Środowiskowy kontekst

Środowiskowy kontekst

zarządzania

zarządzania

Materiał do użytku wewnętrznego dla studentów WWSIS Wrocław

Sylwia Spychała

Wykład 4

Wykład 4

Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: PWN 2004

Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: PWN 2004

2

2

Otoczenie organizacji i

menedżerów

Część I

3

3

Otoczenie organizacji

Otoczenie zewnętrzne

Otoczenie zewnętrzne

Wszystko poza organizacją, co może na nią

Wszystko poza organizacją, co może na nią

oddziaływać:

oddziaływać:

-

otoczenie ogólne

otoczenie ogólne

-

otoczenie zadaniowe

otoczenie zadaniowe

Otoczenie wewnętrzne

Otoczenie wewnętrzne

Warunki i siły wewnątrz organizacji:

Warunki i siły wewnątrz organizacji:

-

Właściciele

Właściciele

-

Zarząd

Zarząd

-

Pracownicy

Pracownicy

-

Kultura organizacji

Kultura organizacji

4

4

Otoczenie ogólne

Otoczenie ogólne

Zespół szerokich wymiarów i sił, wśród

Zespół szerokich wymiarów i sił, wśród

których działa organizacja, a które tworzą

których działa organizacja, a które tworzą

ogólny kontekst dla tych działań.

ogólny kontekst dla tych działań.

