Prawa starożytnego Bliskiego Wschodu: Egipt, najwcześniejsze prawa IV w.p.n.e, które odkryto
dzięki odkryciom archeologicznym w XIX w. i odczytaniu pisma klinowego, ustalono że wtedy już
powstały ustawy karne, a w VIII w.p.n.e. Zbiór praw faraona Boccharisa. Drugi region, w którym
odkryto i odczytano źródła prawa, to była Mezopotamia. Kolejnym, który został uznany za
najważniejszy, jest zbiór z czasów państwa starobabilońskiego, wydany przez Hammurabiego.
Zbiór ten zawiera prolog, w którym Hammurabi mówi o tym, że został powołany przez bogów, aby
stanowić sprawiedliwe i słuszne prawa, zaś w epilogu twierdził, że kraj ma się prawem rządzić.
Charakterystyczną cechą jego kodeksu była kazuistyka – nie było opisów generalnych, tylko
opisywanie szczegółowych przypadków. Takie odzwierciedlenie ma

ZASADA TALIONU

– zadanie

sprawcy takiego samego bólu, jaki on zadał i stąd słynne powiedzenie: „oko za oko, ząb za ząb”.
Zasada talionu odnosiła się tylko do osób o tym samym(równym) statusie społecznym. Innym,
sposobem karania w kodeksie Hammurabiego były

KARY ODZWIERCIEDLAJĄCE

– za

uderzenie ojca, synowi ucinano rękę.
PRAWO HEBRAJSKIE. Przepisy prawne Starego Testamentu – Państwo Izrael-połączenie
plemion semickich, (król Salomon)z których powstały wielkie systemy religijne: chrześcijaństwo i
islam.
Normy prawne w Starym Testamencie zawierają Pięcioksiąg. Prawo pisane to TORA, która była
rozwijana przez rabinów, uczonych prawników i sędziów, zaś prawo ustne to TRADYCJA, która
stworzyła system TALMUDU, obowiązujący do czasów obecnych wyznawców religii Mojżesza.
Przepisy Biblii, to powiązanie norm prawnych z nakazami religii i podobnie, jak u Hammurabiego,
prawo wywodzone było bezpośrednio z nakazu boskiego. Należy zwrócić uwagę, że przepisy karne
Biblii zmieniły się. Z krwawych porachunków przerodziły się w publiczne sądownictwo, a
zabójcom udzielają azylu.

SYSTEMY PRAWNE PAŃSTW ŚRÓDZIEMNOMORSKCH

. Podstawowe akty normatywne

to: w Sparcie-prawodawstwo Likurga, zaś w Atenach – Drakona i Solona. Myśl prawnicza, grecka
opracowała pojęcia, na których opiera się prawo. TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI- filozofowie,
zwani sofistami przedstawiali prawo, jako użyteczny charakter, po które sięga władza przy swoich
decyzjach. TEORIA SŁUSZNOŚCI-odstąpienie od prawa w sytuacji, gdy byłoby to dla kogoś
krzywdzące., a także uzupełnianie prawa, gdy w danej sytuacji milczało. Prawo ateńskie –
legalizm, który uznawał za akty prawodawcze i ustawy za podstawowe źródła prawa. Rządy
prawa, tzn. podporządkowanie się obywateli normom prawnym, które sami ustanowili. Po raz
pierwszy wyodrębniono ze społeczeństwa obywatela i określono jego pozycję prawną: równość
wobec prawa, wolność słowa, a także swoboda rozmów politycznych. Prawo hellenistyczne-
podstawową ideologią był stoicyzm – system prawa natury. Cechą stoików-INDYWIDUALIZM,
interes jednostki zrównoważył się interesom ogółu. W epoce hellenistycznej nastąpiła zasadnicza
zmiana: prawo zwyczajowe staje się ważniejsze od prawa stanowionego.
PRAWO POKLASYCZNE. KODYFIKACJA JUSTYNIAŃSKA. Reformy ustrojowe
Dioklecjana i powstanie nowego okresu dziejowego zwanego DOMINATEM. Zasadnicza zmiana
prawa, odtąd najważniejszym źródłem prawa jest prawo stanowione tzw. USTAWY CESARSKIE.
Kodeks Teodozjański jako główne źródło znajomości prawa.Jurysprudencja – Juryści,
przystosowanie tekstów prawa do aktualnych potrzeb, powstają państwowe szkoły prawa min. w
Bejrucie i Konstantynopolu. Okres rozwoju prawa od Konstantyna Wielkiego do Justyniana zwany
jest okresem wulgaryzacji prawa. JURYSPRUDENCJA POKLASYCZNA – przystosowanie
prawa do potrzeb praktyki. SENTENCJE PAULUSA-zbiór zwięzłych zasad prawnych. Powstają
USTAWY O CYTOWANIU- ze względu na ogrom materiału w prawie, ustawy te zyskują moc
wiążącą dla sądu.

