monter konstrukcji budowlanych 712[04] z2 11 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Lucja Zegadło

Prowadzenie prac montażowych zimą

712[04].Z2.11

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Zbigniew Chwieduk

mgr inż. Marzena Rozborska

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Barbara Olech

Konsultacja:

mgr inż. Krzysztof Wojewoda

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[04].Z2.11
„Prowadzenie prac montażowych zimą” zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu monter konstrukcji budowlanych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Zasady prowadzenia robót przy obniżonych temperaturach

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Środki i urządzenia umożliwiające prowadzenie robót montażowych przy

obniżonej temperaturze

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Przygotowanie budowy i montaż konstrukcji betonowych prefabrykowanych

w warunkach zimowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o pracach montażowych

prowadzonych zimą.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Materiał obejmuje również:

−

pytania sprawdzające wiedzę niezbędną do wykonania ćwiczeń,

−

ćwiczenia zawierające polecenie, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy,

−

sprawdzian postępów, sprawdzający poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.

Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co

oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Zaliczenie ćwiczeń jest dowodem osiągnięcia
umiejętności określonych w tej jednostce modułowej. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem
tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne
sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
4. Zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej

jednostki. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
Jednostka modułowa: „Prowadzenie prac montażowych zimą”, której treści teraz poznasz

jest częścią modułu „Technologia montażu konstrukcji żelbetowych”.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz

instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[04].Z1/2.03

Wykonywanie rusztowań do robót budowlanych

712[04].Z2

Technologia montażu konstrukcji żelbetowych

712[04].Z1/2.01

Dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót montażowych

712[04].Z1/2.02

Wykonywanie podstawowych pomiarów w robotach

budowlanych

712[04].Z2.14

Wykonywanie prostych robót uzupełniających przy robotach

montażowych: murarskich, ciesielskich, zbrojarskich,

betoniarskich

712[04].Z2.05

Montaż wielokondygnacyjnych konstrukcji szkieletowych

712[04].Z2.06

Montaż budynków w technologii wielkopłytowej

712[04].Z2.07

Wykonywanie budynków w technologii wielkoblokowej

712[04].Z2.08

Wykonywanie zbiorników i silosów żelbetowych

712[04].Z2.09

Montaż ścian oporowych

712[04].Z2.04

Montaż budynków halowych

712[04].Z2.11

Prowadzenie prac montażowych zimą

712[04].Z1/2.12

Rozliczanie robót montażowych

712[04].Z2.10

Montaż słupów elektroenergetycznych

712[04].Z2.13

Konserwacja i naprawa uszkodzonych konstrukcji

żelbetowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Prowadzenie prac montażowych

zimą” powinieneś umieć:

−

stosować terminologię budowlaną,

−

odczytywać i interpretować rysunki budowlane,

−

posługiwać się dokumentacją budowlaną,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp,

−

transportować materiały budowlane,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

dobierać narzędzia i sprzęt do robót montażowych,

−

wykonywać podstawowe pomiary w robotach budowlanych,

−

wykonywać rusztowania do robót budowlanych,

−

łączyć elementy konstrukcji w stykach montażowych,

−

wykonywać proste roboty murarskie, ciesielskie, zbrojarskie i betoniarskie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić warunki prowadzenia prac w okresie zimowym,

−

dobrać metodę prowadzenia prac przy obniżonych temperaturach,

−

dobrać i przygotować narzędzia i sprzęt do prowadzenia robót w okresie zimowym,

−

dobrać i przygotować materiały do prowadzenia robót montażowych w zimie,

−

przestrzegać przepisy bhp podczas prowadzenia prac zimą,

−

przygotować stanowisko pracy do prowadzenia robót montażowych w zimie,

−

wykorzystać dokumentację techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady prowadzenia robót przy obniżonych temperaturach

4.1.1. Materiał nauczania

Zgodnie z obowiązującymi w kraju przepisami okres zimowy trwa od 15 listopada do 31

marca. W tym czasie prace montażowe powinny być uzupełniane o zabiegi specjalne. Dokładne
zalecenia są zawarte w instrukcji pt. „Wytyczne wykonania robót budowlano-montażowych
w okresie zimowym przy temperaturach do -15°C”, wydanej przez Instytut Techniki
Budowlanej.

Zeszyt

siódmy

tej

instrukcji

dotyczy

właśnie

montażu

budynków

z prefabrykowanych elementów żelbetowych. Zgodnie z zapisami tam zawartymi roboty
montażowe są dopuszczalne, jeśli:

temperatura nie spada poniżej -5°C, a prędkość wiatru nie przekracza 8 m/s,

temperatura nie spada poniżej -10°C, a prędkość wiatru nie przekracza 4 m/s,

temperatura nie spada poniżej -15°C, a prędkość wiatru nie przekracza 2 m/s.