Otoczenie zadaniowe

Otoczenie zadaniowe

Konkretne organizacje lub grupy, które mogą

Konkretne organizacje lub grupy, które mogą

wpływać na organizację

wpływać na organizację

5

5

Otoczenie ogólne

Otoczenie ogólne



Wymiar ekonomiczny –

Wymiar ekonomiczny –

ogólna kondycja i

ogólna kondycja i

żywotność systemu gospodarczego, w którym

żywotność systemu gospodarczego, w którym

działa organizacja

działa organizacja



Wymiar techniczny –

Wymiar techniczny –

metody pozwalające

metody pozwalające

przekształcić zasoby w produkty i usługi

przekształcić zasoby w produkty i usługi



Wymiar społeczno-kulturowy –

Wymiar społeczno-kulturowy –

obyczaje, nawyki, wartości i cechy demograficzne

obyczaje, nawyki, wartości i cechy demograficzne

społeczeństwa, w którym funkcjonuje organizacja

społeczeństwa, w którym funkcjonuje organizacja



Wymiar prawno-polityczny –

Wymiar prawno-polityczny –

państwowa

państwowa

regulacja działalności gospodarczej i ogólne

regulacja działalności gospodarczej i ogólne

stosunki pomiędzy gospodarką i państwem

stosunki pomiędzy gospodarką i państwem



Wymiar międzynarodowy –

Wymiar międzynarodowy –

zakres, w

zakres, w

jakim organizacja uczestniczy w działalności

jakim organizacja uczestniczy w działalności

gospodarczej w innych krajach lub pozostaje pod jej

gospodarczej w innych krajach lub pozostaje pod jej

wpływem

wpływem

6

6

Otoczenie zadaniowe

Otoczenie zadaniowe



Konkurenci

Konkurenci

-

-

organizacje, które

organizacje, które

konkurują o zasoby

konkurują o zasoby



Klienci –

Klienci –

ci, którzy płacą za nabycie

ci, którzy płacą za nabycie

wyrobów lub usług organizacji

wyrobów lub usług organizacji



Dostawcy –

Dostawcy –

organizacje, które

organizacje, które

dostarczają zasobów innym organizacjom

dostarczają zasobów innym organizacjom



Regulatorzy –

Regulatorzy –

jednostki, które mogą

jednostki, które mogą

kontrolować, regulować lub w inny sposób

kontrolować, regulować lub w inny sposób

oddziaływać na politykę i praktyki organizacji

oddziaływać na politykę i praktyki organizacji



Partnerzy strategiczni -

Partnerzy strategiczni -

organizacje

organizacje

współpracujący ze sobą w ramach wspólnego

współpracujący ze sobą w ramach wspólnego

zadania

zadania

7

7

Otoczenie wewnętrzne

Otoczenie wewnętrzne



Właściciele –

Właściciele –

osoby dysponujące prawem

osoby dysponujące prawem

własności w stosunku do organizacji

własności w stosunku do organizacji



Zarząd –

Zarząd –

jest integralną składową wewnętrznego

jest integralną składową wewnętrznego

otoczenia wielu organizacji

otoczenia wielu organizacji



Pracownicy

Pracownicy



Kultura –

Kultura –

zestaw wartości, które pomagają

zestaw wartości, które pomagają

członkom organizacji rozumieć, za czym organizacja

członkom organizacji rozumieć, za czym organizacja

się opowiada, jak pracuje i co uważa za ważne

się opowiada, jak pracuje i co uważa za ważne



Znaczenie kultury –

Znaczenie kultury –

kultura jest potężnym czynnikiem

kultura jest potężnym czynnikiem

w organizacjach, który może kształtować ich ogólną sprawność

w organizacjach, który może kształtować ich ogólną sprawność

i długofalowe powodzenie

i długofalowe powodzenie



Czynniki określające kulturę –

Czynniki określające kulturę –

np. założyciel

np. założyciel

organizacji, sukces firmy, doświadczenia załogi

organizacji, sukces firmy, doświadczenia załogi



Kierowanie kulturą organizacji –

Kierowanie kulturą organizacji –

kluczem jest

kluczem jest

zrozumienie przez menedżerów aktualnej kultury i ocena, czy

zrozumienie przez menedżerów aktualnej kultury i ocena, czy

należy ją utrzymać czy zmienić

należy ją utrzymać czy zmienić

8

8

Jak otoczenie oddziałuje na

Jak otoczenie oddziałuje na

organizację ?

organizację ?

Do opisu oddziaływania otoczenia
na organizacje można użyć trzech
podstawowych charakterystyk:

•zmienności i złożoności otoczenia

•sił konkurencyjnych

•zakłóceń otoczenia

9

9

Zmienność i złożoność otoczenia

Zmienność i złożoność otoczenia

Stopień zmienności to zakres, w jakim otoczenie jest

Stopień zmienności to zakres, w jakim otoczenie jest

względnie stabilne lub względnie dynamiczne

względnie stabilne lub względnie dynamiczne

Stopień jednorodności to zakres, w jakim otoczenie

Stopień jednorodności to zakres, w jakim otoczenie

jest względnie proste lub względnie złożone

jest względnie proste lub względnie złożone

poziom niepewności

poziom niepewności

Niepewność – ważna siła wynikająca ze zmienności i złożoności

Niepewność – ważna siła wynikająca ze zmienności i złożoności

otoczenia, która wpływa na wiele działań organizacji

otoczenia, która wpływa na wiele działań organizacji

10

10

Zmienność i złożoność otoczenia

Zmienność i złożoność otoczenia

11

11

Pięć sił konkurencji -

Pięć sił konkurencji -

wg Portera

wg Portera

Są to następujące siły - zagrożenie ze strony nowych konkurentów,

Są to następujące siły - zagrożenie ze strony nowych konkurentów,

próby wymanewrowania rywali, zagrożenie substytutami, siła

próby wymanewrowania rywali, zagrożenie substytutami, siła

nabywców, siła dostawców

nabywców, siła dostawców

Zagrożenie ze strony konkurentów to łatwość wejścia na rynek lub

Zagrożenie ze strony konkurentów to łatwość wejścia na rynek lub

jego segment nowych konkurentów

jego segment nowych konkurentów

Próby wymanewrowanie rywali należą do samej istoty

Próby wymanewrowanie rywali należą do samej istoty

konkurencyjnych stosunków pomiędzy dominującymi firmami w

konkurencyjnych stosunków pomiędzy dominującymi firmami w

branży

branży

Zagrożenie substytutami to zakres, w jakim alternatywne wyroby lub

Zagrożenie substytutami to zakres, w jakim alternatywne wyroby lub

usługi mogą zastąpić lub zmniejszyć zapotrzebowanie na

usługi mogą zastąpić lub zmniejszyć zapotrzebowanie na

dotychczas sprzedawane wyroby czy usługi

dotychczas sprzedawane wyroby czy usługi

Siła nabywców to zakres, w jakim nabywcy produktów lub usług w

Siła nabywców to zakres, w jakim nabywcy produktów lub usług w

danej branży są w stanie wywierać wpływ na dostawców

danej branży są w stanie wywierać wpływ na dostawców

Siła dostawców to zakres, w jaki dostawcy mogą wywierać wpływ na

Siła dostawców to zakres, w jaki dostawcy mogą wywierać wpływ na

potencjalnych nabywców

potencjalnych nabywców

12

12

Jak organizacje reagują na

Jak organizacje reagują na

swe otoczenie ?

swe otoczenie ?

13

13



Zarządzanie informacją –

łącznik z

otoczeniem,

śledzenie

otoczenia,

systemy

informacyjne



Odpowiedź strategiczna –

może polegać

na braku jakichkolwiek działań, na pewnej korekcie
strategii lub na przyjęciu zupełnie nowej strategii



Fuzje, przejęcia, zakupy, sojusze



Projektowanie organizacji –

struktura

mechanistyczna, struktura organiczna



Bezpośredni wpływ na otoczenie –

np. podpisywanie długoterminowych umów o
stałych cenach, lobbies handlowe, negocjacje
zbiorowe

14

14

Skuteczność organizacji

Skuteczność organizacji

Modele skuteczności organizacji

Modele skuteczności organizacji

:

:

podejście systemowo-zasobowe –

podejście systemowo-zasobowe –

koncentruje

koncentruje

się na zakresie, w jakim organizacja może

się na zakresie, w jakim organizacja może

zapewnić sobie potrzebne zasoby

zapewnić sobie potrzebne zasoby

podejście celowe –

podejście celowe –

koncentruje się na stopniu, w

koncentruje się na stopniu, w

jakim organizacja osiąga swoje cele

jakim organizacja osiąga swoje cele

podejście od strony procesów wewnętrznych

podejście od strony procesów wewnętrznych

–

–

koncentruje się na minimalizowaniu napięć,

koncentruje się na minimalizowaniu napięć,

integrowaniu jednostek i organizacji,

integrowaniu jednostek i organizacji,

bezkonfliktowym i sprawnym wykonywaniu operacji

bezkonfliktowym i sprawnym wykonywaniu operacji

podejście od strony strategicznego elektoratu

podejście od strony strategicznego elektoratu

–

–

koncentruje się na grupach zainteresowanych

koncentruje się na grupach zainteresowanych

sukcesem organizacji

sukcesem organizacji

15

15

Model skuteczności organizacji

Model skuteczności organizacji

Etyczny i społeczny kontekst
zarządzania

Część II

17

Etyka indywidualna w organizacjach

Etyka – osobiste przekonania jednostki

dotyczące zachowania słusznego i
niesłusznego

Zachowanie etyczne – zachowanie, które

mieści się w ogólnie przyjętych normach
społecznych

Zachowanie nieetyczne – zachowanie,

które nie spełnia powszechnie przyjętych
norm społecznych

18

Kształtowanie się etyki

indywidualnej



Wpływ rodziny



Wpływ kolegów



Doświadczenia życiowe



Osobiste wartości i normy moralne



Czynniki sytuacyjne

19

Etyka zarządzania

-

Obejmuje normy zachowania kierujące

poszczególnymi menedżerami w ich

pracy

-

Szczególne dziedziny zainteresowania

etyki zarządzania:

•

Stosunek firmy do jej pracowników

•

Stosunek pracowników do firmy

•

Stosunek firmy do innych podmiotów

gospodarczych

20

Etyka w kontekście organizacyjnym

Na etyczny kontekst organizacji składają się:



Jednostkowe normy etyczne menedżerów
organizacji



Wykształcona kultura organizacyjna



Otoczenie organizacji

21

Kierowanie zachowaniem etycznym



Wzmocnienie etycznego aspektu
postępowania pracowników – przede
wszystkim najwyższego szczebla



Szkolenia pracowników



Opracowanie kodeksu postępowania
etycznego

22

Odpowiedzialność społeczna a

organizacje

Definicja:

Społeczna odpowiedzialność jest to

zestaw zobowiązań organizacji do
ochrony i umacniania społecznego
kontekstu, w którym funkcjonuje

.