KODYFIKACJA JUSTYNIAŃSKA

-uporządkowanie i ujednolicenie systemu

prawnego przez TRYBONIANA.

DIGESTA

- dzieła podzielone na 50 ksiąg, w których

umieszczono przede wszystkim prawo prywatne i postępowanie cywilne. Dwie z tych ksiąg
zawierały prawo karne i z powodu itp. swej drastyczności zostały nazwane przez Justyniana jako
budzące grozę. W tym samym czasie powstały

INSTYTUCJE

- podręcznik do nauki prawa,źródło

prawa obowiązującego.

NOWELE

- jako następne ustawy, które stanowią do czasów dzisiejszych

najważniejsze źródło poznania prawa rzymskiego.

STANOWOŚĆ PRAWA-epoka feudalizmu. Cechy prawa: charakter stanowy i korporacyjny.
Wykształciło się osobno prawo stanu szlacheckiego(prawo ziemskie,lenne); prawo stanu
duchownego(prawo kanoniczne,kościelne); prawo stanu miejskiego. Osobno stworzył się system
prawa wiejskiego(zwane chłopskim lub dworskim-główne decyzje wydawane w prawie mógł
rozwiązać właściciel dworu ziemskiego). System prawa był niesprawiedliwy i uzależniał
odpowiedzialność karną od pozycji społecznej pokrzywdzonego i sprawcy. Przywileje nadawane
przez władcę dla szlachty i duchowieństwa miały charakter różnicujący system prawa. Prawa
stanów powstawały też w drodze umów między królem a właścicielami ziemskimi. Prawo
korporacyjne dot.organizacji kupieckich i rzemieślniczych(cechy). ŹRÓDŁA PRAWA W
ANGLII. Powstanie systemu common law(jednolite prawo dla całego królestwa). Od czasów
normandzkich wciąż przeważało prawo zwyczajowe, ale pod wpływem działalności sądów
królewskich został stworzony jednolity, powszechny system prawny, który obowiązywał całą
Anglię. Rozstrzygnięcia sądów królewskich wzorowane były na orzeczeniach podobnych zapadłych
wcześniej – precedensy sądowe np.: Sąd Ławy Królewskiej-dla spraw karnych; Sąd Spraw
Pospolitych- dla spraw cywilnych. Wyrokowania sądów oparte na precedensach doprowadziły do
obowiązywania jednolitego prawa powszechnego zwanego common law. Common law jest więc
prawem świadomie nawiązywanym do orzecznictwa wydanego w podobnych sprawach, a nie
prawa zwyczajowego.

HISTORIA PRAWA PRYWATNEGO.