Jeżeli mróz jest większy lub wiatr silniejszy, to montaż jest zabroniony. Nie należy

wykonywać prac montażowych przy gołoledzi i opadach atmosferycznych, które utrudniają
widoczność, a w połączeniu z przymrozkami powodują oblodzenie materiałów, elementów,
pomostów, drabin itp. Montaż w temperaturze do -10°C jest dozwolony pod warunkiem
zastosowania środków zapewniających wiązanie i twardnienie betonu i zapraw. Montaż
w temperaturze od -10 °C do -5 °C wolno wykonywać tylko wyjątkowo i tylko stosując
specjalne zabezpieczenia przed zamarznięciem wszystkich fragmentów konstrukcji, które
zawierają niezwiązaną zaprawę lub mieszankę betonową. Zabezpieczenia te powinny być
utrzymywane aż do osiągnięcia wymaganej wytrzymałości, która wynosi 30 % wytrzymałości
po 28 dniach wiązania, przy której działanie mrozu nie powoduje ujemnych skutków. W tym
celu stosuje się:

– okrywanie materiałami izolującymi (płachty brezentowe, maty słomiane itp.),

– domieszki chemiczne,

– nagrzewanie promieniami podczerwieni,

– nagrzewanie gorącym powietrzem,

– nagrzewanie parą,

– nagrzewanie prądem elektrycznym

Spawanie elementów złączy jest dozwolone bez zastrzeżeń przy temperaturze nie niższej niż

-5°C, przy temperaturze niższej – do -10 °C, trzeba stosować osłony od wiatru i zapewnić

takie warunki, żeby wykonane spawy stygły powoli, co uzyskuje się, ogrzewając otoczenie
miejsc spawania. Działania te wymagają sprawdzenia i odbioru.

Do uszczelnienia i ocieplenia węzłów i spoin stosowane są tworzywa sztuczne, takie jak:

płyty styropianowe, wkładki z tworzyw sztucznych, kity spoinowe, taśmy uszczelniające, płyty
pilśniowe porowate, wełna mineralna i inne.

Z materiałów tych te, które wytwarzane są z tworzyw sztucznych nie są odporne na mróz.

Niska temperatura powoduje ich sztywnienie i kruszenie się. Nie można ich wówczas stosować
do uszczelnień.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Również kity spoinowe i lepiki w niskiej temperaturze gęstnieją i użycie ich w tym czasie

jest bardzo utrudnione. Najlepiej przyjąć zasadę, że materiały uszczelniające powinny być
składowane w pomieszczeniach zamkniętych o temperaturze nie niższej niż + 5°C. Wszystkie
materiały uszczelniające przechowywane w pomieszczeniach nie ogrzewanych należy przenieść,
co najmniej na 48 godzin przed ich użyciem do pomieszczeń o temperaturze nie niższej niż
+15 °C

Zespoły brygad montażowych, brygadziści i majstrowie, niezależnie od ich kwalifikacji

i stażu pracy, powinni być przed nadejściem okresu zimowego dodatkowo przeszkoleni
w zakresie technologii pracy w warunkach obniżonych temperatur.

Montaż należy prowadzić na podstawie projektu organizacji montażu, w którym powinny

być podane zasady montażu dla danego obiektu w okresie zimowym.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Przy jakich parametrach temperatury i prędkości wiatru można prowadzić roboty

montażownie w okresie zimowym?

2. Jakie zabezpieczenia stosuje się przed zamarznięciem fragmentów konstrukcji?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odpowiedz, czy dla podanych parametrów prędkości wiatrów i temperatur można prowadzić

roboty montażowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Nauczyciel przedstawi Ci karteczki z zapisanymi parametrami temperatury i prędkościami

wiatru. Twoim zadaniem jest odpowiedzieć czy w takich warunkach można prowadzić roboty
montażowe.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– kartki papieru,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wypisz, jakie rodzaje zabezpieczeń elementów konstrukcji przed mrozem stosuje się przy

robotach montażowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać na arkuszu rodzaje zabezpieczeń,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– kartki papieru,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Czy potrafisz:
1) określić, w jakich warunkach pogodowych można prowadzić

roboty montażowe?

2) wymienić sposoby zabezpieczeń elementów konstrukcji przed mrozem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Środki i urządzenia umożliwiające prowadzenie robót

montażowych przy obniżonej temperaturze

4.2.1. Materiał nauczania

Domieszki chemiczne.

Domieszki chlorku wapnia do zapraw i betonów przewidzianych do węzłów i spoin stosuje

się przy montażu w temperaturze otoczenia do -5°C. Domieszki te, w ilości do 2 % ciężaru
użytego cementu, można stosować tylko wtedy, kiedy w węźle lub w spoinie nie ma stali
zbrojeniowej lub gdy występująca stal zostanie zabezpieczona powłokami antykorozyjnymi,
gdyż domieszki te mogą powodować silną korozję stali.

Chlorek wapnia może być stosowany w postaci kryształów łatwo rozpuszczalnych

w wodzie: jako bezwodny w postaci soli, płatków, proszku lub bloków rozpuszczalnych
w wodzie, jako płynny w postaci soli wapiennej i kwasu solnego i jako roztwór chlorku
wapniowego w wodzie o stężeniu nie mniejszym niż 30 procent.

Chlorek wapnia jest substancją silnie higroskopijną i dlatego należy go przechowywać

w szczelnym

opakowaniu,

zabezpieczającym

przed

wilgocią.

Niedopuszczalne

jest

przechowywanie materiałów wybuchowych i łatwo palnych, butli ze sprężonym gazem oraz
żywności w jednym pomieszczeniu z chlorkiem wapnia.