23

Historyczne poglądy na społeczną

odpowiedzialność



Era przedsiębiorców –

okres w końcu XIX w., kiedy

to nieliczni właściciele przedsiębiorstw (tzw. kapitanowie

przemysłu) zbudowali olbrzymie imperia w różnych branżach.



Era wielkiego kryzysu –

okres od 1929 r. do końca

lat trzydziestych, w którym opinia publiczna obciążyła kręgi

gospodarcze winą za problemy gospodarcze i dążyła do

państwowej regulacji działalności gospodarczej w celu uniknięcia

takich problemów w przyszłości.



Era społeczna –

okres wielkich społecznych

niepokojów lat sześćdziesiątych, kiedy to przedsiębiorstwa

obciążono odpowiedzialnością za problemy społeczne i

domagano się od nich ich rozwiązania.

24

Dziedziny odpowiedzialności

społecznej



„Udziałowcy zewnętrzni” organizacji



Osoby i organizacje bezpośrednio dotknięte zachowaniem
organizacji i materialnie zainteresowane jej wynikami



Środowisko naturalne



Ogólny dobrobyt społeczny



np. datki na cele dobroczynne, wspieranie muzeów, wkład w
poprawę zdrowia i oświaty publicznej

25

Argumenty za i przeciw społecznej

odpowiedzialności

4. Gospodarce brak doświadczenia w
kierowaniu programami społecznymi

4. Przedsiębiorstwa są partnerem w
naszej gospodarce, tak samo jak rząd i
społeczeństwo

3. Istnieje możliwość konfliktu interesów

3. Gospodarka często dysponuje
zasobami niezbędnymi do rozwiązywania
wielu problemów

2. Zaangażowanie w programy społeczne
daje przedsiębiorstwom zbyt wielką
władzę

2. Przedsiębiorstwa są obywatelami w
naszym społeczeństwie

1. Celem działalności gospodarczej w
społeczeństwie amerykańskim jest
przysparzanie zysków właścicielom

1.

Działalność gospodarcza stwarza

problemy i dlatego organizacje powinny
uczestniczyć w ich rozwiązywaniu

Argumenty przeciwko

społecznej odpowiedzialności

Argumenty za społeczną

odpowiedzialnością

26

Podejście organizacji do kwestii
społecznej odpowiedzialności



Postawa obstrukcjonistyczna

–

podejście do społecznej

odpowiedzialności, w której firmy robią możliwie najmniej dla rozwiązania problemów
społecznych czy ekologicznych



Postawa obronna -

postawa wobec społecznej odpowiedzialności, polegająca

na tym, że organizacje czynią wszystko czego wymaga prawo, ale nic poza tym



Postawa dostosowawcza –

organizacja wypełnia swoje podstawowe

obowiązki prawne i etyczne, a w wybranych przypadkach robi więcej



Postawa aktywna –

organizacja postrzega siebie jako obywatela w

społeczeństwie i aktywnie poszukuje możliwości przyczyniania się do dobra społecznego

Stopień społecznej odpowiedzialności

Postawa

obstrukcjonistyczna

Postawa

obronna

Postawa

dostosowawcza

Postawa

aktywna

Najniższy

Najwyższy

Rysunek 1. Podejście do społecznej odpowiedzialności

27

Państwo a społeczna odpowiedzialność

Regulacja – próby rządu oddziaływania na działalność gospodarczą poprzez

stanowienie praw i przepisów określających, co przedsiębiorstwa mogą,
a czego nie mogą robić w wyznaczonych dziedzinach – regulacja
bezpośrednia, regulacja pośrednia.