Prawo prywatne w średniowieczu-

prawo osobowe i rodzinne. W prawie średniowiecznym, inaczej niż współczesnym, nie każdy
człowiek miał zdolność prawną tzn. uznawany był za podmiot praw i obowiązków. Podmiotowość
prawna osoby fizycznej uzależniona była od stanowiska społecznego, przynależności państwowej,
dobrej sławy, stanu zdrowia czy płci. Zdolność prawną posiadali tylko ludzie wolni, nie mieli jej
niewolnicy i byli traktowani jako rzeczy nieruchome lub ruchome. Dlatego też zdolność prawna
miała charakter stanowy. Cudzoziemcy na początku nie posiadali podmiotowości prawnej, lecz z
czasem to się zmieniło, na zasadzie gościnności, gdy rozwinęły się kontakty handlowe. Żydzi
mieli wyjątkową pozycję prawną, a to częściowo zakazy, a z drugiej strony przywileje,np; mieli
prawo udzielania pożyczek na procent, czego chrześcijanie nie mieli, z drugiej strony ograniczenia
tj; zakaz swobodnego wyboru miejsca zamieszkania czy zawierania małżeństw z chrześcijanami.
Natomiast korzystną pozycję zajmowali w Polsce-władcy przyznawali im szczególną ochronę
prawną jako tzw. sługom skarbu.W prawie średniowiecznym zdolność prawna uzależniona była od
dobrej sławy i dlatego też ograniczenie zdolności prawnej było konsekwencją wykonywania
niektórych zawodów np.;kata. Takie same konsekwencje ponosiły dzieci ze związków
pozamałżeńskich- to wszystko równało się z utratą zdolności prawnej. Stan zdrowia też miał duże
znaczenie. Za osoby prawne nie były uznawane osoby kalekie, karłowate, czy trędowaci. Zdolność
prawną nabywali nie tylko dzieci urodzone, jako żywe, (a tak jest współcześnie), ale także przez
sam fakt przyjęcia do rodziny. Chodzi o to, że wystarczyło by ojciec wziął je na ręce. Utrata
zdolności prawnej, to śmierć fizyczna, jak i śmierć fikcyjna, co znaczyło wyjęcie danej osoby
spod prawa. Wyjęcie spod prawa zwane w polskim prawie wywołaniem oznaczało utratę
wszelkich praw za życia. Utrata zdolności prawnej następowała także po wstąpieniu do klasztoru.
Rozróżniamy też pojęcie zdolności do czynności prawnej, które w prawie średniowiecznym było
uzależnione przede wszystkim od wieku i płci. Ustalanie dojrzałości mężczyzn polegało na
oględzinach, które rozumiano jako zdolność do posługiwania się bronią i najczęściej między 12 a
15 r.ż.Z kolei kobiety, przez całe swoje życie były ograniczone w zdolności do czynności prawnych,
nawet gdy były pełnoletnie. Opiekę nad nimi sprawował ojciec(jeśli niezamężna), a nad wdowami
opiekę przejmował najstarszy syn. MAŁŻEŃSTWO- zawierane z reguły przez porwanie
(pierwotna forma-raptus). Następnie porwanie przekształciło się w kupno żony, by później przejść
do umowy między rodami kobiety i mężczyzny. W dalszym rozwoju historycznym kupno
zmieniło się w kupno władzy, opieki nad kobietą. Z ceny tej wzięło się powiedzenie wiana.
Zawarcie małżeństwa było aktem świeckim. Powoli, kościół zaczął wkraczać w sprawy małżeństwa
i takim przejawem były wymagane przez prawo kanoniczne tzw; przeszkody małżeńskie, które
podzielono na zrywające i wzbraniające. Zrywające czyniły małżeństwo nieważnym, a
wzbraniające zakazywały zawarcia małżeństwa, ale nie czyniły go nieważnym np.; z powodu

