamocowywał psy. Co to byłby za wstyd, gdyby, nie przyuczone do jego
ręki, urwały się nie w porę! Myśliwi bezszelestnie ruszyli naprzód. Buty ze skóry białego niedźwiedzia
głuszyły odgłos kroków. Na samej krawędzi lodu dostrzegli olbrzymie cielsko uśpionego morsa, od które-

go dzielił ich spory kawałek otwartego morza, pokryty ruchomą krą.

W dali widniały sylwetki wylegujących się na krze lub bawiących się w wodzie zwierząt. Z szumem
wypuszczały z płuc zużyte powietrze i zanurzały się rozbryzgując dookoła fontanny wody. Przez chwilę
widad było grzbiety, a następnie sterczące do góry płetwy ogonowe. Na pobliską krę wypełzł powoli
ciężki mors dopomagając sobie wielkimi kłami. Wkrótce ze wszystkich stron zaczęły napływad inne i
układad się obok siebie. Zwierzęta wolały tłoczyd się w jednym miejscu, mimo że o kilkanaście metrów
dalej miały nie mniej wygodne leża na krach. Po pewnym czasie było ich tak dużo, że nowo przybyłe
kładły się na grzbietach poprzedników. Co chwila któryś podnosił się na przednich płetwach i z całych sił
uderzał kłami towarzysza. Pobity z rykiem ustępował mu miejsca. Inne, przestraszone, ześlizgiwały się
pod wodę z błyskawiczną szybkością. Po prostu tonęły jak kamienie, aby za chwilę znów wypłynąd na
powierzchnię i nabrawszy w płuca świeżego powietrza, nurkowad dalej.

Małymi krótkowzrocznymi ślepiami wpatrywały się w ostrożnie podchodzących myśliwych. W miarę
zbliżania się ich rósł niepokój wśród stada. Tu i ówdzie rozwierały się paszcze i odzywał się głuchy, groźny
ryk. Nie można bezkarnie rozzłościd morsów. Podrażnione zwierzęta mogą stad się groźnymi
przeciwnikami.

Odarpi zadrżał ze wzruszenia widząc, jak Egigwa umocowuje

futrzane obuwie, aby woda nie dostała się do wewnątrz. Nadeszła decydująca chwila! Pozostali
mężczyźni, poważni i skupieni, poprawiali zwoje lin zawieszone na szyi, sprawdzali harpuny i wreszcie
lekkim, zdecydowanym krokiem jeden po drugim zaczęli skakad z kry na krę.

Od czasu do czasu drzemiący na uboczu mors podnosił leniwie głowę ubrojoną w groźnie sterczące kły.
Myśliwi czołgali się, ukryci za wielkimi blokami lodu, wstrzymując oddech, aby podejśd jak najbliżej nie
zwracając na siebie uwagi. Nagle jednym szybkim ruchem dwaj mężczyźni wypadli z ukrycia, pędząc co
sił starczy w stronę czarnego cielska, z harpunami przygotowanymi do rzutu. Jeszcze sekunda, mocny
rzut i olbrzymia ciężka masa ześliznęła się do wody. Gruby rzemieo harpuna, zakotwiczony na lodzie,
naciągnął się mocno. Zwycięski okrzyk ,,timah!" - „trafiony!" odbił się radosnym echem w sercu Odar-
piego.

Okrzyk radości zamarł mu jednak na ustach, gdyż kra, na której znajdowali się myśliwi, zaczęła powoli
oddalad się, gnana północnym wiatrem w stronę otwartego morza. Silne, porywiste podmuchy pędziły ją
coraz szybciej. Szum morza przybierał na sile.

Reszta myśliwych rzuciła się w popłochu do ucieczki, skacząc z kry na krę w przeciwnym kierunku, aby
osiągnąd stały lód. Nie ma bowiem żartów ze złośliwym północnym wiatrem, który czasami dmie parę
tygodni bez przerwy. Na próżno wtedy głodne

matki i dzieci oczekują powrotu swych bliskich! Zniesieni wiatrem na pełne morze, giną często z głodu i
zimna.

Pozostali na brzegu z przerażeniem spoglądali teraz na rosnącą wciąż przed nimi przestrzeo wolnego od
kry morza. Ciemna głębia połyskiwała groźnie. Nagle Egigwa poderwał się szybko, pociągnął za sobą syna
i pobiegł co tchu w stronę wielkiego lodowca, osiadłego przy brzegu. Była to zapora dla kry gnanej
wiatrem na pełne morze.

- Patrz - zawołał - oni muszą uciekad w stronę tego lodowca! Jeśli nie zdołają, będą zgubieni.

Egigwa i Odarpi z trudem wdrapali się na strome zbocze, krzycząc co sił i wymachując rękami, aby
zwrócid na siebie uwagę myśliwych.

- Jeśli nie zobaczą naszych znaków - mówi stroskany Egigwa - to chyba tylko dobre duchy będą mogły ich
ocalid.

Widad, że myśliwi spostrzegli z dala sygnały. Czynią rozpaczliwe wysiłki, aby przedostad się do lodowca,
zanim prąd zniesie ich na otwarte morze. Wreszcie bez tchu dostają się na stały lód. Uratowani!

Smutny był dla Odarpiego powrót z tego pierwszego polowania. W igloo został zaledwie mały kawałek
mięsa. Nieprzyjazny północny wiatr nie wróżył nic dobrego na najbliższą przyszłośd.

Trzeba więc spróbowad czas jakiś żywid się mchem albo obgotowanymi kawałkami skóry, które długo
gryzie się i przeżu-

wa oszukując głód, gdyż potrawa ta nie daje sił. A co będą jadły psy?

Ze zwieszoną smutnie głową Odarpi poszedł szukad resztek mchów i porostów, pokrytych grubą warstwą
śniegu. Gdy zgrabiałymi z zimna palcami wydrapywał mech przy pomocy ostrego, długiego noża, nad
głową jego pojawiła się nagle jasnośd. Pulsująca wstęga świetlna podnosiła się i jarzyła coraz silniej na
ciemnym, bezchmurnym niebie. To zorza polarna rozświetliła mroki długiej nocy.

Promieniując w nieustannym ruchu, przekształcała się powoli w dziwne zasłony i draperie, mieniące się
wieloma barwami. Jak wąż przebiegała z jednego kraoca nieba na drugi, by potem wytrysnąd nagle
słupem ognistym albo przyjąd kształt łuku.

Na próżno wołała go matka. Wpatrzony w niespokojne kształty drgającego światła Odarpi stał jak
urzeczony, zapominając o głodzie. Nie zauważył nawet, kiedy wyśliznął mu się z rąk ulubiony nóż i z
takim trudem zdobyte korzonki.

Ożywiona nieustannym ruchem jasnośd przygasała i rozjarzała się znowu silnym blaskiem. Niesamowite
wrażenie grozy i niezwykłości potęgowała jeszcze cisza, w której czujne ucho chłopca łowiło delikatny
dźwięk - „szum zorzy". Był to jednak tylko nieprzerwany trzask ścierających się brył lodowych, który
zakłócał ciszę nocy.

Odarpi powrócił do igloo dopiero w chwili, gdy faliste draperie

№e tylko Ivaloo wyczekiwała powrotu Odarpiego.

3 - Odarpi.

i promienie zaczęły blednąc i kurczyd się ustępując miejsca zwykłej ciemności.

Gdy wreszcie wczołgał się do wnętrza domu, przywitał go wybuch śmiechu.

- Nie wiem, czy nasycimy się tym, co przyniosłeś!

- Coś ty tam robił na dworze? - pytali wesoło jeden przez drugiego myśliwi, którzy przyszli ogrzad się w
gościnnym domu Egigwy.

Zawstydzony Odarpi spostrzegł, że trzyma w ręku zaledwie garśd korzonków, a nóż zostawił gdzieś w
śniegu.

- Dajcie mu spokój! - ujęła się za nim matka. - Lepiej schowajmy się pod futra, bo gdy ogieo wygaśnie,
będzie bardzo zimno.

Odarpi zabija morsa

Wiele dni wiał zły wiatr północny łamiąc grube tafle lodu na drobne kawałki i piętrząc przy brzegach
zwały kry. Olbrzymie białogrzywe fale morskie odstraszały najodważniejszych. W osadzie panował głód.
W czasie długiej i ciężkiej nocy wyczerpały się zgromadzone na zimę zapasy mięsa.

Któregoś wieczoru kierunek wiatru zmienił się wreszcie, a w serca myśliwych wstąpiła nadzieja.

- Czy nie wybralibyśmy się już na polowanie? - pyta Egigwa chodząc od igloo do igloo.

Pomysł przyjęto z entuzjazmem. Postanowiono nie czekając wyruszyd w drogę. Nie wiadomo było
jednak, jak długo myśliwi pozostaną poza osadą.

- To są buty dla ciebie, Odarpi - szepce matka - przyniosą ci szczęście! Gdy przemokną, przewród je na
drugą stronę i przeżuj dobrze skórę na podeszwach, żeby nie stwardniała. Na noc kładź je pod głowę,
aby nie zamarzły. Wracaj zdrów, synu!

W szarym świetle bezsłonecznego jeszcze dnia myśliwi zaprzęgli psy i po jakimś czasie byli już tylko
maleokimi, czarnymi punkcikami, zagubionymi w ciemnej dali. Wzdłuż krawędzi ławic lodowych od czasu
do czasu przerywały głęboką ciszę ich dalekie nawoływania, sygnalizujące obecnośd morsów.

- Wbijesz harpun dopiero, gdy będziesz blisko, bardzo blisko - poucza syna Egigwa. - Gdy poczujesz, że
ostrze weszło w skórę,

a skóra jest bardzo gruba, wepchnij je z całej siły tak mocno, aby przeszło szybko przez tłuszcz, później
nagle puśd - zrozumiałeś?

- Tak - szepce Odarpi, który chłonie każde słowo ojca. Serce tłucze mu się w piersi jak spłoszony ptak.

Wysunąwszy ciężką głowę z wody, wielki mors podpłynął majestatycznie, nie przeczuwając
niebezpieczeostwa, i wypełzł na brzeg kry, zasypiając od razu. Co jakiś czas podnosił jeszcze głowę,
olbrzymie, białe kły połyskiwały groźnie i po chwili zapadał znowu w drzemkę. Myśliwi znieruchomieli na
chwilę, aby uśpid czujnośd zwierzęcia.

Odarpi zdrętwiał widząc nagle przed sobą to potężne, ociekające wodą cielsko.

- Spiesz się! - usłyszał nakazujący szept ojca i drżąc ze wzruszenia, wbił z całych sił harpun w olbrzymią,
czarną masę grzbietu. Ogłuszający ryk był jedyną odpowiedzią. Zwierzę raptownie zsunęło się do wody.
Gwałtowne szarpnięcie liny, zawieszonej na szyi chłopca, było oznaką, że mors został celnie trafiony.

Błyskawicznym ruchem Egigwa wyrwał linę z rąk oszołomionego syna i przerzuciwszy ją przez bryłę lodu,
z wszystkich sił stawiał opór szarpaniom morsa. Wątłe jeszcze ręce chłopca nie dałyby rady - drogocenna
zdobycz mogłaby utonąd lub zostałaby zniesiona wraz z ostrzem harpuna gdzieś daleko pod krę. Chłopiec
z napięciem śledził każdy szczegół walki, gotowy do pomocy. Wreszcie szarpania ustały. Mors
znieruchomiał pod wodą.

Mroki długiej arktycznej nocy rozświetla zorza polarna.

Cała sztuka polegała obecnie na wydobyciu wielkiego cielska na powierzchnię lodu. Reszta myśliwych,
która przybyła na pomoc, ochoczo rzuciła się do pracy. Podciągnąwszy morsa pod samą powierzchnię
wody, nacięto mu w kilku miejscach skórę i przewleczono przez nią cztery rzemienne liny. Wbiwszy
harpuny w lód, myśliwi okręcili wokół nich liny i ciągnąc przez taki prymitywny blok, wydostali powoli
olbrzymią masę mięsa na powierzchnię kry.

Odarpi nie mógł oderwad oczu od upolowanej zdobyczy. Ogromne, ociekające wodą zwierzę, z
nieproporcjonalnie małą głową, pokryte było krótkim, rzadkim włosem koloru brudno-żółtawego. Dwie
przednie płetwy, zakooczone pazurami, zwisały bezwładnie. Widząc groźnego morsa tak bezsilnym,
Odarpi ze zdumieniem przypomniał sobie, jak szybko i zwinnie porusza się ten olbrzym w wodzie.

Liczne blizny na skórze i rysy na kłach mówiły wiele o ciężkich walkach z krą i przeciwnikami, jakie musiał
staczad w swym życiu, zanim sam zginął.

- Ładna sztuka - zauważył z uznaniem Tekri. - Będziesz miał pociechę z syna. To jego pierwszy mors,
prawda?

- Nie darmo nosi imię swego dziadka, który słynął z męstwa i zręczności - odparł ojciec udając, że
wyczyn chłopca uważa za rzecz zupełnie naturalną.

Po upływie niespełna pół godziny całe zwierzę było podwiartowane, a mięso ułożone na saniach w
wielkie sterty. Należało

spieszyd się bardzo, gdyż gruba skóra po zamarznięciu staje się twarda jak kośd.

Odchodzę, już odchodzę,

to nie ja upolowałem wiele czerwonego mięsa,

to nie ja zabiłem morsa.

Jestem już zbyt stary.

Ja pomagałem tylko oprawid go

moim starym nożem.

Odchodzę już, odchodzę.

To stary Tekri, który pociągnął wraz z młodszymi na wyprawę, przysiadł zmęczony na pagórku śnieżnym i
ująwszy głowę w obie ręce, zawodził żałośnie. Pokryta siecią zmarszczek twarz wyrażała wielkie

przygnębienie, ale chytre czarne oczy pilnie baczyły, czy ktoś nie zwróci na niego uwagi w ogólnym
zamieszaniu.

- Tekri, pomóż załadowad swoją częśd mięsa na sanie! -wołają myśliwi.

Stary zrywa się z miejsca i zapominając o zmęczeniu, z niespodziewaną w jego wieku lekkością biegnie ku
saniom. O to mu właśnie chodziło - a przecież i tak mógł byd spokojny, że otrzyma swoją porcję.
Odwieczne eskimoskie obyczaje skrupulatnie ustalają, jak dzieli się każdą zdobycz, nie zapominając o
starych myśliwych. Głowa należy jednak do tego, kto spostrzegł upolowane zwierzę i pierwszy wbił w nie
harpun.

«f*4auo!Sarapod^4nr„ поАи5 a ™.%, ^

zoi"Z -turenres лДХ Ap5ls po osami' Л» J nz°zsm,

nsz"foł8JUOOBd3!2p;oqo^»af0s щ,)

s^Wu,ar2paqB№nnD ,!,!0,*V"

jąc się w tył i w przód, wtórując sobie na wielkim bębnie obciągniętym skórą foki, śpiewa coraz głośniej i
głośniej, aż wszyscy zaczynają mu zgodnie wtórowad:

Takie oto są wyprawy, wyprawy Eskimosów, Plama krwi na śniegu, wyrwany płat skóry, popękane od
chłodu wargi, mróz pokąsał ciało, pokąsał aż do kości. Ale myśliwy nie zatrzymał się, nie uląkł się śnieżnej
zamieci, zwyciężył srogą burzę, zabił wiele fok, wiele fok...

Gdy rytmiczne uderzenia w bęben milkną, Egigwa z zamkniętymi oczyma, z twarzą ociekającą kroplami
potu nasłuchuje przez chwilę. A potem zaczyna śpiewad. Śpiewa o młodym myśliwym, który zginął
podczas polowania.

Psy słysząc tę prymitywną pieśo odpowiadają wyciem. I znów głuche uderzenie w bęben i poważny,
natchniony głos śpiewaka, do którego przyłączają się wszyscy. Pieśo przycicha, aby za chwilę wybuchnąd
jeszcze głośniej.

Gdy zmęczony Egigwa milknie na chwilę, Odarpi chwyta

bęben i wybijając takt krótką pałeczką z kości foki, śpiewa wszystkie zasłyszane we wczesnym
dzieciostwie piosenki.

Kobiety zapomniały dolad tłuszczu do kamiennych lamp, które palą się coraz słabiej. Matka swoim
zwyczajem zaczyna opowiadad.

— Gdy umiera myśliwy - mówi pochylona nad naprawą odzieży - zabija się kilka najdzielniejszych i
najwierniejszych psów, aby towarzyszyły mu w dalekiej wędrówce i pomagały w polowaniu.

Łamie się jego ulubiony harpun i składa z nim do grobu. Niszczy się także jego przybory do polowania.

Umarłej kobiecie towarzyszą do grobu igły, struny do szycia, nóż do wyprawiania skór i wszystkie inne
przedmioty, którymi posługiwała się w życiu codziennym.

Nie boimy się śmierci - lękamy się tylko głodu i chłodu w zimnym, pustym igloo.

Walczymy nieustannie ze złem. Srogie zimna i gwałtowne wichury utrudniają nam zdobycie żywności,
śmierd czyha na naszych mężczyzn w zdradliwych rozpadlinach i na śliskich stokach lodowców. Ciężkie
złomy skalne spadają na nasze domostwa. Morze, dziś spokojne i pogodne, staje się nazajutrz grobem
dla naszych myśliwych.

- Tobie, syriu - mówiła dalej, zwracając się do swego ulubieoca Odarpiego - zawiesiłam na szyi łapkę
dzielnego ptaka mor-

skiego w woreczku ze skóry foki. Będziesz jak on odważny, zręczny, wytrzymały na mróz i zawieruchę.

- A jak to było z duchem mrozu? - pytają dzieci ojca. Egigwa nie daje się prosid.

- Długo biegłem podczas groźnej, śnieżnej zamieci - mówi zszywając nową uprząż. - Psy upadały ze
zmęczenia. Pędził je tylko lęk przed śmiercią. Na kilka kroków przed nami nic nie było widad. Psy czuły, że
jeśli teraz ustaną, nie podniosą się już nigdy. Nagle zaczęły strzyc uszami i zbiły si^ w ciasną gromadkę.
Przerażony, odwróciłem głowę i w tumanach śniegu zobaczyłem ducha mrozu, wielkiego jak góra
lodowa, który wyciągał do mnie swe długie kosmate łapy, zakooczone pazurami.

- Uciekaj prędzej, jeszcze prędzej, spiesz się, biegnij szybciej niż ren, szybciej niż burza. Jeśli padniesz,
pożrę cię - odgryzę ci nogi, wypróżnię ze szpiku twe kości, uciekaj! - syczał.

Czułem jego lodowaty oddech, ogarniający mnie coraz bardziej, nogi odmawiały mi posłuszeostwa;
dobywając resztek sił mruczałem słowa zaklęcia, którego nauczył mnie mój ojciec:

Odgryź mi paznokcie, pożryj mi palec,

ale zostaw mi rękę.

Odgryź mi paznokcie, pożryj mi palec,

ale zostaw mi nogę.

Odgryź mi policzek, pożryj mi drugi,

ale zostaw mi oczy.

I wreszcie sam nie wiem, jak znalazłem się w domu. Gdy powróciłem, wasza matka uśmiechnęła się
tylko, słuchając mego opowiadania.

- Ani chwili nie lękałam się o ciebie - powiedziała.

- Dlaczego? - spytałem zdziwiony.

- Przecież przyszyłam ci do kaftana włos białego królika, a to chroni przed zamarznięciem. Duch mrozu
dlatego tylko ostrzegł cię, zamiast cicho i podstępnie schwycid w swe szpony.

Przyjaciel fok

Wielka to rzecz, wielka, największa, widzied, jak po długiej nocy nadchodzi dzieo i światło słooca
wypełnia znów cały świat...

Drżącymi ze wzruszenia wargami Tekri śpiewa tę odwieczną pieśo, wpatrując się w ogromną tarczę
słooca. Wszyscy, kto żyw w osadzie, ludzie i psy zebrali się, aby witad nadchodzące światło. Dziś pierwszy
raz po długich miesiącach ciemności pojawia się ono nad horyzontem - zwycięskie, promienne... Za
chwilę zniknie, ale blaknące jego barwy rozświetlają szary brzask rozpoczynającego się dnia polarnego.

W serca ludzi i zwierząt wstępuje otucha. Oto mają już za sobą najcięższy okres złowrogich ciemności.
Oczy spragnione światła z radością witają zapowiedź słooca. To nic, że czerwona tarcza zniknie tak
szybko. Powróci jutro i pojutrze, co dzieo będzie dłużej i mocniej ogrzewała ziemię. Wkrótce zawita
wiosna. Zniknie gruba pokrywa lodowa, ustaną straszliwe wichury i zamiecie śnieżne. Złe duchy
ciemności stracą panowanie nad ludźmi. Nastanie okres dalekich wypraw, łowów i zabaw. Jakże piękne
jest życie!

Już pora wyruszyd na łowy,

pora, gdy taje gruba skorupa lodowa

a kra pędzona wiatrem igra swobodnie z falami i odpływa na otwarte morze; już pora wyruszyd na
łowy...

- nucą kobiety, które pierwsze powróciły do codziennej pracy.

Wa, wa, wa,

twarz moja odwraca się od ciemności nocy,

wa, wa, wa,

i spogląda ku wschodzącej jutrzence...

- wtóruje z namaszczeniem Tekri.

Jest on najstarszym człowiekiem w osadzie, ale niejeden z młodych myśliwych mógłby mu pozazdrościd
ruchliwości. Jego zgrabną sylwetkę widad wszędzie tam, gdzie się coś dzieje. Twarz, pokrytą
zmarszczkami i głębokimi bliznami po wielu odmrożeniach, rozjaśnia zawsze dobry uśmiech. Żywe oczy
wszystko zauważą i wszystko wypatrzą. Teraz jest szczęśliwy, że raz jeszcze było mu dane oglądad
powrót słooca.

Długo jeszcze szaled będą wichry i śnieżyce, ale radośd ożywia ludzi, którzy otrząsnęli się z zimnego
bezwładu.

Szybko suną lekkie sanie po twardym, ubitym śniegu, który nie oblepia płóz jak w zimie. Na czele
pierwszego zaprzęgu

biegnie najstarszy, doświadczony pies; za pierwszym posuwa się drugi i trzeci zaprzęg.

Nagle Egigwa wydaje półgłosem przeciągły okrzyk: „Och! och!" W dali widad małe, czarne punkciki. To
foki wygrzewają się na słoocu. Psy, niespokojnie strzygąc uszami, z najeżoną sierścią czekają drżąc z
niecierpliwości.

- Wiele, wiele fok - mówi Egigwa. - Więcej niż dwie ręce, więcej niż dwie ręce i dwie nogi. Starczy dla nas
wszystkich! -Chwilę milczy i koocem wielkiego bicza wskazuje kierunek. - Te będą dla ciebie, Tekri. A
tamte dla mnie.

- A dla mnie? - pyta niespokojnie Odarpi.

- Dla ciebie będą te za zwałami lodu - mówi z wolna ojciec nie spuszczając oczu z chłopca.

- Jak to? Te pod słoocem? Tak daleko? Przecież nigdy nie pozwolą mi podejśd do siebie! - Odarpi czuje
głęboki żal do ojca. Dlaczego wyznacza mu najgorsze stanowisko?

- Pokażesz, co umiesz! - odpowiada Egigwa z uśmiechem. -W drogę!

Słowa ojca są rozkazem. Nic nie pomoże dąsanie się. Widocznie wie, co robi.

- A nie zapominaj, Odarpi, że zwierzęta sprzyjają tym, którzy są ich przyjaciółmi, nie zapominaj zaklęcia!
- woła z daleka ojciec.

Z goryczą w sercu rusza Odarpi naprzód, postanawiając, że

zrobi wszystko, by pokazad, że jest prawdziwym myśliwym i że znajdzie wyjście z najgorszej sytuacji.

Obok ciemnej, lśniącej foki na śniegu porusza się biała kulka. To młoda foczka. Podobna jest do małego
szczeniaka, do niedźwiadka, do wszystkiego, tylko nie do matki. Młoda foczka jest kłębkiem długiej,

białej, puszystej sierści. Porusza się zabawnie na śniegu, zaczepiając raz po raz drzemiącą matkę.
Zniecierpliwiona foka odwraca się i spycha małą do wody. Nieszczęście! Małe foczątko nigdy nie było w
morzu, niezdarnie próbuje pływad, otwiera przerażone oczy, zachłystuje się słoną wodą, parska i byłoby
zgubione, gdyby matka kilkoma ruchami płetwy nie przyszła mu z pomocą. Przebudzona z drzemki,
ogląda czujnie horyzont.

Dookoła cisza. Wszystko zdaje się drzemad w pierwszych promieniach upragnionego słooca. W
powietrzu czud zapach wilgotnej ziemi. W dali tylko jedno zwierzę czołga się, raz po raz opuszczając
głowę. Wziąwszy pod płetwę swe małe, które suszy się w słoocu, foka trąca je czule nosem i znów sennie
opuszcza głowę. Dobrze jest pogrzad się trochę i zapomnied o czyhających zewsząd
niebezpieczeostwach!

Wszystko, co żyje na Dalekiej Północy, tak bardzo spragnione jest ciepła i światła.

Foczątko z wolna uspokaja się i przymyka sennie swe wielkie, czarne oczy. W białej, puszystej kulce
czerni się już tylko nosek. Instynktem wiedziona, drzemiąca foka podnosi znów głowę.

Młoda foczka grenlandzka biała jest i puszysta.

4 - Odarpi...

Niepokoi ją to wielkie zwierzę, pełznące wciąż w jej kierunku. Sen ją jednak morzy. Nagle straszny krzyk,
ten nienawistny okrzyk odwiecznego nieprzyjaciela, człowieka. Jedna chwila i obie foki padają łupem
młodego łowcy.

- Umiałem podejśd cię nawet pod słooce, nawet z daleka -krzyczy nieprzytomny z radości Odarpi. -
Jestem prawdziwym myśliwym.

Ja, ja, ja, ja,

jaka jesteś czerwona,

jak dużo masz krwi,

to ja ciebie zabiłem,

ja, Odarpi - przyjaciel fok.

Nie uchroniło cię słooce,

nie ostrzegł cię wiatr,

gdyż to ja przyszedłem,

ja, Odarpi - przyjaciel fok.