Chlorek wapnia jako domieszka przyspiesza proces wiązaniu betonów i zapraw, powoduje

obniżenie punktu zamarzania wody, zwiększenie temperatury wiązania cementu, skrócenie
czasu niezbędnego do osiągnięcia przez betony i zaprawy cementowe żądanej wytrzymałości.
Jako skutki ujemne działania chlorku wapniowego występuje nieznaczne zmniejszenie końcowej
wytrzymałości betonu lub zaprawy, powstawanie wykwitów i korozja stali zbrojeniowej.
Dodatek chlorku wapniowego zwiększa plastyczność betonu lub zaprawy, przy niezmiennym,
wskaźniku wodno-cementowym.

Dodatek chlorku wapnia w ilości 2 % zwiększa ilość wydzielonego ciepła wiązania

i twardnienia po upływie 12 godzin o ok. 30 % przy cementach portlandzkich i ok. 80 % przy
cementach hutniczych, a jednocześnie przyspiesza czas wiązania (w temperaturze normalnej)
mniej więcej dwukrotnie, skracając go przeciętnie do 1,5 godziny.

Chlorek wapnia należy dodawać do mieszanki betonowej lub do zaprawy cementowej po

uprzednim rozpuszczeniu go w wodzie, a czas mieszania nie powinien być mniejszy (mieszanie
mechaniczne) niż 2 minuty.

Domieszki węglanów są zalecanymi dodatkami do zapraw cementowych i betonów

przewidzianych do wypełniania węzłów, spoin lub wieńców. Stosowane są w postaci węglanu
sodowego (soda kalcynowa lub amoniakalna — nazywana też bielidłem), węglanu potasowego
(potasu) w ilości 0.5% ÷ 2 %. Domieszki te należą do środków najbardziej przyspieszających
wiązanie i twardnienie cementu w związku z czym stosuje się je w przypadkach małej ilości
układanej mieszanki betonowej lub zaprawy oraz przy sprawnej organizacji mieszania,
transportu i zastosowanie tych materiałów.

Domieszki węglanów nie powodują korozji zbrojenia, a stosowanie ich do betonów i zapraw

bez potrzeby zabezpieczenia od strat ciepła (osłaniania, ogrzania itp.), dopuszczalne jest
w temperaturze do -10°C i możliwości jej spadku po upływie 6 godzin od momentu ułożenia
betonu lub zaprawy do temperatury nie niższej od -15°C.

W tych warunkach, przy stosowaniu odpowiednich ilości domieszek węglanów, betony

i zaprawy po 7 dniach twardnienia uzyskują pożądaną wytrzymałość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z wyżej podanych względów dodatki te szczególnie nadają się do zapraw i betonów

używanych do złączy, spoin i wieńców w robotach montażowych, prowadzonych w okresie
zimowym.

Temperatura świeżej mieszanki betonowej lub zaprawy powinna wynosić od +5 do +10°C

bez potrzeby zabezpieczenia od strat ciepła po jej ułożeniu. Powinno się ją natomiast chronić
przed zawilgoceniem, okrywając materiałem szczelnym, jak brezent, folia itp.

Dodatki węglanów stosuje się do masy betonowej i zapraw w postaci roztworu w wodzie

zarobowej, przy czym stosuje się jednocześnie dodatki uplastyczniająco-napowietrzające
(plastyfikatory). Dodatki te regulują proces wiązania, uplastyczniają mieszankę, poprawiają jej
urabialność i zwiększają odporność na mróz.

Zaprawa lub mieszanka betonowa z domieszką węglanów i przy temperaturze składników

powyżej + 5°C wiąże bardzo szybko. Z tych względów należy przygotowywać ją w takiej ilości
i tak organizować pracę, aby czas, jaki upływa od chwili wymieszania do chwili ułożenia, był
krótszy od 30 minut (czas wiązania z tymi domieszkami). W czasie tym powinny zmieścić się
wszelkie czynności związane z ostatecznym ustaleniem położenia elementu.

Dodatek azotanu sodu nie powoduje korozji stali. Stosowany jest w zależności od

temperatury otoczenia w ilości 4 ÷ 8 % masy użytego cementu. Temperatura układanej
mieszanki powinna wnosić 5 ÷ 10 °C.

Niedozwolone jest stosowanie środków chemicznych do zapraw wapiennych oraz do zapraw

i betonów na cementach glinowych. Również niewskazane jest stosowanie środków
chemicznych do zapraw i betonów podgrzewanych elektrycznością przez bezpośredni przepływ
prądu przez pręty zbrojenia.

Nagrzewanie promiennikami podczerwieni.

Gazowe promienniki podczerwieni mogą być używane do podgrzewania złączy, spoin

i wieńców tuż przed ich wypełnieniem w celu ewentualnego usunięcia śniegu i oblodzeń, jak
również do ogrzewania zapraw i mieszanki betonowej w tych łączeniach; mogą one też być
stosowane do ogrzewania kruszywa.

Położenie i sposób ustawienia promienników powinno zapewnić równomierne nagrzewanie

złączy, spoin i wieńców możliwie na całej ich długości, szerokości i grubości.