ślubu z osobą niepełnoletnią.Najważniejsze przeszkody w zawarciu małżeństwa: pokrewieństwo,
powinowactwo, cudzołóstwo, różnica wiary, różnica pochodzenia czy różnica stanu. Rozwiązanie
małżeństwa – za obopólną zgodą lub jednostronnie(przysługujące mężowi, gdy żona go zdradziła,
wtedy mógł wydalić ją z domu). Niechętny był stosunek do zawarcia małżeństwa przez wdowy.Po
śmierci męża, żony zmuszano do samobójstw, lub palono i grzebano razem ze zmarłym. W czasie
małżeństwa, żona była pod władzą i opieką męża, co równało się z możliwością cielesnego karcenia
żony przez męża.STOSUNKI MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE. Do majątku wnoszonego przez
żonę wchodziły wyprawa i posag, a mąż wnosił wiano. Wyprawa była własnością żony i mogła
nią dysponować, tak jak i posag, ale gdy wzięła posag to eliminowało ją to przy wzięciu spadku po
rodzicach.Wiano, które wnosił mąż, było ceną za kupno żony i odpowiedzią na posag, który
wnosiła żona. Podarek poranny to nic innego, jak zapłata za utracone dziewictwo, a podarek
poślubny to wyraz szczególnej miłości do żony. RODZICE I DZIECI.Więzy krwi w linii męskiej-
ród agnacyjny a później kognacyjny- więzy krwi po matce i ojcu. Na czele rodziny stał ojciec,
który miał olbrzymią władzę: na wychowanie, porzucenie, sprzedanie w niewolę, czy zabicie.
Władza ojcowska miała charakter patriarchalny- wychowanie domowe zabraniające orzekania
publicznego.
DZIECI NIEPRAWE-z nieprawego łoża; POKREWIEŃSTWO SZTUCZNE-akt woli;
ADOPCJA-przysposobienie-charakter rodzinny, z czasem przekształciła się w instytucję o
charakterze majątkowym. OPIEKA-np; nad małoletnim, gdy zabrakło władzy rodzicielskiej.
PRAWO RZECZOWE -pojęcie rzeczy; ruchomości i nieruchomości. Prawo rzeczowe-normy
regulujące społeczne formy korzystania z rzeczy, które są prawami podmiotowymi bezwzględnymi
tzn skutecznymi wobec wszystkich osób(erga omnes).Rzecz-rozumiana jako zmysłowo
postrzegalna. Nieruchomości:ziemia; ruchomości: osoba(„przynależności należą do kości”).
POSIADANIE-WŁASNOŚĆ. Własność-najwyższy stopień posiadania. POSIADANIE-pobieranie
pożytków. Posiadacze bezpośredni i pośredni. Odróżnienie własności od posiadania
nieruchomości dokonywała się najczęściej w sferze procesu sądowego. Posiadanie ruchomości-to
trzymanie rzeczy do swojej dyspozycji i swoim władaniu. Bezprawne posiadanie-skarga w sądzie
o zawłaszczenie majątku; posesoryjne-naruszenie posiadania nieruchomości; petytoryjne-
stwierdzenie prawa do posiadanej nieruchomości. NABYCIE WŁASNOŚCI- charakter
pierwotny (zawłaszczenie ziemi niczyjej i uprawa) albo pochodny(przeniesienie własności z
jednej osoby na drugą na podstawie umowy kupna-sprzedaży, darowizny, czy zamiany. UMOWA
REALNA-zbywca uroczyście wypowiadał formułkę rezygnacji z dotychczasowej władzy nad
nieruchomością. Nabywca płacił, co decydowało o realnym charakterze umowy. POJĘCIE
SPADKOBRANIA. Dziedziczenie beztestamentowe. Przedmiotem spadkobrania- najpierw
ruchomości-przedmioty związane z osobą człowieka przypadały najbliższym krewnym.
Nieruchomości- dziedziczyli w pierwszej linii synowie, gdy było ich kilku, to dzielili się spadkiem
w równych częściach. Ogólnie ograniczano kobiety w spadkobraniu. PRAWO KADUKA-wobec
braku spadkobierców majątek przejmował władca. Nabycie spadku przez najbliższych
spadkobierców następowało przez samą śmierć spadkodawcy. Zasada - spadkobierca jest wwiązany
w spadek z mocy samego prawa. DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE-kościół dla własnej
korzyści przyczynił się do rozwoju instytucji ostatniej woli, bo spadkodawcy dla „zbawienia duszy”
przekazywali majątek dla kościoła. PRZESTĘPSTWA PUBLICZNE I PRYWATNE. Publiczne-
naruszały interesy grup rządzących oraz podstaw ustanowionego w państwie prawa(złamanie miru);
prywatne- naruszały interesy jednostek czy rodu(złamanie miru). Rodzaje przestępstw: przeciwko
państwu i panującemu; religii; życiu i zdrowiu; mieniu, moralności.