Pomny na wskazówki ojca Odarpi, jak każdy doświadczony myśliwy, śpiewa tę pieśo przeznaczoną dla
upolowanych zwierząt. W jego pojęciu matka foka i białe foczątko żyją nadal. Trzeba więc, by mu były
przyjazne, by nie usposobiły do niego źle innych fok. Zabił je wprawdzie, ale dlatego tylko, żeby bliscy i
on sam nie zginęli z głodu. Zabitym zwierzętom nie jest jednak źle. Dusze ich idą do krainy, o której
opowiadała mu matka - do

krainy, gdzie wszystkim jest dobrze. Mała foczka będzie spokojnie uczyd się pływad w wielkim, słonym
oceanie, grzad się bez obawy na słoocu i opowie może innym fokom o dzielnym młodym myśliwym,
który nazywa się Odarpi i jest ich przyjacielem.

Upojony zwycięstwem chłopiec nie dostrzega przed sobą zwilgotniałego nagle śniegu i ciemnego pasma
wody, które zaczyna się gwałtownie rozszerzad. Jednak wiedziony instynktem, przerywa oprawianie
upolowanych zwierząt i podnosi głowę. Okrzyk przerażenia wyrywa mu się z piersi. Widzi, że stoi już nie
na stałym lodzie, lecz na niewielkiej krze, która niespodzianie oderwała się od pola lodowego i wypływa
szybko, gnana wiatrem na pełny ocean.

„Za późno, aby uciec? Nie! Jest jeszcze droga ratunku!" Chłopiec porzuca bez namysłu drogocenną
zdobycz i szybko skacze z kry na krę, by znaleźd się jak najprędzej na stałym lodzie przybrzeżnym. Jest
przy tym spokojny, wie, że jeden nieopatrzny krok, jeden skok na niepewne kry, które mogą rozstąpid się
pod nogami - i będzie po wszystkim! Biegnąc uważa bardzo, jaką wybrad drogę; po kolorze poznaje, czy
lód wytrzyma ciężar ciała. Wreszcie, gdy widzi cienką powłokę, zatrzymuje się, cofa, w koocu kładzie się
na brzuchu i ostrożnie czołga się, cały czas nie spuszczając z oczu wytkniętej drogi ratunku. Jeszcze
chwila i jest ocalony! (

Żal mu trochę upolowanych fok, ale cóż robid! Widad nie dośd ostrożnie wymawiał słowa zaklęcia. A
może, uniesiony radością

łatwego zwycięstwa, zbyt ufał we własne siły? Duchy lubią, aby im tylko przypisywad zwycięstwo.

Nie darmo starsi mówią: „Jeśli myśliwy nie traci głowy na ruchomej krze, będzie z niego pożytek". I tak
dobrze, że uszedł z życiem! Odarpi pociesza się, jak może. Jest znużony po przebytym
niebezpieczeostwie, ale zadowolony z siebie. Zwycięsko wyszedł z ciężkiej próby, na jaką wystawił go
mądry ojciec.

Przyspiesza więc kroku, aby znaleźd się jak najprędzej przy swoim zaprzęgu i spotkad się z resztą
myśliwych. Na niepokalanej bieli śniegu nie widad żadnych sylwetek. Wszyscy musieli już zawrócid do
osady, widząc, że dał sobie sam radę.

Odarpi przynagla psy, żeby prędzej znaleźd się wśród swoich.

Gdy zjawia się przed domem, widzi matkę zajętą ściąganiem skóry z ubitych przez ojca fok. Tak bardzo
chciałby opowiedzied swoje przygody, ale wie, że jest to niegodne myśliwego. Nie można - tak jak zwykli
to czynid biali ludzie - od razu powiedzied wszystkiego. Teraz jest czas na robotę. Gdy wszyscy zbiorą się
na wieczorny posiłek, wówczas opowie o swych przejściach.

Matka ukradkiem wsuwa mu w rękę kawałek surowego szpiku i pociera kilkakrotnie nosem o jego
policzek. Ona nie potrzebuje opowiadao. Przeczuwa, że syn jej był w niebezpieczeostwie, a teraz jest
szczęśliwa, że wrócił zdrów i cały. To jej wystarcza.

Próba sił

Ustąpiły wreszcie groźne zwały chmur, nie dopuszczające na ziemię promieni słonecznych. Silna wichura
otworzyła szczeliny w krach i wzburzyła wodę pokrytą jeszcze miejscami cienką warstwą lodu.
Spragnione powietrza i światła foki coraz liczniej wypełzały na powierzchnię, chcąc nacieszyd się
przestrzenią. Podejrzliwie wysuwały nosy z otworów rozglądając się dokoła i cofając za najmniejszym
szelestem. Najpierw widad było w otworze wąsy, potem niewielką, okrągłą głowę, a wreszcie całe
zwierzę decydowało się opuścid swe podwodne królestwo, starając się jednak pozostad zawsze jak
najbliżej otworu.

Przez całą długą i ciężką zimę foki były uwięzione pod grubą skorupą lodową. Wyzwolone wreszcie,
przewracały się na śniegu, bijąc co chwila płetwami, jak gdyby cieszyły się ze światła, inne drzemały
leniwie. Nie był to jednak spokojny sen. Co chwila podnosiły podejrzliwie głowy, bacznie rozglądając się
dokoła, po czym znów zmorzone sennością zapadały w krótką drzemkę.

Wielki, biały, wygłodniały na wiosnę niedźwiedź jest groźnym nieprzyjacielem fok. Skradając się
bezszelestnie do uśpionej ofiary, chowa swój czarny nos między łapy i nieruchomieje w chwili, gdy foka
podnosi głowę. Nie sposób go wówczas odróżnid od otaczającej bieli, zwłaszcza gdy tak dawno nie
widziane słooce przygrzewa silnie i fokę ogarnia sennośd. Na to tylko czeka zgłodniały król lodowych
pustyo. Gdy zwierzę

zdrzemnie się znowu, niedźwiedź podsuwa się coraz bliżej i bliżej, pełzając na brzuchu, i wreszcie jednym
wielkim skokiem dopada ofiary.

- Dużo fok, dużo fok - mówi Egigwa do syna. - Uważaj dobrze! Pokażę ci teraz, jak uczyli nas polowad
nasi ojcowie.

Wyrywa garśd sierści ze swego futrzanego kaftana i rzuca przed siebie.

- Dobrze! Pójdę tędy pod wiatr, nie poczują mego zapachu. Ukrywszy harpun pod kaftanem, rusza z
wolna naprzód. O sto

kroków od zwierzęcia przylega do lodu i zaczyna czołgad się ostrożnie. Ruchy jego do złudzenia
przypominają ruchy sennej foki. Leniwie przewracając się z boku na bok, poruszając rękami i nogami jak

foka płetwami, bez przerwy zbliża się do celu. Gdy rozespane zwierzę podnosi głowę, człowiek
nieruchomo wyczekuje, aby za chwilę niezmordowanie ruszyd znowu naprzód.

Inne foki, nie przeczuwając niebezpieczeostwa, nie zwracają zbyt wiele uwagi na to niemądre
stworzenie, które, zamiast wygodnie drzemad na słoocu, zdaje się dążyd do jakiegoś odległego celu.
Spokojnie spoglądają raz po raz w jego stronę. Czujnośd ich została całkowicie uśpiona.

Nagle, podpełznąwszy już blisko, myśliwy prostuje się, błyskawicznym ruchem wbija harpun w senne
zwierzę. Zraniona foka rzuca się do ucieczki. Cóż, kiedy szybszy od niej człowiek zasłonił swym ciałem
otwór w lodzie, odcinając jej jedyną drogę odwrotu.

Po chwili wprawnymi, miarowymi ruchami oprawia upolowane zwierzę.

- Będziesz już wiedział, jak sobie poradzid, prawda?

Odarpi przytakuje z zapałem.

Tak, ojciec jest mądry! Nie potrzeba białego ekranu ani piór ptaków nad otworem w lodzie, aby
upolowad fokę. Raz jeszcze obiecuje sobie dołożyd wszelkich starao, aby stad się godnym wielkiego
myśliwego, który jest jego ojcem. Będzie przyglądał się bacznie zwierzętom, żeby móc naśladowad ich
ruchy. Lekcja nie poszła na marne. Po kilku dniach postanawia sam wyruszyd na polowanie na foki, aby
spróbowad swych sił. Przygoda jego podczas burzy śnieżnej, kiedy to wybudował dom, poszła powoli w
zapomnienie. On sam uśmiecha się z politowaniem na myśl o tym. Dziś już potrafiłby zbudowad większe,
prawdziwe igloo.

Śpią jeszcze wszyscy, gdy Odarpi wysuwa się pow/oli spod ciepłych skór. Szczękając zębami z zimna,
wciąga na siebie kaftan i buty. Byleby tylko nikt się nie zbudził! Nawet Ivaloo nie wie o jego wyprawie.
Serce bije mu mocno, gdy sięga po harpun ojca. Co będzie, jeżeli Egigwa zbudzi się przed jego
powrotem?

Szaro jest jeszcze i bardzo zimno na dworze, gdy Odarpi zaprzęga cicho psy do sao i za chwilę rusza
naprzód. Nie kieruje się jednak od razu ku brzegom morza. Chciałby zrobid niespodziankę Ivaloo i
przywieźd jej parę lisich skór, których tak bardzo potrzebuje do naprawy kaftana. Jak na złośd, nic się nie
złapało w sidła! To niedobry początek. A co powie ojciec na tę

samodzielną wyprawę? Myśl ta nie daje mu spokoju. Nagle krótkie szczeknięcie przodownika zaprzęgu
zwraca jego uwagę. Tu muszą byd foki. Najłatwiej będzie je podejśd kryjąc się za dużym ekranem. Trzeba
tylko tak wybrad miejsce, żeby światło padało wprost na niego. Krótkim „Ej, ej, anabit - stad spokojnie!"
zatrzymuje psy i umocowawszy na dwóch kijach ekran zrobiony ze specjalnie wyprawionej skóry foki,
rusza ostrożnie naprzód\ Jasny ekran zlewa się całkowicie z oślepiającą w świetle słooca, jednostajną

bielą śniegu. Psy skomlą cichutko, wiedząc, że nie wolno im żadnym odgłosem, żadnym ruchem zdradzid
swej obecności. Mimo to biorą żywy udział w polowaniu. Czekają tylko na sygnał.

Odarpi czołga się wolno pod osłoną brył lodowych omijając kałuże powstałe z topniejącego śniegu.

Upatrzona przez niego foka co parę chwil podnosi czujnie głowę. Ciężkie, wrzecionowate ciało, zdobne w
ciemne plamy, wyraźnie odbija się od bieli śniegu. Wreszcie, jakby podejrzewając niebezpieczeostwo,
zwierzę podpełza bliżej otworu w lodzie. Odarpi nieruchomieje wstrzymując oddech. Zwiesiwszy sennie
głowę, foka zapada w krótką drzemkę.

W odległości kilkunastu kroków chłopiec zatrzymał się. Na myśl przyszły mu słowa ojca: „Musimy
przypodobad się zwierzętom. To nasi przyjaciele. Cóż stałoby się z nami, gdyby urażone foki wyniosły się
gdzie indziej!'

Cichutko, by nie spłoszyd zwierzęcia, Odarpi powtarza:

Idę do ciebie ja, Odarpi, przyjaciel fok.

Idę do ciebie,

bo cię lubię,

bo jesteś ładna, bądź dobra, nie uciekaj do otworu, zaczekaj na mnie.

Wydaje mi się, że już się poruszasz,

wydaje mi się, że już się boisz,

wydaje mi się, że już jesteś zła. Zaczekaj jeszcze chwilkę, zaczekaj na Odarpiego, który cię zabije, zaczekaj
na przyjaciela fok.

Foka drzemie z ufnością, rozciągnięta w słoocu. Nagle skok, rzut harpuna, krzyk i cały zaprzęg jednym
susem runął naprzód. Odarpi ledwo wydarł ofiarę rozgorączkowanym psom. Jest uszczęśliwiony!
Wprawdzie reszta fok pierzchła bez śladu, ale początek jest dobry. Zwabione światłem inne zwierzęta
mogą powrócid szybko na powierzchnię i stad się znów jego łupem.

Załadowawszy oprawioną zdobycz na sanki, chłopiec żwawo ruszył naprzód. W dali na brzegu szerokiej
szczeliny dostrzegł dwie uśpione foki. Teren polowania był znakomity, gdyż nie opodal znajdował się
wysoki wał lodowy, pod którego osłoną

można było podejśd zwierzęta, nie używając nawet ekranu. Odarpi nie posiadał się z radości. „A może
uda mi się zabid obie naraz?" Byłby to szczyt marzeo. Często słyszał, jak podczas zimowych gawęd
myśliwi z uznaniem mówili o tych, którym udał się taki wyczyn. „Trzeba spróbowad!"

Solidnie przywiązawszy zaprzęg, aby nie spłoszyd zwierząt, zaczął ostrożnie podchodzid foki. Po chwili
rękawice miał pełne śniegu, a ręce podrapane i zmarznięte. Śnieg przy czołganiu dostał się także do
wysokich butów i topniał w zetknięciu z ciepłym ciałem. Wzdłuż nóg czuł zimne strugi wody.

Nie śmiał wyjrzed, aby przekonad się, czy foki są jeszcze na miejscu. Tak, jeszcze są, ale podejśd je trudno,
bo ciągle to jedna, to druga podnosi głowę. Ruszył dalej. Pokrwawił sobie ręce

0 wystające ostre kanty lodu, ale nie czuł bólu. Ożywiała go jedna myśl: ,,Co powie ojciec, gdy dowie się,
że sam zabiłem dwie foki!" Jeszcze raz ostrożnie wychylił głowę wstrzymując oddech. Zwierzęta znikły
bez śladu. Gdyby nie wygnieciony wokół śnieg, nie uwierzyłby, że widział je naprawdę! Przepadła taka
świetna okazja, aby wyróżnid się, aby znów dokonad czegoś niezwykłego!

Zdawało mu się, że zachował wszystkie środki ostrożności.

1 nic nie pomogły słowa zwykłego zaklęcia. Dlaczego foki uciekły? Zapewne czołgając się strącił mimo
woli niewielki odłamek lodu, który spadając ostrzegł zwierzęta o grożącym niebezpieczeostwie.

Zawód był przykry, ale chłopiec w ten sposób poznawał życie.

Sam na własnej skórze musiał wszystkiego doświadczyd. Każdy dzieo uczył go czegoś nowego.

Zawiedziony zawrócił. Nagle psy rzuciły się w bok, przyspieszając krdku. Daremnie Odarpi hamował ich
bieg. Czyżby się czegoś przelękły? Nie! Są chyba na jakimś tropie.

,,Egrigerk - pardwy!" Grupka niewielkich, jasnych ptaków zlewa się z bielą śniegu. To był cel, do którego
tak spieszył przodownik zaprzęgu. Skulone ptaki nie dawały znaku życia. Nie uratowało ich to jednak.
Kilka celnych strzał i Odarpi, pozbierawszy zabite ptaki, obdzielił nimi sprawiedliwie psy. Nie zapomniał
też o sobie. Ciepłe, delikatne wnętrzności, zawierające nie przetrawioną roślinnośd, były wyborne.
Pocieszony wrócił do osady i dopiero na widok gotującego się mięsa poczuł, jak bardzo był głodny.

W kamiennym garnku żółte oka tłuszczu wypływają smakowicie na wierzch. To ojciec przywiózł kilka fok,
podczas gdy on samodzielnie próbował swych sił. Z dumą dołącza swą zdobycz do ogólnego łupu.

- Odarpi, uważaj tylko, aby nie strzepnąd śniegu z ubrania i nie zdrapywad szronu - mówi ojciec. -
Upolowałeś dziś pierwszą swą fokę. Wielki to dzieo dla młodego myśliwego. Musisz pamiętad o tym
starym zwyczaju.

Głośno żując wielki kawał czerwonego, na wpół surowego mięsa i raz po raz zagryzając kawałkami
tłuszczu, Odarpi przyznaje się wszystkim do nieudanej wyprawy. To zdarza się nawet

najlepszym myśliwym! Ale co powie ojciec, że bez pozwolenia zabrał harpun?

- Nieraz jeszcze będziesz długo stał na mrozie i wrócisz z pustymi rękami -mówi Egigwa.

- Cóż warte byłoby powodzenie, gdyby się je osiągało tak łatwo? - mamrocze stara, bezzębna Paoda, jak
zawsze zajęta naprawą skór.

- A na drugi raz nie gub rękawic! - woła Ivaloo przykrawając skórę na nową parę.

- I nie zabieraj mi ukradkiem harpuna. Oddaję ci go zresztą. Zasłużyłeś sobie na to - dorzuca ojciec.

Uradowany Odarpi na całą noc stawia przy lampie kamiennej harpun, którym upolował dziś fokę. Przez
ten czas dusza upolowanego zwierzęcia pozostaje zawieszona na nim i wdzięczna jest za odrobinę ciepła
przed trudami dalekiej drogi do kraju wiecznego słooca.

Następnego ranka Egigwa z synem wyruszyli bardziej na południe, gdzie roi się zazwyczaj od fok.

- Patrz! - zawołał nagle Egigwa. - Tę musisz zdobyd! - W dali widad było wyraźnie dużą ciemną plamę.

Zręcznie popychając przed sobą biały ekran, Odarpi czołgał się na brzuchu. Już był o parę kroków od
celu, gdy nagle zwierzę zaczęło podejrzliwie nasłuchiwad przygotowując się do ucieczki. Odarpi leżał
cicho, przez chwilę wstrzymując oddech. Trzeba się było jednak zdecydowad. Porwał się na równe nogi i
szybko

lip ;

Dwie, trzy tony waży cielsko tego morsa.

«ŁV ' -^T

podskoczył do foki, która zdążyła już zanurzyd głowę w wodzie. Z całych sił uchwyciwszy ją za tylną
płetwę, czuł, że lada moment zdobycz wymknie mu się z rąk. Niewiele myśląc, mocno wpił się zębami w
płetwę. Głowa jego jak piłka obijała się o lód, podrzucana we wszystkie strony. Jeszcze chwila, a
szamocąca się foka porwie go z sobą pod lód.

Przerażona, ciągnęła z całych sił, rzucając się i szarpiąc. Raz po raz głowa zanurzała się w wodzie, nie
puszczał jednak zdobyczy.

Za chwilę nadbiegł Egigwa z pomocą. Jedno mocne pchnięcie oszczepem i wspólnymi siłami wyciągnęli
na lód niewielką, tłustą fokę.

- Zadowolony jestem z ciebie. Dzielnie się spisałeś. Zasłużyłeś sobie na kajak. Musimy tylko poszukad
jeszcze kilku fok.

Polowanie na niedźwiedzia

Mroki nocy polarnej coraz widoczniej ustępowały przed nadchodzącym światłem dnia. Ciemnośd trwała
już tylko parę godzin na dobę. Wiatr zmieniał kierunek, przeganiając ciemne chmury w głąb lądu.

Dziwny to naród Eskimosi! Śmieją się, nawet gdy są głodni, i żartują, gdy są zziębnięci. Kiedy zimą
wracają z polowania, mają twarz, ręce i nogi spuchnięte i fioletowe od mrozu, a skóra płatami schodzi z
twarzy, pozostawiając białawe blizny Nigdy jednak nie skarżą się i nie narzekają - szczęśliwi, że nie jest
jeszcze gorzej.

Na wiosnę nikt nie obawia się głodu. Sierśd psów połyskuje na wypełnionych bokach - zaczynają już
przebierad w jedzeniu, nie pożerając w mgnieniu oka wszystkiego, co znajdują na swej drodze.

W osadzie zaczęto myśled o wyprawie na niedźwiedzia. Ciężkie to polowanie, ale trudy, nie odstraszały
nigdy myśliwych, a pragnienie zdobycia mięsa i skór nie dawało im spokoju.

Dalekie horyzonty, nieznane niebezpieczeostwa, nowe skóry na ubrania i spodziewana obfitośd
pożywienia nęciły wszystkich.

Jedynie duchy wiedzied mogą,

co czeka mnie za pierwszym pagórkiem.

Ale to nic! Prowadzę moje psy zawsze naprzód! Zawsze naprzód!

- śpiewali rozplątując i wzmacniając rzemienie uprzęży.

Biały niedźwiedź jest królem zwierząt w tych okolicach. Żadne stworzenie na Dalekiej Północy nie
dorówna mu w sile i przebiegłości. To potężne, wspaniałe zwierzę - ,,nan-nuk", którego imię wymawia
się ze czcią i zabobonnym lękiem, jest ulubionym tematem opowiadao myśliwych. Nan-nuk jest mądry i
nieuchwytny. ,,

Ile dziesiątków, a czasem setek kilometrów pól lodowych trzeba przewędrowad, zanim stanie się z nim
oko w oko! Ile wieków doświadczenia trzeba było, aby goniąc go nie zginąd!

Tu i ówdzie ciemniejsze plamy na bieli śniegu oznaczają głębokie i zdradliwe rozpadliny. Niewielkie
pagórki mogą kryd pod cienką powłoką lodu niebezpieczne zasadzki. Trzeba wiedzied, gdzie szybko
przebiegad, a gdzie ostrożnie czołgad się na brzuchu. Czasem żadne środki ostrożności nie pomagają i nic
nie potrafi złagodzid gniewu okrutnych duchów mrozu i wichru.

Nan-nuk nie boi się zimna ani zapierających oddech zamieci śnieżnych. Podczas nocy polarnych nie
zapada w zimowy sen jak jego brunatny kuzyn. W ciemnościach nocy krąży niezmordowanie po lodzie i
krze w poszukiwaniu swego zwykłego pożywienia - foki.

Ten, kto może poszczycid się zabiciem niedźwiedzia, zasługuje na miano dobrego myśliwego i cieszy się
ogólnym uznaniem.

Biały niedźwiedź jest także groźnym wrogiem psów. Atakują go śmiało, gdy zajęty jest pożeraniem foki,
ale jednym uderzeniem potężnej łapy odrzuca psa jak muchę. Niebezpieczny chwyt za kark grozi
zmiażdżeniem kręgosłupa, a uścisk łap -pogruchotaniem kości.

Eskimosi oswajają psy za młodu z widokiem groźnego nieprzyjaciela i uczą, jak go osaczad.

- Urządzamy dziś próbę, dajcie skórę niedźwiedzia - rozkazuje Egigwa. Matka szybko odkłada futrzany
kaftan i wyciąga z posłania grubą i ciężką skórę.

- Chodź, Odarpi! Jak ładnie będzie ci w tym! - Jej czarne oczy śmieją się do syna.

Odarpi okręca się szczelnie w skórę, pozostawiając jedynie otwór na oczy. Zaczyna się przedstawienie.

Na czworakach, do złudzenia naśladując niezgrabny na pozór chód niedźwiedzia, z wolna rusza przed
siebie. Jednocześnie z dala ukazuje się zaprzęg. To Egigwa, który widząc sylwetkę syna, podjudza psy:

- Ta-koo, nan-nuk suak, too-a-wit! Uwaga, wielki niedźwiedź, szybko!

Z nogami jakby wrośniętymi w ziemię, z nastawionymi uszami, uważnie wpatrzone w białą dal, psy
przystanęły. Nagle jak szalone rzuciły się naprzód, ze ślepiami gorączkowo wlepionymi

5-Odarpi...

w żółtawe futro. Nie trzeba ich zachęcad, pędzą przed siebie jak stado wygłodniałych wilków.

Egigwa z trudem utrzymuje równowagę, tak szybki jest pęd zaprzęgu! O kilkadziesiąt metrów od
niedźwiedzia puszcza wolno rzemienie i psy rzucają się z całym impetem naprzód. Zaskoczone zwierzę
zatrzymuje się w pierwszej chwili; małymi kroczkami usiłuje wycofad się za zaspę śnieżną. Nagle
gwałtownie odwraca się i z głuchym pomrukiem rusza ku psom. Przerażone zwierzęta rzucają się do
ucieczki.

W tej chwili trzaskając z bicza podbiega Egigwa i krótkim okrzykiem zachęca zwierzęta do ataku. Odarpi z
coraz większym trudem odpiera rosnącą ich zajadłośd. Widząc, że wielkie białe zwierzę nie zrobi im nic
złego, rozochocone psy atakują z coraz większą furią. Sytuacja staje się krytyczna! W obawie przed kłami
zażartych psów, Odarpi nagle zrywa z siebie skórę i wybucha głośnym śmiechem.

Z wytrzeszczonymi ślepiami, zadyszane, roznamiętnione walką psy nic nie rozumieją z tej nagłej
przemiany. Po chwili dopiero, gdy ochłonęły, przyjazne machanie ogonami i roześmiane ślepia świadczą,
że poznały się na żarcie.

Osada zawrzała zgiełkiem, wrzawą, trzaskaniem z biczów i ochoczymi okrzykami, jak zawsze przed
wyprawą.

Każdy myśliwy zabierał na swe sanie duży zapas mięsa dla siebie i psów, bo nie można było przewidzied,
kiedy spotka się pierwszego niedźwiedzia.

Po wielu godzinach uciążliwego marszu udało im się dotrzee do miejsca, gdzie zimowali poprzedniego
roku. Jakże wilgotne i niegościnne wydały im się opuszczone domki, zagrzebane w śniegu! Na szczęście
odjeżdżając pozostawili tam futrzane wory. Pozawijali się w nie szczelnie i zapadli w głęboki sen,
majacząc o czekających ich nazajutrz przygodach.

Następnego ranka zboczyli nieco z obranej drogi, aby zobaczyd, jak przechowały się jaja ptasie
pozostawione tu ubiegłego lata w skrytkach.

Nikt nie pędził zaprzęgu tak szybko, jak Odarpi. Twarde grudy śniegu, sypiące się spod sao, siekły mu
niemiłosiernie twarz, ale nie zwracał na to uwagi. Miał on tu swą własną skrytkę, w której złożył
poprzedniego lata wiele jaj, z trudem zebranych na zwietrzałych skałach. Gorączkowo odrzucił kamienie
zakrywające otwór. Niestety, ani śladu jaj, a taki miał na nie apetyt. Zgłodniałe lisy wybrały wszystko!
Chłopiec uśmiechnął się tylko. „Mam nauczkę! Widocznie źle zabezpieczyłem skrytkę. Na drugi raz zrobię
to lepiej!" - pomyślał.

Tymczasem Egigwa na czworakach ostrożnie wybierał z głębokiej szczeliny skalnej oliwkowobrunatne
jaja i układał je skrzętnie w worku ze skóry foki. Wszystkie były popękane od mrozu. Odarpi dobrze
wiedział, że takie są najsmaczniejsze! Zmarznięte, stwardniałe jak kamieo, lekko słodkawe, są ulubionym
przysmakiem Eskimosów.