Rząd oddziałuje na gospodarkę poprzez:
• Ustawodawstwo chroniące środowisko
• Ustawodawstwo ochrony konsumenta
• Ustawodawstwo ochrony pracowników
• Ustawodawstwo dotyczące papierów
wartościowych
•Ustawodawstwo podatkowe

Gospodarka oddziałuje na rząd poprzez:
- Osobiste kontakty i powiązania
- Lobby
- Komitety działań politycznych
- Przysługi i inne taktyki wpływów

Rząd

Gospodarka

Rysunek 2. Sposób wzajemnych oddziaływania państwa i gospodarki

28

Kierowanie społeczną odpowiedzialnością



Formalne wymiary organizacji:



Przestrzeganie prawa



Stosowanie norm etycznych



Działalność filantropijna



Nieformalne wymiary organizacji:



Przywództwo i kultura organizacji



Ujawnianie nieprawidłowości

29

Ocena społecznej

odpowiedzialności



Wprowadzenie do organizacji pojęcia
kontroli społecznej odpowiedzialności



Od czasu do czasu przeprowadzanie
analizy społecznego zachowania firmy

Rewizja społecznych działań firmy – formalna i szczegółowa analiza

efektywności działania firmy na polu społecznym

Globalny kontekst
zarządzania

Część III

31

Istota międzynarodowej

działalności gospodarczej



Przedsiębiorstwa krajowe –

przedsiębiorstwo, które nabywa

całość swych zasobów i sprzedaje całość swych produktów i usług w

jednym kraju



Przedsiębiorstwa międzynarodowe –

przedsiębiorstwo,

które zlokalizowane jest głównie w jednym kraju, lecz pozyskuje znaczną

część swoich zasobów lub dochodów z innych krajów



Przedsiębiorstwa wielonarodowe –

przedsiębiorstwo, które

nabywa surowce, zaciąga pożyczki, produkuje swoje wyroby i sprzedaje

je na rynku o zasięgu światowym



Przedsiębiorstwa globalne –

przedsiębiorstwo, które

przekracza granice państwowe i nie jest przywiązane do jednego kraju

macierzystego

32

Zarządzanie procesem umiędzynarodowienia



Eksport – produkcja wyrobu na wewnętrznym firmy

i jego sprzedaż w innym kraju



Import – sprowadzanie z zagranicy do kraju

macierzystego towarów, usług lub kapitału



Licencja – porozumienie, zgodnie z którym jakaś

firma zezwala innej firmie na użycie swej marki,

znaku handlowego, technologii, patentu, praw

autorskich lub innych aktywów w zamian za opłaty

licencyjne, których wysokość uzależniona jest od

sprzedaży

33

Zarządzanie procesem umiędzynarodowienia



Wspólne przedsięwzięcie/sojusz strategiczny –

porozumienie o współpracy dwóch lub większej

liczbie firm dla osiągnięcia wzajemnych korzyści



Inwestycje bezpośrednie – firma zlokalizowana w

danym kraju buduje lub nabywa urządzenia

produkcyjne lub usługowe albo tworzy filię za

granicą



Outsourcing – przeniesienie produkcji o taniej

sile roboczej; globalne wykorzystanie źródeł

34

Zalety i mankamenty różnych podejść do

umiędzynarodowienia

1. Złożoność
2. Większe ryzyko gospodarcze i
polityczne
3. Większa niepewność

1. Zwiększona kontrola
2. Istniejąca infrastruktura

Inwestycje bezpośrednie

1. Podział własności (ograniczona
kontrola i zyski)

1. Szybkie wejście na rynek
2. Dostęp do materiałów i
technologii

Wspólne przedsięwzięcia
/sojusze strategiczne

1. Brak elastyczności
2. Sprzyjają konkurentom

1. Większa zyskowność
2. Szersza zyskowność

Licencje

1. Cła i podatki
2. Wysokie koszty transportu
3. Restrykcje państwowe

1. Niewielkie nakłady finansowe
2. Niewielkie ryzyko
3. Nie ma potrzeby adaptacji

Import/eksport

Mankamenty

Zalety

Podejście do

umiędzynarodowienia

35

Dojrzałe gospodarki i systemy rynkowe



Gospodarka rynkowa – gospodarka oparta na
prywatnej własności przedsiębiorstwa, która
pozwala, by strategia przedsiębiorstwa była
określona przez czynniki rynkowe, jak podaż
i popyt