POJECIE

PRZESTĘPSTWA. Charakter odpowiedzialności.

W prawie Europy średniowiecznej nie

odróżniano przestępstwa od czynu naruszającego prawo prywatne; za jedno i drugie mogła grozić
śmierć. Zasady odpowiedzialności: za sam skutek-kara bez względu, czy sprawca nie zawinił a
przestępstwo zaistniało przypadkiem. Bezkarność usiłowania: kto swym zachowaniem
spowodował zajście i w wyniku tego poniósł szkodę, nawet śmierć, to sprawca tej szkody mógł być
nie ukarany. Odpowiedzialność zbiorowa: system prawny zobowiązujący do odpowiedzialności
prawnej- rodzinę a nawet sąsiadów w późniejszym czasie. Odpowiedzialność głowy domu: za

przestępstwo popełnione przez pozostających pod jego władzą domowników. Karanie wszystkich
uczestników przestępstwa jednakowe jak i popleczników tj. udzielających sprawcy pomocy w
dokonaniu przestępstwa. Usiłowanie przestępstwa: na ogół nie ponosiło się odpowiedzialności.
Kary państwowe (publiczne). Kary publiczne: godzące w interesy ogółu, wyjęcie spod prawa a w
konsekwencji kara śmierci, wygnanie, konfiskata majątku. Kara jako odpłata: zemsta (odwet),
kara grzywny, wyrządzenie tej samej dolegliwości. Kara miała odstraszyć innych od popełnienia
przestępstwa. Prewencja szczególna: powieszenie, kamienowanie, łamanie kołem, utopienie w
bagnie, spalenie na stosie(głównie dla kobiet). Kary mutylacyjne: w przypadku darowania komuś
kary śmierci: okaleczenia: odcinanie uszu, nosa, języka, kończyn, oślepianiu, kastracji. Kara
wygnania z kraju: dla właścicieli ziemskich w zamian darowania kary śmierci połączona była z
konfiskatą lub zniszczeniem majątku. Kara złupienia: grabież całego dobytku oraz zniszczenie
domostwa. Od kary publicznej można było się wykupić( czyli od śmierci, okaleczenia), ale o tym
decydował sąd czasami władca. Kary prywatne. Rekompensatą za przestępstwa prywatne stał się
pieniężny okup, inaczej kara kompozycyjna=ugoda; a w prawie polskim zwana płatem, inaczej
solutio. Prawo kompozycyjne: zawierało elementy kary oraz odszkodowanie pieniężne.
Główszczyzna: opłata za zabójstwo, pokutne(nawiązka): opłata za uszkodzenie ciała; okup na rzecz
władcy za naruszenie pokoju powszechnego. IDEOLOGICZNE PODSTAWY KODYFIKACJI-
PRAWO NATURY – Hugon Grotius, który formułował takie prawa jak: obowiązek
dotrzymywania umów czy naprawienia szkody. W epoce Oświecenia wyróżniano 2 etapy: etap
absolutnego prawa natury (podręczniki moralności praktycznej a nie kodeksy); etap względnego
prawa natury(nadbudowa nad prawem pozytywnym). Prawo natury stało się prawem świeckim( w
Oświeceniu). ZAŁOŻENIA PROGRAMU KODYFIKACJI PRAWA – doba Oświecenia.
Jednolity zbiór prawa – idący w kierunku wyłącznego obowiązywania kodeksu tj: uchylenie
wszystkich dotychczasowych źródeł z tej dziedziny prawa, którą regulował. Idea kodeksu
kompletnego – powszechne było przekonanie, że dobry kodeks powinien być kodeksem krótkim a
zarazem jasnym i powszechnie zrozumiałym. ZACZĄTKI PRAC KODYFIKACYJNYCH.
PIERWSZE KODEKSY. KARNE I CYWILNE. Myśl kodyfikacyjna karna była szybsza i
znaczniejsza. Myśl cywilna była o wiele wolniejsza i wiązała się z przechodzeniem od gospodarki
feudalnej do kapitalizmu. Program kodyfikacji znalazł podatny grunt na terenie „Świętego
Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego”.