W miarę jak myśliwi zapuszczali się coraz dalej na północ,

Ss.

się coraz głębszy, a wicher przybierał na sile. Wśród

mężach przestrzeni nie było śladu życia. Gdy

aa chwilą, panowała niczym nie zmącona cisza.

f się. Nagle psy zaczęły warczed i ruszyły gwałtow-

id węsząc, jakby poczuły zwierzynę.

ył z sao i zaczął rozrzucad śnieg. Widział, że

,ach dotarł do otworu duże+ jamy. To foka

WKTNie zawsze jej to się udaje, )z\ S^^^ato

dnie jamy kości zwierząt.

у ЧШІРГ7.УС. że pod warstwą dwu metrów śniegu

^fcyd zdobycz! A jednak tak jest. Obdarzony

Щ ba on niezwykle subtelny węch, wielekrod

zydatniejszy w tej śnieżnej krainie. Psy mają

iby, ale dzięki wyostrzonemu węchowi czują

acznie wcześniej, niż dojrzy ją oko najwytrawniej-

ego.

vc się dłużej przy resztkach niedźwiedziej uczty, alej. Podniecone psy szybko ciągnęły sanie.

ne oko myśliwego mogło

sama wyruszyła ї\а рота&тоаку& iyw-dążyły wyraźnie do szczeliny w lodzie,

śnieg stawał się coraz głębszy, a wicher przybierał na sile. Wśród bezkresnych śnieżnych przestrzeni nie
było śladu życia. Gdy wicher ustawał na chwilę, panowała niczym nie zmącona cisza. Mróz wzmagał się.
Nagle psy zaczęły warczed i ruszyły gwałtownie naprzód węsząc, jakby poczuły zwierzynę.

Egigwa zeskoczył z sao i zaczął rozrzucad śnieg. Widział, że psy nie mylą się nigdy.

Po kilku minutach dotarł do otworu dużej jamy. To foka kapturowa chroni tak swe małe przed
żarłocznym niedźwiedziem. Nie zawsze jej to się udaje, jak świadczyły w nieładzie porozrzucane na dnie
jamy kości zwierząt.

Aż trudno uwierzyd, że pod warstwą dwu metrów śniegu niedźwiedź mógł zwęszyd zdobycz! A jednak tak
jest. Obdarzony słabym wzrokiem, ma on niezwykle subtelny węch, wielekrod ważniejszy i przydatniejszy
w tej śnieżnej krainie. Psy mają również wzrok słaby, ale dzięki wyostrzonemu węchowi czują zwierzynę
znacznie wcześniej, niż dojrzy ją oko najwytrawniej-szego myśliwego.

Nie zatrzymując się dłużej przy resztkach niedźwiedziej uczty, myśliwi ruszyli dalej. Podniecone psy
szybko ciągnęły sanie. Wkrótce natrafili na świeże ślady niedźwiedzia. Była to samica z małym. Ze śladów
tych doświadczone oko myśliwego mogło odtworzyd całą historię. Matka musiała widocznie pozostawid
swe małe na wzgórku, a sama wyruszyła na poszukiwanie żywności. Jej olbrzymie ślady dążyły wyraźnie
do szczeliny w lodzie,

gdzie miała nadzieję znaleźd foki. Trochę dalej wgłębienie w śniegu wskazywało, że czaiła się i czołgała w
kierunku zdobyczy. Resztki kości, krwi i skóry foki mówiły wyraźnie o tym, co zaszło. Dalej ślady
prowadziły między kry nadbrzeżne, co ucieszyło myśliwych, gdyż niedźwiedź w wodzie jest łatwą
zdobyczą. Pełni nadziei, szybko ruszyli naprzód. Droga była uciążliwa. Wreszcie ujrzeli na bieli śniegu
żółtawe futro, niewyraźnie rysujące się w dali.

Decydująca chwila nadeszła! Szybko uwolniono psy z zaprzęgu, by dad im możnośd swobodnej walki.
Ruszyły z całych sił naprzód. Gdy osaczony niedźwiedź broni się przed napaścią psów, myśliwi mogą
łatwiej go zaskoczyd raniąc lub zabijając ostrymi włóczniami.

Na znany okrzyk: „Uwaga, wielki niedźwiedź!" psy zdwoiły wysiłek i pognały co tchu. To nie były już
przyjacielskie stworzenia, które opierając obie łapy na piersi Odarpiego łasiły się i poszczekiwały
przyjaźnie.

Ze zjeżoną sierścią, z nabiegłymi krwią oczyma pędziły jak stado głodnych wilków. Ścigad dzikie zwierzę,
zanurzyd pysk po same oczy w ciepłej krwi - oto, czego pragnęły. W oddali zaniepokojony niedźwiedź
poruszał się wolno, co kilka kroków stając na dwóch łapach. Podniósłszy do góry głowę, wielkim czarnym
nosem węszył zbliżające się niebezpieczeoswo. Nie wiedział, co znaczą te szybko przybliżające się
zwierzęta, ale czuł, że nie wróżą nic dobrego...

чч

Teraz Paoda zszywa drobniutkim, równym ściegiem uszkodzoną skórę kajaka.

Nagle zdecydował się na ucieczkę. Długimi, lekkimi susami sadził naprzód. Wszystko na próżno! Za
chwilę psy były już przy nim. Stanąwszy na tylnych łapach, wielki i potężny, wydając groźne pomruki
niedźwiedź stawił mężnie opór sforze napastników.

Szybko jak błyskawica schwycił za kark najbliższego psa i potrząsając gniewnie, odrzucił daleko. To samo
spotkało drugiego i trzeciego śmiałka. Inne psy również próbowały atakowad, ale jeden za drugim padały
z rozdartymi gardłami.

Los nan-nuka był jednak przesądzony! Zdyszani biegiem myśliwi osaczyli" go ze wszystkich stron.
Rozgorzała walka. Niedźwiedź groźnie zaryczał. Ludzie nie podsunęli się zbyt blisko, czujni, aby, w chwili
gdy będzie się bronił przed psami, ugodzid go śmiertelnie. Dla niedźwiedzia nie było już ratunku. Rzuty
włóczni były celne, a wciąż jeszcze musiał się bronid przed rozjuszonymi psami.

Zwalił się rycząc żałośnie. Psy opadły jego potężne cielsko. Niepodobna było ich oderwad. Egigwa rzucił
się w sam środek gromady, zadając na oślep potężne razy biczem. Gdyby się potknął i upadł, nic nie
uchroniłoby go od śmierci. Rozdrażnione walką zwierzęta mogłyby-go rozszarpad w jednej chwili. Ryzyko

było wielkie. Należało jednak ratowad wspaniałą zdobycz. Będzie z nie+ kilka par spodni i wiele mięsa.
Gdy uspokojone psy zajęły się zlizywaniem poplamionego krwią śniegu, myśliwi zabrali się do
zdejmowania skóry i dwiartowania mięsa. Byli

bardzo głodni i przystąpili do uczty tym chętniej, że serce i ozór niedźwiedzia są poszukiwanym
przysmakiem.

Odarpi był zawiedziony. Nie tak sobie wyobrażał to upragnione polowanie.

Nagle drgnął: „Zabiliśmy niedźwiedzicę, to prawda, ale gdzie jest małe?"

W ogólnym zamieszaniu zapomniano zupełnie, że ślady wskazywały również na obecnośd małego
niedźwiadka. „Muszę go odnaleźd!" Szybko wymknął się z gromady żywo rozprawiających ludzi i co tchu
pognał swój zaprzęg za wielkie spiętrzenie lodu, gdzie przypuszczalnie matka mogła ukryd swe małe. Nie
omylił się!

W głębokiej szczelinie leżał przyczajony mały niedźwiadek. Gdyby nie czarna plama nosa i dwoje
przerażonych czarnych ślepków, nie można by go odróżnid od otaczającej bieli. „Jak go schwytad?"

Po chwili namysłu puścił wolno psy. Niedźwiadka trzeba osaczyd, inaczej wymknie się z ukrycia i zginie
marnie bez matki.

Mały niedźwiadek poczuł niebezpieczeostwo i skoczył na równe nogi. Wparłszy silne łapy w śnieg, sapiąc
gniewnie stanął dzielnie do walki z nieznanymi wrogami. Psy jak burza rzuciły się na niego. Jeszcze chwila
i mogą go rozszarpad. W mgnieniu oka Odarpi skoczył w środek gromady, waląc z całych sił biczem, tak
jak robił to jego ojciec. Rozległy się piski i wycia odpędzanych psów. Trzeba teraz czym prędzej zabrad
niedźwiadka. Ale

jak? Nie namyślając się długo, zarzucił mu na głowę swój futrzany kaftan. Oszołomiona ofiara nie
protestowała nawet. Jednocześnie Odarpi biczem odpędzał cisnące się psy, które nie chciały tak łatwo
zrezygnowad ze zdobyczy. Czuł, że sam się nie obroni. - Na pomoc! - krzyczał ze wszystkich sił. - Na
pomoc!

Zwabieni krzykiem i szczekaniem myśliwi szybko przybyli na miejsce. Nie obyłoby się bez nich. Kilku
dorosłych mężczyzn z ledwością rozpędziło rozjuszone psy. „Jak uprosid ojca, żeby nie kazał zabid
niedźwiadka? Jak go przekonad?" - myślał Odarpi. Dziesiątki pomysłów przelatywały mu przez głowę, ale
lęk przed ojcem był silniejszy: „Jeżeli powie - zabid, nie ma na to rady!"

Nie chciał puścid z rąk niedźwiadka, który w ciasno zakręconym kaftanie szarpał się, kopał i gryzł, aż
zmęczony i widocznie przyduszony uspokoił się trochę. Po chwili spod kaftana zaczęło wydobywad się
miarowe sapanie, przerywane od czasu do czasu cichym pojękiwaniem. To mała, opuszczona sierotka
walczyła jeszcze widad we śnie i wzywała swą matkę-opiekunkę na pomoc!

- Nie! Nikt mi go nie zabierze. Nie dam go zabid - mruczał Odarpi.

Tymczasem utrudzeni myśliwi postanowili zbudowad igloo, aby rozgrzad się i wyspad przed powrotną
drogą.

„Trzeba dzielnie pracowad, wtedy ojciec będzie zadowolony i spełni mo}ą prośbę". Odarpi robił za
dziesięciu, był tu i tam,

pomagał wykrawad długim nożem wielkie bloki śniegu, to znów ustawiał kamienne naczynie, napełniał je
tłuszczem i krzesał ogieo, podkładając starty na proszek mech, zabrany z domu. Uważnie zalepiał
wszystkie szczeliny między blokami śniegu, aby żaden podmuch nie wtargnął do wnętrza. Egigwa nic nie
mówiąc przyglądał mu się z uśmiechem. „Ojciec jest mądry, ojciec wszystko wie! - myślał z ufnością
Odarpi. - Skoro dotychczas nie kazał zabid niedźwiadka, to pozwoli mi go chyba zatrzymad?"

- Odarpi, gdzie schowałeś swego przyjaciela? Daj mu coś zjeśd! - krzyknął wreszcie Egigwa, gdy syn
wielkim blokiem śniegu zatarasował wejście do igloo. Uradowany chłopiec szybko skoczył na dwór, gdzie
ukrył niedźwiadka, nie wiedząc, jaki los go czeka.

Po chwili, pokąsany, ale ze szczęśliwym uśmiechem, karmił małe zwierzątko.

— Ależ on ma apetyt!

Gdy brzuszek niedźwiadka przypominał już mały balonik, zwierzę uspokoiło się trochę. Przyglądając się
pilnie małymi czarnymi ślepkami tej dziwnej istocie, która go karmiła, przeciągnął się, westchnął i
wreszcie przytulił się do kolan chłopca.

Może czując zapach skóry niedźwiedzia, z której Odarpi miał zrobione spodnie, wziął go za swą matkę?
Nikt tego nie wie, ale od tej chwili stali się wielkimi przyjaciółmi.

Wracając do domu Odarpi zajęty był jedną tylko myślą - co powie Ivaloo, gdy zobaczy niedźwiadka, jak
zazdrościd mu będą

towarzysze zabaw! Biegnąc koło sao, raz po raz zaglądał do futrzanego worka, z którego rozlegały się na
przemian rozpaczliwe piski lub spokojne mruczenie. Na każdym postoju musiał pilnowad, by psy,
podniecone zapachem niedźwiadka, nie rzuciły się na małe, bezradne stworzenie. Dbał też o to, aby
niedźwiadek nie był głodny. Dzielił się z nim każdym kęsem. Początkowo z radością, a później z
przerażeniem patrzył, jak zwierzak pożerał każdą podaną mu ilośd mięsa. „Czym go nakarmię, gdy nam
samym zabraknie mięsa?" - myślał z niepokojem.

Gdy wreszcie ujrzał bielejące w pomroce wierzchołki domków śnieżnych, zakrył starannie worek, by nikt
nie zauważył, co się w nim kryje.

Radosne krzyki powitały wracających z polowania myśliwych. Dzieci oglądały wspaniałą skórę, a kobiety
zabrały się zaraz do przyrządzania ogromnych kawałów podwiartowanego mięsa. Korzystając z tego,
Odarpi niepostrzeżenie przeniósł do igloo worek ze swym skarbem. Niedźwiadek nieufnie wysunął głowę
z worka, ale zobaczywszy, że nie grozi mu żadne niebezpieczeostwo, wypełzł na skóry posłania.

- Z jakim psem się bawisz?- zapytała Ivaloo wchodząc do ciemnego igloo. - Wiesz przecie, że nie wolno
zabierad ich do domu!

- Pogłaskaj go, zobacz sama, jaką puszystą ma sierśd, znalazłem go daleko, między bryłami lodu.

- Pewnie bardzo zmarznięty... - zatroskała się dziewczynka

podchodząc bliżej. Nagle z krzykiem odskoczyła - to nie był pies. Ivaloo pierwszy raz w życiu zobaczyła
żywego niedźwiadka. Była nim zachwycona.

- Biedne jesteście wy, kobiety - zauważył z odcieniem wyższości Odarpi - przecież wy nie wiecie nawet,
jak wyglądają żywe niedźwiedzie lub morsy! Za nic w świecie nie chciałbym byd dziewczynką!

Gdy Odarpi wyprowadził niedźwiadka na dwór, zebrała się cała osada. Każdy chciał go obejrzed, dotknąd
i nakarmid. Nawet dorośli myśliwi, którzy od najwcześniejszego dzieciostwa musieli zabijad zwierzęta,
aby zyd, przyglądali się przyjaźnie małej puszystej kulce, tulącej się do nóg Odarpiego.

W poszukiwaniu ciepłych skór

Gdy pewnego ranka Odarpi otworzył oczy, ujrzał z radością promienie słooca przenikające przez otwór w
skórzanej zasłonie na drzwiach. W jednej chwili wygrzebał się spod stosu futer i narzuciwszy kaftan,
wybiegł przed igloo. Za nim wybiegł niedźwiadek, który sypiał obok chłopca, grzejąc go swym ciepłym
futrem. Pogoda była cudowna. Burza odeszła w głąb lądu. Na tle czystego nieba widniały z daleka
ciemne szczyty gór, wyrastające z bieli iskrzących się w słoocu lodów, które pokrywały wyspę zwaną
Ziemią Ellsmera. Wyspę dzieliła od lądu Grenlandii szeroka, skuta lodem zatoka.

Lodowiec od dawna nęcił Odarpiego - za nim kryła się daleka i tajemnicza krama wielkich wołów
piżmowych. Od dawna już marzył, by pojechad tam i zapolowad wreszcie na te zwierzęta, których ciężkie
i ciepłe futra służyły za posłanie.

Starzy myśliwi często opowiadali o trudach polowao na woły piżmowe. Ich to krainę zamieszkiwali ongi
przodkowie wszystkich Eskimosów, zanim dotarli do Grenlandii.

Dziś jeszcze żyją tam, według zapewnieo starego Tekri, groźne wilki polarne, białe reny i niebieskie lisy.
Można też spotkad dużo białych niedźwiedzi, polujących na foki.

- Chodźmy tam, ojcze - powiedział Odarpi myśląc nieustannie o tym mnóstwie zwierzyny.

Egigwa zastanowił się. Od dawna czekał tylko na odpowiednią pogodę, by zaopatrzyd dom w ciepłe skóry
wołów.

- Psy nasze są silne. Mamy dośd żywności, a morze pokryte , jest jeszcze twardym lodem. Myślę, że
możemy pójśd.

Nie trzeba było poganiad Odarpiego ani psów, gdy zaczęto ładowad sanie. Rozplątywano i wzmacniano
uprząż, układano oszczepy i żywnośd. Cały ekwipunek musiał byd mocno przywiązany do sao skórzanymi
linami. Droga do kraju wołów piżmowych będzie długa i niebezpieczna, tym bardziej że wybierają się
tylko we dwóch. Wreszcie ruszyli. Wypoczęte psy chętnie ciągnę- ' ły sanie.

W chmurze srebrnego pyłu zaprzęg mknął z szaloną szybkością ze stromego brzegu na lód. Aby jak
najdłużej jechad po grubym mocnym lodzie przybrzeżnym, Egigwa ruszył na północ, a dopiero potem
skierował się ku widocznym na horyzoncie szczytom górskim.

- Tutaj dawno już temu umarło wielu białych ludzi - powiedział wskazując na jedną z wysepek. - Jeszcze
dziś możesz zobaczyd, jakie sobie wybudowali domy z kamieni. Leżą tu resztki rzeczy, które przywieźli z
Południa. Gdyby udało się im wówczas dotrzed do nas po lodzie, byliby ocaleni. W lecie przypłynął okręt,
który zabrał już tylko paru. Inni zginęli.

W ten sposób Egigwa opowiedział Odarpiemu o tragedii nie przygotowanej zupełnie wyprawy
Greely'ego złożonej z dwu-

dziestu pięciu ludzi. Wypłynęła ona z Ameryki w 1881 r. w celu zbadania lądu Grenlandii. W trzy lata
później odnaleziono zaledwie siedmiu ocalałych rozbitków.

Lekka odwilż zmusiła Egigwę do nadłożenia jeszcze drogi, gdyż lód pośrodku zatoki stawał się coraz
bardziej niebezpieczny. Psy, podniecone widokiem wielu krzyżujących się śladów lisich, rwały ostro
naprzód. Ojciec i syn musieli mocno trzymad się rzemieni sao, by nie spaśd, gdy przechylały się na
wszystkie strony w tym zawrotnym pędzie.

Kiedy wreszcie zziajane psy wpadły do zatoki, oczom Odarpie-go ukazały się wysokie ściany lodowców
wpadających w tym miejscu do morza. W pierwszej chwili wydało mu się niemożliwe, aby z zatoki tej,
otoczonej wysokimi, niemal do nieba sięgającymi murami niebieskiego lodu, można było wydostad się na
płaskowyż. Ubawiony zdumieniem syna Egigwa wskazał niewielką szczelinę wśród lodowców.

- Tamtędy dotrzemy na szczyt.

Gdy podjechali bliżej, Odarpi zobaczył, że śliska ściana lodowca spada tutaj łagodnie w dół.

- Czy nasze psy zdołają wyciągnąd sanie? - spytał niedowierzająco. Egigwa bez słowa odpowiedzi
zatrzymał zaprzęg, wydostał zmarznięte mięso morsa i sprawiedliwie obdzielił wszystkie zwierzęta.

- A teraz my się pożywimy. Matka dała nam też coś smaczne-

go - powiedział wyciągając kawał delikatnego mięsa młodej foki, pokrajanego w długie, wąskie paski.

- Powiedz, ojcze, jak dostaniemy się na górę? - pytał niespokojnie Odarpi.

- Zaraz zobaczysz! Wpierw należy się pożywid. - Starannie przeżuwając każdy kęs, odkrajany jednym
cięciem ostrego noża tuż przy wargach, Egigwa śledził z rozbawieniem niepokój syna.

- Wyprzęgaj swoje psy - powiedział wreszcie. Przyzwyczajony do posłuszeostwa Odarpi skoczył ku
saniom.

- Oba zaprzęgi wciągną wpierw moje sanie, potem wrócimy po twoje. Nałóż psom ich buty - mówił
dalej, wydobywając z worka niewielkie kawałki szorstkiego futra. Gdy Odarpi wykonał w milczeniu
wszystkie zlecenia, spostrzegł, że Egigwa odwią-zuje rzemienie i zdejmuje z sao pakunki. Tego było już za
wiele. Zatrzymał się, ze zdziwieniem patrząc na ojca.

- Tak, tak - psy wciągną sanie, ale my na plecach musimy wnieśd pod górę cały nasz bagaż.

Dźwigając na głowie ciężki ekwipunek, Odarpi z przerażeniem myślał, jak poradzą sobie psy. Nogi
ześlizgiwały się ustawicznie. Przenikliwy wiatr niemiłosiernie chłostał odkrytą twarz. Tylko na początku
droga była tak stroma. Samo podejście pod szczyt było łagodniejsze, nie musieli nawet rąbad stopni w
lodzie, co bardzo przedłużyłoby ich marsz.

Długo jeszcze strudzeni myśliwi krążyli tam i z powrotem. Pot

zalewał im oczy, oddech stawał się coraz krótszy i coraz częściej musieli odpoczywad wchodząc pod górę.
Nie mogli jednak wszystkiego zabrad ze sobą. Ciężką skórę białego niedźwiedzia, która służyła im za
posłanie i okrycie, oraz częśd żywności schowali w rozpadlinie lodowej zawalając ją wielkimi bryłami,
żeby lisy lub niedźwiedzie nie miały do niej dostępu.

Słooce wiecznego dnia polarnego znajdowało się na północy, wysoko nad horyzontem, gdy wreszcie
zaczęli wciągad psy. Każdemu oddzielnie trzeba było dopomóc wdrapywad się na stromą ścianę
lodowca> Zwierzęta słuchały jak nigdy, czujne na każde zawołanie; rozumiały, że nie obejdą się bez
pomocy człowieka. Gdy wreszcie cały zaprzęg był już na górze, Egigwa przywiązał do uprzęży psów długą
linę, u kooca której zawiesił sanie pozostawione w dole. Pełzając na brzuchach, psy powoli wciągnęły
sanie do góry.

- Tutaj zanocujemy, śnieg jest dobry do wybudowania domu, a psom i nam należy się odpoczynek -
powiedział Egigwa zabierając się do pracy.

Szybko piętrzyły się jedne na drugich bloki śniegu. Najciężej było wykroid pierwszy blok i podważając
nożem unieśd go w górę. Odarpi celował w tej umiejętności. Egigwa układał coraz wyżej i wyżej
podawane mu przez syna bloki śniegu, tak aby utworzyd zaokrąglone sklepienie. W koocu Odarpi

wskoczył na wierzchołek, pozatykał śniegiem pozostałe szczeliny i mocno zadeptał je nogami. W ten
sposób zabezpieczył wnętrze przed

6 -Odarpi...

dostępem mroźnych podmuchów wiatru. Kilka garści startego na proszek mchu i parę kamieni do
krzesania ognia wystarczyło, by z napełnionej tłuszczem lampy buchnął płomieo. W chwilę potem
dobrotliwe ciepło rozeszło się wokół. Po przegryzieniu suszonego mięsa i nakarmieniu psów myśliwi
szybko ułożyli się do snu.

Dotkliwy chłód, który zapanował w igloo, gdy tylko zgasła lampa, zastał ich już dobrze rozgrzanych.

Obudzili się wypoczęci i gotowi do dalszej drogi - słooce przygrzewało mocno od strony południowo-
wschodniej. Gdy ruszyli dalej, Odarpi myślał, że droga pnie się bez przerwy do góry, wysoko aż do chmur.

Młode psy z jego zaprzęgu pierwszy raz były na tak ciężkiej wyprawie. Zmęczone i zziajane dobywały z
siebie wszystkich sił, aby dorównad starym towarzyszom. Odarpi ze współczuciem patrzył na ich
oszronione pyski, tym bardziej że i jemu mróz dawał się we znaki. Daremnie chował twarz w futrzany
kaptur i nacierał mocno obu rękami zmarznięte policzki. Powoli twarz stawała się fioletowoczarna.

Nareszcie dotarli do szczytu. Przed nimi rozpościerała się szeroka zatoka, pokryta lśniącym lodem.
Oddzielała ich ona od Ziemi Ахеїа Heiberga, krainy wołów piżmowych.

- Gdy byłem młodym chłopcem, żył w naszej osadzie bardzo dzielny myśliwy imieniem Miluka - mówił
Egigwa. - Przybył on na tę wyspę z całą rodziną, gdyż tutaj przypływały dymiące

łodzie białych ludzi z zachodu. Miluka miał dużo dobrze wyprawionych skór, które chciał wymienid na
nowe nieznane rzeczy, przywożone przez obcych. Na wielkiej łodzi biali jedli jakieś dziwne potrawy i pili
wodę, po której robi się gorąco i wesoło. Krążąc wśród nich Miluka zastanawiał się, co mu dadzą w
zamian za piękne skóry. Najbardziej ciekawiły go czarne kamienie, które paląc się dawały tyle ciepła. Biali
widząc jego zainteresowanie, zaproponowali, że dadzą mu ich trochę w zamian za wszystkie skóry, jakie
posiada. Śmiejąc się usypali na brzegu stos czarnych kamieni, wielkości małego igloo. Miluka nie
spodziewał się nawet, że będą tak wspaniałomyślni. Później z niecierpliwością oczekiwał nadejścia
mrozów, chcąc się pochwalid, jak ciepło będzie w jego domu. Nie miał tylko takiej skrzyni, w jakiej biali
spalali czarne kamienie, ale znalazł duże pudełko blaszane. Ustawił je na kamieniu i porobił otwory w
dole i w górze. Tak powinno byd dobrze, tak robili biali ludzie. Czarne kamienie paliły się doskonale.
Mimo strasznego mrozu i wichru gorąco zrobiło się w jego skalnej pieczarze. Cała rodzina zebrała się
wokół tej nowej lampy, dziwiąc się, czemu od dawna wszyscy Eskimosi nie zamieniają futer na kamienie.
Po pewnym czasie żona Miluki zasnęła dziwnie szybko, trzymając w rękach zszywane skóry. Synowie i
córki czuli się równie sennie i nie słuchali nawet jego opowiadao tak uważnie jak zwykle. Zaniepokojony
Miluka zaczął ich budzid, ale nie otwierali oczu i nie odpowiadali na pytania. Nigdy nie widział

nic podobnego. Była to zapewne sprawa złych duchów. Przestraszony wyciągnął wszystkich na śnieg.
Długo byli nieprzytomni. Gdy zbudzili się, postanowili jak najprędzej uciec z tych okolic. Może duchy
chciały ich ukarad za to, że zdradzili obyczaje swych przodków? Nie czekając na powrót dnia polarnego,
skierowali swe zaprzęgi do starej osady. Gdy się tam znaleźli, czuli się bardzo szczęśliwi paląc jak inni
tłuszcz morsa lub foki.