Promienniki gazowe powinny być używane w sposób określony w instrukcji dla danego typu

i powinny pracować pod nadzorem.

Nagrzewanie gorącym powietrzem uzyskuje się ze specjalnych agregatów. W agregatach

tych powietrze nagrzewane jest przez spalanie paliwa płynnego. Powietrze zimne wsysane jest
za pomocą dmuchawy przez kanał wlotowy z jednej strony agregatu i płynąc przez nagrzewnicę
ogrzewa się i wychodzi przez odpowiednie dysze z drugiej strony agregatu. Dmuchawa lub
wentylator osiowy napędzany jest przez silnik elektryczny.

Agregaty mają szerokie zastosowanie w budownictwie przy realizacji robót w warunkach

obniżonych temperatur. Niektóre z nich mogą być stosowane przy robotach montażowych do
oczyszczania złączy, spoin i wieńców z oblodzeń i śniegu przed ich wypełnieniem zaprawą lub
betonem oraz do ogrzewania ich po wypełnieniu - przy zastosowaniu odpowiednich osłon, jak
również do ogrzewania kruszywa.

Nagrzewanie parą przy robotach montażowych może być stosowane do ogrzewania zapraw

i betonów po ich ułożeniu w złączach, spoinach i wieńcach, co powoduje przyspieszenie
wiązania i twardnienia. Należy wówczas dokładnie otulić miejsce ogrzewane parą, stosując
specjalne osłony, przeważnie z impregnowanego brezentu itp. Para jest stosowana również do
podgrzewania kruszywa i wody. Do wspomnianych celów używana jest para niskoprężna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Temperatura i czas nagrzewania zależą od rodzaju stosowanego cementu i od wymaganej

wytrzymałości betonu lub zaprawy. Nagrzewanie parą jest najbardziej ekonomiczne przy jej
temperaturze od +70 do +80°C i przy krótkim czasie nagrzewania.

Betonu zagęszczanego na cemencie portlandzkim lub hutniczym nie należy nagrzewać do

temperatury wyższej niż +60°C.

Temperatura betonu lub zaprawy na początku nagrzewania nie może być niższa od + 5°C.

Wzrost temperatury nie może przewyższać 10 ÷ 15 °C/godz., a spadek temperatury w czasie
stygnięcia masy betonowej lub zaprawy nie powinien przekraczać 8+10 °C /godz.

Nagrzewanie betonu i zapraw w węzłach i wieńcach za pomocą prądu elektrycznego,

używając elektrod umieszczonych w mieszance betonowej lub w zaprawie stosuje się tylko
w przypadkach uzasadnionych, w temperaturze poniżej -5°C. Stosowana jest najczęściej tzw.
metoda klasyczna elektrodowa.

Przy stosowaniu elektronagrzewu do mieszanki betonowej i zaprawy nie można dodawać

żadnych domieszek chemicznych.

Przy małej ilości betonu lub zaprawy (cienkie spoiny, małe węzły itp.) nagrzewanie

elektryczne nie opłaca się i jest zbyt kłopotliwe. Lepszym i prostszym rozwiązaniem w tych
warunkach jest nagrzewanie gorącym powietrzem lub promiennikami podczerwieni.

Wytrzymałość betonu po 28 dniach przy nagrzewie prądem elektrycznym jest nieco niższa

niż wytrzymałość betonu dojrzewającego w normalnych warunkach.

Nagrzewanie prądem e1ektrycznym powinno odbywać się przy początkowej temperaturze

betonu nie niższej niż +5°C, a temperatura nagrzewu nie powinna przekraczać temperatury
50°C - wyjątkowo do 60°C, gdyż występuje wówczas stały spadek wytrzymałości betonu.

Nagrzewanie powinno trwać aż do osiągnięcia przez beton lub zaprawę wymaganej

mrozoodporności.

Stosowanie nagrzewania prądem elektrycznym wymaga sporządzenia specjalnej instalacji

elektrycznej, odpowiedniej organizacji robót, przeprowadzenia przeszkolenia — instruktażu,
właściwych zabezpieczeń na robotach, gdzie jest stosowany elektronagrzew i dodatkowego
wyposażenia zatrudnionych w rękawice i buty gumowe. Szczególną uwagę należy zwrócić na
przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych.

W porze wilgotnej oraz w czasie odwilży nagrzewanie prądem elektrycznym na otwartej

przestrzeni powinno być przerwane. Przy nagrzewaniu elektrycznym stosowane są elektrody
wewnętrzne umieszczone wewnątrz masy betonowej i elektrody powierzchniowe przylegające
do powierzchni betonu. W niektórych przypadkach mogą być wykorzystane jako elektrody pręty
zbrojenia elementu.

Elektryczne nagrzewanie należy prowadzić przy napięciu nie wyższym niż 50 V,

a w wyjątkowych przypadkach 60 V.

Ze względu na omówione warunki, przed decyzją zastosowania nagrzewania prądem

elektrycznym, należy zbadać dokładnie możliwości zastosowania tej metody przez
uprawnionego pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie domieszki stosuje się do betonów i zapraw w okresie niskiej temperatury?
2. Jakie właściwości mają domieszki do zapraw i betonów?
3. Jakie są metody nagrzewania betonu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ właściwości domieszek do betonów i zapraw przedstawionych Ci przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Nauczyciel przedstawi Ci próbki lub opakowania po domieszkach do betonów i zapraw.