Systemy rynkowe – grupy krajów
utrzymujących wysoki poziom handlu
wzajemnego

36

Wyzwania otoczenia dla

zarządzania międzynarodowego

Otoczenie polityczno-prawne:
• stabilność rządu
• zachęty dla kapitału zagrani-
cznego
• kontrola handlu między-
narodowego

Otoczenie ekonomiczne:
• systemy ekonomiczne
• zasoby naturalne
• infrastruktura

Otoczenie kulturowe:
• wartości
• symbole
• wierzenia
• język

Funkcje zarządzania międzynarodowego

Rysunek 1 Wyzwania jakie stwarza otoczenie dla zarządzania międzynarodowego

37

Charakter kultury organizacyjnej

Kultura organizacji – zestaw wartości,

przekonań zachowań, obyczajów i postaw,
który pomaga członkom organizacji
zrozumieć, za czym organizacja się opowiada,
jak działa i co uważa za ważne

38

Wielokulturowość i różnorodność



Wielokulturowość – szeroki zakres
problemów związanych z różnicami wartości,
przekonań, zachowań, obyczajów i postaw
ludzi wywodzących się z różnych kultur



Różnorodność – istnieje w grupie lub
organizacji, kiedy jej członkowie różnią się
od siebie pod względem jednego lub kilku
ważnych wymiarów, takich jak wiek, płeć lub
pochodzenie etnicznego

39

Tendencje rozwojowe różnorodności i

wielokulturowości

Ustawodawstwo

i działania prawne

Zmiany demograficzne

w sile roboczej

Rosnąca świadomość faktu,

że różnorodność podnosi

jakość siły roboczej

Ruch

w kierunku globalizacji

Rosnące zróżnicowanie i wielokulturowość w organizacjach

Rysunek 2 Przyczyny wzrostu różnorodności i wielokulturowości

40

Wymiary różnorodności i

wielokulturowości



Rozkład według wieku –

analiza według wieku

pracowników (np. starzenie się społeczeństwa)



Płeć –

szeregi siły roboczej coraz częściej zasilają kobiety



Czynniki etniczne –

etniczna struktura grupy np. biali,

latynosi, czarni, azjaci itp.



Inne wymiary –

np. przekonania religijne, osoby

samotnie wychowujące dzieci, wegetarianie itp.



Różnice wynikające z wielokulturowości

41

Wielokulturowość a przewaga
konkurencyjna

Pozyskiwanie

zasobów

Kreatywność

Elastyczność

systemów

Koszty

Marketing

Rozwiązywanie

problemów

Przewaga

konkurencyjna

Rysunek 3 W jaki sposób różnorodność i wielokulturowość pomaga osiągnąć przewagę

konkurencyjną

42

Kierowanie różnorodnością i
wielokulturowością w organizacjach



Strategie indywidualne



Zrozumienie



Empatia



Tolerancja



Chęć komunikowania się



Podejście organizacyjne



Polityka organizacji



Praktyki organizacyjne



Szkolenie w zakresie różnorodności i wielokulturowości



Kultura organizacji

43

Organizacja wielokulturowa



Organizacja wielokulturowa – organizacja,
która osiągnęła wysoki poziom
różnorodności, jest zdolna do pełnego
spożytkowania płynących z niej korzyści i nie
ma z tego powodu szczególnych problemów

44

Organizacja wielokulturowa

Pluralizm

Pełna integracja

strukturalna

Pełna integracja sieci

nieformalnej

Brak uprzedzeń i dyskryminacji

Nie ma luki w identyfikacji organizacyjnej
opartej na grupowej tożsamości kulturowej

Niski poziom konfliktu między grupami

Rysunek 4 Organizacja wielokulturowa