Wiele lat później doświadczeni ludzie wytłumaczyli Miluce, że zapomniał zrobid otwór w dachu i dym
czarnych kamieni uśpił jego rodzinę. Powiedzieli mu także, iż wszystkie czarne kamienie nie były warte
jednej skórki lisa, a on dał ich tak dużo. - Od tego czasu ja także nie ufam białym - kooczył Egigwa. -
Jedziemy dalej.

Gwałtowny zjazd po lodzie wymagał dużej umiejętności, gdyż sanie wpadały ciągle na psy, które
przerażone zdwajały szybkośd. Trzeba było przywiązad do tyłu sao linę, aby hamowad ich pęd. Odarpi
padał to na plecy, to na brzuch, aby swoim ciężarem powstrzymad sanie. Nie na wiele się to jednak
przydawało. Gdy wreszcie zatrzymali się, pokryci od stóp do głów białym pyłem śnieżnym, Odarpi z
roziskrzonymi oczami chciał pędzid dalej.

- Dokąd tak spieszysz, psy muszą odpocząd, a i ty także jesteś zmęczony. Woły nie uciekną. Patrz, już je
widad - Egigwa wskazał na zbocze zamarzniętej zatoki.

W dali jakieś wielkie zwierzęta poruszały się z wolna. Ich

Niełatwo małemu niedźwiadkowi wdrapad się na krę.

ciężkie sylwetki odcinały się ostro od bieli śniegu. Były to woły piżmowe. Zajęte wygrzebywaniem resztek
mchu spod skorupy śnieżnej, którą rozbijały racicami, nie zauważyły myśliwych ukrytych za skałami.
Wiejący w przeciwnym kierunku wiatr nie uprzedził ich o niebezpieczeostwie. Psy za to poczuły zapach
zwierzyny i gwałtownie rzuciły się naprzód. Jeszcze chwila i nic

ich nie zdoła powstrzymad.

- Odwiąż rzemienie zaprzęgu! - krzyknął Egigwa. - Psy muszą byd wolne. Jeżeli padnie jeden, to
pozostaną inne.

Odarpi szybko wypełnił zlecenie, nie odrywając oczu od nieznanych zwierząt.

Małe stadko wołów pasło się nadal spokojnie. Brunatna, splątana sierśd spadała po bokach prawie do
ziemi. Długie brody, ubielone śniegiem, trzepotały na wietrze. Olbrzymie głowy, zbrojne w wielkie,
płaskie rogi, pochylały się miarowym ruchem. Odarpi nigdy nie widział tak potężnego i budzącego grozę
zwierzęcia. Jakże mały wydawał mu się biały niedźwiedź w porównaniu z tymi potworami!

Należało działad. Gdy stado spostrzegło zbliżające się psy było już za późno. Osłaniająca je od tyłu skała
uniemożliwiali ucieczkę i jednocześnie stanowiła obronę. Zresztą nieprzyjacie

nie wydawał się groźny.

Olbrzymie zwierzęta skupiły się razem, tworząc jednolit czworobok. Podrażnione sapały i biły racicami
ziemię, pomn

kując groźnie. Ostre rogi pochyliły się do ataku. Z kudłatych pysków buchały kłęby pary. Straszny to był
widok.

Onieśmielone psy trzymały się zrazu w gromadzie. Myśliwi czekali, aż woły zaczną odpierad ataki psów,
aby dopiero wówczas rzucid się z włóczniami. Nagle jeden z psów wyrwał się z gromady i gwałtownie
rzucił się naprzód. W mgnieniu oka został porwany na rogi i z olbrzymią siłą wyrzucony w powietrze. Gdy
ciało z głuchym łoskotem opadło na śnieg, ostre rogi przygwoździły je do ziemi. Rozjuszone zwierzę
tratowało psa racicami.

Tak walczą woły piżmowe od setek lat z największym swym wrogiem, wilkiem polarnym - tak odpierały
teraz atak nieznanych przeciwników.

Inne psy rzuciły się z impetem, łamiąc linię obronną wołów. Rozgorzała zaciekła walka. Ujadanie i
skomlenie psów mieszały się z rykiem wołów. Na to tylko czekał Egigwa. Jednym susem przyskoczył bliżej
i błyskawicznym ruchem wbił włócznię w największe zwierzę. Zaskoczony wół znieruchomiał. Po chwili
do-зіего potężne rogi zwróciły się w stronę napastnika. W Odarpim :amarło serce. „Ojciec jest zgubiony!
Co robid? Jak mu dopo-nóc?" Ale Egigwa był doświadczonym myśliwym. Cios zadał tak elny, że zwierzę
runęło na kolana. Odarpi podskoczył ku niemu, э czujny zawsze Egigwa silnym uderzeniem odrzucił go
daleko i siebie, ratując od niechybnej śmierci, gdyż wściekłe z bólu

zwierzę zdołało się jeszcze poderwad, by atakowad myśliwych. Odarpi padając spostrzegł, że ojciec
drugim ciosem włóczni powalił wołu na śnieg. Kilka psów rzuciło się na ciężko zranione zwierzę.
Pozostałe woły zwarły się jeszcze ciaśniej w szereg, odpierając ataki roznamiętnionych walką psów.

Gdy Odarpi odzyskał przytomnośd, leżał wygodnie w skalnej jamie. Głowa bolała go bardzo, gdyż padając
uderzył nią o kamieo. Nie opodal Egigwa oprawiał ubite zwierzęta. Dwa ogromne cielska stanowiły nie
lada zdobycz.

- Nie wiem, co się ze mną stało - skarżył się Odarpi przypominając sobie z trudem szczegóły walki.

- Mało brakowało, by cię wół przebił rogami i stratował. Patrz, ile straciliśmy psów. Jednego musiałem
sam dobid. Ciężka to była walka. Stare woły są chytrymi przeciwnikami. Gdyby nie uciekły wreszcie, nie
wiem, jak dałbym sobie radę. Chodź, musisz mi pomóc!

Mróz brał coraz większy. Trzeba było spieszyd się, bo ściąganie zmarzniętej skóry jest bardzo trudne, a
gdy mięso skostnieje, nie pomoże żaden nóż. Stłoczona gromada psów dopominała się o jedzenie.
Zdyszane, rozszarpywały wielkie kawały mięsa. Zasłużyły na nie rzetelnie. Bez ich pomocy ludzie nie
daliby sobie rady.

Należało pomyśled o jedzeniu. Jedzenie jest ważną sprawą, na Dalekiej Północy ważniejszą od snu.
Egigwa poczęstował syna

największym przysmakiem - mrożonym mózgiem wołu. Odarpi nie jadł nigdy dotychczas czegoś tak
smacznego.

Zaspokoiwszy głód, szybko wznieśli niewielką ścianę ze śnieżnych bloków, zamykając wejście do
pieczary, gdzie musieli pozostad, aby dokładnie oczyścid z resztek mięsa i tłuszczu ogromne skóry.

Nie rozpalali dzisiaj ognia. Zbyt byli na to zmęczeni. Spad -tego jednego tylko pragnęli. Odarpi długo
przewracał się na posłaniu. Majaczyły mu się nieustannie szczegóły walki i niepokoiło go przeciągłe wycie
tych strasznych zwierząt, których nie widział nigdy, a których imienia nie należało wymawiad. Były to
wiecznie zgłodniałe wilki polarne.

Znęcone zapachem porzuconych kości, które myśliwi zostawili nie chcąc dźwigad niepotrzebnego
ciężaru, błądziły dokoła. Odarpi dawno już pragnął się czegoś o nich dowiedzied, ale Egigwa, który
przeżył niejedno z nimi spotkanie, zabraniał mu o nich wspominad. Wystarczyło zresztą spojrzed na psy,
które zbite w gromadkę strzygły niespokojnie uszami, nie mogąc zasnąd.

Gdy w drodze powrotnej zbliżali się do osady, Odarpi z daleka już dojrzał niedźwiadka, który wiedziony
instynktem, wcześniej nawet niż matka wyczuwał powrót swego przyjaciela. Pomrukiwał głośno i
energicznie ciągnął zębami za spodnie Ivaloo prosząc, aby go wypuściła z igloo. Nie obawiał się psów,
które

przywykły juz do jego widoku. Zresztą, gdyby groziło mu jakieś niebezpieczeostwo, każdy z mieszkaoców
osady uważałby za swój obowiązek stanąd w jego obronie.

Powitanie przyjaciół było jak zawsze bardzo serdeczne Niedźwiadek biegł tak szybko, że Ivaloo nie mogła
za nim nadążyd-wspiął się na tylne łapy i raz po raz przesuwał swym szorstkim językiem po twarzy
chłopca. bzorstKim

- Uważaj, żeby cię nie przewrócił! Patrz, jak się teraz bawimy! - wołała dziewczynka.

Jakby zgadując, że o nim mowa, niedźwiadek wdrapał się na dach najbliższego igloo i szybko zsunął się w
dół wśród śmiechów Ivaloo i jej towarzyszy. W swych białych futrzanych ubraniach dzieci także
wyglądały z daleka jak gromadka rozbawionych niedźwiadków. Ich roziskrzone oczy i zaczerwienione od

mrozu policzki cieszyły serce Egigwy, który przyglądał się im, rozładowując sanie pełne mięsa wołów
piżmowych.

Wiosna na dalekiej północy

Słooce wznosiło się już wysoko nad horyzontem, lód topniał coraz bardziej i gdzieniegdzie skrawki suchej
ziemi zaczynały przezierad poprzez pokrywę śniegu.

Niedługo kępki mchów i porostów pokryją się małymi jak gwiazdeczki, różnokolorowymi kwiatkami.
Niektóre z nich są tak jaskrawoczerwone, że dzieci patrzą z niepokojem na swe ręce, aby sprawdzid, czy
się nie skaleczyły i czy to nie ich krew pokrywa ziemię mnóstwem purpurowych kropelek.

Wiosna to czas, kiedy ptaki powracają w swe rodzinne strony, a powietrze rozbrzmiewa ich wesołymi
krzykami i łopotem skrzydeł. To znak, że nieodwołalnie przychodzi już ciepło. Lód stopnieje wkrótce, zły
wicher na nowo nie napędzi do brzegów groźnych zwałów lodowych; nie powróci już tak szybko sroga,
nieubłagana zima.

Najwyższy czas, aby opuścid wilgotne domostwa zimowe, topniejące pod wpływem promieni
słonecznych. Po ścianach spływa woda, ze sklepienia kapią kropelki; na ziemi tworzą się kałuże, w
których walają się stare skóry, kości, zniszczone obuwie i resztki jedzenia. Śnieżne mury domu pokrywają
się dziwacznymi garbami, sklepienie grozi zawaleniem. Trzeba czym prędzej przenieśd się do lekkich,
przewiewnych namiotów ге skór ioki.

- Odarpi - woła Egigwa - pokaż, co umiesz!

Chłopiec nie daje sobie dwa razy powtarzad słów zachęty. Jest dumny, że ojciec ma do niego zaufanie. To
nic, że pracuje całe dnie bez chwili wytchnienia. Każdy musi przecież nieustannie wydobywad z siebie
najwyższy wysiłek, aby żyd. Biegnie więc po wielkie kości wieloryba, które służą co rok do wznoszenia
namiotu. Po ustawieniu szkieletu zabiera się do pokrycia go skórami fok, które matka pozszywała
strunami z jelit upolowanych zwierząt. Egigwa z dala tylko przypatruje się jego pracy, wtrącając od czasu
do czasu uwagi. Rad jest, że syn tak chętnie

bierze się do roboty.

- Musisz sam sobie radzid - powtarza często. - Jeślibym kiedyś nie wrócił z polowania, ty będziesz
przecież głową

rodziny!

Po skooczonej pracy Odarpi siada u wejścia namiotu, patrząc na widoczną z daleka ciemną too oceanu i
oślepiającą biel gór

lodowych.

- Mój ty kawałeczku szpiku - woła pieszczotliwie matka -a nie zapomnij zdjąd dachu z naszego domu, aby
słooce dobrze wysuszyło jego wnętrze!

O odpoczynku nie ma więc mowy! Trzeba znów zabrad się do roboty. Słooce musi osuszyd dom przed
następną zimą.

To ciepłe i przytulne schronienie, tak zaciszne w czasie szalejących burz śnieżnych, teraz wydaje się
ciemne, ciasne i wilgotne.

Odarpi niecierpliwie wygląda wiosny. Raz po raz wpatruje się

pilnie w niebo, oczekując przylotu ptactwa. Ptaki są błogosławieostwem dla Eskimosów. Z lekkich ptasich
skórek robi się kaftany, które wkłada się puchem do wewntrz, a na to dopiero skóry wierzchniego
ubrania włosem na zewnątrz. Mięso ptaków, przechowywane w workach skórzanych, jest często
jedynym pożywieniem w najcięższym okresie wczesnej wiosny, gdy foki kryją się jeszcze pod lodem, a
skrytki zimowe świecą już pustkami. Trudno byłoby sobie wyobrazid życie, gdyby w tych pustyniach
lodowych zabrakło mięsa ptaków i ciepłych skórek na ubranie.

Po ciężkiej nocy polarnej oczy zgłodniałych ludzi śledzą z nadzieją pierwsze zwiastuny lata.

Któregoś dnia zjawiają się wreszcie chmary ptactwa. Z wyciągniętymi białymi szyjkami, błyszczące w
słoocu, wyglądają jak olbrzymie płaty śniegu wirujące na wietrze. Przybywają z dalekich stron, z południa
Grenlandii i dalej jeszcze, z Cieśniny Labradorskiej. Ich radosne głosy wnoszą trochę życia w ciszę Dalekiej
Północy. Wydaje się, że rade są z powrotu w rodzinne strony i cieszą się obfitością ulubionego pokarmu -
małych krewetek, od których czerwieni się woda w zatoce.

- Czy nie upolowalibyście trochę ptaków? - pyta matka. - Tak dawno nie jedliśmy już ich mięsa!

Odarpi skoczył zaprzęgad psy, a Ivaloo przyniosła z namiotu siatkę zrobioną z cienkich pasków skóry,
przymocowanych do koła z żeber foki. Kości te, zanurzone w gorącej wodzie, dają się

dowolnie wyginad w różne kształty. Całośd przypomina wielką siatkę na motyle.

— Chodź prędzej, spiesz się! - woła Ivaloo przejęta tym, że idzie na polowanie z bratem. Włożywszy
okulary z cienkich kościanych deszczułek, które zamiast szkieł miały wąską szparkę na oczy, wyruszyli w
drogę.

Mrużąc filuternie ślepia, niedźwiadek biegł za nimi. On też wiedział, jaka to będzie wspaniała uczta. Już
nieraz spróbował własnych sił na skałach pokrytych ptasimi gniazdami.

Odarpi niechętnie wybiera się na to polowanie. Dorosły myśliwy, za jakiego się uważa, nie może
marnowad swych sił na takie głupstwa. Matka i siostra mogłyby same zrobid zapasy jaj i mięsa, on zaś
wolałby wyruszyd na jakieś niebezpieczne polowanie.

„Cóż waży taki ptaszek? - myśli z lekceważeniem. - To nie to, co mors! Och, mors jest bardzo ciężki!
Trzeba kilku sao zaprzężonych w wiele psów, aby go przewieźd do osady. Ale za to, ile smacznego
mięsa!"

Po długim i uciążliwym marszu zbliżyli się do skały, którą obsiadły tysiące ptaków. Odarpi wyprzągł psy,
które, rozleniwione wiosennym słoocem i dobrze odżywione, chętnie same ułożyły się na spoczynek.

Przemyślne ptactwo wybiera dla swego potomstwa najbardziej niedostępne miejsca, chroniąc je w ten
sposób przed żarłocznymi lisami, których ulubionym przysmakiem są jaja. Lisy nie tylko same raczą się
nimi obficie, ale ostrożnie przenoszą w py-

sku sztukę po sztuce do swych gniazd dla małych. Nie boją się nawet mocnych razów setek ptasich
dziobów.

Lisy nie zadowalają się zbieraniem jaj tylko na wiosnę. Korzystając z okazji, gromadzą wielkie zapasy na
zimę.

Często zdarza się, że wykradają jaja ze skrytek przygotowanych na zimę przez Eskimosów, i odwrotnie -
gdy ludzie trafiają na lisią skrytkę, zabierają zapasy zgromadzone przez zwierzęta.

Odarpi powoli piął się po stromych zboczach wielkich głazów, uważając na każdy krok, gdyż skruszała
skała mogła z łatwością oberwad się w jednej chwili.

Zaniepokojone ptaki fruwały tuż nad jego głową, rozpaczliwie piszcząc i bijąc skrzydłami.

Dokoła powietrze rozedrgane było łopotem i szumem tysięcy skrzydeł. Wysoko nad chmarą ptactwa
unosiła się lśniąca w słoocu biała mewa z rozpostartymi skrzydłami, wypatrując ofiary. Błyskawicznym
ruchem wpadła w sam środek ptasiej gromady, która rozpierzchła się w mgnieniu oka na wszystkie
strony.. Niektóre ptaki dały nawet nurka do lodowatej wody, aby uchronid się przed żarłocznym
wrogiem.

Po chwili odleciała trzymając w dziobie zdobycz. Młode mewy również lubią bardzo smak jaj i radosnym
krzykiem witają matkę przynoszącą w dziobie skorupkę pełną żółtawego płynu.

- Takoo - took-oo-wuk - spójrz, jaki wielki kruk — szepnęła Ivaloo tuląc się lękliwie do brata.

■

- Nie bój się, jesteś przecież ze mną. Nic ci nie grozi, on też poluje na jaja.

W dali rozległo się głośne krakanie i czarny ptak, zataczając wielkie kręgi, zawisł w powietrzu nad ich
głowami. On także przyleciał tu szukad pożywienia dla swych wiecznie zgłodniałych piskląt, które z

szeroko rozwartymi dziobami oczekują go w gnieździe.

Długo krążył nad chmurą ptactwa, nagle jak strzała spadł w dół, nadział na dziób jedno jajko i odfrunął,
ciężko bijąc skrzydłami.

Tymczasem rodzeostwo, na wpół ukryte za skałą, przeczekiwało zgiełk, jaki powstał w obrabowanych
gniazdach.

Odarpi, ostrożnie wyciągnąwszy siatkę z ukrycia, zamachnął się chwytając od razu kilkanaście ptaków. Po
pewnym czasie mieli ich już pełne dwa worki.

Mogli złapad znacznie więcej, ale siatka była ciężka, a Odarpi zmęczony. Chmara ptactwa unosiła się
nadal w powietrzu, ale młodzi myśliwi myśleli już tylko o powrocie do domu.

O kilka kroków od nich mała, szara pardwa zapiszczała żałośnie. Trudno ją odróżnid od kępek mchów i
porostów Odarpi zaśmiał się tylko.

- Szczęście, że nie jesteśmy głodni. Tu w pobliżu musi byd jej gniazdo, a ona chce zwrócid na siebie
uwagę, żeby nas odciągnąd od swych małych. Pardwy są bardzo bojaźliwe, a czy wiesz dlaczego?

Dawno już temu gromadka dzieci bawiła się w polowanie na morsa. Dzieci były tak zajęte, że nie
zauważyły zbliżającej się' starej kobiety, która zbierała resztki mchu na podpałkę. Nagle kobieta
krzyknęła i klasnęła w dłonie. Strwożona gromadka rozpierzchła się na wszystkie strony. I cóż się stało?
Przerażone dzieci zobaczyły, że zaczynają im rosnąd skrzydła i całe ciało pokrywa się piórkami. Nie mogły
już wydobyd z siebie głosu! Zła kobieta zaczarowała je i zamieniła w ptaki, które wzbiły się wysoko w
powietrze. Odtąd zaginął po nich wszelki ślad. Daremnie zrozpaczeni rodzice poszukiwali ich wszędzie.
Dzieci nie wróciły nigdy do osady. Ich duszyczki pełne lęku żyją do dziś dnia w bojaźliwych ptakach.

Ptak piszczał wciąż żałośnie.

- Odejdźmy stąd, odfrunie swobodnie, gdy zobaczy, że nie chcemy zrobid mu krzywdy.

Ledwie Ivaloo powiedziała te słowa, gdy zza skały ukazał się niedźwiadek. Ale jakże zmieniony! Cały pysk
miał umazany po same ślepia żółtkami, a do futra poprzyklejane resztki skorupek. Na ten widok Odarpi i
Ivaloo wybuchnęli śmiechem. Śmiali się aż do utraty tchu. Niedźwiadek przyłączył się do ich radości, siadł
na tylnych łapach i zaczął ryczed, jak umiał najgłośniej. Przerażone tym nagłym hałasem ptaki poderwały
się z gniazd, napełniając powietrze przejmującym krzykiem.

- Spieszmy do domu - mówi Ivaloo - dużo pracy czeka tam na mnie. Szyjemy dla was nowe kaftany.

7-Odarpi...

Eskimosi nie piorą swych futrzanych ubrao; myją się rzadko. Do mycia włosów używają moczu,
zbieranego w specjalnych naczyniach kamiennych, gdyż nic tak dobrze jak on nie rozpuszcza tłuszczu.
Gdy ubranie zniszczy się przez zimę, zastępują je nowym.

Po kilku dniach Egigwa postanowił pomyśled o większych zapasach skórek i ptasich jaj na zimę.

Była to dalsza wyprawa na jedną z wysp okolicznych. Po całorocznym odżywianiu się mięsem wszyscy z
przyjemnością myśleli o smaku jaj. Tym razem matka również chciała wziąd udział w wyprawie.

- Ale jak to zrobimy? - zastanawiał się Egigwa. Wysepka, na której ptaki chętnie składają jaja w nadziei,
że lisy nie przedostaną się z lądu, znajduje się daleko od brzegu. Jak przewieźd kobiety? Mężczyźni mają
kajaki, ale w osadzie nie ma „umiaku", dużej łodzi rodzinnej.

- Dobre duchy nam pomogą - decyduje wreszcie Egigwa. Ivaloo skacze wesoło i klaszcze w dłonie. Co za
radośd! „Wiele,

wiele śmiechu jest w powietrzu", jak mówi stare przysłowie eskimoskie.

- Odarpi! - woła Egigwa. - Weźmiemy chyba dwa kajaki i zwiążemy je mocno rzemieniami. -1 cała
rodzina, rozradowana tym projektem, wybucha znów śmiechem.

Nawet psy biorą udział w ogólnej uciesze i wesoło kręcą ogonami.

ЯИЯНМНИИИМгИм'ВіТ.'ti mai——и—і------.....--------ІІШВІіИІМі'іМІИМІІІІі

Woły piżmowe z niepokojem patrzą na podchodzących myśliwych.

Po wielu przygotowaniach nie tylko matka, ale i niedźwiadek znaleźli się na związanych kajakach.

Szczęście sprzyjało widad rodzinie Egigwy, bo kajaki dobiły szybko do wyspy otoczonej chmarami
ptactwa.

Widząc zbliżające się niebezpieczeostwo, ptaki opuszczały gniazda pełne brunatnooliwkowych jaj i
miękkiego puchu, który wydzierają sobie z piersi, chcąc zabezpieczyd jajka przed mroźnymi podmuchami
wiosennego wiatru.

Odarpi z siostrą przeglądali jaja pod słooce, żeby znaleźd najświeższe. Po kilku godzinach pracy zebrali ich
ogromny stos i ukryli w wydrążeniach skalnych, przykrywając z góry płaskimi kamieniami w obawie przed
lisem. Jeden tylko niedźwiadek nie pomagał innym, a dobierał się do coraz nowych gniazd, siejąc w nich
spustoszenie.

Matka wybrała największe jaja, chcąc przygotowad na zimę ulubiony przez wszystkich przysmak -
kiełbaski z jaj. Do wyczyszczonych i wysuszonych jelit foki wlewała jedno jajko po drugim, a potem
zawiązywała mocno strunami oba kooce. Gotowe już Odarpi oblizując się odnosił do skrytek.

- A teraz możemy się sami pożywid - zauważyła matka. Jej zęby, starte od ciągłego żucia skóry, nie mogły
ugryźd łykowatego, surowego mięsa ptaków, toteż Odarpi wybierał dla niej najmiększe i najlepsze
kawałki. Po chwili zapanowała cisza, przerywana tylko chrupaniem kostek, a grube warstwy tłuszczu pod
skórą ptaków radowały wszystkich.

100

Wesoły był powrót z małej wyspy do nowego, przestronnego namiotu, gdzie zaraz zabrano się do
oprawiania zdobyczy. Zaproszono też sąsiadów na wspólny posiłek. Opowiadaniom nie było kooca.
■>

Najbardziej rozśmieszał jednak wszystkich umazany żółtkami niedźwiadek, który nadaremnie starał się
zlizad z futra resztki uczty.

Upragniony kajak

Spokojnie i beztrosko płynęły dni krótkiego lata w osadzie. Słooce świeciło wysoko nad horyzontem.
Promienie jego grzały mocno i roztapiały grubą skorupę lodową. Jedzenia było w bród. Ludzie śmieli się
głośniej niż zwykle i spędzali czas na polowaniach i- grach. Tylko Odarpi chodził często smutny i
zamyślony. Biedak nie miał kajaka jak inni myśliwi.

- Cóż wart jest w lecie myśliwy bez kajaka! - mruczał żałośnie. - Mogę teraz zbierad jaja lub łowid ptaki.
To zajęcie dobre dla kobiet i dzieci!

Z dala na morzu widniały ciemne sylwetki morsów i słychad było ich nawoływania. Tajemniczo szemrała
fala oceanu i przyzywała chłopca...

Wreszcie któregoś dnia mądry Egigwa ulitował się nad synem. Nic nie mówiąc zabrał się do
dopasowywania trzydziestu niewielkich kawałków drzewa na kajak. A umiał to robid jak nikt inny w
osadzie. Nawet harpun jego składał się z trzech kawałków drzewa, ściśle dopasowanych. Zazdrościli mu
go wszyscy. Chłopiec nie wierzył własnemu szczęściu, przypatrując się pilnie żmudnej pracy ojca.

Matka wybrała starannie dziesięd najlepiej wyprawionych skór fok. Wymoczywszy je w gorącej wodzie,
ostrym nożykiem z kości zeskrobywała włos po włosku, aż stały się zupełnie gładkie. Należało je obecnie
zostawid na czas dłuższy zwinięte

102

Ivaloo paraduje w pięknie wyszywanym letnim stroju.

