„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Figura

Wykonywanie połączeń elementów odzieży
743[01].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Ewa Samojlik
mgr inż. Ewa Jachym


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Figura




Konsultacja:
dr inż. Jadwiga Rudecka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z3.03

„Wykonywanie połączeń elementów odzieży”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu krawiec.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1. Zasady organizacji stanowiska pracy

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia

9

4.1.4. Sprawdzian postępów

11

4.2. Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

18

4.2.3. Ćwiczenia

18

4.2.4. Sprawdzian postępów

20

4.3. Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych

21

4.3.1. Materiał nauczania

21

4.3.2. Pytania sprawdzające

33

4.3.3. Ćwiczenia

33

4.3.4. Sprawdzian postępów

35

4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu

36

4.4.1. Materiał nauczania

36

4.4.2. Pytania sprawdzające

47

4.4.3. Ćwiczenia

47

4.4.4. Sprawdzian postępów

49

4.5. Rodzaje szwów technologicznych

50

4.5.1. Materiał nauczania

50

4.5.2. Pytania sprawdzające

56

4.5.3. Ćwiczenia

57

4.5.4. Sprawdzian postępów

58

4.6. Rodzaje węzłów technologicznych

59

4.6.1. Materiał nauczania

59

4.6.2. Pytania sprawdzające

67

4.6.3. Ćwiczenia

68

4.6.4. Sprawdzian postępów

69

5. Sprawdzian osiągnięć

70

6. Literatura

77

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu: zasad organizowania

stanowiska pracy, klasyfikowania ściegów ręcznych, zasad szycia ręcznego, budowy i zasady
działania maszyn do szycia, szwów i węzłów technologicznych, etapów obróbki węzłów
technologicznych, dokumentacji techniczno-technologicznej, czyszczenia i konserwacji
maszyn do szycia, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed

przystąpieniem do nauki w wybranym przez Ciebie zawodzie,

– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym

poradnikiem,

– materiał nauczania, czyli wiadomości dotyczące wykonywania połączeń elementów

odzieży,

– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści z zakresu

wykonywania połączeń elementów odzieży,

– ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć,
– wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].Z3

Technologia kroju i szycia

743[01].Z3.01

Organizowanie procesu technologicznego

w krojowni

743[01].Z3.02

Wykonywanie obróbki termicznej odzieży

743[01].Z3.03

Wykonywanie połączeń elementów

odzieży

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji odzieży,

−

dokonać klasyfikacji maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle odzieżowym,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane w krojowni,

−

zastosować rodzaje układów szablonów,

−

organizować proces technologiczny w krojowni,

−

scharakteryzować rodzaje obróbki termicznej odzieży,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia do obróbki termicznej odzieży,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obróbki termicznej odzieży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy, zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

scharakteryzować ściegi ręczne, zasadnicze i ozdobne,

−

dobrać igły i nici do szycia ręcznego,

−

wykonać ściegi ręczne,

−

zastosować ściegi ręczne w określonej operacji technologicznej,

−

dokonać klasyfikacji maszyn szwalniczych,

−

scharakteryzować budowę zewnętrzną maszyny stębnówki płaskiej,

−

rozróżnić podstawowe mechanizmy w stębnówce płaskiej,

−

scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w stębnówce płaskiej,

−

określić zasady współdziałania podstawowych mechanizmów stębnówki płaskiej
tworzących ścieg,

−

posłużyć się stębnówką płaską,

−

określić zasady konserwacji stębnówki płaskiej,

−

przeszyć materiał po liniach, o zróżnicowanym stopniu trudności,

−

wyregulować skok ściegu oraz naprężenie nitki górnej i dolnej,

−

posłużyć się normami dotyczącymi szwów maszynowych,

−

scharakteryzować budowę zewnętrzną overlocka,

−

scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w overlocku,

−

posłużyć się maszyną overlock,

−

określić zasady konserwacji maszyny overlock,

−

rozróżnić rodzaje węzłów technologicznych,

−

dokonać interpretacji graficznego zapisu węzłów technologicznych,

−

posłużyć się graficznym zapisem węzłów technologicznych podczas wykonywania
szwów,

−

wykonać proste węzły technologiczne,

−

dobrać oprzyrządowanie maszyn szwalniczych do rodzaju tkaniny i sposobu
jej wykończenia,

−

obsłużyć maszyny szyjące ściegiem łańcuszkowym,

−

obsłużyć maszyny szyjące skóry,

−

obsłużyć maszyny specjalne do określonej operacji technologicznej,

−

określić zasady czyszczenia i konserwacji maszyn do szycia,

−

posłużyć się dokumentacją techniczno-technologiczną,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas wykonywania połączeń elementów odzieży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady organizacji stanowiska pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Stanowisko pracy to część powierzchni sali produkcyjnej wyposażona w maszynę

i urządzenia pomocnicze.

Dobrze zorganizowane i wyposażone stanowisko pracy jest konieczne do wykonywania

wyznaczonych dla pracownika zadań. Na stanowisku pracy narzędzia i przybory powinny być
w zasięgu rąk pracownika, a ich rozmieszczenie zgodne z kolejnością stosowania.

Narzędzia to urządzenia robocze, za pomocą których pracujący zmienia kształt surowca:

nożyce, igła, żelazko, maszyna.

Przybory to wszystkie przedmioty pomocnicze ułatwiające prace i polepszające jakość

wykonania wyrobów, np: taśma centymetrowa, szpilki, kreda krawiecka, naparstek,

Na stanowisku pracy ręcznej powinny się znajdować wszystkie podstawowe narzędzia,

jak igły, nożyce, naparstek, szpilki, miarki, kreda oraz poduszeczka na szpilki i pudełka na
drobiazgi. Wszystkie te rzeczy powinny mieć swoje określone miejsca, zgodnie z zasięgiem
ręki, która je ujmuje w czasie pracy. Nożyczki, igły, szpilki powinny się znajdować po prawej
stronie stołu, zaś pudełka na drobiazgi po stronie lewej. Środek stołu pozostawia się zwykle
wolny na rozłożenie pracy.

Przy pracy ręcznej należy zachować postawę swobodną, siedzieć na całym krześle, plecy

powinny być podparte pod łopatkami, nogi umieszczone na podnóżku. Przy pracy ręcznej
nie należy opuszczać zbyt nisko głowy i nie garbić się.

Niewłaściwe przechowywanie i trzymanie igieł lub szpilek przy pracy ręcznej może

zagrażać zdrowiu, nie należy wpinać igieł i szpilek w odzież ani brać ich do ust. Przy pracy
nożycami nie wolno: zostawiać ich otwartych na stole, nosić nożyczek otwartych ostrzami
do góry, rzucać nożyczek w celu podania komuś. Podając nożyce należy skierować
je uchwytami, trzymając za złożone końce.

Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:

−

dogodna pozycja w czasie pracy,

Rys. 1. Pozycja prawidłowa [4. s. 67]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

−

znajomość ruchów pracownika podczas pracy,

−

bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.
Bardzo duży wpływ na wynik pracy ma prawidłowe oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja

i zabezpieczenie przed hałasem.

Ważnym czynnikiem wypływającym na bezpieczną pracę przy wykonywaniu czynności

maszynowych jest odzież robocza. Osoba szyjąca na maszynach szwalniczych powinna być
ubrana w fartuch ochronny z długim rękawem. Szwaczka powinna mieć związane włosy
i zdjęte wszelkie ozdoby typu: korale, wisiorki, bransolety itp. Zastosowanie się do tych zasad
pozwoli uniknąć wkręcenia się włosów lub ozdób w wirujące części maszyny. Należy
również pamiętać o wygodnym obuwiu na gumowej podeszwie.

Prawidłowa organizacja miejsca pracy powinna uwzględniać wymiary ludzkiego ciała.

Odnosi się to zarówno do regulacji wysokości stołów, jak i zapewnienia wystarczającej ilości
miejsca. Ilość niezbędnej przestrzeni zależy od wykonywanego zadania i metody jego
wykonania. Człowiek siedzący podczas szycia nie powinien być odchylony od pionu o więcej
niż 20 cm, odległość oczu od stołu roboczego powinna wynosić ok. 40 cm.

Właściwa organizacja miejsca pracy musi uwzględniać czas trwania pracy i stopień

obciążenia pracownika. Należy tu wymienić likwidację lub zmniejszenie natężenia
szkodliwych wpływów otoczenia, jak hałas czy szkodliwe substancje oraz właściwą regulację
oświetlenia i klimatyzację.

Prawidłowa pod względem psychologicznym organizacja miejsca pracy polega na tym,

aby było ono przyjemne.

Stanowiska pracy powinny być wyposażone w podstawowe informacje techniczne,

jak tabele, skale.

Organizacja pracy polega na tworzeniu optymalnego układu między pracownikiem,

środkami produkcji i przedmiotem pracy.

Organizacja stanowisk

pracy

Metoda pracy

Technologia pracy

Warunki pracy

Metoda pracy to planowany sposób przebiegu pracy, np. nieproduktywnych ruchów rąk

można uniknąć dzięki zastosowaniu urządzenia obcinającego nitki.

Technologia pracy jest stosowana do wykonania określonego zadania. Przykładem

technologii pracy przy łączeniu szwów jest klejenie lub łączenie nićmi na automatach.

Na wydajność pracy wpływają warunki pracy i właściwie zorganizowane miejsce pracy.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Tabela 1. Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby zapobiegania wypadkom [4, s. 56].

Czynniki stanowiące zagrożenie

Sposoby zapobiegania wypadkom

Podczas szycia
Zranienie dłoni podczas naprawy i czyszczenia
maszyny.

Ustawianie i czyszczenie maszyn po odłączeniu
dopływu prądu.

Zranienie oczu przez odpryskujące odłamki

Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzeń
zabezpieczających oczy. Używanie okularów
ochronnych.

Ukłucie igłą w palec

Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzenia
ochraniającego palce.

Zranienie spowodowane przyrządami
pomocniczymi

Odkładanie nożyc i igieł po użyciu na właściwe
miejsce

Podczas warstwowania i krojenia
Zranienie dłoni o warstwowarkę

Wyłączenie warstwowarki przy pracach
kontrolnych

Rany dłoni spowodowane ostrzami narzędzi do
krojenia

Przed włączeniem maszyny odpowiednio ustawić
urządzenie ochraniające palce.

Podczas stabilizacji
Przygniecenie dłoni między płytami prasy

Codziennie sprawdzać stan urządzeń
ostrzegających o niebezpieczeństwie

Oparzenie gorącymi płytami pras

Nie dotykać płyt prasy i wlotu do prasy podczas
korekty ułożenia materiału

Przygniecenie dłoni podczas podawania
i odbierania części odzieży

Jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić
jedna osoba

Podczas prasowania
Oparzenie spowodowane parą wydostającą się
z pras

Parę doprowadzać po zamknięciu prasy

Zgniecenie dłoni między płytami prasy
Porażenie prądem

jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić
tylko jedna osoba; dotknięcie ramy ochronnej
przerywa zamknięcie prasy

Podczas usuwania plam
Choroby spowodowane wdychaniem oparów

Sprawdzać stan urządzeń odsysających.