KODEKS NAPOLEONA

- wersja projektu została

zredagowana w 36 ustawach, które ustawą zostały zebrane w jedną całość pod nazwą KODEKSU
CYWILNEGO FRANCUZÓW a później otrzymał nazwę KODEKSU NAPOLEONA. KODEKS N.
składał się z ponad 2 tys. artykułów ułożonych w 3 księgach: I- o osobach-przepisy o nabyciu i
utracie praw obywatelskich; prawo małżeńskie osobowe; przepisy o władzy ojcowskiej, adopcji,
opiece i kuratel. II-o majątkach i rodzajach własności- przepisy o własności, użytkowaniu i
służebności; III-o różnych sposobach nabywania własności-zobowiązania, prawo spadkowe, prawo
majątkowe małżeńskie. Była to próba usankcjonowania 3 wolności: osoby, własności prywatnej i
zawierania umów. KODEKS NAPOLEONA jest uznawany za klasyczną kodyfikację literalnego
prawa cywilnego epoki kapitalizmu wolnokonkurencyjnego. KODEKS N. miał charakter
antyfeudalny a w założeniach ogólnych opierał się na zasadach indywidualizmu i
liberalizmu.KODEKS N. był wzorem dla wielu późniejszych kodeksów światowych m.in.:
włoskiego, portugalskiego, hiszpańskiego. Wzoruje się na nim wiele kodeksów państw Ameryki,
Bliskiego i Dalekiego Wschodu. PRAWO OSOBOWE I RODZINNE. OSOBY FIZYCZNE.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r

. sformułowała najważniejsze prawa człowieka:

„wolność, własność, opór przeciw uciskowi”. W epoce liberalizmu prawo osobowe zostało ujęte w
założeniach powszechności praw cywilnych jednostki i równości podmiotów. Od końca XIX w.
następuje poprawa sytuacji kobiet. Dzieci nieślubne-odmawiano praw. Ograniczano jednostki z
przyczyn wyznaniowych, majątkowych, rasowych. ZDOLNOŚĆ PRAWNA-jednostka nabywała z
chwilą urodzenia, stosowano też ochronę prawną dziecka poczętego a jeszcze nienarodzonego.
Koniec zdolności prawnej jednostki następował wraz ze śmiercią, wyjątkiem była śmierć cywilna.
Kodeks N. śmierć cywilna następowała jako skutek skazania na pewne kary i powodowała utratę
wszelkich praw cywilnych majątkowych i osobistych-zniesiona w Polsce i we Francji na początku

XIX w. ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH-zależała przede wszystkim od wieku 20-21
lat, od stanu psychicznego jednostki, płci, od trybu życia. OSOBY PRAWNE. Indywidualizm, jako
prawo przeciw zorganizowanym formom zbiorowości, które krępowały swobodę jednostki. Różne
sposoby klasyfikacji osób prawnych: osoby prawa prywatnego-tworzone przez samych
zainteresowanych; osoby prawa publicznego- powoływane do życia przez ustawę; korporacje-
zbiorowość jednostek realizują wspólne cele zarobkowe; fundacje-powstają na określone cele, nie
zarobkowe. Wykształciły się 2 podstawowe systemy: I-System koncesyjny-zezwolenie władz; II-
system normatywny-wpis do rejestru. MAŁŻEŃSTWO -3 systemy regulacji, decydujące o
charakterze prawnym:I- świecki charakter:poddanie prawa małżeńskiego wyłącznie
ustawodawstwu państwowemu; II-wyznaniowy: religijny charakter małżeństwa; III-mieszany:
świecko-wyznaniowy. W prawie cywilnym stosunki osobiste między małżonkami oparte były na
założeniach dominującej pozycji męża. RODZINA- prawo rodzinne Kodeksu N. zostało
podporządkowane ideom zapewnienia trwałości, nienaruszalności rodziny legalnej i utrzymaniu
silnej patriarchalnej władzy ojca. Zasada domniemania ślubnego pochodzenia dziecka oraz
zakaz poszukiwania ojcostwa. Jeśli mężatka urodziła dziecko, to ojcem musiał być legalny mąż.
Konsekwencją trwałości rodziny legalnej były 2 kategorie dzieci nieślubnych:1-dzieci nieślubne
„zwykłe” oraz 2- dzieci ze związków cudzołożnych i kazirodczych. W późniejszym czasie
odnotowuje się wyrównanie praw do władzy rodzicielskiej męża i zony nad dziećmi. Polepsza się
sytuacja prawna dzieci nieślubnych. Władza państwowa wkracza w sferę rodziny.