. w rulon, aby stały się jeszcze bardziej miękkie i elastyczne. Odarpi słyszed jednak nie chciał o takiej
zwłoce. Każdy dzieo wydawał mu się obecnie stracony. Nigdy nie był tak miły i usłużny dla kobiet jak
teraz. Od nich zależało przecież, jak szybko podwójnym szwem zszyją skóry mocną struną z jelit foki.

— Zobaczycie, jak tylko będę miał kajak, upoluję wam białego wieloryba, będziecie miały dużo strun, nie
żałujcie ich teraz -prosił. - A może upoluję morsa w wodzie? - marzył głośno.

Wreszcie rozmoczoną skórę naciągnięto na szkielet kajaka. Cóż, kiedy nie można go jeszcze wypróbowad,
dopóki zupełnie nie wyschnie. Odarpi obchodził smukłą łódkę ze wszystkich stron i nie śmiał jej dotknąd.
A tu jak na złośd ani śladu wiatru, skóra będzie długo schła...

W koocu nadeszła uroczysta chwila, gdy Odarpi wsiadł do kajaka ojca, by spróbowad swych sił. Egigwa
pokazał mu, jak należy zawiązad skórzany kaftan pod brodą i wokół przegubów rąk oraz jak zacisnąd go
dokoła otworu kajaka. W ten sposób łódź tworzy z myśliwym jedną wodoszczelną całośd.

Dzieo po dniu Odarpi poznawał trudne i niebezpieczne tajniki pływania w lekkiej i kruchej łódeczce.
Najmniejsze wychylenie groziło kąpielą w lodowatej wodzie.

Z zazdrością patrzył na doświadczonych myśliwych, których nie przerażała potężna fala ani przewrócenie
się kajaka do góry dnem. Jednym zręcznym ruchem ramion myśliwy przywracał mu normalne położenie.
Mimo to nieubłagane morze pochłaniało co

104

Nikt tak jak Egigwa nie umie obciągad kajaka skórami.

roku najodważniejszych łowców. Dzięki dużej przytomności umysłu i ciężkiej zaprawie Odarpi uczył się
łatwo, jak dawad sobie radę z niebezpiecznym żywiołem.

- Czy dużo mamy mięsa w skrytkach? - zapytuje matka szczerząc w uśmiechu swe starte zęby, podczas
gdy ojciec wykaocza narzędzia myśliwskie, potrzebne chłopcu do nowego kajaka.

- Och, dużo, bardzo dużo! Tak dużo jak jeden człowiek! -odpowiada z dumą Odarpi. Ojciec marszczy
czoło i zaczyna liczyd.

- Nie! Jak j eden człowiek bez dwóch palców u ręki - przerywa po długiej chwili namysłu, spoglądając
bacznie na obecnych. Na wszystkich twarzach maluje się wysiłek. Zaczynają na nowo liczyd. Trudne to
zadanie. Łatwiej już chyba upolowad fokę niż zliczyd swe zapasy! Jest to dla Eskimosów jedno z
najcięższych zajęd. Nie lubią rachunków i nie dają sobie z nimi rady. Bo przy ich systemie liczenia można
się łatwo pomylid.

Za podstawę przyjmuje się pięd palców, zaczynając od lewej ręki. Jeden - to jest jeden palec, kciuk. Dwa
to będzie dwa palce. Pięd to cała ręka. Dziesięd to obie ręce. Ale nie na tym koniec, bo później
przychodzą na pomoc nogi. Dwadzieścia to cały człowiek z obiema rękami i nogami. Natomiast
dziewiętnaście to jeden ,,nie wykooczony" człowiek, bez jednego palca u ręki. I tak dalej... Im większe
liczby, tym bardziej komplikuje się liczenie.

106

Egigwa, stara Paoda i Odarpi siedzą w milczeniu. Każdy usiłuje w myśli przezwyciężyd złośliwośd cyfr.

- Mam już! - wykrzykuje tryumfalnie Ivaloo, która odbiegłszy na chwilę powraca szybko. Wysypuje na
kolana ojca kilkanaście kawałków połamanych kostek foki, woła: - Licz, teraz się nie pomylimy!

- Co to? - pyta zdziwiony ojciec nie rozumiejąc radości córki.

- Połamałam kosteczki, powtykałam kolejno w śnieg, przypominając sobie o każdej skrytce, a potem
zebrałam wszystkie kawałki. Gdy przeliczysz je, będziesz wiedział, ile mamy mięsa!

Egigwa uśmiecha się z czułością.

- Jaka szkoda, że jesteś dziewczynką - mówi - byłby z ciebie dzielny i mądry myśliwy! Prawdziwy
eskimoski myśliwy wywodzi swój ród z czaszki białego wieloryba, której nie skruszy żaden głaz, żaden
topór.

- A skąd pochodzą kobiety? - pyta Odarpi, który na chwilę zapomina o kajaku i jest zazdrosny o
pochwały, jakich nie szczędzą jego siostrze.

- Ach, kobiety... - odpowiada z uśmiechem ojciec. - Posłuchaj! W tyle czaszki białego wieloryba znajduje
się mała, do niczego nie przydatna kosteczka. Twarda jest jak kamieo. Nic jej nie skruszy. Nie chciała jej
żarłoczna mewa, złamał sobie na niej zęby łakomy, chytry lis. Nikt nie wiedział, co z nią począd, aż
wreszcie złośliwe duchy zrobiły z niej kobietę.

107

Wszyscy wybuchają śmiechem. I znów jak przy byle okazji „śmiech jest w powietrzu; wiele, wiele
śmiechu jest w powietrzu". Tylko mała Ivaloo zwiesiła smętnie głowę. Tak bardzo jej żal, że nie jest
chłopcem!

Matka ukradkiem pociera nos o jej policzek.

- Moja tłusta foczko, nie martw się. Cóż poczęliby bez nas mężczyźni! Odarpi nie miałby kajaka, gdyby
nie my!

- To prawda! - woła z zapałem Odarpi. Tylu rzeczy brak mu jeszcze do pełnego ekwipunku. A
najważniejsza - to zwój rzemieni.

Skórę wielkiej foki kraje się, gdy jest wilgotna, i naciąga

mocno. Gdy rzemieo wyschnie, twardy jest jak kamieo. Trzebd

go wówczas długo przeżuwad, kawałek po kawałku. Matka

siostra i Odarpi zasiedli do tej ciężkiej pracy. Następnego dni;

nie mogli ruszad szczękami, ale piętnastometrowy rzemieo by

wystarczająco miękki i elastyczny. Dwustronne wiosła, zakon

czone ostrzamj z kości, były już także gotowe. Ważnym uzupeł

nieniem ekwipunku jest również ,,ah-wa-tak", pływak w ksztal

cie worka, ze skóry foki, który napełnia się powietrzem. Jest o

przywiązany do kooca rzemienia przymocowanego do ostrz

harpuna. Bez niego każde zwierzę ciężko ranione lub zabite, idą

na dno, byłoby bezpowrotnie stracone dla myśliwego. Pływa!

utrzymując się na powierzchni wody, wskazuje, gdzie szuke

zdobyczy.

Wreszcie kajak chłopca wysechł całkowicie. Od tej chwi

108

Odarpi nie mógł słuchad spokojnie dalekich nawoływao morsów.

Kiedyż przyjdzie wreszcie ta upragniona chwila!... ani śladu wiatru. Morze ciche i spokojne.

- Odarpi! - woła ojciec. - Morze jest dziś spokojne, a morsy zajęte wygrzebywaniem małżów. Może
spróbujemy zobaczyd je z bliska. Zabierz z sobą na wszelki wypadek wszystko, co potrzeba!

Odarpi zrozumiał, co znaczyły te słowa. Oczekiwana chwila nadeszła. Szybko wsunął się w wąski otwór
łódki i dokładnie zacisnął pasy koło bioder i przy rękawach.

Nieco później dwa smukłe kajaki pruły bezszelestnie fale oceanu. Biała mewa krążyła niespokojnie nad
głowami ludzi, obawiając się, że jaja jej, złożone w szczelinach skalnych, są w niebezpieczeostwie. Od
czasu do czasu ciszę przerywało krakanie wielkich czarnych kruków. Tu i ówdzie widad było ciemne
sylwetki morsów, które korzystając z przezroczystego dziś morza urządzały sobie ucztę i wystawiały
głowy, przeżuwając złowione małże. Ogromnymi kłami ryły w mule zatoki i wynosiły płetwami lepkie
błoto na powierzchnię.

- To samica z małymi. Ostrożnie! - Egigwa szybko dał znak synowi, aby odpłynął w inną stronę. Samice są
w tym okresie strzeżone przez stare, doświadczone samce, które jednym uderzeniem kłów mogłyby
porwad kajak na strzępy.

Tuż obok wyłoniła się nagle olbrzymia głowa, zdobna w wiel-

109

Łowca unosi lekką łódź na ramiona, a ubitą foczkę ciągnie po śniegu.

kie kły, noszące ślady licznych walk. Szybko wiosłując oddalili się od tego niebezpiecznego towarzystwa.

Cicho sunie nowy, piękny kajak chłopca. Odarpi jest bardzo szczęśliwy. Każdy dzieo nieomal przynosi mu
nowe wrażenia. Wielu rzeczy nauczył się już, a tyle jest jeszcze przed nim.

- Takoo, spójrz! - szepcze ojciec podpływając nagle. -To coś dla ciebie! Młody, niedoświadczony mors za
chwilę znów wysunie głowę. Wyrzud harpun z całej siły! Uwaga! Jestem przy tobie! Odarpi czuje, jak wali
mu serce. Tu nikt mu nie pomoże. Tu nie ma sfory psów, które osaczą zwierzynę, jak w czasie innych
polowao. Jest się w kruchej jak łupinka łódeczce oko w oko z groźnym przeciwnikiem, który - zraniony -
nie schowa się pod lód jak w zimie, lecz wściekły z bólu może się mścid i rozbid kajak jednym uderzeniem
płetwy. Tu rozgrywa się walka o życie we wrogim człowiekowi żywiole - w morzu...

Schwyciwszy mocniej harpun, oczekuje sprzyjającej chwili. Jeszcze minuta, jeszcze dwie - czas dłuży się w
nieskooczonośd. Wreszcie plusk, i wielka ciemna głowa, ociekająca wodą, leniwie wysunęła się w górę.
Młody mors ciekawie spojrzał na dwa małe kajaki, po czym spokojnie odwrócił łeb.

- Ow-na! - krzyknął Egigwa i kilkoma uderzeniami wioseł gwałtownie ruszył naprzód. Za nim podążył
Odarpi, który skierował się prosto na morsa.

„Jaki olbrzym!" - przemknęło mu przez głowę. Jeden rzut harpunem w stronę wielkiego cielska i Odarpi,
nie oglądając się,

111

błyskawicznymi uderzeniami wioseł oddala się z kajakiem od zranionego zwierzęcia. Rozwijający się zwój
rzemieni jest dowodem, że rzut był celny. Napełniony powietrzem.pływak skacze jak żywy na
powierzchni morza. Zraniony mors rycząc oddala się szybko pod wodę. Ostrze harpuna może w każdej
chwili wyrwad się z jego ciała i wspaniała zdobycz pójdzie na marne! Zmęczony szybką ucieczką, wypływa
wreszcie dalej na powierzchnię wody.

Ze wszystkich stron ukazały się lekkie i zwinne kajaki myśliwych. To cała osada spieszyła teraz na pomoc,
aby dostad swą częśd przy podziale. Nikt jednak nie śmiał zbliżyd się do zranionego zwierzęcia. Ostatkiem
sił rozwścieczony mors, nie mogąc dosięgnąd żadnego ze swych prześladowców, rzucił się z furią na
pływak, z którego po chwili zostały tylko strzępy. Taki sam los spotkałby każdego śmiałka, który by się
znalazł na jego drodze.

Uniesiony radością zwycięstwa, zapominając o grożącym w każdej chwili niebezpieczeostwie, Odarpi z
całych sił rzucił drugi harpun, zaopatrzony w nowy pływak. Nie darowałby sobie nigdy, gdyby pierwszy
upolowany przez niego w lecie mors zatonął. Nie śmiałby nikomu pokazad się w osadzie.

Długo jeszcze trwało gwałtowne szamotanie. Wreszcie zmęczony upływem krwi mors został zwyciężony.

Wspólnym wysiłkiem myśliwi ciągną zdobycz w stronę skalistego wybrzeża, gdzie pozostanie w skrytce
na czas głodu.

- Dawnośmy nie jedli nic tak pysznego, chodźcie i zajadajcie! - woła Egigwa.

112

Kto żyw, wypływa z osady na morze.

8-Odarpi..

Wiedząc, że przebyte wrażenia potęgują uczucie głodu, rozłożył przed zebranymi lekko przetrawione
małże i ślimaki właśnie

wyjęte z rozciętego żołądka morsa.

- Po cóż godzinami szukad ich na dnie zatoki, skoro tu są gotowe?

Pomysł zyskał ogólne uznanie i małże smakowały wszystkim.

- Powiedz mi, gdzie podziały się skorupy tych małżów? - pyta Odarpi, który chce zawsze wszystko
wiedzied.

.- On ma rację, że o to pyta - zauważył z uznaniem jeden z myśliwych. Mors szorstkimi i grubymi wargami
miażdży i odrzuca skorupy, połykając jedynie smaczną ich zawartośd.

Wśliznąwszy się w otwory kajaków, myśliwi popłynęli na poszukiwanie nowych zdobyczy. Wszystkie
zwierzęta znikły jednak bez śladu, jakby uprzedzone o przygodzie, która spotkała jednego z ich
towarzyszy.

Nagle tuż obok kajaka chłopca ukazała się głowa z błyszczącymi kłami. Stary mors, błyskawicznym
ruchem odrzuciwszy głowę, z całej siły uderzył kłami w dno kajaka, dziurawiąc go i rozszarpując skórę na
dużej przestrzeni. Oszołomiony uderzeniem Odarpi wpadł do wody, ale w ostatniej chwili bezwiednie
zdołał uchwycid zapasowy pływak. Egigwa, jakby przewidując zakooczenie dzisiejszego polowania, nie
pozwolił synowi zawiązad kaftana kajakowego. To go ocaliło! Przywiązany do łodzi chłopiec zginąłby w
lodowatych falach oceanu.

Krzyki myśliwych, którzy bili ze wszystkich stron wiosłami

114

w wodę, starając się wywoład jak największy zamęt, odstraszyły groźnego napastnika. Zawahawszy się
chwilę, mors uderzył gniewnie potężną płetwą ogonową, wzbijając wysoko fontannę wody, i dał nurka.

Dwie łodzie podpłynęły szybko do chłopca utrzymującego się z trudem na powierzchni wody.

- Złap się za koniec kajaka! - krzyknął Egigwa.

Zdrętwiały z zimna, ociekający wodą i na wpół przytomny z przerażenia Odarpi trzymał się kurczowo tyłu
łodzi.

Wysoka fala zalewała go raz po raz, tamując oddech i ogłuszając. Przemoczone skóry ubrania ciągnęły go
w głębię. Zbielałymi ze strachu wargami mruczał słowa zaklęd, których uczyła go matka. Spokojny głos
ojca dodawał mu otuchy.

„Byle już prędzej wydostad się z lodowatej wody" - myślał.

Gdy dobili do brzegu, był tak zmęczony, że zapomniał nawet o swej stracie. Kilka par rąk pochwyciło go
naraz, rozcierając i potrząsając niemiłosiernie. Po kilku chwilach nie czuł już zimna. Na razie miał jednak
dosyd przygód. Kajak rozdarty potężnymi kłami będzie mu nauczką na całe życie. Nigdy nie można zbyt
szybko dad się upoid przedwczesnemu zwycięstwu. Trzeba pamiętad, że morze jest groźnym żywiołem.

W dalekiej krainie karibu

Mimo że dzieo polarny trwał jeszcze w całej pełni, a słooce krążyło bez przerwy nad horyzontem, ludzie i
zwierzęta czuli, że niedługo już zwycięży długa noc. Wszystko, co żyło, przygotowywało się do trwającej
przeszło dziewięd miesięcy zimy. Myśliwi przebywali wciąż'na łowach, gromadząc gorączkowo zapasy.
Powracali do osady dopiero wówczas, gdy skłębione chmury zbierały się nisko nad horyzontem,
zwiastując gwałtowne wichry i wielką falę na morzu.

Wesoło i gwarno było podczas tych chwil przymusowego odpoczynku. Starsi naradzali się, jak
wykorzystad ostatnie dni pogody, a dzieci bawiły się czaszką morsa, podrzucając ją i łapiąc jak piłkę. Inne
wśród radosnych okrzyków dwiczyły się w strzelaniu z łuku.

Odarpi z zapałem ciskał do celu nożem. Nie była to prosta zabawa. Ostry kościany nóż podrzucało się
nosem tak, aby trafid w kawałek kości ze szpikiem, leżącej o kilka kroków. Szpik był nagrodą dla
zwycięzcy, wcale nie łatwą do osiągnięcia. Tu nie szło o zdobycz - wszyscy byli teraz tak syci, że nawet
psy patrzyły obojętnie na zgromadzone wokół domów sterty ubitej zwierzyny - tu szło o ambicje
myśliwskie. Nie mógł więc dad za wygraną i z twarzą ociekającą potem ponawiał wysiłki. Nagle z
zaciśniętych warg wyrwał mu się krótki okrzyk. Niezręcznie rzucona przez bawiące się dzieci strzała
zraniła go boleśnie. Bez słowa

116

skargi pobiegł do namiotu. „Myśliwy musi znieśd każdy ból" -mawiał ojciec. Odarpi przyspiesza tylko
kroku, chcąc znaleźd się prędzej przy matce, która zatamuje mu mchem obficie płynącą z twarzy krew.

Nie opodal Egigwa rozprawia z myśliwymi. Dobre duchy pomogły mu zgromadzid pokaźne zapasy na
zimę. Skrytki są pełne mięsa, nie licząc zapasów jaj i suszonych łososi. Z dumą patrzy na stosy częściowo
wyprawionych skór. Kobiety układają je właśnie, przeznaczając najlepsze na kajaki i namioty, inne na
ubrania i buty. Uprząż musi byd także zrobiona z elastycznych i wytrzymałych skór. Brak tylko niczym nie
zastąpionych lekkich i ciepłych futer karibu na ubrania i przykrycia; niepodobna obejśd się bez nich w
czasie mroźnej zimy. Skór nigdy nie jest zbyt dużo. Nawet głód mniej dokucza, gdy jest czym się okryd. W
dodatku zupa ze skóry karibu może byd przysmakiem nie do pogardzenia, gdy skrytki z mięsem stoją
pustkami.

- Przydałyby się nam nowe skóry karibu, idź na polowanie - mówi matka podsuwając Egigwie największe
kęsy mięsa. -Skóry są już zupełnie zniszczone. Niebo czyste, bez chmur, a wiatr przychylny.

Egigwa nie ma ochoty wyruszyd w tak daleką i uciążliwą drogę, tym bardziej że osada żyje myślą o
przygotowaniach do zabawy.

Co roku u schyłku lata, stojąc przed wielką niewiadomą -przed powrotem białej ciszy - ludzie gromadzą
się jak ptaki

117

przed odlotem. Odwiedzają się wzajemnie, chcą poczud, jak są liczni i silni. Pragną pośmiad się i
pożartowad, aby nie dopuścid lęku przed nadchodzącymi ciemnościami. W rytmie taoca i wesołych
śpiewów chcą zagłuszyd obawę przed zawodzeniem wiatru i zapomnied o ofiarach, które śmierd zbiera
corocznie w ciągu długiej zimy.

Egigwa chciałby wziąd udział w zabawie. Jest to jedyna okazja, by załatwid porachunki z towarzyszami
łowów. Przyjęte jest, że każdy, kto żywi jakąś urazę, wypowiada ją na zabawie w formie żartobliwej
piosenki, śpiewanej przed zebranymi mieszkaocami osady. Przeciwnik musi odpowiedzied w ten sam
sposób. Biada temu, kto nie potrafi się obronid. Wszyscy będą śmiad się z niego i żartowad przez długi
czas.

Jednakże po ogólnej naradzie łowcy postanawiają odłożyd zabawę i wyruszyd od razu w drogę.

Od wielu setek lat, przed zapadnięciem słooca w morze na długie sto pięddziesiąt dni, myśliwi wyruszają
na północ, aby zaopatrzyd się w skóry karibu. Tak będzie i teraz. Uciążliwa ta wyprawa napełnia ich
jednak zawsze lękiem. Odarpi nasłuchał się wiele o szybkónogich karibu i cieszy się, że wreszcie sam je
zobaczy. Oby tylko nie było za późno! Czasem zdarza się, że myśliwi wracają z pustymi rękami lub nie
wracają wcale. Na ogromnych pustyniach lodowca, przez który trzeba przejśd, aby dostad się do krainy
nawiedzanej przez stada karibu, nie ma ani śladu życia. Trzeba więc zabrad duże zapasy żywności.

118

Dłużej niż zwykle trwały tym razem przygotowania do wyprawy. Długie liny ze skór morsa, wypróbowane
latem, miały się przydad obecnie do wciągania zaprzęgów i sao. Od wytrzymałości tych lin zależy często
życie ludzi i zwierząt. Wzmacniano uprząż i wybierano najsilniejsze psy.

Wyruszono wreszcie, w czasie gdy słooce o północy dotykało już prawie powierzchni morza. Syte psy, z
lśniącą sierścią na wypełnionych bokach, ciągnęły chętnie. Nie wiedziały, jak ciężka czeka je przeprawa.
Pierwszy etap trwał całą dobę; przebyto go dosyd szybko.

Na noc myśliwi zatrzymali się u stóp lodowca. Stopiona promieniami letniego słooca śliska jak szkło
ściana piętrzyła się stromo przed nimi. Tej nocy cisza panowała w naprędce wzniesionym igloo.

- Musimy spad, aby zebrad wszystkie siły do jutrzejszej przeprawy - zapowiedział Egigwa.

O świcie wyruszyli dalej. Dwanaście psów zaczęło krok za krokiem mozolny marsz. Ciężko dysząc
wspinały się wraz z ładunkiem. Ostry, przenikliwy wiatr utrudniał każdy ruch. Częśd lodowca spływała ku
morzu; przez nią prowadziła droga na szczyt. Przystanąwszy dla zaczerpnięcia oddechu, Odarpi z
przerażeniem spojrzał w czarną czeluśd pod nogami. Jeden fałszywy krok, jedna chwila nieuwagi groziły

runięciem całego zaprzęgu w przepaśd. Psy, drżące z trwogi, czołgały się na brzuchach. Nagle Odarpi
potknął się i upadł twarzą w śnieg. Nie widzialnie.

119

Przy brzegach Granlandii pływają ogromne lodowe góry.

Gęsta, biała masa zalepiała mu oczy i usta, tamując oddech. Był już u kresu sił.

- Dalej, dalej - wołają mężczyźni — w drogę!

Pędzone z góry wichrem tumany śniegu oślepiają. Oczy zachodzą łzami i pieką nieznośnie, a tu ani na
chwilę nie można odwrócid uwagi od psów, które przywierają do śliskiej powierzchni lodowca, obojętne
na słowa komendy i razy bicza. Tysiące drobnych szpileczek przenikają grubą warstwę odzieży. Twarz i
ręce kostnieją. Zimno wzmaga się. Niesione wiatrem płaty śniegu zacierają wszelką odległośd.
Niewidoczne w bieli przepaście grożą na każdym kroku.

- Dalej, dalej - wołają mężczyźni - dalej w drogę! - A wydaje się, że co posuną się pół kroku naprzód,
ześlizgują się dwa kroki w tył.

Zawrócid?... Nie!... Za wszelką cenę trzeba iśd naprzód. Szczyt już niedaleko. Lecz nie koniec na tym. To
dopiero pierwsze sanie dotarły do celu. Trzeba teraz wrócid po drugie i ponowid nadludzki trud.

- Odarpi, ty musisz tu pozostad. Pilnuj sao i przygotuj nam spanie.

Chłopiec podnosi sfioletowiałą od mrozu twarz i spogląda podejrzliwie na ojca. Czyż nie okazał się dosyd
dzielny? Po chwili jednak uspokaja się widząc, że nikt nie zwraca na niego uwagi.

Wiele godzin stracili myśliwi na wciągnięcie następnych sao. O mało nie znaleźli się na dnie czarnej
czeluści, gdy przerażone

121

psy straciły równowagę. Ledwie żywi ze zmęczenia i zimna ułożyli się w workach ze skór i głęboko
zasnęli.

Na schłostanym wiatrem płaskowyżu nie było śniegu. Lśniąca pokrywa lodowca nie nadawała się na
budowę igloo. Ciszę nocy rozświetlanej czerwonymi promieniami słooca przerywał tylko od czasu do
czasu huk lodowców walących się do morza. Nigdzie śladu życia. „Jak daleko do zacisznego domu" -
myśli sennie Odarpi otulając się szczelnie w skóry. Mróz dokucza mu bardzo, pustynna kraina napawa
lękiem.

Od setek lat wszyscy, którzy tędy przechodzą, maj ą tylko jedno pragnienie: opuścid jak najszybciej ten
ciągnący się bez kooca lodowiec.

Niedługo trwa odpoczynek; trzeba się spieszyd, gdyż o tej porze roku może ich tu zaskoczyd burza
śnieżna. Duchy lodowca przeciwne są ludziom.

Przejmujące zimno budzi wszystkich. Psy nawet nie dopominają się o jedzenie. One też chcą jak
najszybciej ruszyd naprzód i poczud pod nogami miękki śnieg. Śliska skorupa lodowa, na której utrzymują
się z trudem, rani im boleśnie łapy.

Trzy doby trwała ta ciężka podróż po wrogim dla ludzi i zwierząt lodowcu. Nareszcie z radością znaleźli
się na sypkim śniegu.

Tej nocy mały obóz rozbrzmiewał śmiechem i radosnym szczekaniem psów.

Gdy mężczyźni najedli się do syta, zaczęły się rozmowy. 122

Owinięci w ciepłe futra, wtuleni w wygrzebane w śniegu jamy, jedni przez drugich prześcigali się w
opowiadaniach o minionych niebezpieczeostwach i o przyszłych łowach.