Twoim zadaniem jest wpisanie na kartkach właściwości tych domieszek i ich przedstawienie
nauczycielowi oraz kolegom z grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– kartki papieru,
– przybory do pisania,
– próbki lub opakowania po domieszkach do betonów i zapraw,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Zaproponuj i uzasadnij metodę nagrzewania zaprawy do wykonania spoin przy montażu

elementów ściennych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się metodami nagrzewania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapisać i uzasadnić swoją propozycje nagrzewania,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru formatu A2,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić rodzaje domieszek stosowanych do zapraw i betonów?

2) wymienić właściwości domieszek do betonów i zapraw stosowanych

w okresie niskich temperatur?

3) wymienić i scharakteryzować metody nagrzewania betonów i zapraw?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Przygotowanie budowy i montaż konstrukcji betonowych

prefabrykowanych w warunkach zimowych

4.3.1. Materiał nauczania

Przygotowanie budowy i organizacja robót w okresie zimowym

Drogi, pasma utwardzone i tory powinny być sprawdzone i doprowadzone do właściwego

stanu pod względem technicznym zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Należy zwrócić uwagę na odwodnienie terenu i dróg, tzn. na rowy przydrożne, spadki

i miejsca, które mogą być zawiewane przez śnieg. Powinno się zabezpieczyć je zasłonami
przeciwśnieżnymi.

Plac budowy należy oczyścić z porozrzucanych materiałów, zbędnego sprzętu, wszelkiego

rodzaju niepotrzebnych odpadów i innych przedmiotów aby oblodzone lub pokryte śniegiem nie
były przyczyną wypadków.

Należy sprawdzić sprzęt (zgodnie z odpowiednimi instrukcjami) oraz wszelkiego rodzaju

rusztowania pomocnicze, zabezpieczyć przejścia i schodnie barierami, jak również odpowiednio
zabezpieczyć otwory w poziomych i pionowych elementach konstrukcji. Po opadach śnieżnych
należy niezwłocznie oczyścić przejazdy, przejścia, schodnie, pochylnie oraz miejsca pracy,
a w przypadku gołoledzi - posypywać je piaskiem z domieszką soli.

Przygotować niezbędne i przewidziane w projekcie organizacji robót (dla okresu zimowego)

urządzenia ogrzewcze, maty, płachty brezentowe, osłony i dodatkowe materiały oraz środki
związane z prowadzeniem montażu w okresie zimowym dodatki chemiczne do betonu, itd.

Plac do składowania elementów prefabrykowanych powinien być sprawdzony

i doprowadzony do właściwego stanu, a w szczególności należy zapewnić dobre odwodnienie
placu, tak aby składowane elementy i materiały nie mogły przymarzać do terenu; w tym celu
muszą być one składowane na podkładach. Ułożone w stosy elementy powinny być chronione
od zaśnieżenia i moknięcia na deszczu, gdyż doprowadza to do oblodzenia. Należy je przykryć
daszkiem, brezentem lub folią plastykową.

Przymarzniętych do terenu lub między sobą elementów (w przypadku złego zabezpieczenia)

nie wolno odrywać za pomocą żurawia, lecz trzeba je nagrzać np. ciepłym powietrzem, aby
odtajały.

Ponieważ właściwa ochrona elementów w czasie ich składowania na placu budowy

w okresie zimowym jest dość uciążliwa, najkorzystniejszy jest tzw. „montaż z kół”.

Niedopuszczalny jest montaż elementów o oblodzonych powierzchniach. Dlatego też każdy

element przy pobieraniu do wbudowania musi być dokładnie sprawdzony i jeśli potrzeba
oczyszczony ze śniegu i oblodzenia. Dotyczy to również miejsc wbudowania elementu
(powierzchni, na której ma być ustawiony element i innych miejsc połączeń). Oczyszczenie
z oblodzenia najlepiej wykonać stosując ciepłe powietrze z agregatu lub ze zwykłej sprężarki,
w której powietrze nagrzewa się wskutek sprężania. Można również stosować w tych celach
lampy lutownicze. Trzeba je jednak dobrze wyregulować, aby następowało całkowite spalanie
paliwa i nie powstawała sadza, która osadzając się na powierzchniach prefabrykatów
uniemożliwia połączenie się betonu złącza z betonem elementu. Oblodzenie i śnieg można
również usunąć stosując gazowe promienniki podczerwieni.

Usuwanie lodu i śniegu z elementów przy zastosowaniu podanych sposobów podnosi

temperaturę oczyszczonych powierzchni elementu o kilkanaście stopni, co ma dodatnie
znaczenie przy wypełnianiu złączy, spoin lub wieńców mieszanką betonową lub zaprawą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budynki w stanie zerowym, których montaż przewidziany jest w okresie zimowym, powinny

być odpowiednio zabezpieczone. Tak więc ściany zewnętrzne powinny być zasypane ziemią do
poziomu terenu, wszystkie otwory zasłonięte w celu uniemożliwienia przedostawania się
opadów do piwnic, a fundamenty w piwnicach zabezpieczone przed przemarzaniem.