PRAWO

MAJĄTKOWE. WŁASNOŚĆ

.Własność była traktowana jako prawo przyrodzone. Pierwszym

Kodeksem Cywilnym, który zerwał z pozostałościami feudalnego porządku prawnego był Kodeks
N. Świętość własności, to jedna z najważniejszych zdobyczy Wielkiej Rewolucji Francuskiej Wg.
KN właścicielowi wolno było czynić ze swą własnością wszystko, byleby w zakreślonych
ustawowo granicach.

HISTORIA PRAWA KARNEGO

. Oświecenie- Doktryna humanitarna

wywarła na dalsze losy prawa karnego wpływ o znaczeniu przełomowym. PROGRAM
HUMANITARYSTÓW W DZIEDZINIE PRAWA KARNEGO-MATERIALNEGO, dot.
najbardziej jaskrawych przejawów bezprawia i okrucieństwa dotychczasowego systemu karania.
Domagano się określenia przez prawo, co jest przestępstwem i jaka za to grozi kara. Zasada:
nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy). ZAKAZ stosowania analogii w prawie
karnym. KARA-zadaniem kary nie był odwet czy dręczenie winowajcy, ale zapobieganie dalszym
przestępstwom. Zaczęto kwestionować wyroki kary śmierci, jako najmniej korzystne dla
społeczeństwa. Postulowano zniesienie kar okrutnych połączonych z męczarnią skazanego.
Ekonomia kar – kara miała być określona ustawowo, współmierna do przestępstwa i relatywna
oraz szybko stosowana i nieuchronna.

OGÓLNE ZASADY KODYFIKACJI KARNYCH W

XVIII I XIX W

. Dwa fundamentalne założenia prawa karnego: I. Zasada

legalizmu(ustawowości)w prawie karnym wg,której przestępstwem jest tylko czyn zabroniony pod
groźbą kary w ustawie tzn., że nie ma przestępstwa bez ustawy(nullum crimen sine lege), II.
Zasada formalnej równości obywateli wobec prawa karnego.

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO.

KODYFIKACJA PRAWA KARNEGO WE FRANCJI.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

z 1791 r. zawierała zapowiedź zmian i najważniejsze z nich to m.in: że nie można zabronić tego,
czego ustawa nie zabrania; ustawa może wprowadzać kary, które są oczywiste. Została też
ogłoszona zasada równości wobec prawa karnego, a także zasada legalizmu, która uznawała za
przestępstwo tylko czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego
popełnienia(nullum crimen...). Cechy Kodeksu: szczególna surowość- kary ciężkich robót z
przykuciem łańcuchami kuli do nogi, deportację, karę pręgierza.

Kodeks Karny z 1810 r. stanowił

TRÓJPODZIAŁ przestępstw na 1. zbrodnie, 2.występki i 3. wykroczenia.

Powrócono do

stosowania kary śmierci, niektóre przestępstwa karane były przez wypalanie znaków na ciele
skazanego. Kodeks z 1810 r. obowiązywał we Francji aż do 1994 r., kiedy to wszedł w życie nowy
kodeks karny.