Na terenie zakładu pracy
Obrażenia spowodowane upadkami

Utrzymywać porządek i czystość w miejscu pracy

Obrażenia wewnętrzne spowodowane
połknięciem igły

Odkładać igły do specjalnych pojemniczków

Porażenie prądem

Zawiadamiać osoby o usterkach instalacji
elektrycznych, nie usuwać usterek osobiście.

Obrażenia odniesione podczas transportu towarów
na terenie zakładu

Nie przenosić na raz zbyt dużej ilości towarów.
Uważać na to, aby mieć wolne pole widzenia.
Ciężary podnosić z pozycji kucającej, a w miarę
możliwości używać urządzeń pomocniczych.

Ekologia

Działania ludzkie powinna cechowac dbałość o środowisko i odpowiedzialność za nie,

gdyż zadaniem każdego pokolenia jest ochrona gatunku ludzkiego i środowiska. W zakres
tych działań wchodzi również produkcja odzieży. Dlatego zarówno podczas jej wytwarzania,
jak i eksploatacji, powinno zwracać się uwagę na wpływ tych działań na środowisko.

Działania przyczyniające się do ochrony środowiska:

−

unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska,

−

zmniejszanie konsumpcji w wyniku planów oszczędnościowych,

−

odzyskiwanie materiałów (recykling).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Dzięki zbiórkom odzieży używanej i dalszej jej eksploatacji można przedłużyć czas

„życia” odzieży. Starą odzież można przerobić w procesie odzyskiwania, np. na materiały
antyakustyczne i wełnę do czyszczenia urządzeń. Sposób likwidacji danego materiału zależy
od jego rodzaju. Celuloza i włókna roślinne butwieją, mogą być więc składowane
na wysypiskach. Włókana syntetyczne butwieją bardzo powoli lub nie butwieją wcale. Można
je rozłożyć na czynniki pierwsze stosując specjalne procesy lub je spalić.
Ochrona przeciwpożarowa

Zapobieganie pożarom w dużej mierze zależy od organizacji działania pracowników.

W razie wybuchu pożaru należy natychmiast powiadomić straż pożarną, nie otwierać okien
i drzwi, gdyż dodatkowy pęd powietrza wzmaga ogień. Uniknięcie paniki, znalezienie
właściwych wyjść, szybka ewakuacja ludzi zapobiega wypadkom zbiorowym. W technice
obrony biernej przed pożarami najważniejsze jest ugaszenie ognia, zanim przekształci
się w pożar, dlatego niezwłocznie należy użyć gaśnicy, która znajduje się w pomieszczeniu.

Dla zabezpieczenia pierwszej pomocy w poszczególnych pomieszczeniach pracy

powinny znajdować się apteczki, wyposażone w środki opatrunkowe, dezynfekujące,
na oparzenia, ustnik do sztucznego oddychania. Przy każdej apteczce powinna znajdować
się instrukcja udzielania pierwszej pomocy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co oznacza pojęcie: stanowisko pracy?
2. Co oznacza skrót bhp?
3. Jak powinno być zorganizowane stanowisko pracy ręcznej?
4. Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy ręcznej?
5. Jaką odzież roboczą należy zastosować na stanowisku pracy maszynowej?
6. Jak wygląda właściwa postawa na stanowisku pracy maszynowej?
7. Jakie znasz czynniki stanowiące zagrożenia w zakładzie odzieżowym?
8. Jaki wpływ na środowisko ma produkcja odzieży i jakie działania przyczyniają się do

ochrony środowiska?

9. Jak zachować się w czasie wybuchu pożaru w pomieszczeniu?
10. Co powinno znajdować się w apteczce pierwszej pomocy?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz i prawidłowo poukładaj na swoim stole do prac ręcznych przybory i narzędzia

potrzebne do szycia ręcznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać selekcji narzędzi i przyborów potrzebnych do pracy ręcznej,
2) nożyczki, igły, szpilki, miara krawiecka, nici, linijka, mydełko krawieckie, naparstek

powinieneś położyć po prawej stronie stołu,

3) pudełko na drobiazgi (haftki, agrafki, guziki) po lewej stronie,
4) zorganizować stanowisko pracy ręcznej zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
5) zaprezentować stanowisko i wyjaśnić zasadę ułożenia rzeczy,
6) nazwać wszystkie narzędzia i przybory do pracy ręcznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół do pracy ręcznej,

−

nożyczki, igły, szpilki, miara krawiecka, nici, linijka, mydełko krawieckie, naparstek,
pudełka z haftkami, agrafkami, guzikami,

−

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.

Ćwiczenie 2

Usiądź prawidłowo przy maszynie i opisz swoją postawę. Powiedz na jakie czynniki

należy zwrócić uwagę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) usiąść na krześle przy maszynie szwalniczej,
2) przyjąć postawę wyprostowaną – odchylenie od pionu nie powinno przekraczać 20 cm,

odległość oczu od stopki powinna wynosić 40 cm,

3) zwrócić uwagę na prawidłowe oświetlenie miejsca pracy,
4) zwrócić

uwagę

na

prawidłowe

ogrzewanie

w

pomieszczeniu,

wentylację

i zabezpieczeniem przed hałasem,

5) zwrócić uwagę na obecność urządzenia ochraniającego palce przed przeszyciem,
6) zapoznać się z informacjami technicznymi maszyny,
7) dokonać prezentacji ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna szwalnicza z zabezpieczeniami,

−

krzesło,

−

prawidłowo wyposażona sala warsztatowa pod względem bhp i ergonomii pracy,

−

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj jakie zagrożenia mogą Cię ewentualnie spotkać w pracowni wytwarzania

odzieży jeżeli nie będziesz przestrzegał przepisów bhp.

Zaproponuj jedno ostrzegawcze hasło bhp i zapisz dużymi literami na arkuszu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przejść się po pracowni i wyszukać ewentualne czynniki zagrożeń,
2) skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3) zapisać obserwacje na arkuszu papieru,
4) zaprojektować hasło ostrzegawcze bhp i zapisać go dużymi literami na arkuszu papieru,
5) dokonać prezentacji ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyny odzieżowe szwalnicze i prasowalnicze,

−

duży arkusz szarego papieru,

−

kolorowe mazaki,

−

tablica do przypięcia arkusza papieru,

−

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 4

Opracuj instrukcję bhp dla stanowiska prasowania ręcznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wypisać wszystkie czynniki zagrożeń na stanowisku prasowalniczym,
2) skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3) zapoznać się z instrukcją techniczną żelazka,
4) opracować instrukcję bhp,
5) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja techniczna obsługi żelazka,

−

stanowisko prasowalnicze,

−

arkusz papieru,

−

mazaki,

−

tablica do prezentacji,

−

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) prawidłowo zorganizować stanowisko pracy ręcznej?





2) usiąść przy maszynie zgodnie z zaleceniami ergonomii pracy?





3) wyjaśnić pojęcie ergonomia pracy?





5) zapobiec wypadkom na różnego typu stanowiskach pracy w

zakładzie?





6) wymienić czynniki wpływające negatywnie na środowisko związane

z rozwojem przemysłu odzieżowego?





7) określić w jaki sposób można chronić środowisko w przemyśle

odzieżowym?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego

4.2.1. Materiał nauczania

Nowoczesne maszyny do szycia i nowe metody łączenia materiałów wyeliminowały

prawie potrzebę szycia ręcznego. Jednak w pewnych sytuacjach zastosowanie ściegów
ręcznych jest konieczne, gdyż zapewnia wysokiej jakości wykończenie. Ściegi ręczne można
podzielić na ściegi trwałe i pomocnicze. Do ściegów pomocniczych zaliczamy takie, które
są usuwane przed ukończeniem wyrobu. Ściegi trwałe są częścią odzieży.

Szycie ręczne odbywa się za pomocą igły ręcznej i naparstka. Igłę można nawlekać nicią,

używając nawlekacza z cienkiego drutu. W czasie nawlekania igłę należy trzymać w lewej
ręce, a nici w prawej. Naparstek nakłada się na środkowy palec prawej ręki. Ściegi ręczne
wykonuje się w materiale uchwyconym lewą ręką.

Ściegiem nazywamy układ nitki wprowadzonej do tkaniny za pomocą igły. Ścieg jest

podstawowym elementem szycia, który pozwala na łączenie materiałów.

W oparciu o materiały Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu

Odzieżowego podział ściegów wygląda następująco: (rys.2)

ŚC IEG I

W E W N Ę T R Z N E

prze d igłą

za igłą

stębno w y

fastrygow y

pęte lkow y

kryty

dz ierga n y

B R Z E Ż N E

O Z D O B N E

sz nurecz kow y

ob rz uca ny

łańcuszkow y

gałąz kow y

krz yż ykow y

z akopiański

m ereż kow y

z ygz akow y

pikow y

Rys. 2. Klasyfikacja ściegów ręcznych [7, s. 7].

Ściegi wewnętrzne:

1. Ścieg przed igłą (rys. 3)

Jest podstawowym ściegiem wykonywanym od strony prawej do lewej lub z góry na dół.

Składa się z dwu jednakowej długości części, z których jedna jest widoczna na wierzchniej
stronie materiału a druga na spodniej stronie materiału.

Rys. 3. Ścieg przed igłą [7, s. 9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

2. Ścieg fastrygowy (rys. 4)

Wykonuje się tak, jak ścieg przed igłą. Dłuższa część jest widoczna na wierzchniej

stronie materiału fastrygowanego. Stosuje się do chwilowego łączenia dwu warstw tkaniny.

Rys. 4. Ścieg fastrygowy [7, s.9]

3. Ścieg stębnowy (rys. 5)

Powstaje w ten sposób, że przy wykonywaniu każdego ściegu cofa się igłę i wkłuwa

w miejsce zakończenia poprzedniego ściegu. Na stronie wierzchniej widoczne są odcinki
równe ½ długości ściegu spodniego. Stosuje się w miejscach trudnych do wykonania
na maszynie.

Rys. 5. Ścieg stębnowy [7, s. 9]

4. Ścieg za igłą (rys. 6)

Wykonuje się podobnie jak ścieg stębnowy. Różnica polega na tym, że cofa się igłę

i wkłuwa w połowie odległości do poprzedniego ściegu. Na stronie wierzchniej widoczne
są odcinki równe 1/3 długości ściegu spodniego. Stosuje się przy fastrygowaniu bardzo
grubych tkanin, aksamitów.

Rys. 6. Ścieg za igłą [7, s. 9]

5. Ścieg pętelkowy (rys. 7)

Powstaje z kolejnego wykonania jednego ściegu za igłą i jednego ściegu przed igłą

z niedociągniętą nitką w kształcie pętelki. Jest stosowany do przenoszenia konturów elementu
wyrobu odzieżowego na drugą warstwę materiału i oznaczania form lub znaków spotkań.
Inny sposób wykonania tego ściegu, to ścieg przed igłą z niedociągniętą nitką w kształcie
pętelki.