Brygady montażowe powinny być zaopatrzone na okres zimy w lekką, ciepłą

i nieprzewiewną odzież roboczą.

W pobliżu miejsca montażu należy instalować grzejniki dla montażystów, zalecane jest

stosowanie lekkich przenośnych pakamer na montowanej kondygnacji. Kabiny operatorów
sprzętu należy wyposażyć w grzejniki i automaty do czyszczenia szyb kabiny z lodu i śniegu.

Montaż i czynności warunkujące prowadzenie montażu

Miejsca, na których ma być prowadzony montaż, należy uprzednio oczyścić z lodu i śniegu;

dotyczy to również miejsc wbudowania elementów i samych elementów, które muszą być także
oczyszczone z oblodzenia, śniegu i wszelkich zanieczyszczeń.

Przy wykonywaniu połączeń spawanych należy pamiętać, że łączenie elementów przez

spawanie w zasadzie jest dopuszczalne w temperaturze nie niższej niż -5°C, przy temperaturze
poniżej -5°C można spawać, ale pod warunkiem zastosowania osłon od wiatru i przy
zapewnieniu powolnego stygnięcia spawów. Przydatne do tego mogą być promienniki
podczerwieni, odpowiednie grzejniki lub nagrzewnice. Przy temperaturze poniżej -10°C nie
należy w ogóle prowadzić robót spawalniczych. Przed zapełnieniem wolnych przestrzeni
w węzłach, połączenia spawane muszą być sprawdzone i przyjęte, a mieszanka betonowa lub
zaprawa po jej ułożeniu dokładnie zagęszczona.

Mieszankę betonową lub zaprawę należy dostarczać najkrótszą drogą w odpowiednich

pojemnikach zabezpieczających przed szybką utratą ciepła. Mieszanka z podgrzewanymi
składnikami i z domieszkami chlorku wapniowego powinna być dostarczona w pojemnikach
szczelnie zakrytych. .

W węzłach i spoinach, których beton lub zaprawa nie odgrywają roli konstrukcyjnej

a stanowią jedynie wypełnienie przestrzeni między prefabrykatami można wykonywać
betonowanie przy temperaturze do -10°C.

Obowiązuje przy tym stosowanie dodatków chemicznych przyśpieszających wiązanie

i twardnienie zapraw lub betonu, a w przypadku użycia jako dodatku chlorku wapnia –
podgrzewanie składników zapraw mieszanki betonowej oraz otulenie (matami) połączeń po ich
wypełnieniu. Składniki mieszanki betonowej lub zaprawy powinny być podgrzewane do takiej
temperatury, aby po wypełnieniu połączeń mieszanka betonowa lub zaprawa miała temperaturę
+ 10°C.

Węzły i spoiny, w których beton lub zaprawa wraz ze zbrojeniem spełniają rolę

konstrukcyjną, można wypełniać przy temperaturze nie niższej od -5°C, pod warunkiem jednak,
że prefabrykaty nie będą zbytnio oziębione, a więc aby przez dwie doby poprzedzające
wykonanie połączeń średnia dobowa temperatura powietrza otaczającego elementy
prefabrykowane nie była niższa od -5°C, zaś poprzedzająca ten okres doba miała średnią
temperaturę nie niższą od -10°C. Należy przy tym stosować domieszki chemiczne.

Wypełnianie węzłów i spoin konstrukcyjnych przy temperaturze do -10°C można prowadzić

pod warunkiem nagrzania obrzeży prefabrykatów za pomocą nagrzewnic, grzejników lub
promienników podczerwieni, stosowania domieszek chemicznych do mieszanki betonowej
i zapraw, odpowiedniej pielęgnacji połączeń, do czasu uzyskania wymaganej wytrzymałości
betonu lub zaprawy, a więc przez otulanie wykonanych połączeń i nagrzewanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do otulania wieńców, węzłów i spoin w celu chronienia betonu lub zaprawy od strat ciepła

stosuje się brezent, maty, papę. Otulania względnie otulania i nagrzewania można zaniechać,
gdy wytrzymałość betonu lub zaprawy osiągnie 30 % wytrzymałości po 28 dniach wiązania.

Po całkowitym zamknięciu zmontowanego pomieszczenia lub kondygnacji przez zasłonięcie

otworów okiennych i drzwiowych matami, folią lub brezentem, przykryciu stropu matami, folią
lub papą i osłonięciu z zewnątrz spoin przez zawieszenie osłon z mat można przyspieszyć
twardnienie betonu w połączeniach, podgrzewając pomieszczenie od wewnątrz nagrzewnicami.

Sposób ten jest szczególnie wskazany, gdy konieczne jest przyspieszenie dojrzewania betonu

i zaprawy w węzłach i spoinach lub gdy temperatura otoczenia spada poniżej -5°C, a wymagane
jest terminowe uzyskanie wytrzymałości montażowej, względnie gdy temperatura spadnie
poniżej -10°C, zaś beton lub zaprawa nie uzyskały jeszcze odpowiedniej wytrzymałości, co
grozi zniszczeniem betonu lub zaprawy wskutek zamrożenia.