- Odarpi! - woła Kari. - Ty jeszcze nic nie wiesz o karibu. Dla naszych braci żyjących daleko od brzegów
morza, gdzie nie ma morsów ani fok, jest on wszystkim: karmi ich swym mięsem, ogrzewa swym
tłuszczem, ubiera w swe skóry. Namiotów, uprzęży, przyborów do polowania - wszystkiego dostarcza
karibu. Tuktu - bo tak go nazywają - to magiczne słowo. Gdy zgłodniałe psy padają ze zmęczenia, jedno
to słowo wystarczy, by powrócid im siły. Tuktu to nie tylko skóry, ale i wiele czerwonego mięsa. Jeśli go
zabraknie, gdy stada kierują się w swych dalekich wędrówkach inną niż zazwyczaj drogą, nastaje dla
naszych braci straszny okres głodu.

- Jeśli karibu nie może skryd się do morza jak mors lub foka, to ludzie ci chyba nie znają głodu? - pyta
Odarpi.

- Widzisz, karibu biega z wiatrem w zawody. Żadne zwierzę nie dorówna mu w szybkości i
wytrzymałości. Ciągle jest w ruchu, w poszukiwaniu nowych pastwisk. Tak jak ptaki odlatują od nas na
południe przed zapadnięciem nocy, tak i karibu całymi stadami wędrują w tamte strony. Odległośd nie
istnieje dla nich. Zimno? Przenikliwy wiatr? Karibu nie boi się niczego. Jego gęste futro chroni go przed
mrozem i śnieżną zawieją. Gdy głód zwala z nóg ludzi i zwierzęta, on ostrymi

123

kopytami rozbija śnieżną skorupę i wydobywa spod niej mech lub porosty.

Dawno już były na świecie foki, morsy i inne zwierzęta morskie, a o karibu nikt jeszcze nie słyszał. Gdy
karibu pojawił się wreszcie, miał takie same wielkie kły jak mors. Był bardzo groźny. Nie podobało się to
duchom. Zamieniły mu kły na ogromne, rozłożyste rogi, które co roku traci, i co roku wyrastają mu
nowe, coraz piękniejsze.

Niech nogi twe prężą się mocniej niż cięciwa łuku, niech ciało twe pruje powietrze szybciej niż ryba
wodę, niech rogi twe sięgają niebios i zawadzają o chmury, biegnjpo białym oceanie śniegów, idź, to
twoje królestwo...

- powiedziały wreszcie, zadowolone ze swego dzieła.

- Spijmy już lepiej. Daleka nas jeszcze czeka droga. Gdy zdobędziemy skóry, czas będzie na opowiadania -
mówi Egigwa.

Następnego dnia myśliwi dotarli wreszcie do miejsca, gdzie wielkie głazy i kamienista ziemia nie
pozwalały na używanie sao. Wznieśli namioty, chcąc pozostad tu dłużej.

Wyruszając na poszukiwanie zwierzyny, uważali pilnie, by nie mied z sobą broni, którą polowali na
morskie zwierzęta. Dusze karibu według starych wierzeo brzydzą się wszystkim, co ma kontakt ze słoną
wodą morską. Biada temu, kto włożyłby buty, w których polował na foki, lub użyłby tych samych dzid i
harpu-

124

nów. Urażone karibu nie darowałyby mu tego nigdy. Śmiałek taki nie upolowałby żadnego zwierzęcia.

Egigwa zabrał ze sobą w tę pieszą wędrówkę kilka starych doświadczonych psów, aby dźwigały
przytroczone do grzbietu toboły z żywnością i ze skórami, gdyż nie wiedział, jak daleko przyjdzie mu
oddalid się od obozu w pogoni za zdobyczą.

Szczęście sprzyjało mu jednak. Już z daleka na wzgórzu myśliwi dojrzeli niewielkie stado zwierząt, pasące
się spokojnie. Gdy naradzali się szeptem, jak je podejśd najlepiej, zwierzęta znikły bez śladu.

- To mewa uprzedziła je swoim krzykiem! - zawołał Kari. -Ona często ostrzega je przed
niebezpieczeostwem. Nie martw się, Odarpi! Tam gdzie jest kilka karibu, musi byd ich w pobliżu więcej.
Sam się przekonasz.

Po krótkiej naradzie postanowili, że kilku z nich okrąży wzgórze dużym łukiem od południa, by podejśd
zwierzęta pod wiatr, a pozostali ukryją się w dolinie, przez którą uciekad musi spłoszone stado. Po
przejściu niewielkiej przestrzeni Odarp: spostrzegł ze smutkiem, że buty jego zbyt szybko drą się nr
skamieniałej ziemi. Nie było rady, trzeba wracad do obóz i włożyd inne.

- Nie spiesz się - pocieszał go Kari, który niejedno już widział - tu jest dużo karibu, zdążysz jeszcze.

Mimo że Odarpi uważał się za prawdziwego myśliwego, nie był jeszcze tak silny i wytrzymały jak starsi.
Zmęczony wrażeniami

125

/.asna) smacznie. Obudzu gole"k"ki szelest.^ieda"ie"k<

lala się ku ziemi. Od czasu do czasu zwierzę stkie strony, po czym nadal uderzało to . tcm w stwardniałą
skorupę śniegu, spod i kępy mchu. Gęsta ciemnobrązowa sierśd

iowiooji а|оюоо **,»№"* nnianoDtot

iach słooca. - 'luktu! - wyszepta!

mu przyjazne. One to kierowały

aby mógł mu się przypatrzyd. Może

? Powoli, ostrożnie sięgnął ręką po

zelestem pierzchł bez śladu. Przez ił, czy to był sen tylko, czy też naprawdę

>bą.

szwach i ruszył na poszuki-ojej przygodzie. Długo krążył ■ł przenikliwy krzyk liwych oprawiających

ogromne karibu.

tada drapieżnych mew

i długą podróżą, usiadł na chwilę wśród skał, które chroniły go od wiatru, i zasnął smacznie. Obudził go
lekki szelest. Niedaleko na wzgórzu spostrzegł piękne, nigdy dotąd nie widziane zwierzę. Niewielka
głowa, zdobna w ogromne, rozłożyste rogi, miarowym ruchem pochylała się ku ziemi. Od czasu do czasu
zwierzę oglądało się na wszystkie strony, po czym nadal uderzało to jednym, to drugim kopytem w
stwardniałą skorupę śniegu, spod którego wyskubywało kępy mchu. Gęsta ciemnobrązowa sierśd lśniła
W czerwonych promieniach słooca. - Tuktu! - wyszeptał Odarpi. Dobre duchy były mu przyjazne. One to
kierowały krokami zwierzęcia tak, aby mógł mu się przypatrzyd. Może pozwolą mu je upolowad? Powoli,
ostrożnie sięgnął ręką po dzidę, ale karibu spłoszony szelestem pierzchł bez śladu. Przez chwilę Odarpi
nie wiedział, czy to był sen tylko, czy też naprawdę widział go tak blisko przed sobą.

Zapomniał nawet o zdartych podeszwach i ruszył na poszukiwanie ojca, by mu opowiedzied o swojej
przygodzie. Długo krążył po kamienistych wzgórzach, w koocu usłyszał przenikliwy krzyk mewy i
spostrzegł w dolinie grupę myśliwych oprawiających upolowaną zdobycz. Rzucił się ku nim pędem.

W niewielkiej odległości od siebie leżały trzy ogromne karibu. Nie tak potężne jak woły piżmowe, były
jednak znacznie wyższe od Odarpiego. Długa sierśd koloru brązowego, jaśniejsza na podbrzuszu, była
gęsta i lśniąca.

Ciała karibu jeszcze nie ostygły, a już stada drapieżnych mew

126

zaczęły krążyd nad głowami myśliwych, piszcząc przeraźliwie. Jak dowiedziały się o zdobyczy?

Odarpi wiedział, że nie należy zadawad żadnych pytao, gdy myśliwi zajęci są oprawianiem zwierząt.
Zręcznymi, wprawnymi ruchami ściągali skórę i dwiartowali mięso, wycinając najsmaczniejsze kęsy.

- Dajcie i jemu spróbowad, jakie to dobre - zawołał jeden z nich na widok Odarpiego - on nie zna jeszcze
smaku tego mięsa!

Zgłodniały chłopie rzucił się na jedzenie. Najbardziej smakowała mu zawartośd żołądka karibu. Nie
strawione resztki roślin, zmiękczone sokami i dobrze roztarte, wydały mu się najlepszym ze wszystkich
znanych przysmaków.

- To jest dobre, to jest naprawdę bardzo dobre - mruczał, łapczywie wybierając palcami z żołądka
sfermentowane resztki jedzenia.

Przez chwilę nie było nic słychad oprócz smakowitego mlaskania i krzyku mew. Nie opodal psy uwiązane
do skały zajadały przyniesione w tobołach suszone mięso foki. Stary zwyczaj nie pozwala, by psy ogryzały
kości karibu na miejscu polowania. Duchy opiekujące się tymi zwierzętami są bardzo obraźliwe i trzeba
uważad, aby im się nie narazid.

Egigwa nieznacznym ruchem głowy przywołał Odarpiego do siebie.

- Gdy będziesz kiedyś oprawiał karibu, uważaj by nie złamad kości. Na miejscu, gdzie je upolujesz, musisz
zawsze pozostawid

127

kawałek mięsa i tłuszczu. Pamiętaj też, że chcąc sprowadzid stada na opuszczone przez nie pastwisko,
trzeba wymówid te słowa:

Oto tuktu pasą się, nadchodzą,

szybko biegnijmy razem.

Oto tuktu o wielkich rogach, o lekkich kopytach,

szybko biegnijmy razem.

Oto czerwonokrwiste tuktu o miękkim futrze,

szybko biegnijmy razem.

- To mięso jest smaczniejsze niż mięso foki - zauważył Odarpi słuchając uważnie rad ojca i sięgając po
nowy kawałek.

- Masz rację, ale trzeba go zjeśd więcej, aby się nasycid, gdyż nie jest tak tłuste - odrzekł Kari.

Egigwa wiedział wiele, był dobrym, wytrawnym myśliwym, znającym obyczaje zwierząt, ale o karibu
najwięcej wiedział jednooki Kari*.

Przed wieloma zimami, gdy Odarpiego nie było jeszcze na świecie, Kari odbył wraz ze swym zaprzęgiem
daleką podróż.To-warzyszył wówczas białym ludziom z zachodu do kraju, gdzie Eskimosi żyją tylko z
polowania na karibu. Kari nie miał jednego oka i nie lubił opowiadad, jak je stracił. Odarpi znał jednak
całą prawdę. Do nadbrzeżnej osady przypłynęła kiedyś z południa wielka łódź białych łowców
wielorybów. Tej zimy Kari nagro-

128

madził więcej niż zwykle skór białych lisów i niedźwiedzi. Gościnnie przyjął obcych, którym oczy rozbłysły
na widok pięknych futer. Dali mu w zamian broo, która ogniem i hukiem zabija zwierzęta na odległośd.
Gdy już zabrali wszystkie skóry i odeszli, uszczęśliwiony Kari chciał czym prędzej wypróbowad nowy
nabytek. Cóż, kiedy broo milczała, mimo że ją nabijał tak, jak go nauczyli! Długo nie mógł zrozumied, że
biali, których przyjął tak dobrze, oszukali go dając mu starą, bezużyteczną strzelbę. Pobiegł co tchu do
łodzi, ale obcy ludzie wyśmieli go i odpychając gwałtownie, wybili mu oko.

- Wiele snów minęło, zanim dotarliśmy do kraju leżącego daleko od brzegów zatoki, którą biali ludzie
zwą Zatoką Hudso-na - zaczął Kari. - Wiele czasu szliśmy wzdłuż rzeki, aby dotrzed w głąb lądu. Nasze
zapasy mięsa były już na wyczerpaniu. Zmęczone psy z trudnością ciągnęły sanie, bo śnieg był mokry i
miękki. Zaskoczyła nas długotrwała burza śnieżna. Myśleliśmy, że nigdy się nie skooczy. O mało nie
straciliśmy wszystkich psów w przykrytej śniegiem rozpadlinie lodowej. Wreszcie z ulgą ujrzeliśmy
namioty osady. Radośd nasza była jednak krótka. W osadzie panował głód. Od dawna oczekiwano tu stad
karibu. Od nich zależało życie wszystkich tych ludzi. Byli oni podobni do nas, mówili naszym językiem, ale
ubrania ich i zwyczaje były inne. Nie rozumiałem wówczas jeszcze, czemu nie zamieszkują nad brzegiem
morza, gdzie na pękających krach wylegują się młode, tłuste foki. Daleka była to wprawdzie droga, ale
mieliby

9-0d«pi...

więcej pożywienia. Zdziwieni odpowiedzieli na moje pytania, że nie będą zmieniad obyczajów swych
przodków. Od niepamiętych czasów rodziny ich żyły tu wyczekując, jak oni dzisiaj, na stada karibu, które
o tej porze roku wędrują z południa na północ. Nie brak im wtedy ani mięsa, ani skór. Okazało się, że
mieli rację. Zobaczyłem i ja stada karibu. Wspaniały to był widok.

Wszystko, co żyło, co było zgłodniałe, widząc stada karibu -zrozumiało, że widmo głodu oddala się.
Wycieoczone psy podnosiły pyski i ze zjeżoną sierścią na wychudłych bokach zaczynały skomled nie
mogąc ustad na miejscu. Mężczyźni, kobiety i dzieci zwlekali się ze swych legowisk i pędzili naprzeciw
olbrzymim, nie kooczącym się stadom karibu.

- A ile ich było? - pyta rozgorączkowany opowiadaniem Odarpi.

- Ile? - Kari zastanawia się przez chwilę. - Chyba tyle, ile gwiazd na niebie!

Długo jeszcze opowiadał Kari, ale Odarpi nie słyszał już nic więcej. Znużony wrażeniami zasnął.

Było to zresztą dla starego myśliwego najlepszą nagrodą. Lubił on opowiadad nieskooczenie długie
historie, ale najbardziej był rad, gdy wszyscy słuchacze jeden po drugim odkładali robotę i zasypiali
chrapiąc smacznie. Wtedy był bardzo zadowolony.

Wiele czasu upłynęło jeszcze, zanim myśliwym udało się zgromadzid dostateczną ilośd skór. Bywały dnie,
kiedy karibu znika-

130

ty> jakby zapadały się pod ziemię. Wówczas Odarpi, aby przebłagad duchy, śpiewał piosenkę, której
nauczył go Kari:

Zabiłem karibu,

zupełnie małego,

był bardzo chory,

był bardzo zmarznięty,

śmierd mu ulżyła,

biednemu, nieszczęśliwemu,

zupełnie małemu karibu.

Wreszcie, gdy nadeszła chwila powrotu, myśliwi z dumą patrzyli na ciężko naładowane sanie; chcieli jak
najszybciej znaleźd się już w osadzie, pochwalid się swym łupem i wypocząd po trudach wyprawy. Na
szczęście przyjazne wichry przygnały do brzegu wiele pól lodowych, a mróz i śnieg ścięły je i pokryły
prawie jednolitą powłoką. Mimo że droga wzdłuż wybrzeży była o wiele dłuższa, wracali nią chętnie, by
nie przeprawiad się raz jeszcze przez nieprzyjazne i groźne ściany lodowca.

Pierwsze zwiastuny zimy

Mijało lato. Dnie stawały się coraz krótsze. Zaczynało się panowanie ciemności. Słoneczna tarcza z
każdym dniem zapadała niżej nad horyzontem, a promienie jej nie grzały jak dawniej. Gęste zwały
ciemnych chmur ciężko napływały niosąc pomrokę Ї jeszcze bardziej skracając dzieo.

Zamiast ptasiego rozgwaru słychad było coraz częściej groźne poświsty wichru zapowiadającego mroźne
burze. Skooczyły się już jasne, bezwietrzne dni. Lśniąca powierzchnia morza pokryła się gęstą krą. Szara
mgła zasnuwała horyzont. Zaczęły się opady śnieżne i mrozy - pierwsze zwiastuny nadchodzącej zimy.
Wprawdzie skrytki są pełne zapasów, ale pogodne twarze starych ludzi zasnuwa troska.

- Wcześnie zacznie się zima...

- Czy aby dosyd mamy skór?

- Ptaki odleciały tak nagle, króliki są już białe...

- Mchów prawie nie widad, jeszcze mniej ich niż zwykle.

- Zapowiada się sroga zima... Doświadczeni myśliwi kręcą głowami.

- Budujcie mocne igloo o podwójnych ścianach! Nie.zapomi-najcie zostawid między nimi powietrza -
radzą.

- Zawczasu zatykajcie dobrze wszystkie szczeliny, a przede wszystkim nie zapominajcie rękawic i noży,
gdy wyruszacie w drogę.

132

Kobiety sprawdzają szwy w ubraniach i butach. Często życie myśliwych zależy od odpowiedniego
skrojenia i zszycia skór.

- Idziemy na łowy!

- Świeżego mięsa nigdy nie jest zbyt dużo.

Egigwa z troską przypomina sobie lata głodu. Mozolnie rozplątuje rzemienie zaprzęgu. Psy szaleją z
radości. Już tak dawno stoją bez ruchu. Nieciepliwie rwą się naprzód, gotowe do drogi. Tu i ówdzie foki
wystawiają głowy, aby pogrzad się jeszcze w bladych promieniach ginącego słooca.

Mimo że śnieg cienką warstwą i miejscami tylko pokrywa kamienistą ziemię, która rani psom łapy, w
radosnym pędzie porywają sanie jak źdźbło słomy. Po prostu unoszą je w powietrzu.

Cała osada opustoszała. Wszyscy myśliwi starają się zapomnied o nadchodzącej nocy polarnej i śnieżnych
zawiejach.

„Duchy ciemności nie śpią, czyhają tylko, by dokuczyd ludziom" - myśli każdy, ale nie śmie o tym mówid,
by się im nie narazid. Należy ich unikad i łagodzid ich gniew. Teraz nadchodzi okres zimy - okres ich
panowania. Kiedy wieją złe wichry, morze pochłania często myśliwych, a od mrozu człowiek drętwieje.
Wszyscy wiedzą, że prędzej niż kiedykolwiek lada chwila mogą byd zmiażdżeni.

Paoda mruczy jakieś zaklęcia, przyglądając się odjeżdżającym myśliwym. Poprzedniej zimy niewidoczna
pod śniegiem głęboka rozpadlina lodowa pochłonęła jej syna i dziesięd dzielnych psów.

133

W jednej chwili stał się łupem złych duchów. Dlaczego? Przecież dała mu amulet - głowę i szpony kruka,
aby zapewnid obfite łowy i powrót do domu. Był taki dzielny i wesoły, był lepszym myśliwym od innych.
Gwałtowna burza oślepiła go, zabłądził wśród śnieżnej zamieci. Nie odnaleziono nigdy jego zwłok. Może
pożarły je zgłodniałe niedźwiedzie?...

Stwardniałe od ciężkiej pracy ręce matki drżą, gdy układa długi bicz, odświętne ubranie i ostrze harpuna.
To wszystko, co zostało po nim.

Jak co roku, tak i teraz morze pochłonęło wielu myśliwych, jak co roku każda osada złożyła daninę krwi.
Dziś jednak każdy stara się zabezpieczyd przed zimą - wierząc, że on właśnie przeżyje innych.

Nagle psy w zaprzęgu Egigwy tracą zapał. Kładąc po sobie uszy, opuszczają łby i cicho skamlą. Nie chcą
ciągnąd dalej. Nic nie pomagają razy bicza, spadające im na karki, ani słowa zachęty. Z każdego ich ruchu
przebija niepewnośd i lęk.

- Dalej! - krzyczy myśliwy. Psy nie chcą iśd naprzód.

Zanim człowiek dostrzegł niepokojące oznaki zrywającej się nagle burzy śnieżnej, one już wyczuwały ją
instynktem. A przecież jeszcze nic nie widad wokół! Zrywa się zrazu słaby wiatr i podnosi tu i ówdzie
kurzawę śnieżną. Z minuty na minutę potężnieje jednak, przybiera na sile i nagle z szalonym impetem
zaczynają wirowad wokół tumany naniesionego gdzieś z dali śniegu. Głęboka ciemnośd spowija nagle
wszystko. I znów cisza.

Wiatr umilkł, aby za chwilę powrócid ze wzmożoną siłą. Tysiące ostrych szpilek lodu kłuje niemiłosiernie
twarz. Po chwili już nic nie widad i nie słychad wśród jęków wichru i żałosnego skomlenia psów.

- Zostaomy tutaj! - prosi Odarpi.

- Nie! Jesteśmy blisko osady i nie mamy już czasu budowad igloo, burza zaskoczyła nas nagle. Wracamy!
- Egigwa jest nieubłagany. Jedyny ratunek to puścid wolno psy, aby wiedzione instynktem same
odnalazły drogę do domu. Ale jak wracad, gdy wicher zapiera oddech, a skulone zwierzęta zbiły się w
ciasną gromadkę? Jeżeli burza potrwa dłużej, zamarzną wszyscy. Z wolna, z trudem poruszają się w
ciemnościach.

- Nie pójdę ani kroku dalej! - żałośnie woła chłopiec usiłując przekrzyczed jęki wichru.

- Zostaw sanie! Zaprzęgniemy wszystkie psy razem! - decyduje Egigwa.

Jakże bolą zmarznięte palce, w nagłej ciemności z trudem rozplątujące oblodzone rzemienie. Ostre,
wystające spod grubej warstwy śniegu kamienie ranią niemiłosiernie stopy. Tak dobrze byłoby teraz
schronid się w głęboką jamę, nie potykad się co krok, nie czud smagania wichru - ułożyd się wygodnie,
odpocząd... Ale na to właśnie, jak wierzy Odarpi, czyhają złe duchy. Widzi już kosmatą łapę ducha mrozu,
uzbrojoną w potężne szpony.

Nagle psy podnoszą głowy i ruszają naprzód.

135

- Nie pozostawaj w tyle! - krzyczy Egigwa, a głos jego ginie w łoskocie zawieruchy. - Spójrz na psy!

Zwierzęta przedzierają się z trudem w ciemności spowodowanej tumanami śniegu, zapadają się raz po
raz w rozpadliny, raniąc łapy o występy skalne, ale przyspieszając wciąż kroku. To dobry znak! Jeszcze
chwila i już widad zarysy igloo. Straszna burza trwała przez trzy dni bez przerwy. Nie można było wyjśd na
dwór. W zasypanych śniegiem domach słychad tylko odległy łoskot wichru.

Chod zwierzęta w jesieni są tłuste, instynkt nakazuje ludziom, nauczonym wiekowym doświadczeniem,
już na wiosnę napełniad skrytki. Nie można do jesieni odkładad gromadzenia zapasów, gdyż nagłe burze,
tak jak teraz, mogłyby przeszkodzid myśliwym i wówczas w całej grozie stanęłoby przed osadą

widmo głodu.

Wokół niczym nie skalana biel; stwardniały śnieg znów pozwala na jakąś dalszą wyprawę. Ani śladu
wiatru.

Stara Paoda patrzy ze wzruszeniem na ten bezmiar śnieżnych przestrzeni i szepcze z dumą:

- Jaka piękna jest nasza ziemia!

Eskimos kocha bardzo swój kraj i uważa go za najpiękniejszy na świecie. Dawna legenda opowiada o
starym człowieku, który tak bardzo przywiązany był do swoich rodzinnych stron, że nigdy nie zgodził się
opuścid ich na czas dłuższy. U schyłku życia musiał jednak odbyd długą wyprawę i wracał stęskniony dc

136

siebie. Gdy zobaczył swój śnieżny dom w promieniach zachodzącego słooca, które zabarwiało czerwienią
wierzchołki lodowców - ze wzruszenia pękło mu serce.

Tego dnia we wszystkich igloo gotowano tłuste mięso, bo myśliwi wrócili z bogatym łupem. Przy ciepłym
ogniu smakowity zapach mile łechce podniebienie, a Egigwa wyławia z garnka ociekające tłuszczem
kawałki mięsa i rozdziela między obecnych. Tekri ze smutkiem wrzuca z powrotem do garnka duży kawał
foki.

- To nie dla mnie już - mówi pokazując swe starte zęby. Ivaloo bez namysłu wyjmuje z ust na wpół
przeżuty kawałek

mięsa i wpycha mu do rąk, słuchając opowiadania o latach głodu. Nie było wtedy w osadzie ani śladu
starych skór, kości lub rzemieni. Wszystko zostało doszczętnie zjedzone. Ludzie marli jeden po drugim.
Ściągnięte głodem twarze dzieci smutnie wyglądały spod stosu starych skór, nie nadających się do
zjedzenia i nie dających nawet ciepła. Zmarznięte i głodne, straciły już dawno ochotę do zabaw. Szerzyły
się jakieś nieznane choroby Nigdy jednak ani jednego słowa skargi. Wszyscy cierpieli w milczeniu i
samotności - jak chore zwierzęta.

- Tłuste kawałki mięsa były już tylko wspomnieniem, które nie zaspokajało głodu - mówi stara Paoda
odgarniając siwe kosmyki zlepionych włosów, które spadają jej oa oczy. - Mróz ciążył nad ziemią jak
skały, którymi przywala się zmarłych. A tych było coraz więcej. Nikt już nie wierzył, że przeżyje. Agpa

137

stracił zmysły, gdy cała rodzina wymarła mu z zimna i głodu Oddech zamarzał, a każdy krok stawał się
ciężarem. Nie ruszyliśmy się z miejsca. Bo i po co? Zjedliśmy wszystkie skóry, zostawiając tylko te,
którymi trzeba się było okryd, bo nie było już tłuszczu do ogrzania igloo. Psy wyglądały też jak szkielety.
Dawno już pożarły swą uprząż, ale były tak słabe, że nie ruszały się z miejsca. Musieliśmy je zabijad. Ich
obciągnięte skórą kości nie nasycały nas jednak. Dzikie zwierzęta omijały naszą osadę jak zaczarowaną, a
burze śnieżne nie pozwalały na krok oddalid się od domu...

Nagle daleki jęk i zawodzenie przerywają tok opowiadania.

- Co to? - pyta Egigwa. - Odarpi, zobacz, co się stało! Chłopiec niechętnie rzuca ogromne żebro foki,
które ogryzał

łakomie. Wie jednak, że ojciec nie przerwałby posiłku dla jakiegoś błahego powodu.

Po chwili wraca zdyszany. Nie chciałby od razu oznajmid złej wieści. Gdy Eskimos ma powiedzied coś
przykrego, używa okrężnych dróg, jak wilk, który chodzi wokół ofiary, zanim jej skoczy do gaccija. Waha
się chwilę, ale Egigwa daje mu znak.

- To rodzina małej Tapsuny rozpacza - oznajmia i zabiera się znów do jedzenia.