Rys. 7. Ścieg pętelkowy [7, s.9].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ścieg kryty (rys. 8)

Jest niewidoczny po stronie wierzchniej. Stanowi krótki odcinek nitki łączącej dwie

warstwy tkaniny, z których jedna jest załapana do połowy jej grubości, a druga – za krawędź
podwinięcia obrębu. Służy do podszywania obrębów.

Rys. 8. Ścieg kryty [7, s. 9]

6. Ścieg pikowy (rys. 9)

Łączy dwie warstwy tkaniny, z których spodnia jest załapana do połowy jej grubości.

Służy do łączenia tkaniny wierzchniej z wkładem usztywniającym.

Rys. 9. Ścieg pikowy [7, s. 9]

Ściegi brzeżne
1. Ścieg obrzucany (rys. 10)

Jest to szereg równych i równoległych odcinków skośnych do brzegów tkaniny, z których

jedna połowa widoczna jest po stronie wierzchniej, a druga po spodniej stronie. Służy
do zabezpieczania strzępiących się brzegów materiału.

Rys. 10. Ścieg obrzucany [7, s. 10]

2. Ścieg dziergany (rys.11)

Jest to szereg równych i równoległych odcinków prostopadłych do brzegów tkaniny,

zakończonych powiązaniem nitki wzdłuż wykończonego brzegu. Służy do zabezpieczanie
brzegów tkaniny przez strzępieniem się, dziergania dziurek i haftu.

Rys. 11. Ścieg dziergany [7, s. 10]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ściegi ozdobne
1. Ścieg sznureczkowy (rys. 12)

Jest odwrotnością ściegu stębnowego. Składa się z części widocznej na stronie

wierzchniej (o całej długości ściegu) i z części widocznej na spodniej stronie o długości
równej połowie ściegu.

Rys. 12. Ścieg sznureczkowy [7, s. 11]

2. Ścieg łańcuszkowy (rys. 13)

Stanowi szereg ogniw, z których każde wychodzi z poprzedniego.

Rys. 13. Ścieg łańcuszkowy [7, s. 11]

3. Ścieg gałązkowy (rys. 14)

Składa się z dwóch szeregów ukośnie do siebie skierowanych ściegów. Ściegi jednego

szeregu znajdują się w połowie między ściegami drugiego szeregu.

Rys. 14. Ścieg gałązkowy [7, s. 11]

4. Ścieg krzyżykowy (rys. 15)

Stanowi szereg równoległych, skośnych odcinków jednakowej długości, krzyżujących

się ze sobą w połowie szerokości.

Rys. 15. Ścieg krzyżykowy [7, s. 11]

5. Ścieg mereżkowy (rys.16)

Jest ściegiem ozdobnym, który można stosować również do wykończenia obrębu.

Rys. 16. Ścieg mereżkowy [7, s. 11]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

6. Ścieg zakopiański (Janina) (rys. 17)

Składa się ze skośnych odcinków nitek ułożonych w dwóch różnych kierunkach,

krzyżujących się ze sobą na dwóch różnych poziomach.

Rys. 17. Ścieg zakopiański [7, s. 11]

7. Ścieg zygzakowy (rys. 18)

Składa się ze skośnych odcinków nitek ułożonych pod jednakowym kątem względem

siebie i stykających się ze sobą końcami.

Rys. 18. Ścieg zygzakowy [7, s. 11]

Ściegi ozdobne służą do ozdabiania różnego rodzaju odzieży, bielizny osobistej

i stołowej. Na podstawie poznanych ściegów ozdobnych można komponować dalsze,
urozmaicone ich odmiany.
Narzędzia, przybory i przyrządy krawieckie

Do szycia ręcznego należy dobierać odpowiedni rodzaj nici (najlepsze są bawełniane

i jedwabne) oraz właściwą igłę do wykonania ściegu.

Igły do szycia dzieli się ze względu na ich grubość i długość oraz na zastosowanie:

do szycia, do haftowania i do cerowania. O zastosowaniu igły o określonej długości i grubości
decyduje rodzaj materiału, nitki i techniki szycia. Igły do szycia są wyrabiane ze stali
i niklowane. Powinny być sprężyste, gładkie i ostro zakończone. Igły niezaostrzone
są przeznaczone do haftowania materiałów wykonanych z grubych nitek (np. haftowanie
krzyżykami na kanwie) (rys. 19).

Rys. 19. Budowa igły [4, s. 23]

Szpilki wyrabia się ze stali, mosiądzu lub tworzyw sztucznych. Zastosowanie i rodzaj

materiału decydują o długości, grubości i rodzaju stosowanych szpilek. Wyróżniamy szpilki
stalowe (o dł. od 30 do 40 mm) i szpilki ze szklaną główką (o dł. od 30 do 48 mm) (rys. 20).

Rys. 20. Szpilki: a) stalowa i b) ze szklaną główką [4, s. 23]

Naparstki wyrabia się ze stali lub mosiądzu. Mają one charakterystyczne zagłębienia,

którą zadaniem jest zapobiegać ześlizgiwaniu się igły. Naparstek chroni środkowy palec
i ułatwia pracę. Wyróżniamy naparstki z wierzchołkiem zamkniętym rys.21a (o średnicy od
14 do 18 mm) i z wierzchołkiem otwartym rys. 21.b (o średnicy od 14 do 20 mm).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

a) b)

Rys. 21. Naparstek: a) z wierzchołkiem zamkniętym i b) z wierzchołkiem otwartym [4, s. 23]

Nożyce to narzędzie stosowane do cięcia. Składają się z dwu noży połączonych ze sobą

obrotowo nitem lub śrubą i zakończone uchwytem (rys. 22). Działają one na zasadzie
podwójnej dźwigni.

W odzieżownictwie wyróżniamy wiele odmian nożyc:

−

nożyce krawieckie (służące do krojenia materiału),

−

do cięcia papieru,

−

ręczne,

−

ząbkowane,

−

do wycinania dziurek,

−

hafciarskie,

−

z jednym uchwytem (do obcinania nitek),

−

szablonowe (do cięcia grubych kartonów).
Należy pamiętać o należytej konserwacji nożyc, aby były zawsze dobrze naostrzone,

wytarte z kurzu po pracy. Po pracy nożyce należy chować w miejscu do tego przeznaczonym.

Rys. 22. Budowa nożyc [4, s. 24]

Taśma centymetrowa to pasek tkaniny z powłoką z tworzywa sztucznego o szerokości

od 1,5 do 2 cm i długości 1,5 m. Taśma centymetrowa jest oznaczona po obu stronach
podziałką centymetrową (rys. 23).

Rys. 23. Taśma centymetrowa [4, s. 22]

Mydełko krawieckie wytwarza się z różnych substancji, np. z mydła, talku kredy, wosku.

Mydełko służy do zaznaczania linii cięć, znaków korekcyjnych i do wykonywania oznaczeń
na wierzchniej warstwie materiału (rys. 24)

Rys. 24. Mydełko krawieckie [4, s. 22]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Linijka krawiecka jest wykonana z elastycznego tworzywa sztucznego, długości

od 20 do 30 cm, z podziałką centymetrową i karbowanym brzegiem (rys. 25). Wykorzystuje
się ją do mierzenia krótkich odcinków, np. odległość między dziurkami. Przydatne również
będą ekierki krawieckie, które wykorzystuje się w dziale przygotowania produkcji.

Rys. 25. Linijka krawiecka [4, s. 22]

Rozcinacz stosuje się do przecinania dziurek obszywanych maszynowo. Haczykowata

część krojąca jest zakończona ostrzem (rys. 26).

Rys. 26. Rozcinacz [4, s. 25]

W krawiectwie lekkim stosuje się jeszcze wiele przyborów pomocniczych,

które pozwalają na lepsze zorganizowanie pracy i jej uporządkowanie. Takimi przyborami
są poduszeczka na igły i szpilki, pudełko na agrafki, haftki, guziki.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób odbywa się szycie ręczne?
2. Co to jest ścieg?
3. Jak dzielimy ściegi ręczne?
4. Jakie znasz ściegi wewnętrzne?
5. Jakie znasz ściegi brzeżne?
6. Jakie znasz ściegi ozdobne?
7. Jak dobieramy igły do szycia ręcznego?
8. Który z przyborów służy do ochrony palca?
9. Jakie są rodzaje nożyc?
10. Jakie znasz narzędzia i przybory stosowane w szyciu ręcznym?
11. Gdzie zastosujesz ściegi ozdobne?
12. Do czego służy ścieg fastrygowy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uszereguj ilustracje przedstawiające ściegi ręczne zgonie z klasyfikacją, przyklej

na arkuszu papieru i wykonaj podpisy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) rozpakować kopertę i zapoznać się z jej zawartością,
4) zaprojektować wygląd końcowy ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5) przykleić ilustracje zgodnie z podziałem ściegów,
6) wykonać napisy pod ilustracjami,
7) zaprezentować ćwiczenie przez lidera grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi, wzorniki ściegów, Polskie Normy PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6,

−

koperta z ilustracjami ściegów, arkusz papieru, mazaki.

Ćwiczenie 2

Wykonaj próbnik ze ściegami ręcznymi: wewnętrznymi, ozdobnymi i brzeżnymi według

klasyfikacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wykroić z płótna próbnik o wymiarach 25 x 30 cm,
4) dobrać odpowiednie igły i nici do zadania,
5) wykonać ściegi wewnętrzne: przed igłą, fastrygowy, stębnowy, za igłą, pętelkowy, kryty,

pikowy,

6) wykonać ściegi brzeżne: obrzucany, dziergany,
7) wykonać ściegi ozdobne: sznureczkowy, łańcuszkowy, gałązkowy, krzyżykowy,

mereżkowy, zakopiański, zygzakowy,

8) dokonać analizy ćwiczenia,
9) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi, wzorniki ściegów, PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6,

−

białe płótno, nici bawełniane (mulina), karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka,
nożyce.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj i wykonaj zdobienie serwetki o wymiarach 40 x 40 cm dowolnymi ściegami

ozdobnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wykonać projekt zdobienia serwetki,
4) wykroić serwetkę zgodnie z wymiarami,
5) dobrać odpowiednie nici i igły,
6) przenieść wzór na tkaninę,
7) wykonać zdobienie serwetki,
8) uprasować gotową serwetkę,
9) zaprezentować pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

płótno białe, nici bawełniane (różne kolory muliny), karnet igieł, naparstek, linijka, miara
krawiecka, nożyce,

−

żelazko elektryczno-parowe,

−

katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Zastosuj ścieg fastrygowy do połączenia dwóch kawałków materiału o wymiarach

10 x 30 cm. Ścieg fastrygowy wykonaj po dłuższym boku prostokątów, w odległości 1,5 cm
od brzegu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wykroić z dowolnego materiału dwa prostokąty o wymiarach 10 x 30 cm,
4) spiąć szpilkami dwa kawałki materiału,
5) narysować mydełkiem krawieckim linię wzdłuż dłuższego boku, w odległości 1,5 cm od

brzegu,

6) wprowadzić wzdłuż narysowanej linii ścieg fastrygowy,
7) sprawdzić wykonanie ściegu fastrygowego,
8) zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał, nici bawełniane, karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka, nożyce,

−

katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do pracy ręcznej?