Temperatura wewnątrz zamkniętego i osłoniętego pomieszczenia w takim przypadku nie

może być niższa od 0°C.

Montaż konstrukcji z elementów sprężonych

Przy montażu w okresie zimowym konstrukcji z elementów struno- i kablobetonowych

obowiązują te same warunki i zasady jak przy montażu obiektów z żelbetowych elementów
prefabrykowanych, jednak z pewnymi zastrzeżeniami omówionymi poniżej.

Przy montażu elementów strunobetonowych nie ma właściwie ograniczeń, jeżeli chodzi

o temperaturę zewnętrzną. Natomiast przy stosowaniu elementów kablobetonowych występują
ograniczenia związane z wytrzymałością zaczynu użytego do iniekcji.

Temperatura zewnętrzna (powietrza), przy której dopuszcza się sprężenie elementów, nie

powinna być niższa od -10 °C, a w przypadku kiedy kable sprężające są kotwione za pomocą
pętli lub kiedy trasa ich przebiegu ma wiele załamań temperatura otoczenia nie powinna być
niższa od -5°C.

Ze względu jednak na utrudnione działanie pras sprężających i zapewnienie właściwej

iniekcji powinno się unikać w miarę możliwości prowadzenia sprężania i iniekcji
w temperaturze poniżej 0°C.

Minimalna temperatura otoczenia, przy której można jeszcze dokonywać iniekcji, nie może

być niższa niż -5°C. Konieczne jest jednak, aby temperatura w dniu wypełniania zaczynem
cementowym kanałów oraz przynajmniej przez okres pierwszych trzech dni po wypełnieniu
wynosiła co najmniej + 5°C. Temperatura wtłaczanego zaczynu powinna wynosić od +20 do
+25°C. Temperatury te należy zapewnić przez podgrzewanie i otulenia.

Nie wolno wykonywać połączeń i układać nadbetonu w temperaturze poniżej + 5°C;

zabronione jest również stosowanie chlorku wapnia i innych dodatków mogących powodować
korozję stali.

Dalszy montaż fragmentów konstrukcji, które będą obciążały elementy sprężone i będą

oddziaływać na świeżo zabetonowane węzły lub połączenia, może być prowadzony dopiero, gdy
osiągną one (węzły i połączenia) wytrzymałość przewidzianą w projekcie.

Zasady bhp przy robotach montażowych

Podczas prowadzenia montażu w godzinach wieczornych i nocnych należy zapewnić

oświetlenie, aby zapewnić pełną widoczność i nie powodować ostrych cieni.

W obrębie terenu montażu i w zasięgu pracy maszyn montażowych nie mogą przebiegać

napowietrzne instalacje elektryczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strefy niebezpieczne należy przed rozpoczęciem montażu wyznaczyć dobrze widocznymi

tablicami ostrzegawczymi i umieścić tablice zabraniające wstępu osobom postronnym na plac
budowy.

Urządzenia przenośne takie, jak liny, zblocza, haki i pęta muszą być codziennie przeglądane

przez operatora pod względem przydatności do pracy. Należy też kontrolować pasy jezdne lub
tor żurawia i usuwać zauważone usterki.

Podnoszenie elementu może odbywać się jedynie przy pionowym położeniu liny nośnej.

Podciąganie elementów za pomocą maszyny montażowej jest niedopuszczalne. Element nie
może być podnoszony i utrzymywany nad monterami, którzy przygotowują miejsce jego
wbudowania. Przemieszczanie elementów powinno odbywać się spokojnie i płynnie, bez
zrywów i szarpnięć. Przed podwieszeniem elementu montażyści powinni sprawdzić czy zaczepy
nie uległy uszkodzeniu. W pierwszej fazie podnoszenia elementu należy go unieść na wysokość
około 0,30 m i sprawdzić prawidłowość zawieszenia. Jeżeli zauważona zostanie jakakolwiek
nieprawidłowość w zawieszeniu lub stwierdzone zostanie uszkodzenie zewnętrzne elementu,
należy element opuścić na ziemię i usunąć zauważone usterki zawieszenia.

Element może być zwolniony z haka maszyny montażowej po jego ustawieniu

i przynajmniej wstępnej rektyfikacji oraz odpowiednim stężeniu montażowym.

Nie wolno opierać drabinek montażowych lub ciężkich przedmiotów o elementy ustawione,

ale nie zamocowane na stałe. Usunięcie tymczasowych zabezpieczeń (stężeń) może być
dokonane po ostatecznym zamocowaniu elementu na stałe.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są warunki wykonywania węzłów i spoin konstrukcyjnych przy montażu w niskich

temperaturach?

2. Jakie są warunki wykonywania węzłów i spoin niekonstrukcyjnych przy montażu w niskich

temperaturach?