Odarpi wie, że Eskimosi nie wymawiają imion zmarłych ludzi. Po cóż przeszkadzad Im w łowach lub
grach, które wypełniają czas w dalekiej krainie wiecznego słooca?

I tak wszyscy zrozumieli, że to umarł Miluka. Po ostatnim

138

olowaniu na foki miał tak odmrożone nogi, że musiał pozostawad w osadzie, gdy reszta myśliwych
wyruszała na łowy.

- To może i lepiej! - mówi w zamyśleniu Tekri. - I tak nie rzetrzymałby zimy.

- Ale kto przyniesie mięso dla jego rodziny? Musimy się nimi /szyscy zająd. Jeszcze jeden dobry myśliwy
ubył z osady... Mało :to umiał tak osaczyd niedźwiedzia jak on.

Cisza zalega wnętrze śnieżnego domku.

Myśliwy odchodzi, ііе ma już żony, oe ma już psów, lie ma już zaprzęgu, ooluje sam...

- nuci matka, a wszyscy pozostali zaczynają jej wtórowad:

Jdszedl do ciepłego kraju,

ydzie widzi stada karibu, ^^

ydzie roi się od fok,

które stają się jego zdobyczą,

ma w bród pożywienia. ^^^

N osadzie plączą

godni ludzie, ^>~~—"

zziębnięci ludzie

opłakują go.

139

Dlaczego są smutni? Myśliwy, który odszedł, jest bardzo zadowolony, jest bardzo szczęśliwy w kraju
wiecznego snu.

W świetle płomyka kamiennej lampy widad poważne twarz*

Sied?dSemy pomóc rodzinie - mówi wreszcie Tekri który san iuz7nadTobem, lepiej od innych rozumie tę
potrzebę. Mrozm wfatrchfoszcze'tWarze. Trzeba już wkładad podwójne kaftan. ГтесЬ do obuwia.
Przemarznięte psy cisną się do wnętrza Igoo cTałГ zmarłego owinięte jest w stare skóry foki. Mysi™
żwirują -emienie przy nogach i głowie. Wszyscy rusza,

naprzód.

_ Gdzie go złożymy?

- Na wzgórzu, tam gdzie jest szczelina w skale

rmba warstwa śniegu pokrywa pagórek. Ciało zmarieg ^g^a w więcej szcze^nfe
inakrywająpłaskimikamienia. KażdyTmyśliwych przynosi jeden kamieo, az wreszcie powsta, wysoki
pagórek. Razem ze zmarłym pochowano uprząż, harpv i przyrządy do palowania.
, ..

Nie należy się smucid. Wszyscy wiedzą, że krama, do Której к po śmierci dusze, jest miejscem, gdzie
radośd żyje wiecznie

140

*dzie stale świeci słooce i czas przechodzi sytym ludziom na jrach i zabawach.

- Nie tak to za moich młodych lat bywało - zrzędzi niezadowolona Paoda. - Nie zachowujecie dawnych
obrządków. Zanie-Ibujecie duchy. Dawniej, gdy umierał myśliwy...

Paoda przerywa nagle, wzruszając ramionami. - Po co to iłodym mówid, i tak nie słuchają!

Myśliwi rozprawiają już z ożywieniem o nowej wyprawie,

Odarpi bawi się z niedźwiadkiem, który coraz częściej znika osady.

Poorana zmarszczkami twarz Paody zasępia się nagle, a małe zarne oczy zachodzą mgłą smutku. Jedna
tylko Ivaloo prosi:

- Opowiedz! Co robiono wtedy? Uśmiech rozświetla twarz Paody.

- W ciągu trzech dni po śmierci mężczyzny nikt nie opuszczał sady, nikt nie mógł iśd na polowanie.
Potem jak najszybciej idalano się od miejsca śmierci. Powrócid tam wolno było зріего po dłuższym
czasie. Cóż, kiedy teraz nikt o tym nie amięta.

I Paoda markotnie kiwa głową, wpatrując się w szary półmrok, tory zapowiada nieunikniony powrót
nocy. - Niedługo duchy ciemności powrócą po słooce i nie zobaczy-y już światła - mówi Egigwa
przyglądając się zabawie syna liedźwiadkiem.

141

■

)

Odarpi spogląda prosząco na ojca. Tak chętnie posłuchałby raz jeszcze bajki o tym, jak duchy nocy, żyjące
w wiecznycł ciemnościach, wykradły ludziom słooce.

Egigwa zrozumiał wzrok syna.

- Był taki czas, kiedy słooce świeciło ciągle. Dobrze był( ludziom i wesele gościło w ich sercach. Gwar i
śmiech rozbrzmiewały w każdym igloo. Bo jakże nie cieszyd się ze światła i ciepła?

Nie było dnia, żeby nie witano radosnymi okrzykami myśli wych powracających z obładowanymi saniami
do osady.

Wszystkim było dobrze, dopóki złe duchy ciemności nie postanowiły wykraśd ludziom ich największego
skarbu. Jeden z nich najzłośliwszy, zszedł na ziemię i zamienił się w kruka-olbrzyma Porwał słooce,
schował je do wielkiego futrzanego wora ze skon morsa i poniósł ten ciężar daleko, do krainy wiecznej
ciemności.

Wtedy na ziemię przyszła noc. Ucichły gwary i śmiechy umilkły śpiewy. Głębokie ciemności rozświetlał
tylko mdły blasl lamp tlących się w śnieżnych domach. Myśliwi czekali bezczynnie na powrót światła.

W skrytkach było jeszcze dużo mięsa i tłuszczu, ale wszędzie panował smutek, bo nie było słooca.

Tymczasem kruk-olbrzym dźwigał z trudem swój ciężki futrzany wór ze skradzionym skarbem. Szedł i
sapał. Chociaż silnj był bardzo, ciężar dawał mu się we znaki. Było mu coraz trudnie iśd w tej obcej,
tonącej w ciemnościach krainie. Uszedł jus bardzo daleko, ale odpoczywad musiał coraz częściej.

142

męczącą drogą przysiadł na jednej z pobliskich brył lodowych i zasnął głęboko.

Przebudziło go dziwne uczucie. Gdy otworzył oczy, zobaczył wielką jasnośd, która go oślepiła. Ciemności
znikły bez śladu. To kula słoneczna świeciła i paliła się jak ogieo. Skórzany wór gdzieś zniknął.

Przeraził się duch ciemności. ,,Co robid? Bez worka nie mogę iśd dalej. Jakże uniosę tę płonącą kulę?"

Wszystko, co żyło, wybiegło na powitanie upragnionego słooca. Radosny śmiech rozbrzmiewał znów w
każdym igloo. Wszystko, co żyło, radowało się.

Tymczasem kruk-olbrzym odfrunął do swej krainy po nowy wór. Czeka go jednak daleka i ciężka droga.
Nim powróci, ludzie zdążą nacieszyd się światłem i ciepłem. Teraz - kooczył Egigwa -zbliża się właśnie
czas jego powrotu.

Wierni towarzysze doli i niedoli

Pies, nieodstępny towarzysz ciężkiej walki o życie, nie opuszcza myśliwego, jak wierzą Eskimosi, nawet
po śmierci. Psy prowadzą zmarłych myśliwych do krainy, która nie zna ukąszeo zimna

i troski, głodu.

Na grobach myśliwych między przyborami do polowania często bieleją wydłużone czaszki wiernych
towarzyszy.

Różnej maści: biały, czarny, łaciaty - niewielki, lecz wytrzymały na zimno i głód pies służy wiernie
człowiekowi. Jego szeroka głowa o ostrym pysku i krótkich, sterczących uszach jest podobna do głowy
wilka, od którego wywodzi swą rasę. Skośne oczy błyszczą na myśl o polowaniu lub włóczędze. Gdy
spostrzeże zdobycz, nie szczeka, ale po jego zachowaniu myśliwy widzi, że zwierzyna jest blisko. Muskuły
prężą się, gęsty puszysty włos, chroniący przed zimnem, jeży się - krótkim warknięciem przodownik daje
znak swym towarzyszom i cały zaprzęg rzuca się naprzód. W tej chwili przestaje byd psem - staje się
dzikim zwierzęciem. Odzywa się w nim krew przodków.

Nic nie dzieli już zaprzęgu, zwaśnionego tak często w chwilach spoczynku. Z wywieszonymi ozorami, z
wyciągniętymi przed siebie głowami zwierzęta wspólnym wysiłkiem ciągną sanie.

Pies na przodzie prowadzi jak szalony, warcząc cicho, z radości zapomina o wszystkim.

Nikt nie zna niebezpieczeostwa zdradliwego terenu tak jak on

144

nikt tak dobrze nie odróżni młodego lodu, który pęka pod ciężarem sanek, od grubej pokrywy, po której
można biec bezpiecznie. A jak umie omijad szczeliny, jak z daleka czuje skrytki z mięsem!

Dla niewprawnego oka olbrzymie, płaskie przestrzenie nie różnią się niczym. Pies cofa się, zawraca,
omija niewidzialne, zdawałoby się, niebezpieczeostwa i nieomylnie wybiera najlepszą drogę. Nie zna
zmęczenia, szczęśliwy i radosny, gdy nieustannie zdobywa się na najwyższy wysiłek.

Nie trzeba jednak zbytnio ufad psom podczas odpoczynku, jdy groźne burze i nawałnice śnieżne trzymają
ludzi długo v domach, dzieci wiedzą, że niebezpiecznie jest wysunąd głowę іа zewnątrz. Zgłodniały pies
może się rzucid І zadusid je v mgnieniu oka.

Żaden dorosły nie odważy się wtedy podejśd zbyt blisko do bcego zaprzęgu. Nawet wśród swoich psów
w okresach głodu ażdy musi bardzo uważad. Jeden nieostrożny ruch, jedno po-knięcie i rozdrażnione,
zgłodniałe psy mogą go rozszarpad.

Małe szczeniaki są od najwcześniejszych miesięcy zaprawiane o ciężkiego i trudnego życia. Gdy puszyste
szczenię zaczyna się awid i dokazywad beztrosko, gryząc wszystko, co znajdzie na vej drodze, zostaje
nagle uwięzione na bardzo krótkim rzemie-iu. Rzuca się, dławi, wyje przeraźliwie i z całych sił ciągnie
szlitosne więzy chcąc odzyskad wolnośd. O to właśnie idzie :łowiekowi. Im więcej pies ciągnie od
pierwszych dni życia, tym

— Odarpi...

145

szybciej wyrabiają mu się i twardnieją mięśnie, tym większy będzie z niego pożytek. Dla leniuchów i
darmozjadów nie ma miejsca na Dalekiej Północy. Każdy musi ciężko pracowad, jeśli chce żyd.

Kilkuletni chłopcy dostają własne zaprzęgi i sanki, by od najwcześniejszych lat zaprawiad się do
obcowania z psami. Szczeniaki piszczą przeraźliwie pod razami bata. Mali myśliwi, nieumiejętnie
naśladując we wszystkim starszych, czasem bardzo dokuczają psom. Ale „tak byd musi" - twierdzą
doświadczeni ludzie.

Pies eskimoski musi panicznie bad się dziecka. W pamięci dorosłego psa muszą wyryd się wyraźnie
wszystkie razy zadane przez niedoświadczonego malca. W ten sposób pies, nawet zgłodniały, będzie
uciekał na widok małego dziecka i nie wyrządzi mu krzywdy.

Dziesięciomiesięczny szczeniak należy już do prawdziwego zaprzęgu i bierze udział w mniejszych
wyprawach. Zdarza się jednak, że nie wytrzymuje tempa starszych towarzyszy i pada w drodze
zdecydowany nawet na najgorsze razy bicza, byle tylko nie ciągnąd dalej. Wówczas doświadczony
myśliwy zabiera go na sanki, otula w ciepłe futra i przemawia serdecznie. Szczeniak, przygotowany na
srogą karę, rozgrzewa się powoli i uspokaja. Z wdzięcznością liże swego pana i już po chwili uwielbia go,
a wraz z nim zaprzęg, podróż i cały świat! Taki pies, gdy dorośnie, będzie mógł bez zatrzymania przebiec
sześddziesiąt kilome-

146

trów dziennie, ciągnąc nieraz ładunek wagi ponad pięddziesiąt kilogramów.

A jak ciężko jest ruszyd sanie na tym nierównym gruncie,peł-nym rozpadlin i zwałów lodowych, sanie, na
które myśliwi nałożyli wielką stertę czerwonego mięsa morsa!

Z łapami zarytymi w śnieg, prąc piersiami na skórzane pasy, psy ciągną z całych sił. Trzeszczą im ścięgna.
Sanie stoją jak przygwożdżone do ziemi. Daremnie myśliwi popychają je, okrzykami starając się pobudzid
psy do jeszcze większego wysiłku. Zwierzęta ciężko dyszą ze zmęczenia. Ludzie wyrównują śnieg przed
saniami. Wolno, wolniutko ruszają wreszcie z miejsca jeszcze parę kroków i znów stają przed śliską,

zlodowaciałą powierzchnią pagórka. Trzeba wszystko zaczynad od nowa. I tak bez przerwy. Czasem
poranione mimo ciągłego nacierania tłuszczem łapy znaczą na śniegu krwawe plamy, ale póki iskra życia
tli jeszcze w zwierzęciu, nie ustanie ono - ostatkiem sił wlecze się dalej.

Zdarza się, że zdradliwa kra rozstępuje się nagle, pochłaniając cały zaprzęg - psy i biegnących obok ludzi.
„To matka wód zabrała ich do siebie!" - mówią starzy myśliwi kiwając głowami i myśląc z troską, że
trzeba się zająd rodziną zmarłych.

Na najbardziej wysłużonego psa przychodzi jednak koniec po kilku latach ciężkiej pracy. Z chwilą gdy nie
może sprostad zadaniu - ginie.

Myśliwy musi dobrze znad swoje psy, aby im przydzielad

147

*3&»»и» Л *

Psy - wierni towarzysze eskimoskiej doli i niedoli.

w zaprzęgu odpowiednie miejsca. Jedne z nich, pozbawione wszelkiej inicjatywy, ciągną gorliwie nie
patrząc przed siebie, nie zważając na nic. Idą jak automaty. Muszą czud tylko, że rzemieo jest mocno
naciągnięty.

Inne, ambitne, wrażliwe, wolałyby zostad zatłuczone na śmierd niż oddad pierwsze miejsce. Czynne,
bystre, same prowadzą cały zespół. Nawet ranne, kulejąc, nie dają się wyprzedzid za żadną cenę. One to
dbają o dyscyplinę w zaprzęgu, karcąc surowo najmniejsze nieposłuszeostwo towarzyszy.

Stary, niezdatny do pracy lub ciężko ranny pies czyni wszystko, aby stanąd w szeregu razem z innymi; nie
może znieśd rozłąki z zaprzęgiem. To odwieczny instynkt walki pcha go do pokonywania największych
trudów. Nie mogąc im sprostad, pada w drodze, stając się łupem zgłodniałych towarzyszy.

Gdy głód nawiedza osadę, ludzie doprowadzeni do ostateczności zabijają swe psy. Nie na wiele się to
jednak przydaje, gdyż bez nich nie można wyruszyd na żadne polowanie, a widmo głodu odsuwa się tylko
na jakiś czas.

Odarpi lubił swe psy i dbał o nie, ale najwięcej czasu poświęcał ;eraz niedźwiadkowi, który rósł i
potężniał z dnia na dzieo. L czasem stawał się coraz bardziej niezależny. Gdy pewnego azu Odarpi
zaprzągł go do sanek, aby przywieźd mięso ze krytki - niedźwiadek nie poznał się wcale na żarcie.
Wysunął lolną wargę, zamknął oczy i sapiąc gniewnie nie ruszył się miejsca. Żadne perswazje ani razy
bata nie mogły go zmusid do

149

biegu w tym kierunku, w którym chciał jechad Odarpi. Nie darmo krew królów pustyo lodowych płynęła
w jego żyłach; trzeba było poprzestad na tej jednej próbie.

Dobre jedzenie, wygody, a nawet przywiązanie do chłopca, który ocalił go od śmierci głodowej, nie
zastępowały mu jednak poczucia swobody i wolności.

W miarę jak dorastał, jego czarny nos węszył nieustannie jakieś nieznane zapachy, które niosły północne
wichry. Coraz częściej wpatrzony w biel lodowców wsłuchiwał się uważnie w niedosłyszalny dla innych
głos i dalekie wołanie przestrzeni. Powracał wprawdzie zawsze z coraz to dłuższych, samotnych wypraw
do swego przyjaciela człowieka, ale każdy dzieo niepostrzeżenie oddalał ich bardziej od siebie. Odarpi,
zajęty ciągłą walką o byt, nie zauważył nawet zmiany w usposobieniu swego przyjaciela. Dla niego był to
zawsze mały Ah-tuk-ta, który tak mężnie stawił czoło sforze otaczających go psów.

Nie zastanawiał się też, czemu1 tak bardzo beztroski dawniej niedźwiadek godzinami siadywał z głową
przekrzywioną - wsłuchany w głos morza, które było jego żywiołem, głos, którego nie rozumiał jeszcze, a
który wołał go i wzywał nieustannie.

Kierowany siłą mocniejszą od swej woli Ah-tuk-ta coraz częściej znikał z domu, aż wreszcie kiedyś w nocy
odszedł i nie

powrócił więcej.

Ludzie w osadzie zrozumieli, że „musiało tak byd". Często

150

wspominano małego, białego niedźwiadka, który był przyjacielem Odarpiego.

Pewnego razu, gdy zima skuła w lodowych okowach cały kraj, a niebo było szare i brzmienne śniegiem,
jeden z myśliwych przybył z wiadomością, że wielki, potężny biały niedźwiedź, którego spostrzegł w
oddali, zachowywał się zupełnie inaczej niż jego bracia. Na dźwięk głosu ludzkiego i na widok zaprzęgu
nie uciekał jak inne niedźwiedzie, ale przez chwilę zdawało się, iż zaciekawiony chce zbliżyd się do ludzi.
W ostatniej chwili zmienił jednak zamiar i uciekł tak szybko, że nie można go było dogonid. Myśliwy
zapewniał, że był to Ah-tuk-ta, w którym na widok ludzi obudziły się wspomnienia dzieciostwa, ale nigdy
nie dowiedziano się, czy była to prawda.

Niespodziewana uczta

Skooczył się już dawno dzieo polarny. Mrozy ścinają coraz silniej powierzchnię morza, a ludzie czynią
ostatnie przygotowania do spotkania z nocą.

Smakowity zapach bulgocącej w garnku krwi foki obudził Odarpiego. Szybko wydostał się spod stosu
skór, gdyż wiedział, co oznaczają te przygotowania.

Wczesnym rankiem myśliwi mieli wyruszyd na poszukiwanie otworów oddechowych fok. Czekało ich
wielogodzinne wystawanie na mrozie i wietrze, trzeba więc było pożywid się przed wyjściem.

Gdy młody lód skuwa powierzchnię oceanu, foka swą niewielką okrągłą głową przebija w nim otwór, aby
zaczerpnąd świeżego powietrza. Pod lodem na skutek tego tworzy się małe wgłębienie w formie
dzwonu. W miarę jak skorupa lodu grubieje, foka podpływając wciąż do tych samych otworów nie daje
im zamarznąd, a dzwon w lodzie staje się coraz dłuższy.

Dziś Odarpi miał wprawiad się w sztuce wyszukiwania tych otworów - niewielkich wzniesieo, trudnych do
odróżnienia na nierównej powierzchni lodu.

Korzystając z tego, że silna wichura zmiotła warstwę świeżego śniegu, kilku myśliwych, w dużych od
siebie odstępach, ruszyło naprzód. Rozglądając się dokoła, ostrożnie omijali zdradliwe szczeliny w krach,
pokryte cienką warstwą młodego lodu.

152

Kłębiaste chmury zaciemniały horyzont. Jak okiem sięgnąd, ani jednego otworu oddechowego.
Widocznie foki przeniosły się gdzie indziej, a tyle było ich tu do niedawna.

Wiele czasu upłynęło, zanim Egigwa zdołał wypatrzyd niewielkie wzniesienie. Długim nożem z łopatki
wołu piżmowego ostrożnie odgarnął śnieg i przełamał lód. Tak, to był otwór oddechowy foki. Egigwa
wsunął do niego teraz długą, zakrzywioną pałeczkę i powoli obracał dokoła. Wielka to sztuka wybadad, w
jaką stronę przechylony jest dzwon, do którego podpływa zwierzę; od tego zależy celnośd rzutu harpuna.
Wreszcie bez słowa skinął potakująco głową.

- Ten otwór jest dobry; rzut harpunem nie będzie trudny. Ale to nie wszystko. Z dużego worka
przewieszonego przez

ramię wyciągnął niewielką kukiełkę, której rozstawione szeroko ręce pokryte były delikatnym puchem z
ptasich piór, i umieścił nad otworem.

- Gdy foka podpłynie do otworu, oddech jej poruszy puch. Wówczas rzucę harpun. Teraz czekajmy, aż
podpłynie - szepnął ło syna trzymając w jednej ręce przygotowany harpun, w drugiej :wój lin od jego
ostrza. - Stój spokojnie! nie ruszaj się, bo foka >osłyszy nas i ucieknie.

Cierpliwośd i wytrzymałośd Odarpiego zostały wystawione na iężką próbę. Powoli mijały godziny za
godzinami. Zdrętwiały zimna nie śmiał drgnąd nawet. Na szczęście wiatr ucichł nieco,

153

Egigwa wykrawa otwór, do którego foka podpłynie zaczerpnąd powietrza.

ale mróz dokuczał coraz bardziej. Jak długo jeszcze trzeba będzie tak czekad?

Od tysięcy lat wszyscy jego przodkowie polowali w ten sposób na foki, gdy skorupa lodowa pokryła
powierzchnię oceanu, i od tysięcy lat w ten sposób uczyli się wielkiej cierpliwości.

Nagle spostrzegł, że dłoo ojca zaciska się na rękojeści harpuna. Odruchowo spojrzał w dół - puch silnie
falował. A więc nareszcie! Zdawało mu się nawet, że słyszy jakby jakiś ruch pod lodem. Harpun Egigwy
przeciął powietrze. Linka zaczęła gwałtownie zsuwad się w głąb otworu.

- Trafiona! Trzymaj! Patrz, jak mocno ciągnie. To musi byd duża sztuka! - wołał podniecony Egigwa.

Odrętwienie znikło bez śladu. Odarpi zapomniał o godzinach wyczekiwania na mrozie. Foka długo
opierała się i szarpała pod wodą, wreszcie, osłabiona upływem krwi, dała się łatwo podciągnąd na lice do
otworu. Jeszcze parę pchnięd dzidą i zwierzę znieruchomiało zupełnie. Mocnymi uderzeniami rękojeści
harpuna Egigwa łamał lód wokół otworu, aby go dostatecznie poszerzyd. Wyciągnięta na powierzchnię
duża, tłusta foka była naprawdę wspaniałą zdobyczą.

Reszcie myśliwych nie dopisało szczęście. Skuleni z zimna wrócili z niczym. Foki nie zjawiły się wcale przy
otworach z takim trudem odnalezionych w śniegu.

Następnego dnia Odarpi zajęty był od rana naprawą swych sao. Na wielu połączeniach rzemienie
popękały - trzeba je było

155

zamienid na nowe. Sanie czekał długi okres ciężkiej i odpowiedzialnej pracy.

Jak zwykle Ivaloo pomagała bratu starając się byd pożyteczną. Odarpi udawał, że nie zwraca na nią
uwagi, ale było mu przyjemnie, że nie jest sam.

Gdy słooce w swej krótkiej wędrówce po niebie znalazło się w najwyższym punkcie, a sanie były już
dokładnie przejrzane i poprawione, Ivaloo pierwsza spostrzegła zaprzęg zbliżający się szybko z
południowej strony.

- Kto to może byd, nie znam tych psów...

Sanie przybysza zatrzymały się przy pierwszym igloo. Przybysz krzyknął kilka słów do Paody stojącej obok
i nie oglądając się popędził dalej na północ. Zaciekawiony Odarpi podskoczył do niej.

- Biegnij szybko do ojca - woła Paoda patrząc na nich roziskrzonym wzrokiem. - W osadzie koło Thule
myśliwi upolowali wielkiego wieloryba. Ten, który przybył, zwołuje wszystkich na wspólną ucztę.
Spieszcie się!

Nie trzeba było dwa razy powtarzad tego polecenia. Odarpi i Ivaloo wiedzieli, że wieloryb to dużo
tłuszczu i mięsa, to olbrzymia masa mięsa.

Myśliwi, kobiety i dzieci załadowali najpotrzebniejsze rzeczy na sanie, i wkrótce wszystkie zaprzęgi, jeden
po drugim, ruszyły szybko na południe.

Odarpi był jak w gorączce. Nareszcie zobaczy to zwierzę, od

156

iężka jest zimą droga po zamarzniętym

morzu.

którego ród swój wywodzą Eskimosi, nareszcie spróbuje jego mięsa. Dużo słyszał o nim, widział kilka razy
z daleka na oceanie wspaniałe pióropusze pary, unoszące się nad potężnym cielskiem. Wiedział nawet,
czemu wieloryby uciekają tak daleko od lądu i dlatego trudno je upolowad.

Dawniej było inaczej. Pływały całymi stadami tuż przy brzegu. Ciężkie harpuny, przywiązane do wielkich
skał, na długich, mocnych linach rzemiennych, stały w pogotowiu do rzutu; gdy tylko usłyszano głośny
oddech wieloryba, myśliwi biegli i silnym rzutem wbijali ostrza w ciało zwierzęcia.

Unieruchomiony wieloryb, nie mogąc uciec, umierał na miejscu. W osadach nadbrzeżnych było wtedy
wiele mięsa. Myśliwi polowali w ten sposób tylko wówczas, gdy zapasy żywności wyczerpywały się.
Wieloryby na ogół nie stroniły od brzegu i można je było łatwo upolowad.

Pewnej jasnej nocy dwie kobiety siedząc nad morzem opowiadały sobie różne plotki i przechwalały się
ilością fok, które mężowie ich przynosili z polowao. Nagle spostrzegły wielkiego wieloryba, płynącego tuż
obok skał przybrzeżnych. Nie budząc myśliwych same pobiegły do przygotowanych harpunów i wbiły je
w ciało olbrzyma. Zaskoczone zwierzę dało się wprawdzie zabid słabym kobietom, ale inne wieloryby nie
mogły się z tym pogodzid. Urażone w swej dumie, stały się złe i nieprzystępne; odtąd omijały z daleka
wybrzeże zamieszkane przez Eskimosów, którzy nie uszanowali odwiecznych praw myśliwskich. Od tego

158

czasu żadnej kobiecie nie wolno brad udziału w polowaniu na nie, a nawet często, gdy myśliwi wyruszają
na morze, kobiety muszą wkładad na czoło opaski z białej skóry, żeby wieloryb z daleka mógł odróżnid je
od mężczyzn. Nie na wiele to się jednak zdało: wieloryby stały się w tych stronach rzadkością.