2) wykonać ściegi wewnętrzne?





3) wykonać ściegi brzeżne?





4) wykonać ściegi ozdobne?





5) podać nazwy narzędzi i przyborów używanych w czasie wykonywania
ćwiczeń?





6) posłużyć się wszystkimi narzędziami i przyborami krawieckimi?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.3. Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych

4.3.1. Materiał nauczania

Klasyfikacja maszyn szwalniczych

Maszyny stosowane do wytwarzania odzieży są klasyfikowane według różnych

kryteriów, np. w zależności od rodzaju tworzonego ściegu i jej zastosowania:

Tabela 2. Podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania [12, s. 10]

SZWALNIA

– Stębnówka
– Łańcuszkowa
– Overlock
– Wieloigłowa
– Podszywarka
– Fastrygówka
– Zygzakówka
– Półautomaty
– Automaty

Drugi podział dotyczy tylko maszyn szwalniczych, biorąc pod uwagę różne kryteria,

np. konstrukcję mechanizmów, budowę maszyn.

Tabela 3. Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria [12, s. 11]

Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria

Płaska

Ramieniowa

Słupkowa

Kształt płyty głowicy

Wypukła
Jednoigłowa
Dwuigłowa
Kilkuigłowa

Liczba igieł

Wieloigłowa
Prosta

Kształt igły

Łukowa
Jednonitkowa
Dwunitkowa
Kilkunitkowa

Liczba nici

Wielonitkowa
Wahadłowy
Obrotowy (rotacyjny)

Rodzaj chwytacza

Płaski dźwigniowy
Skokowy
Dolny
Różnicowy

Rodzaj transportu

Kombinowany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Stębnowy
Łańcuszkowy

Rodzaj ściegu

Zygzakowy
Ręczne
Półautomatyczne
Automatyczne

Prowadzenie obrabianego materiału

Wspomagane komputerem
Zwykła
Średniobieżna

Osiągana wydajność

Szybkobieżna

Podziału maszyn można również dokonać na podstawie ściegów jakie tworzą.

Rodzaje ściegów maszynowych

W katalogu międzynarodowym wymienia się sześć rodzajów (klas) ściegów –

PN-83/P-84502. Rysunek ściegu odczytuje się od prawej strony. Nici igły są oznaczone
kolorem żółtym, nić chwytacza i czółenka – czerwonym, inne nici niebieskim, brzeg
materiału jest zaznaczony cienką linią ciągłą.

Tabela 4. Rodzaje ściegów maszynowych [4 str.27].

Nazwa

Cechy charakterystyczne i zastosowanie

Ścieg ten jest wykonywany z jednej nitki.
Każda pętla jest przytrzymywana przez
następne. Prawa i lewa strona szwu różnią się
między sobą. Ścieg ten łatwo się pruje, jest
dość elastyczny.
Stosowany głównie do fastrygowania brzegów
odzieży.

Przy każdym ruchu igły cały zapas nitki musi
zostać przeprowadzony na drugą stronę
materiału. Nitka jest przytrzymywana przez
materiał. Ścieg ten można wykonywać ręcznie
lub maszynowo.
Nadaje się on szczególnie do zszywania
brzegów materiału.

Ściegi tego typu powstają z dwóch systemów
nitek w wyniku przeplatania się nitki igły
z nitką chwytacza. Prawa i lewa strona szwu
wyglądają jednakowo. Szew ten trudno spruć,
nie jest on elastyczny.
Jest to ścieg uniwersalny

Ścieg ten powstaje z połączenia dwóch nitek.
Pętle jednej nitki są przeciągane przez igłę
na drugą stronę materiału, gdzie za pomocą
chwytacza splatają się z druga nitką. Prawa
i lewa strona szwu różnią się między sobą.
Ścieg ten łatwo się pruje, jest dość elastyczny.
Ścieg ten stosuje się jako elastyczny ścieg
połączeniowy (szczególnie w spodniach),
do szycia dzianin i gładkich szwów, np szwów
bocznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Klasa 500

Ścieg 504

Ścieg ten jest utworzony z jednej lub więcej
splatających się ze sobą nitek. Przynajmniej
jedna z nitek okala brzeg tkaniny.
Ścieg

łańcuszkowy

ma

za

zadanie,

w zależności od rodzaju, chronić brzegi tkaniny
lub łączyć je.

Taki rodzaj ściegu tworzy się z czterech nitek.
Pętle pierwszego systemu nitek przeciąga się
pętle

trzeciego

systemu

nitek

ułożone

na materiale,

następnie

pętle

pierwszego

systemu przeciąga się na druga stronę
materiału, gdzie splatają się z nitkami drugiego
systemu.
Ściegi te znajdują zastosowanie w szwach
płaskich, przede wszystkim podczas obróbki
dzianin.

Podstawowa maszyna szwalnicza – stębnówka prostościegowa i zygzakowa

Maszyny stębnowe (czółenkowe) dzieli się na maszyny prostościegowe i maszyny

zygzakowe.

Maszyna stębnowa prostościegowa jest podstawową maszyną szwalniczą. Szyje

ona ściegiem stębnowym prostym, który tworzy się z nici wzajemnie się przeplatających. Nić
górna jest prowadzona przez uszko igły, a nić dolna wychodzi ze szpuleczki mechanizmu
chwytacza. Maszyna do szycia wykonuje pracę, która polega na tworzeniu ściegów wzdłuż
linii prostej i łączeniu warstw materiałów (rys. 27a).

Maszyny zygzakowe służą do tworzenia stębnowego dwunitkowego ściegu

zygzakowego. Ścieg ten powstaje wówczas gdy kolejne miejsca przeplatania się nici górnej
z dolną zostają usytuowane wzdłuż linii zygzakowatej. Ścieg ten na prawej i lewej stronie
jest jednakowy (rys.27b).

Rys. 27a. Maszyna stębnowa prostościegowa [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy prosty [1, s. 64].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Rys. 27b. Maszyna stębnowa zygzak [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy zygzakowy [1, s. 64]

Części maszyny szwalniczej (rys. 28): 1 – głowica, 2 – podstawa, 3 – napęd.

Rys. 28. Maszyna szwalnicza – części [12, s. 14]

Głowica stanowi obudowę dla mechanizmów maszyny i może być wykonywana z żeliwa

lub twardego tworzywa (plastyku).

W korpusie głowicy wyróżniamy następujące części (rys. 29): a – płytę, b – kolumnę,

c – ramię, d – czoło oraz pręty na szpulki i szereg prowadników nici

Rys. 29. Części głowicy [12, s. 14]

Kształt głowicy zależy od przeznaczenia maszyny.
Budowa głowicy może być:

płaska

−

stosowana we wszystkich maszynach ogólnego przeznaczenia, ułatwia
szycie dużych, prostych elementów odzieży (rys. 30a).

ramieniowa

−

stosowana w maszynach specjalnych, np. guzikarka, ryglówka, ułatwia
wykonywanie wyrobów o kształtach cylindrycznych, jak rękawy,
nogawki (rys. 30b),

kolumnowa

−

stosowana w maszynach specjalnych, np. fastrygówki, ułatwia
wszywanie rękawów do podkroju pachy (rys. 30c).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

a)

b)

c)

Rys. 30. Formy budowy głowic a) płaska, b) ramieniowa, c) kolumnowa [12, s. 15]

Podstawa służy do zamocowania głowicy. Składa się z płyty, ram bocznych i listew

wzmacniających konstrukcję. Płyta stolika może być drewniana lub z tworzywa, służy
do ułożenia obrabianych elementów odzieży.

Maszyny szwalnicze są napędzane silnikami elektrycznymi. Silniki mogą być:

z rozrusznikiem, silnikiem o mocy ciągłej, silnikiem sprzęgłowym i silnikiem sterowanym
elektronicznie.

Mechanizmy maszyny stębnówki (rys. 31)

Mechanizm to zespół współpracujących ze sobą ruchomych elementów maszyny

spełniających określone zadanie, np. wiązanie ściegu.
W maszynie szwalniczej wyróżnia się następujące mechanizmy:

Mechanizm ruchu
- wał główny

Mechanizm wiązania ściegu
- igielnica z igłą
- chwytacz z bębenkiem
- podciągacz nici

Mechanizmy przesuwu materiału
- transporter materiału
- stopka dociskowa

Rys. 31. Mechanizmy maszyny szwalniczej [12, s. 17].

Mechanizm ruchu

Wał główny służy do nadania ruchu roboczego wszystkim mechanizmom oprócz

mechanizmu stopki. Wał główny to stalowy pręt umieszczony poziomo w części ramieniowej
głowicy maszyny. Ruch napędowy otrzymuje od koła napędowego. W czasie jednego obrotu
wału głównego o 360

°

powstaje splot jednego ściegu stębnowego.

Mechanizmy wiązania ściegu

Igielnica z igłą – zadaniem mechanizmu jest doprowadzenie odpowiedniej długości nici

górnej do chwytacza przez warstwy materiału. Igła jest narzędziem służącym do przebicia
materiału. Igielnica to stalowy pręt osadzony pionowo w części czołowej głowicy maszyny.
Jeden obrót wału głównego zamieniany jest przez korbowód na jeden pełny ruch igielnicy
z pozycji najwyższej do najniższej i z powrotem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Chwytacz z bębenkiem – zadanie mechanizmu polega na przeprowadzeniu pętli nici

górnej wokół bębenka ze szpulką z nicią dolną w celu uzyskania przeplotu.

W pracy chwytacza wyróżnia się ruch roboczy i ruch jałowy. Podczas ruchu roboczego

ostrze chwytacza załapuje pętlę nici górnej i przeprowadza ją wokół bębenka. Ruch jałowy
to powrót chwytacza do pozycji wyjściowej.

Chwytacz z bębenkiem znajduje się pod płytą głowicy, bezpośrednio pod igielnicą z igłą.

Bębenek ze szpuleczką wkłada się do łożyska chwytacza.

Podciągacz nici – zadaniem mechanizmu jest podawanie nici górnej do chwytacza.

Odpowiednia długość nici zapewnia swobodne jej przejście wokół bębenka. Wprowadzenie
przeplecionych nici między zszywane warstwy materiału następuje podczas ruchu
podciągacza w górę.

Podciągacz nici znajduje się w części czołowej głowicy maszyny i ściśle współpracuje

z mechanizmem igielnicy, chwytaczem i regulatorem naprężenia.