3. W jaki sposób składuje się materiały w okresie zimowym?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj składowania płyt stropowych zabezpieczając je przed mrozem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się ze sposobem zabezpieczania składowanych materiałów przed mrozem,
3) pobrać narzędzia i sprzęt do wykonania składowania,
4) ułożyć podkłady drewniane,
5) zamocować zawiesia do transportu pionowego płyt,
6) ułożyć pierwszą płytę na podkładach wykorzystując sprzęt do transportu pionowego,
7) ułożyć przekładki na pierwszej płycie,
8) układać następne płyty oddzielając je przekładkami,
9) przykryć folią ułożony stos płyt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) stosować przepisy bhp,
11) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
12) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– modele płyt stropowych,
– sprzęt do transportu pionowego – suwnica, maszt montażowy z wciągarką lub elektrowciąg,
– zawiesia,
– podkłady drewniane,
– przekładki drewniane,
– folia,
– instrukcje bhp,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wypisz warunki wykonywania węzłów i spoin konstrukcyjnych przy występowaniu niskich

temperatur.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami wykonywania węzłów i spoin przy występowaniu niskich

temperatur,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać warunki,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru formatu A2,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wypisz warunki wykonywania węzłów i spoin niekonstrukcyjnych przy występowaniu

niskich temperatur.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami wykonywania węzłów i spoin przy występowaniu niskich

temperatur,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać warunki,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– arkusz papieru formatu A2,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) składować materiały w warunkach zimowych?

¨ ¨

2) określić warunki wykonywania węzłów konstrukcyjnych

w niskich temperaturach?

¨ ¨

3) określić warunki wykonywania węzłów niekonstrukcyjnych

w niskich temperaturach?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru, prawda – fałsz.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy,

II część - poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia !

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Część I

1. W pracach montażowych okres zimowy trwa:

a) od 15. X do 31.III,

b) od 15. XI do 31.III,

c) od 15. XII do 31.III,

d) od 15. X do 1.III,

2. Zabezpieczenia zapewniające wiązanie i twardnienie betonów i zapraw w zimie powinny

być utrzymywane do uzyskania przez beton:

a) 10 % wytrzymałości po 28 dniach wiązania,

b) 20 % wytrzymałości po 28 dniach wiązania,

c) 30 % wytrzymałości po 28 dniach wiązania,

d) 40 % wytrzymałości po 28 dniach wiązania.

3. Nie należy wykonywać prac montażowych przy gołoledzi i opadach atmosferycznych

utrudniających widoczność.

a) tak

b) nie

4. Podczas prowadzenia montażu w godzinach wieczornych i nocnych należy zapewnić

…………………………………………………………………. .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Spawanie elementów złączy jest dozwolone bez zastrzeżeń przy temperaturze nie niższej

niż:

a) - 3 °C,

b) - 5 °C,

c) - 10 °C,

d) - 15 °C.

6. Materiały uszczelniające powinny być składowane w pomieszczeniach zamkniętych

o temperaturze nie niższej niż:

a) 3 °C,

b) 5 °C,

c) 10 °C,

d) 15 °C.

7. Domieszka chlorku wapnia może powodować silną korozję stali.

a) tak

b) nie

8. Betonu zagęszczanego na cemencie portlandzkim nie należy nagrzewać do temperatury

wyższej niż:

a) 30 °C,

b) 40 °C,

c) 50 °C,

d) 60 °C.

9. Niedozwolone jest stosowanie środków chemicznych do zapraw wapiennych oraz zapraw

i betonów na cementach ............................................ .

10. Nagrzewanie prądem elektrycznym powinno odbywać się przy temperaturze początkowej

betonu nie niższej niż:

a) 3 °C,

b) 5 °C,

c) 10 °C,

d) 15 °C.

11. Montaż w temperaturze – 10 °C jest dozwolony pod warunkiem zastosowania środków

zapewniających wiązanie i twardnienie betonów i zapraw.

a) tak

b) nie

12. Podczas podnoszenia elementu kierunek liny nośnej żurawia powinien być ……………...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Materiały uszczelniające przechowywane w pomieszczeniach nieogrzewanych należy przed

ich użyciem przynieść do pomieszczeń o temperaturze nie niższej niż +15 °C na okres co
najmniej 48 godzin.

a) tak

b) nie

Część II

14. Wyjaśnij do czego służą gazowe promienniki podczerwieni.

15. Wyjaśnij kiedy element może być zwolniony z haka maszyny montażowej.

16. Wymień, przy jakich temperaturach i prędkościach wiatru można prowadzić roboty

montażowe.

17. Wyjaśnij, jakie są zasady wykonywania węzłów i spoin nie odgrywających roli

konstrukcyjnej.

18. Wymień rodzaje zabezpieczeń zapewniających wiązanie i twardnienie betonów i zapraw

w zimie.

19. Wyjaśnij, w jaki sposób należy składować prefabrykaty w okresie zimowych.

20. Przymarzniętych do terenu lub między sobą elementów nie wolno ………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Prowadzenie prac montażowych zimą

Zakreśl poprawną odpowiedź lub wpisz odpowiedzi.

Numer

pytania

Odpowiedzi

Punktacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Mielczarek Z.: Nowoczesne konstrukcje w budownictwie ogólnym. Arkady, Warszawa 2003
2. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2003
3. Pyrak S., Włodarczyk W.: Konstrukcje budowlane. WSiP, Warszawa 1995
4. Pyrak S.: Konstrukcje z betonu. WSiP, Warszawa 2001
5. Rowiński L., Widera J.: Zmechanizowane roboty budowlane. Poradnik. Arkady, Warszawa

1976

6. Instrukcje producentów dodatków chemicznych