Przypominając sobie różne opowiadania Odarpi biegł obok sao; na zjazdach zręcznie wskakiwał na nie, a
gdy wspinali się do góry, popychał je, aby ulżyd psom.

Nocny odpoczynek trwał bardzo krótko; jeszcze przy świetle księżyca wszyscy ruszyli w dalszą drogę.
Słooce znikało za horyzontem, gdy z wysokiego pagórka Odarpi zobaczył liczne igloo, a obok nich
mnóstwo ludzi, sao i psów. Chciał je policzyd, ale było ich dużo - więcej niż palców u obu rąk i obu nóg, a
może jeszcze więcej. Nigdy nie sądził, że na świecie może byd tak wiele ludzi i psów. Przypomniał sobie
opowiadanie myślwego, który polował z białymi ludźmi. Mówili oni, że w jednej ich osadzie mieszka
więcej ludzi niż jest wszystkich Eskimosów. Nikt nie wierzył im, bo skąd by wzięli tyle mięsa, aby nie
zginąd z głodu, a zresztą każde słowo tych ludzi było kłamstwem, o czym myśliwi przekonali się już
niejednokrotnie.

Gdy podjechali jeszcze bliżej, psy Odarpiego zaczęły szczekad, wyrywad się i szarpad; inne wtórowały im,
hałas więc był straszny. Egigwa zatrzymał z daleka zaprzęg i wszyscy razem zabrali się do wznoszenia
igloo.

159

- Przywiąż mocno psy do harpuna wbitego w ziemię, bo je obce zagryzą - polecił synowi.

Odarpi posłusznie i prędzej niż zwykle wykonywał rozkazy ojca. Chciał jak najprędzej zobaczyd wieloryba,
ale wiedział, że zbudowanie domu, gdzie można się schronid na wypadek burzy, jest najważniejsze.

Ledwie nadążał za ojcem, który przyspieszał coraz bardziej kroku, bo i on chciał jak najszybciej znaleźd sił
przy upolowanym zwierzęciu. Gdy zbliżyli się do brzegu, Odarpi poczuł w powietrzu silny zapach,
podobny do tego, jaki wydziela po kilku dniach mięso zabitego morsa.

To, co zobaczył, przeszło wszelkie jego oczekiwania. Na brzegu leżało Olbrzymie, Szare Cielsko,
przypominające kształtem potwornych rozmiarów rybę. Tylna płetwa była wielka, mięsista i w
przeciwieostwie do rybiej nie pionowa, lecz pozioma. Zabite zwierzę wyglądało jak góra mięsa, wyższa
dw.a razy od najwyższego człowieka. Długośd cielska wynosiła chyba ponad dwadzieścia kroków
dorosłego myśliwego. Podbrzusze było jaśniejsze od grzbietu, z mało widocznymi plamami. W olbrzymiej
paszczy nie było zębów, tylko z górnej szczęki zwisały jak zasłony szeregi cienkich płytek. Ogromna głowa
zajmowała przynajmniej jedną trzecią długości ciała. Sam język, duży, mięsisty, w którym człowiek mógł
zapaśd się po kolana, musiał ważyd więcej niż duży mors.

Uwagę Odarpiego zwróciła wielka masa mięsa, którą przed

chwilą wydobyto z wnętrzności wieloryba. Ze zdziwieniem dowiedział się, że jest to serce zwierzęcia.
Mięsa było więcej niż z dwóch wielkich fok. To dopiero wspaniała zdobycz!

Naskórek pokrywający to olbrzymie cielsko był delikatny i pozbawiony włosów; pod nim znajdowała się
ogromna warstwa tłuszczu. Niewiele myśląc Odarpi zanurzył ręce do łokcia w wyciętym w skórze
otworze, ale jeszcze nie dosięgną! mięsa.

- Masz, spróbuj! -powiedział jeden z myśliwych podając mu niewielki kawałek naskórka z grubą warstwą
tłuszczu. - Nie pogryź tylko tego i nie połknij od razu. Im dłużej będziesz żuł, tym będzie smaczniejsze. Co
prawda tłuszcz wielorybi najlepszy jest wówczas, gdy po kilku zimach nabierze zielonego koloru.

Żując cierpliwie Odarpi poczuł w ustach orzeźwiający, przyjemny smak i aromat, których nie znał
dotychczas.

Wokół zabitego wieloryba zgromadziło się wielu ludzi. Wszyscy byli umazani krwią i tłuszczem.
Przybywali wciąż nowi, zawiadomieni tak jak Egigwa o niespodziewanej uczcie. Zjeżdżali się z najdalszych
osad, gdyż była to nie lada okazja. Mięsa i słoniny wielorybiej starczy dla wszystkich na długi okres czasu.
Odarpi myślał sobie w duchu, że jest tego chyba więcej niż wszystkich fok i morsów upolowanych przez

cały okres letnich miesięcy. Niewiele mylił się zresztą - opisany wieloryb ważył około czterdziestu tysięcy
kilogramów.

Rozochocony Egigwa postanowił pozostad tu tak długo, jak długo wystarczy mięsa, może do połowy
zimy, a może jeszcze

II - Odarpi... 161

dłużej, gdyż nie było po co wracad. Dom Eskimosa jest tam, gdzie znajdzie pożywienie. A gdy go
zabraknie, Egigwa powróci do swych skrytek i opuszczonego igloo. Nie obawia się, że ktoś mógłby
zniszczyd jego wygodny dom; zostawił tam przecież częśd skór, a to wystarczy, aby nowy przybysz
korzystając z nich dbał o nie tak samo jak o własne.

Tymczasem dorośli mężczyźni zabrali się do wznoszenia ogromnego igloo, gdzie wszyscy mogli
zgromadzid się na wspólne uczty, śpiewy i taoce. Gdy igloo było gotowe, Odarpi znów nie mógł doliczyd
się, ilu ludzi naraz weszło do środka.

Włócząc się po całych dniach po osadzie zawarł wreszcie przyjaźo z chłopcem imieniem Kari.

Od nowego przyjaciela dowiedział się, jak został upolowany wieloryb.

- Parę dni temu, wracając na kajaku, jeden z myśliwych usłyszał oddech płynącego niedaleko wieloryba.
Co sił zaczął wiosłowad do brzegu wołając z daleka: „Wieloryb, wieloryb!" Wszyscy mężczyźni w osadzie
rzucili się do „umiaków", dużych łodzi rodzinnych. Do każdej weszło ich tylu, ile masz palców u obu rąk.

Odarpi niedowierzająco spoglądał na towarzysza; nie przerywał mu jednak chcąc dowiedzied się
dalszego ciągu.

- W każdej łodzi znajdowało się parę ciężkich harpunów, do dużego ostrza przywiązano na linach
pływaki. Nie takie małe, jakie masz na swoim kajaku, ale duże, zrobione z całej skóry foki.

162

postojach Odarpi dzielnie pomaga budowad igl

Łodzie szybko zbliżyły się z dwóch stron do wieloryba. Myśliwi musieli bardzo uważad, by nie podpłynąd
od tyłu, gdyż jedno uderzenie potężnego ogona wystarczy, aby z łodzi zostały drzazgi. Pierwszy rzucił
harpunem Agpa stając na dziobie łodzi. Wbił go dobrze - ogon wieloryba uderzył tak silnie w wodę, że
fala o mało nie poprzewracała łodzi, które szybko rozpierzchły się na wszystkie strony. Gdy wieloryb
dawał nurka, widziałem z brzegu, jak całe jego olbrzymie ciało zawisło w powietrzu, a po chwili na
powierzchni morza pozostał tylko pływak. Myśliwi płynąc w ślad za nim oczekiwali, aż zwierzę wynurzy
się, aby zaczerpnąd powietrza - wtedy ze wszystkich łodzi posypały się szybko harpuny. Wieloryb znów
dał nurka. Nie mógł jednak teraz płynąd swobodnie pod wodą, gdyż wiele dużych pływaków hamowało
jego szybkośd. Za każdym razem, gdy zwierzę wynurzało się z morza, nowe harpuny i dzidy wbijały się w

jego ciało. Musiał byd coraz bardziej zmęczony, bo coraz krócej przebywał pod wodą. Myśliwi odważnie
podpływali coraz bliżej Gdy Już zdawało się, że znieruchomiał, nagle uderzył tak silnie ogonem, że fala
przewróciła dwie łodzie. Na szczęście uratowaliśmy wszystkich myśliwych; trzymali się przewróconych
łodzi, gdy podpływaliśmy do nich na kajakach. Niedługo potem wieloryb został zabity. Wszystkie łodzie
holowały go do lądu, a potem cała osada musiała pomagad przy wyciąganiu na brzeg. Holowanie trwało
bardzo długo, ale, jak widzisz, zdobycz warta była tego.

164

- A czy wiesz - dodał Kari zadowolony z wrażenia, jakie opowiadanie jego wywarło na Odarpim - że gdy
poluje się na wieloryba, nie wolno splunąd do wody? Jeżeli ktoś to zrobi, obrażony wieloryb ucieka od
razu i nigdy nie da się zabid.

Długo potem jeszcze wspominał Odarpi ten wspaniały pobyt w osadzie, gdzie było tyle mięsa i tylu ludzi.

Powrót nocy

Gdy słooce znikło już za horyzontem, jednostajne godziny mroku stawały się coraz dłuższe. Ocean pokrył
się jednolitą taflą lodu. Miarowy szum fal słabnie z dnia na dzieo i tylko wicher szaleje w opustoszałej
osadzie. Oddech morza coraz powolniejszy zamiera na długie miesiące nocy, rozświetlanej tylko od czasu
do czasu blaskiem zorzy lub księżyca. Myśliwi wychodząc na dwór nakładają grube, futrzane buty i
podwójne kaftany. Biada temu, kto wyruszywszy na polowanie zapomni długiego noża do wykrawania
brył śnieżnych: podczas niespodzianej burzy nie będzie mógł schronid się razem z psami w pospiesznie
wybudowanym igloo.

Drobnym, równym ściegiem matka zszywa kaftan z miękkich, króliczych skórek. Kościana igła miga
szybko w świetle kopcącej lampy kamiennej. Gorąca polewka z krwi foki dymi nad ogniem.

- Gdybym nie nastawiła sideł, nie upolowałbyś sam tych królików - mówi do syna.

Odarpi potakuje z powagą. Nie dalej jak wczoraj wziął za mewę białego królika, pędzącego jak strzała.
Zgrabne zwierzątko zręcznie przeskakuje wielkie złomy lodu, omija zdradliwe szczeliny i przyczaja się w
zagłębieniach tak, że niepodobna go odróżnid od otaczającej bieli. Co pewien czas staje na tylnych
łapkach, aby sprawdzid, czy nie grozi mu skądkolwiek niebez-

166

pieczeostwo, i mknie lekko dalej, pozostawiając drobne ślady na śniegu.

- Mięso jego jest tak delikatne, że biedak wielu ma wrogów -ciągnie dalej matka. - Radzi więc sobie, jak
umie. Opowiem wam o króliku i sowie.

Długie cienie mrugającej lampy kładą się na twarzach, kóre ciekawie zwracają się ku niej. Eskimosi
bardzo lubią stare opowieści i przekazują je z pokolenia na pokolenie.

- Pewnego razu zgłodniała, drapieżna sowa długo szukała pożywienia. Udało się jej wreszcie schwytad
młodego królika, którego mocno przytrzymała pazurami.

- Mam już pożywienie dla piskląt. Nic mi się nie oprze! -zawołała dumnie.

- Potężna sowo, odsuo się trochę, abym mógł lepiej podziwiad twą lśniącą pierś - zapiszczało żałośnie na
wpół uduszone zwierzątko.

Próżna sowa puściła swą zdobycz.

- Ach, jaka jesteś piękna, jaka wspaniała! - zachwycał się chytry królik.

Ujęty pochwałami zarozumiały ptak rozpostarł szeroko skrzydła, aby pokazad się w całej okazałości
małemu pochlebcy. Nic z tego jednak! Uwolniony z ostrych pazurów wroga królik czmychnął czym
prędzej i głęboko skrył się w śnieżnej jamce.

- Żarłocznej sowy nic nie nauczy rozumu. Nigdy nie ma dosyd - mruczy Paoda odrywając się na chwilę od
żucia brzegów skórki

167

królika. Zęby jej są do połowy już starte, gdyż podczas swego długiego życia zmiękczyły w ten sposób
wiele skór, ale za to nikt nie potrafi tego zrobid tak dobrze jak ona. - Opowiedz lepiej coś innego!

W białym domku zapanowała cisza przerywana tylko skwierczeniem tłuszczu morsa w lampie. Przez
grube, śnieżne mury przenikały jęki i zawodzenia wichru. Zaczynał się długi okres ciężkich burz
zimowych. Całe życie skupiało się wokół płomienia lampy.

Kobiety, które nigdy nie próżnowały, szybko wykaoczały ciepłe, zimowe ubrania. Ivaloo, skooczywszy
zszywad dla Odar-piego spodnie ze skóry rena, nie zapomniała też o sobie. Zabrała się zaraz do kaftana z
edredonów, który nakłada się puchem do ciała. Na wierzch włoży lekki kaftan ze srebrzystoszarej skóry
foki i nie będzie się bała zimowych chłodów.

Matka zna wiele opowieści. Żadnej jednak Odarpi nie słuchał tak chętnie, jak historii o małym
niedźwiadku. Toteż uśmiecha się słysząc pierwsze jej słowa.

- Pewnego razu stara kobieta imieniem Yoana znalazła w jamie śnieżnej skostniały z zimna, puszysty
kłębek. Był to mały niedźwiadek, którego matkę wyczerpaną głodem prawdopodobnie rozszarpały psy.

Pierwszym odruchem kobiety było zacisnąd pętlę na szyi zwierzątka, gdyż w ten sposób najłatwiej zadaje
się śmierd. Po

168

Najładniejsze ubrania szyła Paoda.

chwili jednak, zdjęta litością, postanowiła zabrad go do ciepłego domku, ogrzad i nakarmid.

Przerażony niedźwiadek stawiał silny opór, gryząc i wyrywając się z całych sił - a sił mu nie brakowało!
Nie zrażona tym jednak Yoana urządziła mu wygodne legowisko z mchu i skór oraz znosiła
najsmaczniejsze kąski.

Niedługo mały, wygłodzony dzikus stał się podobny do białego balonika, a gładka sierśd lśniła na dobrze
wypełnionym brzuszku.

Nie próbował już na dobrej kobiecie siły swych ogromnych łap. Najadłszy się do syta, przeciągał się i po
kilku sekundach zasypiał smacznie z noskiem wtulonym głęboko w mech posłania.

Gdy tylko podrósł trochę, powyciągał z kątów resztki kości foki i bawił się podrzucając je jak piłkę. Gdy po
raz pierwszy wyszedł na dwór, ucieszył się bardzo, widząc kilkanaście białych, nie znanych stworzeo.
Ruszył ku nim pełen ufności i nadziei na przyjemną zabawę. Psy, gdyż to one były, nie oceniły jednak jego
przyjaznych intencji. Po chwili niedźwiadek, poczuwszy na swym grzbiecie ich ostre zęby, uciekł czym
prędzej i skrył się w najciaśniejszym kącie igloo.

Była to pierwsza nauczka. Ufne zwierzątko przekonało się, że świat jest pełen nieprzyjaciół.

Yoana była dla niego dobra, toteż przywiązał się do niej bardzo. Otoczony troskliwą opieką Ah-tuk-ta rósł
i rozwijał się szy-

170

bko. Psy na jego widok pierzchały teraz lękliwie z drogi. Nikt nie śmiał go już zaczepiad. Włóczył się
śmiało po okolicy, nie bojąc się nikogo.

Pewnego dnia, gdy wrócił z łowów, uderzyła go niezwykła cisza w tak zawsze gwarnej osadzie. Dzieci nie
bawiły się hałaśliwie w polowanie na morsy lub reny. Gromadki mężczyzn rozprawiały tu i ówdzie
przyciszonym głosem. Głęboka troska wyzierała z ich twarzy. Wczołgawszy się jak zwykle do domu, z
przerażeniem zobaczył swą opiekunkę łkającą i głośnym zawodzeniem dającą upust swej rozpaczy. Mąż
jej utonął podczas polowania na morsy. Cóż pocznie teraz sama bez opieki mężczyzny! Ah-tuk-ta,
przysunąwszy się do niej, czule potrącał ją czarnym, mokrym nosem, mrucząc coś niezrozumiale. Była
dobra dla niego, zabrała go do ciepłego, zacisznego domu, gdy skostniały z zimna zginąłby niechybnie
wśród śnieżnej zamieci. Teraz on z kolei zajmie się samotną i bezbronną kobietą. Dostarczy jej
pożywienia i nie opuści nigdy.

Niedźwiadek dotrzymał słowa. Od tego dnia nie brakło nigdy mięsa w domu wdowy.

Gdy osłabieni głodem mężczyźni wyruszali na dalekie i niebezpieczne wyprawy na próżno poszukując
żywności, gdy w osadzie lampki kamienne paliły się coraz ciemniej, a twarze dzieci siedzących dokoła
pustych naczyo ściągnięte były głodem, Ah-tuk-ta znosił swej opiekunce coraz nowe przysmaki. Znał on
lepiej niż ludzie wielkie tajemnice przyrody. Wyczuwał zmiany

171

kierunku wiatru, przypływów i odpływów oraz znał dziwne obyczaje fok lub morsów. Polowanie było
jego żywiołem.

Yoana rozpaczała, gdy ginął na dłuższy przeciąg czasu. Wdzięczna za opiekę, samotna staruszka
przywiązała się do niego i bardzo go pokochała nazywając często synem. W tym okresie głodu zginęłaby
marnie, gdyby nie jego troskliwa pomoc.

Czasem Ah-tuk-ta leżał całymi godzinami u stóp lodowca, wyczekując, aż w szczelinach wodnych pokażą
się foki. Musiał przecież przynieśd do domu jakąś zdobycz.

Pozbawiony rad matki niedźwiedzicy, długo uczył się sam trudnej sztuki życia. Popełniał wiele błędów,
zbyt szybko pragnąc osiągnąd zdobycz lub rzucając się na nią, gdy nie był pewien swej przewagi. Jego
piękna, kremowobiała sierśd nosiła ślady stoczonych walk, a szerokie blizny świadczyły o doznanych
porażkach, z których czerpał lekcje na przyszłośd. Krótkie, a tak urozmaicone życie nauczyło go jednej z
najważniejszych rzeczy, a mianowicie cierpliwości. Nieomylny instynkt wskazywał mu zawsze, co należy
robid.

Gdy pewnego razu zgłodniały pożarł całą fokę, był bardzo chory i nie mógł ruszyd się z miejsca.
Wiedziony jednak instynktem, najadł się resztek zmarzniętej trawy, wydobytej spod lodu, i od razu
wyzdrowiał.

Gdy w nierównej walce z silniejszym od siebie niedźwiedziem został ranny, uciekł czym prędzej i
schowawszy się bezpiecznie

172

za złomy lodu długo lizał swe rany. Czuł instynktownie, że jest to najlepszy sposób leczenia.

Pewnego dnia wybrał się na dalekie łowy. Po drodze uwagę jego zwróciły przybrzeżne skały,
rozbrzmiewające krzykiem mew edredonowych. Zaniepokojone ptaki widząc groźną sylwetkę krzyczały
żałośnie, fruwały w popłochu i ostrymi dziobami starały się odstraszyd napastnika. Wszystko na próżno.
Spróbowawszy jajka, które przerażona mewa upuściła tuż przed jego nosem, Ah-tuk-ta tak zasmakował
w nie znanym mu dotychczas pożywieniu, że kilka dni pozostał wśród zrozpaczonych ptaków, głuchy na
ich krzyki protestu.

Gdy w koocu wczołgał się jak zwykle do igloo, Yona nie poznała go w pierwszej chwili, tak był umazany
żółtkami. Żałowała tylko, że nie przyniósł jej kilku jaj wpysku, tak jak lisy dla swych małych, które
zgłodniałe czekają w śnieżnych norach.

Wielki, silny, okazały niedźwiedź stał się teraz postrachem całej okolicy. To już nie był ten bezradny
kłębuszek, który straciwszy matkę tak łatwo mógł się stad łupem silniejszego ! zwierzęcia. Obecnie czuł
się bezpieczny i dumny. Życie nie oszczędziło mu ciężkich chwil, ale dało mu w zamian poczucie potęgi i
siły.

Tak minęły wiosna i lato. Nadeszła wreszcie ciężka zima. Ptaki odleciały dalej na południe, foki
pochowały się pod lodami. Ziemia i niebo tworzyły jedną białą przestrzeo, po której hulał złośliwy,
północny wiatr.

173

W mroku nocy polarnej, wśród śnieżnej zamieci ciężko było wyczekiwad długie godziny na coraz rzadszą
zdobycz. Cóż robid! Tam pod krą czekało ciepłe, czerwone mięso, tak potrzebne do życia jemu i jego
dobrej opiekunce.

Ah-tuk-ta polował zazwyczaj przy nadbrzeżnych skałach, gdzie najchętniej wylegują się stada fok i gdzie
wśród zwałów lodów z wiosną przychodzą na świat młode białe foczki, stanowiące łatwy łup dla
zgłodniałych niedźwiedzi.

Jasno paliła się lampka w igloo i zgłodniały gośd mógł zawsze zgodnie z odwiecznymi prawami Północy
ogrzad się i pożywid w gościnnym domu.

Wszystko układało się pomyślnie do czasu, gdy wreszcie ciemnośd nocy polarnej zaczęła ustępowad
miejsca szaremu brzaskowi rozpoczynającego się dnia. W tym okresie najobficiej zaopatrzone skrytki
opróżniają się, widmo głodu zagląda w oczy, a srogie, bezlitosne wichry są dokuczliwsze niż zwykle.

Nawet w domu Yoany brak było mięsa i tłuszczu. Wkładała ona na siebie coraz więcej skór, aby uchronid
się przed nielitości-wym chłodem. Niedźwiadek nie mógł znieśd dłużej tego widoku. Wiedział, że jego
opiekunka cierpi z zimna, a z porytej zmarszczkami twarzy wyziera lęk przed głodem. Oznajmił jej, że
pójdzie daleko, hen, na drugą stronę lodowca, gdzie jest więcej zwierzyny, i powróci z bogatym łupem.
Daremnie staruszka starała się go zatrzymad błagając, aby jej nie opuszczał. Pewnego ranka Ah-tuk-ta
wyruszył w daleką, nieznaną drogę.

174

Powoli dni płynęły jeden za drugim. Mroźny, północny wicher dął bez przerwy. W szarym brzasku
nadchodzącego dnia wdowa zdrapywała ostrym nożykiem szron z przezroczystej skóry foki w oknie, aby
jak najprędzej ujrzed powracającego niedźwiadka. Na próżno! Dzieo po dniu siadywała przy wejściu do
domu, czujna na każdy odgłos. Głucha cisza panowała dokoła, przerywana wyciem wichru.

Gdy wreszcie po wielu, wielu dniach słaby płomieo lampki przestał się tlid zupełnie, gdy nie było już nic
do jedzenia, zziębnięta, osłabiona głodem i udręką niepewności Yoana z trudem dowlokła się na brzeg
morza, gdzie zwykle oczekiwała powrotu ukochanego niedźwiadka.

I tak pozostała na brzegu - wyczekująca, zgarbiona, przejęta bólem, gdyż opiekun jej nie powrócił.

Dziś jeszcze, po latach, gdy myśliwi docierają do zatoki Kane, z dala widzą nad brzegiem skałę w kształcie
siedzącej kobiety, która oczekuje widocznie czyjegoś powrotu.

I tak wciąż czeka... A kiedyś, gdy dzielny niedźwiadek powróci, pójdą razem do kraju, gdzie nie ma
cierpienia.

- Pokażę ci tę skałę, gdy wybierzemy się na Iowy — mówi Egigwa do syna.

Nie przerażają go nieustające jęki wichury. Z radością patrzy na swą rodzinę skupioną wokół lampy.

Złe duchy nie zabrały mu nikogo z najbliższych w ciężkim okresie polowania. Skrytki są obficie
zaopatrzone. Stosy cie-

175

płych skór pozwalają spokojnie pomyśled o najsroższych chłodach.

A gdy mróz zetnie lód w zatoce, gdy pełnia księżyca rozświetli mroki długiej nocy, załadują na sanie
wielkie połcie mięsa i pojadą odwiedzid swych przyjaciół w osadach na południu. Dla koczowniczych
plemion największa to radośd wyruszyd w drogę, zobaczyd inne twarze, spróbowad dalekich terenów
łowieckich i zaznad nowych przygód. Tam będą polowad, jeśd, śpiewad stare pieśni i cieszyd się, że życie
jest piękne.

Szybko, szybko, niech fale przestaną już huczed, niech przestaną już jęczed jak stado lisów, niech zielona
woda zmętnieje i pokryje się lodową powłoką, niech już raz zamarznie. Szybko, szybko, niech śnieg
pokryje już całą ziemię, niech sanie suną lekko, a psy ciągną ze wszystkich sił, niech zwierzyna całymi
stadami nawiedza osady, niech już nadejdzie wreszcie czas zimowych łowów!

Spis rzeczy

Jak mały Odarpi uczył się życia 5

Pierwsze polowanie 22

Odarpi zabija morsa 35

Przyjaciel fok 45

Próba sił 53

Polowanie na niedźwiedzia 63

W poszukiwaniu ciepłych skór 77

Wiosna na Dalekiej Północy 91

Upragniony kajak 102

W dalekiej krainie karibu 116

Pierwsze zwiastuny zimy 132

Wierni towarzysze doli i niedoli 144

Niespodziewana uczta 152

Powrót nocy 166

„Czytelnik". Warszawa 1985. Wydanie XVIII

Nakład 60 320 egz. Ark. wyd. 7,2; ark. druk. 11,25.

Papier offset, ki. IV, 70 g, 70X100.

Druk z diapozytywów.

Druk ukooczono w listopadzie 1985.

Szczecioskie Zakłady Graficzne.

Zam. wyd. 782; druk. 536/11.10/84/11 T-88

Printed in Poland