Mechanizmy przesuwu materiału (rys. 32)

Transporter materiału – zadaniem mechanizmu jest przesuwanie zszywanej warstwy

materiału po każdym wykonanym ściegu. W pracy transportera wyróżnia się ruch roboczy
i ruch jałowy. Podczas ruchu roboczego transportera tzw. „ząbki” unoszą się ponad poziom
płytki ściegowej. Wykonują ruch do tyłu i przesuwają materiał. Ruch jałowy to obniżenie
się transportera pod płytkę ściegową i przesunięcie się do przodu.

a) położenie robocze b) położenie jałowe

Rys. 32. Transporter materiału: 1– ząbki transportera, 2 – stopka dociskowa, 3 – materiał, 4 – płytka ściegowa

[12, s. 20].

Przesunięcie materiału przypadające na jeden tworzony ścieg nazywa się skokiem ściegu.

Ząbki transportera znajdują się bezpośrednio nad chwytaczem w wycięciu płytki ściegowej.

Stopka dociskowa ma zadanie docisnąć zszywane warstwy materiału do ząbków

transportera (rys. 33). Nacisk stopki na materiał powoduje sprężyna nawinięta na stalowy
pręt. Stopka może mieć różny kształt, zależnie od jej przeznaczenia, np. do wyszycia dziurek,
do wszycia zamka. Stopka dociskowa znajduje się w części czołowej głowicy maszyny.

Rys. 33. Stopka dociskowa: 1 – wymienna stopka, 2 – śruba mocująca, 3 – pręt stopki, 4 – sprężyna [12, s. 16].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Mechanizmy pomocnicze

Regulator naprężenia nici górnej znajduje się w części czołowej głowicy maszyny

(rys. 34), poniżej podciągacza nici. Działanie jego polega na dociskaniu nici górnej przez
dwie tarczki, których wzajemny docisk a tym samym naprężenie nici górnej są regulowane.
Przez pokręcenie nakrętki w prawo następuje zbliżenie tarcz i zwiększenie naprężenia nici.

Rys. 34. Regulator naprężenia nici górnej: 1 – tarcza naprężacza, 2 – nakrętka, 3 – sprężyna dociskowa,

4 – sprężyna kompensacyjna [12, s. 21].

Regulator naprężenia nici dolnej znajduje się na bębenku. Jest to śruba i sprężynka

bębenka, spod której wyprowadzona jest nić (rys. 35). Przez pokręcanie śruby regulującej w
prawo następuje wzrost naprężenia nici, natomiast w lewo obniżenie naprężenia. Zasada taka
sama, jak podczas regulacji nici górnej.

W praktyce rzadko zachodzi konieczność regulowania naprężenia nici dolnej,

gdyż prawidłowy ścieg uzyskuje się przez właściwe naprężenie nici górnej.

Rys. 35. Regulator naprężenia nici dolnej: 1 – sprężynka bębenka, 2 – śruba regulująca [12, s. 21].

Urządzenie do nawijania nici zapewnia właściwe nawinięcie nici dolnej na szpulkę

(rys. 36). Sposób nawijania nici na szpuleczkę zależy od konstrukcji mechanizmu nawijacza.
Urządzenie może być umieszczone na części ramieniowej głowicy maszyny, na kolumnie
lub zamocowane na płycie stołu.

We wszystkich konstrukcjach prowadzenie nici przebiega ze szpulki poprzez prowadniki,

regulator szerokości nawoju, zaciskacz do szpulki bębenkowej. Rozpoczynając nawijanie
należy na szpulkę nawinąć ręcznie kilka zwojów nici, a następnie nasunąć szpulkę na wałek
nawijacza. Układ dociskowy zapewnia samoczynne wyłączenie się mechanizmu nawijacza
z chwilą

nawinięcia

pełnej

szpulki.

Działanie

mechanizmu

nawijacza

odbywa

się jednocześnie z mechanizmem wału głównego.

Rys. 36. Urządzenie do nawijania nici: 1 – nić, 2 – regulator szerokości nawoju, 3 – szpulka, 4 – nawijacz,

5 – zaciskacz nici, 6 – obcinacz nici [12, s. 22].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Proces tworzenia ściegu stębnowego

Podczas tworzenia ściegu stębnowego dwunitkowego w pętlę nici przeprowadzoną przez

igłę na drugą stronę zszywanych materiałów jest wprowadzana nić chwytacza. Nić chwytacza
w pętlę nici igły jest wprowadzana przez chwytacz.

Pozycja 1 (rys.37a)

Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych
materiałów.

Rys. 37a. Etapy tworzenia ściegu stębnowego

[4, s. 38]

Pozycja 2 (rys.37b)

Igła po uzyskaniu najniższej z możliwych
pozycji zaczyna się cofać, tworząc pętlę, która
zostaje uchwycona przez ostrze chwytacza.

Rys. 37b. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]

Pozycja 3 (rys.37c)

Chwytacz powiększa pętlę w wyniku ruchu
obrotowego.

Rys. 37c. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]

Pozycja 4 (rys.37d)

Nić igły jest przeprowadzana wokół nici
chwytacza.

Rys. 37d. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]

Pozycja 5 (rys. 37e)

Obie nitki zaczynają się ze sobą splatać.

Rys. 37e. Etapy tworzenia ściegu stębnowego

[4, s. 38]

Pozycja 6 (rys. 37f)

Podciągacz nici wciąga splecione nici do
wnętrza materiału, po czym następuje transport
materiału o wielkość ściegu.

Rys. 37f. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Uwaga:

Przez cały czas tworzenia ściegu stopka dociska zszywany materiał do ząbków

transportera. Regulatory naprężenia nici górnej i dolnej prawidłowo naprężają nici.

Igły maszynowe

Igła maszynowa, zamocowana w igielnicy, jest podstawowym narzędziem w procesie

tworzenia ściegu.
Budowa igły (rys. 38)

1. Uchwyt
2. Część robocza

a) rowek długi
b) rowek krótki
c) podcięcie
d) oczko

3. Ostrze

Rys. 38. Igła maszynowa [12, s. 27]

Uchwyt igły o przekroju okrągłym lub płaskim służy do zamocowania igły w igielnicy.
Część robocza, tzn. trzon, jest częścią igły, która przechodzi przez materiał

i przeprowadza przez niego nitkę. Po obu stronach trzonu igły znajdują się podłużne rowki.
Mają one zadanie zmniejszyć tarcie nitki podczas jej przechodzenia przez materiał. Podcięcie
na igle od strony rowka krótkiego zapewnia dokładne wejście chwytacza w pętlę nici górnej.
Oczko igły służy do nawlekania nitki.

Ostrze igły ma za zadanie rozsunięcie włókien przeszywanego materiału. Ostrze

umożliwia przejście igły z nawleczoną nitką. Igła wykonana jest z drutu stalowego,
hartowana, niklowana i polerowana. Powinna być odporna na zginanie i nie podlegać
deformacjom. Powierzchnia igły musi być dobrze wygładzona, a jej ostrze zeszlifowane pod
odpowiednim kątem.

Numeracja igły to sposób oznaczenia jej grubości części roboczej. Grubość wyrażona

jest w milimetrach i mierzona w miejscach bez rowków. Numer metryczny igły oznacza
100-krotny wymiar grubości trzonu igły, np. Nm 70 oznacza, że mierzona średnica części
roboczej igły wynosi 0,70 mm

W odzieżownictwie stosujemy numerację igieł od Nm 60 do Nm 130.

Stosowane ostrza igieł:

−

ostrze zaokrąglone (do materiałów włókienniczych),

−

ostrze kuliste (do wyrobów gumowych, koronek, dzianin),

−

ostrze łopatkowe ostre (do wyrobów ze skóry, skaju),

−

ostrze wydłużone (do jedwabiu).

Na prawidłowy ścieg maszynowy ma wpływ działanie mechanizmów oraz właściwy

dobór igieł i nici.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przykłady doboru igieł i nici do szycia

Tabela 4. Dobór igieł i nici do materiału [12, s. 29]

Igły

Numer nici

numer

bawełniane

jedwabne

syntetyczne

Możliwość zastosowania

60

80/3

200/3

140/3

Wyroby dziane

70

70/3

130/3

120/3

Bielizna

80

60/3

100/3

100/3

Wyroby dziane, pościel, bielizna

90

50/3

80/3

80/3

Konfekcja męska, trykotaż

100

40/3

60/3

60/3

Konfekcja damska i dziecięca

110

40/3

50/3

50/3

Odzież damska, męska i dziecięca

120

30/3

40/3

40/3

Gruba odzież damska i męska, skóry

130

24/3

30/3

30/3

Odzież ochronna, namioty, skóry

Obsługa maszyny
Nawlekanie nici górnej (rys. 39)
1) Założyć szpulkę nici na pręt na ramieniu

maszyny lub stojak i przewlec nitkę przez
otwory prowadników.

2) Przeprowadzić

nić

pomiędzy

tarczami

naprężacza.

3) Po wyjściu nitki z tarcz naprężacza

zaciągnąć ją za sprężynę naciągową.

4) Przewlec nić przez otwór podciągacza nici.
5) Przeprowadzić nić przez prowadnik na płycie

czołowej.

6) Przeprowadzić nić przez prowadnik na

igielnicy.

7) Przewlec nić przez oczko igły.

Rys. 39. Nawlekanie nici górnej [12, s. 32]

Nawlekanie nici dolnej (rys. 40)
1) Nawinąć równo nici na szpulkę bębenka.
2) Włożyć szpulkę do bębenka tak, aby

odwijanie nici było zgodne z ruchem
wskazówek zegara.

3) Wprowadzić nić w szczelinę pod sprężynę

naprężacza aż do wycięcia.

4) Sprawdzić, czy nić odwija się swobodnie

stawiając lekki opór.

Rys. 40. Nawlekanie nici dolnej [12, s. 32]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Zakładanie i wyjmowanie bębenka (rys. 41)
1) Uchwycić bębenek i odchylić dźwignię

zasuwki.

2) Umieścić bębenek pod płytą ściegową

w łożysku chwytacza.

3) Puścić dźwignię i docisnąć bębenek
4) Sprawdzić, czy nić swobodnie zwisa na

zewnątrz.

5) Przy

wyjmowaniu

bębenka

odchylić

dźwignię i lekko pociągając zdjąć go
z trzpienia chwytacza.

Rys. 41. Zakładanie lub wyjmowanie bębenka:

1 – łożysko chwytacza, 2 – dźwignia zasuwki

[12, s. 33]

Przeciąganie nici dolnej (rys. 42)
1) Uchwycić koniec nici górnej.
2) Wykonać jeden obrót kołem.
3) Pociągnąć nić górną, wówczas nić dolna

wyjdzie ponad płytę ściegową.

4) Obie nici przełożyć pod stopkę i skierować

do tyłu

Rys. 42. Przeciąganie nici dolnej: 1 – nić górna,

2 – nić dolna [12, s. 33].

Zamocowanie igły w igielnicy – wymiana igły (rys. 43)

Zamocowanie igły należy wykonać przy igielnicy ustawionej w najwyższym położeniu

i opuszczonej stopce. Zwolnić śrubę mocującą, nową igłę wsunąć w uchwyt aż do oporu
i dokręcić śrubę mocującą. Przy zakładaniu igły należy pamiętać o takim ułożeniu
jej w igielnicy, aby rowek krótki i długi znajdował się we właściwym położeniu, zgodnie
z instrukcją.

Rys. 43. Zamocowanie igły w igielnicy 1 – śruba mocująca, 2 – igła, 3 – uchwyt mocujący [12, s. 34].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Konserwacja maszyn

Konserwacja ma na celu zapewnienie właściwych warunków pracy maszyny. Polega

na starannym i systematycznym czyszczeniu i smarowaniu maszyny. Konserwację maszyny
przeprowadza osoba obsługująca maszynę – za pomocą pędzelka, miękkiej szczotki i olejarki
– zgodnie z instrukcją.

Po skończonej pracy, czyszczeniu poddawane są mechanizmy stopki, chwytacza

i transportera, na których zbiera się najwięcej kurzu.

W zależności od rodzaju maszyny obowiązują określone zasady smarowania (olejenia),

które zawarte są w instrukcji.
Uwaga!

Nie wolno używać olejów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Uszkodzenia maszyn szwalniczych i powody ich powstawania

Tabela 5. Rodzaje uszkodzeń i powody ich powstawania [4, s. 51].

Rodzaj uszkodzenia

Powód

Zrywanie nici

−

źle nawleczona nitka,

−

resztki nici górnej znajdują się w chwytaczu,

−

wyszczerbiony otwór w płycie ściegowej,

−

mało trwała lub supełkowa nić,

−

zbyt ostre brzegi igły.

Złamanie igły

−

nić jest za gruba w stosunku do użytej igły,

−

materiał odciąga igłę na bok,

−

nawój nici jest zbyt ruchomy,

−

igła jest krzywa i łamie ją chwytacz,

−

zła jakość igły.

Nieregularność ściegu

−

złe zamocowanie igły,

−

nieprawidłowy nawój nici dolnej,

−

wygięcie igły,

−

złe ustawienie chwytacza,

−

nieprawidłowy dobór igły,

−

nieprawidłowy transport materiału.

Nieprawidłowy
transport materiału

−

zbyt mały nacisk stopki,

−

zakurzony lub zużyty transporter,

−

zbyt niskie umieszczenie transportera,

−

nieprawidłowy dobór transportera.

Błędy w ruchach
chwytacza

−

chwytacz nie chwyta nici, np. w wyniku błędnego doboru nici igły,
nieprawidłowego doboru igły, skrzywienia igły, nieprawidłowego
ustawienia

chwytacza,

nieprawidłowego

nawleczenia

nitki,

nieprawidłowego zamocowania igły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Nieprawidłowy przebieg wiązania ściegu

Tabela 6. Przyczyny nieprawidłowego wiązania ściegu i sposoby ich usuwania [1, s. 284].

Przyczyna usterki

Sposób usunięcia uszkodzenia lub usterki

Niewłaściwy dobór igły
i nici

Należy dokonać odpowiedniego doboru numerów i gatunku nici do
rodzaju wykonywanej operacji szycia.

Niewłaściwe naprężenie nici

Napięcia nici górnej i dolnej należy tak wyregulować, aby wiązanie
ściegu następowało w środku zszywanej warstwy materiałów.

Niewłaściwe zamocowanie
igły w uchwycie

Igłę należy zamocować w uchwycie tak, aby krótszy rowek przy
uszku igły miał prawidłowe położenie względem ostrza chwytacza.

Niewłaściwe prowadzenie
nici górnej do uszka igły

Prowadzenie nici musi być zgodne z instrukcją obsługi.

Niewłaściwe
wyprowadzenie nici
z bębenka i nieprawidłowe
osadzenie go w chwytaczu

Nić musi być wyprowadzona zgodnie z instrukcją, a bębenek
prawidłowo włożony do chwytacza.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki znasz podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania?
2. Jak dzielimy maszyny ze względu na liczbę igieł?
3. Jaki jest podział maszyn ze względu na kształt głowicy?
4. Ile jest klas ściegów?
5. Jakie znasz podstawowe części maszyny szwalniczej?
6. Jakie znasz mechanizmy maszyny stębnowej?
7. Jakie mechanizmy biorą udział w tworzeniu ściegu stębnowego?
8. Jaka jest budowa igły maszynowej?
9. Jakie znasz numery igieł i czym kierujesz się przy wyborze igły?
10. Jak zakładamy nić górną do maszyny?
11. Jak zakładamy nić dolną do maszyny?
12. Jak konserwujemy maszynę?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj próbę szycia na papierze po liniach prostych, łamanych i falistych. Podczas

wykonywania tego ćwiczenia nie zakładaj nici.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę szwalniczą pod względem bezpieczeństwa,
4) przygotować arkusz papieru o wymiarach A4,
5) wyrysować ołówkiem na papierze linie proste, łamane i faliste,
6) wykonać próbę szycia,
7) zaprezentować ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka, arkusz papieru A4, wkrętak, ołówek, linijka,

−

instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj maszynę stębnową do wykonywania operacji technologicznych. Wykonaj

próbę szycia na materiale po liniach o różnym stopniu trudności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) wprowadzić nić górną (założyć szpulkę nici na stojak i przeprowadzić według instrukcji

przez wszystkie prowadniki aż do oczka igły),

6) wprowadzić nić dolną (nawinąć nić na szpuleczkę, szpuleczkę włożyć do bębenka

i prawidłowo wyprowadzić nitkę z bębenka, bębenek umieścić prawidłowo w łożysku
chwytacza i przeciągnąć nić dolną ponad płytkę ściegową),

7) przygotować materiał (próbnik z płótna o wielkości 50x50cm złóż na pół i narysuj linie

proste, faliste, łamane),

8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
10) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka, nici, igły maszynowe, wkrętak, materiał płócienny o wymiarach

50 x 50 cm, ołówek, linijka

−

instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj próbę szycia na trzech próbkach materiałów: bawełniany teksas, wiskozowa

podszewka i bawełniane płótno. Dobierz odpowiednią igłę i nici do przeszycia
tych materiałów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) dobrać igłę i nici do teksasu (igła nr 110–120 i bardzo mocne nici do szycia

maszynowego),

5) założyć nici i igłę,
6) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
7) dobrać igłę i nici do podszewki wiskozowej (igła nr 70–80 i mocne nici do szycia

maszynowego),

8) założyć nici i igłę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

9) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
10) dobrać igłę i nici do płótna (igła nr 90 i nici do szycia maszynowego),
11) założyć nici i igłę,
12) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
13) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka,

−

ścinki dżinsu, podszewki i płótna, różnego rodzaju wytrzymałości nici maszynowe,

−

wkrętak, nożyczki,

−

instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Rozpoznaj nieprawidłowe ustawienie maszyny na podstawie otrzymanego próbnika

ze źle związanym ściegiem. Wyreguluj maszynę i wykonaj próbę szycia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) rozpoznać rodzaj błędu,
5) wyregulować maszynę,
6) dokonać próby szycia maszyny,
7) zaprezentować zadanie i wyjaśnić przyczynę usterki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka,

−

ścinki materiałów, nici, wkrętak, nożyczki, igły,

−

instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać podziału maszyn w zależności od ich zastosowania?





2) dokonać podziału maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria?





3) wskazać mechanizmy maszyny szwalniczej?





4) utworzyć ścieg stębnowy na maszynie?





5) dobrać grubość igły do materiałów różnych gatunków?





6) wymienić igłę w maszynie?





7) założyć nić górną w maszynie stębnowej?





8) założyć nić dolną w maszynie stębnowej?





9) wyregulować maszynę stębnową?





10) szyć na maszynie stębnowej?





11) przeprowadzić konserwacje maszyny stębnowej?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu

4.4.1. Materiał nauczania

Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa

W zależności od rodzaju szwu ścieg łańcuszkowy powstaje z dwóch lub większej liczby

nitek.

Maszynę do tworzenia ściegu łańcuszkowego dwunitkowego można rozpoznać po dwóch

lub więcej prowadnikach, urządzeniach naprężających nić, umieszczonych na ramieniu
i podstawie maszyny oraz po płytce zakrywającej nić chwytacza, znajdującej się na płycie
głównej. Rys.44 przedstawia stebnówkę łańcuszkową, dwunitkową.

Rys. 44. Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa [14].

Tworzenie ściegu łańcuszkowego dwunitkowego:

Rys. 45a. Pozycja 1 tworzenia ściegu łańcuszkowego

[4, s. 41]

Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych
materiałów, po czym rozpoczyna ruch
powrotny do pozycji wyjściowej – z nici igły
powstaje pętla, którą przytrzymuje chwytacz
wykonujący ruch do przodu. W tym
momencie

igła

znajduje

się

przed

chwytaczem (rys. 45a).

Rys. 45b. Pozycja 2 tworzenia ściegu łańcuszkowego

[4, s. 41]

Igła nadal wykonuje ruch powrotny do
pozycji wyjściowej, a nitka chwytacza jest
wprowadzona w postaci pętli do pętli z nici
igły. Zszywane materiały zostają przesunięte
o odcinek równy długości ściegu (rys. 45b).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Rys. 45c. Pozycja 3 tworzenia ściegu łańcuszkowego

[4, s. 41]

Po osiągnięciu pozycji wyjściowej igła
ponownie przechodzi na drugą stronę
zszywanych materiałów, trafiając w środek
trójkąta utworzonego z pętli nici chwytacza.
W

tym

momencie

igła

znajduje

się

za chwytaczem, wykonując ruch do tyłu (rys.
45c).

Rys. 45d. Pozycja 4 tworzenia ściegu łańcuszkowego

[4, s. 41]

Pętla z nici ześlizguje się na pętlę z nici
chwytacza. Splot jest zacieśniany na skutek
dalszego ruchu igły w dół (rys. 45d).

Cechy charakterystyczne i zastosowanie ściegu łańcuszkowego

Lewa i prawa strona ściegu różnią się między sobą. Splot obu nitek znajduje się zawsze

na wewnętrznej stronie zszywanych materiałów. Ścieg łańcuszkowy tworzy elastyczny,
gładki szew. Nadaje się on głównie do tworzenia szwów wymagających dużej trwałości.
Zużycie nitki wynosi, w zależności od sposobu szycia, pięć lub więcej długości ściegu.

Tabela 5. Ścieg łańcuszkowy dwunitkowy [4, s. 41].

rodzaj
ściegu

– klasa

nazwa i rysunek ściegu

symbol

fotografia

401

Obrzucarka (overlock)

Jedną z wielu rodzajów maszyn specjalnych jest maszyna obrzucarka nazywana

overlockiem. Rys.46 przedstawia overlock

Rys. 46. Overlock – widok główki maszyny [14].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Stosuje się ją do obrzucania elementów odzieży z różnych materiałów (tkanin, dzianin,

przędzin) oraz do wykonywania szwów łączących w odzieży z dzianin.
Ze względu na liczbę igieł i nici biorących udział w wiązaniu ściegów rozróżniamy:

Tabela 6. Rodzaje ściegów obrzucających wg PN-83/P-84502

[4, s. 43].

overlock jednoigłowy, dwu- lub trzynitkowy

Klasa

ściegu

Nazwa i rysunek

symbol

fotografia

501

503

overlock jednoigłowy trzynitkowy

Klasa

ściegu

Nazwa i rysunek

symbol

fotografia

504

overlock dwuigłowy, łącząco obrzucający

Klasa

ściegu

Nazwa i rysunek

symbol

fotografia

512

401.

503

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Szew wykonany ściegiem obrzucającym z kilku nitek jest rozciągliwy. Równe brzegi

można uzyskać przy zastosowaniu odkrawaczy brzegów szwów.

Najważniejsze mechanizmy w overlocku to: aparat nitkowy, mechanizm igłowy, mechanizm

chwytaczy (lewy i prawy), mechanizm przesuwu materiału, mechanizm odkrawacza.

Aparat nitkowy typu dźwigniowego jest połączony z dźwignią napędu odkrawacza

brzegu materiału. Odkrawacz pracuje na zasadzie nożyc i obcina brzeg materiału
bezpośrednio przed obrzuceniem.
Overlock jednoigłowy, 3-nitkowy klasy 504.
W produkcji odzieży duże zastosowanie ma overlock typu: jednogłowy, trzynitkowy.
Wiązanie ściegów łańcuszkowych, obrzucających odbywa się w następujących etapach:

ETAP I
Igła przeszła przez materiał i przeprowadziła
nitkę. Rozpoczyna ruch zwrotny – do góry,
wówczas powstaje pętla z nici prowadzonej
przez igłę.
Chwytacz lewy wchodzi w pętlę nici igły
i przeprowadza przez nią swoja nic.
Chwytacz prawy wykonuje ruch w kierunku igły
(rys. 47).

Rys. 47. Etap I wiązania ściegu [12, s. 47]

ETAP II

Po wyjściu igły z materiału transporter wykonuje
ruch roboczy i przesuwa materiał.
Chwytacz prawy kontynuuje ruch w kierunku
igły i wchodzi w pętlę nici z lewego chwytacza.
Igła zbliża się do materiału i wchodzi w pętlę
nici prawego chwytacza.
Chwytacz lewy rozpoczyna ruch zwrotny
(rys. 48).

Rys. 48. Etap II wiązania ściegu [12, s. 48]

ETAP III
Igła wchodzi w materiał i przytrzymuje pętle nici
z prawego chwytacza.
Chwytacz prawy rozpoczyna ruch zwrotny, pętla
z jego nici układa się na górnej krawędzi
materiału.
Chwytacz lewy kontynuuje ruch zwrotny z pętlą
nici igły (rys. 49).

Rys. 49. Etap III wiązania ściegu [12, s. 48]

ETAP IV

Chwytacz lewy i prawy cofają się i zaciągają
ścieg.
Igła przeprowadza nić na spodnią stronę
materiału (rys. 50).

Rys. 50. Etap IV wiązania ściegu [12, s. 48]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Obrębiarka

Ścieg łańcuszkowy pokrywający tworzy się na maszynach zwanych obrębiarkami

lub maszynami drabinkowymi (rys. 51).

Rys. 51. Obrębiarka [14]

Według PN-83/P-84502 ściegi łańcuszkowe pokrywające należą do ściegów klasy 600.

W nazewnictwie fachowym niektóre ściegi łańcuszkowe kilkuigłowe klasy 400 określa
się jako ściegi pokrywające zewnętrzne lub wewnętrzne.
Ściegi pokrywające klasy 400

Powstają one z trzech nici. Nić chwytacza łączy dwie nici igieł pod spodem materiału

i obrębia w ten sposób dolną część materiału. Ściegi takie stosuje się zwykle do wykończenia
brzegów dzianin i jako ściegi płaskie w podtrzymywaczach i troczkach.

Tabela 7. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4, s. 44]

Klasa

ściegu

Nazwa i rysunek ściegu

symbol

Fotografia

406

Ściegi pokrywające klasy 600

Tworzy się je z trzech lub czterech nici. Dwie lub więcej nici igieł łączy pod spodem

materiału nić jednego chwytacza, a z wierzchu nić drugiego.

Tego rodzaju ściegu używa się wówczas, gdy obie strony szwu muszą być wykończone,

a szew musi być płaski. Stosuje się je zwykle jako szwy lub ściegi ozdobne do wykończenia
wyrobów dzianinowych, rajstop lub dekoracji.

Tabela 8. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4 str. 44].

Klasa

ściegu

Nazwa i rysunek ściegu

symbol

Fotografia

602

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Pikówk

a

Ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie tworzy się na maszynach zwanych

pikówkami (rys.52).

Rys. 52. Maszyna pikówka [13]

Ściegi tego typu nie są widoczne na prawej stronie materiału. Ściegi niewidoczne stosuje

się przy podwijaniu brzegów materiału i pikowaniu. W pikówkach stosuje się igły łukowe.
Wypychacz wybrzusza materiał na krótko przed uderzeniem igły, po czym cofa
się, aby nie przeszkadzać w przesuwaniu materiału.

Najważniejsze rodzaje ściegów kryjących

Tabela 9. Ściegi kryjące [4, s. 45].

Klasa

ściegu

Nazwa i rysunek ściegu

symbol

Fotografia

103

105

320

Stębnówka z potrójnym transportem (rys. 53)

Maszyny stębnowe z potrójnym transportem wykorzystywane są do szycia skór,

tapicerek i innych grubych materiałów. Na potrójny transport składają się:

−

transport ząbkowy,

−

transport igłowy,

−

krocząca stopka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Rys. 53. Stębnówka z potrójnym transportem [13]

Do szycia skór używa się również odpowiednich igieł i nici. Igły muszą być z ostrym

ostrzem, a nici bardzo mocne syntetyczne.

Automaty szwalnicze

Jeszcze wyższy stopień automatyzacji niż maszyny szwalnicze z dodatkowymi funkcjami

mają

automaty

szwalnicze,

które

mechanicznie

sterują

położeniem

materiału.

Ich najważniejsze cechy charakterystyczne to;

−

osoba obsługująca dostarcza materiał do maszyny, uruchamia ją, nadzoruje przebieg

procesu i odbiera gotowe elementy wyrobu,

−

obróbka następuje samoczynnie,

−

urządzenia kontrolne wyłączają automat, jeżeli podczas szycia występują usterki.

Zaletą automatów jest ich łatwość obsługiwania i oszczędność czasu przy produkcji

dużych ilości tego samego modelu.
Najczęściej spotykane automaty szwalnicze to: dziurkarki, guzikarki i ryglówki.

Dziurkarka (rys. 54a, 54c)

Dziurkarki wykonują ścieg w kształcie dziurki, która następnie rozcinana

jest automatycznie wewnątrz za pomocą noża. Gęstość ściegu i długość dziurki ustawia się
za pomocą tarczy sterującej i napędu. Odstępy między dziurkami są ustawione ręcznie
lub automatycznie.

Dziurkarki mogą szyć ściegiem stębnowym zygzakowym dwunitkowym lub

łańcuszkowym zygzakowym jedno- lub dwunitkowym (rys. 54b).

Dziurki bieliźniane wykonuje się głównie w koszulach i bluzkach, dziurki odzieżowe –

w marynarkach, płaszczach i spodniach.

a)

b)

c)

Rys. 54. a) Maszyna dziurkarka bieliźniana [13]; b) rodzaje dziurek [4, s. 48]; c) maszyna dziurkarka

z programatorem 48 rodzajów dziurek [14]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Guzikarka (rys. 55)

Guziki dostarczone ręcznie lub ze specjalnych magazynków zostają umieszczone

w specjalnym uchwycie szczękowym. Igielnica porusza się między dziurkami w przód, w tył
i na boki. Przy przyszywaniu guzików o czterech dziurkach konieczny jest dodatkowy ruch
uchwytu guzika

Guziki

przyszywa

się

ściegiem

stębnowym

zygzakowym

dwunitkowym

lub łańcuszkowym zygzakowym jednonitkowym.

Rys. 55. Guzikarka [13] i sposoby przyszywania guzików [4, s. 48]

Ryglówka (rys. 56)

Ryglówki

wykonują

automatycznie

krótkie

odcinki

ściegów. Przestrzenne

rozmieszczenie ściegów uzyskuje się przez odpowiednie przesuwanie materiału pod igłą.
Ruchem materiału steruje tarcza z dwiema krzywkami.
Przy każdej zmianie formy i długości ściegu trzeba wymienić tarczę wzorniczą i urządzenie
przytrzymuje materiał.
Rygle stosuje się do wzmocnienia brzegów kieszeni i rozporków, mocowania listewek,
podtrzymywaczy i metek.

Rys. 56. Maszyna ryglówka [13] i ściegi tworzone na ryglówce [4, s. 48].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Oprzyrządowanie maszyn szwalniczych

Zadaniem oprzyrządowania maszyn szwalniczych jest usprawnienie operacji szycia.

W skład takiego oprzyrządowania wchodzą przede wszystkim linijki odległościowe,
prowadniki, stopki, lamowniki, zwijacze, naprężacze gumy itp.

opis oprzyrządowania

rysunek oprzyrządowania

Linijki odległościowe: używa się je w
celu

zachowania

podczas

szycia

jednakowej odległości szwu od brzegu
materiału albo pomiędzy poszczególnymi
szwami. Linijka zamocowana jest do
płyty głowicy maszyny lub do drążka
stopki (rys.57)

Rys. 57. Linijki odległościowe [1, s. 142]

Rys. 58. Stopka do obrębiania brzegu materiału

[1, s. 143]

Rys. 59. Stopki do szycia szwów zakładkowych

[1, s. 145]

Rys. 60. Stopki do wszywania zamków błyskawicznych

[1, s. 146]

Stopki:

spełniają

zadanie

docisku

materiału podczas szycia i mogą być
dodatkowo dostosowane do wykonywania
specjalnych operacji szycia jak:

−

obrębianie brzegu materiału (rys. 58),

−

szycie szwów zakładkowych (rys. 59),

−

wszywanie zamków błyskawicznych

zwykłych i krytych (rys. 60),

−

szycia

szwów

z

jednoczesnym

marszczeniem materiału (rys. 61),

Rys. 61. Stopki do marszczenia [1, s. 146]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Rys. 62. Stopki do naszywania sutaszu i tasiemek

[1, s. 147]

−

naszywania

sutaszu

i

tasiemek

(rys. 62),

−

szycia laminatów (rys. 63).

Rys. 63. Stopki rolkowe do szycia laminatów

[1, s. 148]

Przyrządy do wykonywania specjalnych operacji szycia

Zastosowanie przyrządów ma na celu ułatwienie wykonywania operacji szycia

i zastąpienie czynności ręcznych pracą maszynową. Przynosi to w efekcie poprawę jakości
szycia i skrócenie czasu jego trwania. Szczególnie przydatne są przyrządy specjalne do szycia
różnego

rodzaju

szwów

obrębiających,

lamujących,

bieliźnianych,

nakładanych,

wpuszczanych itp.

Każdy przyrząd specjalny jest konstruowany dla określonej klasy maszyny szwalniczej

i określonego wzoru szwu (rys. 64, rys. 65, rys. 67, rys. 68, rys. 69).

Rys. 64. Przyrząd do obrębiania z podwójnym

zawinięciem brzegu materiału [1, s. 151].

Rys. 65. Przyrząd do szycia szwów lamujących

[1, s. 152].

Rys. 66. Przyrząd do szycia szwów bieliźnianych

[1, s. 153].

Rys .67. Przyrząd do szycia szwów nakładanych

[1, s. 154].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

Rys. 68. Przyrząd do szycia szwów wpuszczanych

[1, s. 155].

Rys. 69. Przyrząd do łączenia elementów szwem

zwykłym [1, s. 156].

Funkcje

i

dodatkowe

urządzenia

przemysłowej

maszyny

szybkobieżnej

z programatorem.

Warunkiem zamontowania dodatkowych urządzeń jest napęd silnikiem sterowanym

elektronicznie.

Na

ekranie

programatora

można

ustawić

wymagane

funkcje.

Są one przedstawione za pomocą znaczka graficznego (rys. 70):

Rys. 70. Maszyna szybkobieżna z programatorami dodatkowych funkcji [4, s. 47]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Tabela. 10. Funkcje w przemysłowej maszynie szybkobieżnej [4, s. 47]

Automat do

przecinania nici

Automat do

przesuwania nici

Automatyczne podnoszenie

stopki

Automatyczne

ustawienie igły

Zagęszczenie ściegu

Ryglowanie

Automatyczne rozpoczęcie lub

zakończenie szycia na brzegu

materiału

Obcinacz brzegów

materiału

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak wygląda ścieg łańcuszkowy utworzony na maszynie łańcuszkowej jednogłowej

dwunitkowej?

2. Gdzie stosujemy ścieg łańcuszkowy obrzucający?
3. Jakie znasz najważniejsze mechanizmy wiązania ściegu w overlocku?
4. Jakie znasz klasy ściegu łańcuszkowego obrzucającego?
5. Jakie zastosowanie ma ścieg łańcuszkowy pokrywający?
6. Jakie maszyny tworzą ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie?
7. Na jakiej maszynie przeszyjesz skórę?
8. Czym charakteryzują się automaty szwalnicze?
9. Jakie znasz automaty szwalnicze?
10. Jakie zadanie spełnia oprzyrządowanie maszyn szwalniczych?
11. Jakie znasz oprzyrządowanie maszyn szwalniczych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj maszynę stebnówkę łańcuszkową jednoigłową dwunitkową do wykonania

operacji połączenia dwóch kawałków dzianiny. Wprowadź nici do chwytacza i igły,
wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj
dwa różne kolory nici.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcją obsługi,
6) wprowadzić nić górną przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi,
7) uruchomić maszynę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
10) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka łańcuszkowa,

−

dzianina, nici 2 szpulki różnego koloru, igły do stębnówki łańcuszkowej, wkrętak,
nożyczki, pęseta,

−

instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj maszynę overlock 3-nitkowy do wykonania operacji obrzucania brzegu

materiału. Wprowadź nici do chwytaczy i igły, wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia.
Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj trzy różne kolory nici.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) doprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do chwytacza prawego, zgodnie

z instrukcją obsługi,

6) doprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do chwytacza lewego, zgodnie

z instrukcją obsługi,

7) wprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi,
8) uruchomić maszynę,
9) wykonać próbę przeszycia,
10) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
11) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna overlock,

−

tkanina, nici 3 szpulki różnego koloru, igły do overlocka, wkrętak, nożyczki, pęseta,

−

instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przygotuj maszynę obrębiarkę do wykonania próby przeszycia dzianiny. Wprowadź nici

według instrukcji, wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania
wiązania ściegu zastosuj różne kolory nici.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igły,
5) wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcja obsługi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

6) wprowadzić nitki górne przez prowadniki i naprężacze do igieł zgodnie z instrukcją

obsługi,

7) uruchomić maszynę,
8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
10) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna obrębiarka,

−

dzianina, nici 5 szpulek różnego koloru, igły do obrębiarki, wkrętak, nożyczki, pęseta,

−

instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj na maszynie dziurkarce dziurkę bieliźnianą o długości 1,5 cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) nawinąć nić na szpuleczkę,
6) wyprowadzić nić z bębenka i umiejscowić bębenek w koszu chwytacza,
7) wprowadzić nić górną według instrukcji,
8) ustawić długość dziurki na 1,5 cm,
9) uruchomić maszynę,
10) wykonać próbę przeszycia,
11) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
12) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

maszyna dziurkarka bieliźniana,

−

tkanina, szpulka nici, igła do dziurkarki, wkrętak, nożyczki, pęseta,

−

instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) obsłużyć maszynę stębnówkę łańcuszkową dwunitkową?





2) założyć nitki na overlock?





3) obrzucić brzegi materiału na overlocku?





4) wskazać mechanizmy wiązania ściegu w overlocku?





5) założyć nici na maszynę obrębiarkę?





6) szyć na maszynie obrębiarce?





7) wskazać mechanizmy wiązania ściegu w dziurkarce bieliźnianej?





8) wykonać dziurkę bieliźnianą na dziurkarce?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

4.5. Rodzaje szwów technologicznych

4.5.1. Materiał nauczania

Szew to miejsce złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów

odzieżowych za pomocą połączeń nitkowych i innych.
Klasyfikacja i oznaczenia

Szwy dzielimy na 8 klas, w zależności od minimalnej liczby elementów wchodzących

w skład szwu oraz sposobu ich ułożenia względem linii przeszycia (łączenia)

Tabela 11. Klasyfikacja szwów [10].

KLASA

Elementy

1

2

3

4

5

6

7

8

2 lub

więcej

1 lub

więcej

1 lub

więcej

-

-

1 lub

więcej

1

+

1

l

u

b

wi

ęc

e

j

w

t

ej

s

a

m

e

j

p

ła

sz

c

zy

źn

ie

po

zi

o

m

ej

0 lub

więcej

1

1

-

-

-

-

1 lub

więcej

-

-

-

0 lub

więcej

0 lub

więcej

1 lub

więcej

0 lub

więcej

0 lub

więcej

-

1 lub

więcej

1 lub

więcej

Minimalna
liczba
elementów

2 lub

więcej

2 lub

więcej

2 lub

więcej

2 lub

więcej

1 lub

więcej

1

2 lub

więcej

1 lub

więcej

Ułożenie
elementów

Według PN każdy szew oznaczony jest symbolem

pięciocyfrowym.

C yfra pierw sz a (1 d o 8 ) o k re ślają

k lasę sz w u

C yfra d ru ga i trz ec ia (0 1 d o 9 9 ) o k re ślają róż n ice w u ło ż en iu

elem en tu

C yfr y cz w arta i p iąta (0 1 d o 9 9 ) o k reślają

ró ż n ice w n ak łu ciu igł y lu b jej p rz ech o d z en iu

p rz ez m ateriał o raz /lu b lu strz an e o d b ic ie

uło ż en ia e le m e ntu

5 . 3 1. 0 5 .

Rys. 71. Wyjaśnienie symbolu szwu [7, s. 15]

Wyżej wymieniony symbol pięciocyfrowy (rys. 71) jest oznaczeniem szwu nitkowego,

który zaliczany jest do szwów łączących – nakładanych.

W przypadku zastąpienia szwu nitkowego szwem klejonym lub zgrzewanym, pozostaje

oznaczenie pierwszych trzech cyfr a dalej uzupełnia się dodatkowo litera k – klejony lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

z – zgrzewany, np.: 1.06.k – oznaczenie szwu klejonego; 2.01.z – oznaczenie szwu
zgrzewanego.
Szwy wykreśla się graficznie, przedstawiając warstwy materiału i sposób łączenia.
Ze względu na przeznaczenie szwy dzieli się na:

(

rys. 72)

−

łączące, za pomocą których są połączone warstwy wykrojów jednego lub więcej
elementów odzieżowych. Do tej grupy należą szwy: bieliźniane, francuskie, nakładane,
stykowe, wpuszczane, zwykłe, zakładkowe, szczypankowe;

−

brzegowe, stanowiące wykończenie krawędzi wykrojów elementów odzieżowych

lub wykrojów odzieżowych. Do tej grupy należą szwy: lamujące, obrębiające,
obrzucające, wykończające.

Rys. 72. Podział szwów ze względu na przeznaczenie – graficzny zapis [9, s. 174, 175]

Ze względu na sposób łączenia wyróżnia się szwy: szyte, klejone, zgrzewane.

Ze względu na umiejscowienie w wyrobie odzieżowym szwy dzielimy na:

−

umiejscowione na górnej części ciała, (rys. 73)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

1) szew środkowy tyłu,
2) szew boczny,
3) szew boczka,
4) szew barkowy,
5) szew pachowy,
6) szew kołnierza,
7) kozerka.

Rys. 73. Szwy umiejscowione w wyrobach na górną część ciała [9, s. 176]

– umiejscowione w rękawie (rys. 74)

1) szew przedni rękawa,
2) szew tylny rękawa,
3) szew zewnętrzny rękawa,
4) szew wewnętrzny rękawa.

Rys. 74. Szwy umiejscowione w rękawie [9, s. 177]

– umiejscowione na dolnej części ciała (rys. 75)

1) szew boczny (zewnętrzny),
2) szew wewnętrzny,
3) szew środkowy przodu,
4) szew środkowy tyłu,
5) szew paska.

Rys. 75. Szwy umiejscowione w wyrobach na dolną część ciała

[9, s. 177]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

Techniki wykonania wybranych szwów
Szwy łączące
Szew bieliźniany (rys. 76)

−

ułóż materiał prawą stroną do prawej i wysuń dolny brzeg na szer. 0,5 cm,

−

przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm od brzegu górnego,

−

rozłóż materiał na płasko i zaprasuj zeszycie w stronę mniejszego dodania,

−

podwiń wysunięty brzeg,

−

przestębnuj wzdłuż linii załamania brzegu.

Rys. 76. Szew bieliźniany [7, s. 17]

Szew francuski (rys. 77)

−

złóż brzegi materiału równo lewą stroną do lewej,

−

przeszyj maszynowo pierwszy raz na szer. 0,3 cm od brzegów,

−

odwróć materiał i sprasuj krawędź zeszycia,

−

przeszyj maszyną drugi raz od strony lewej na szer. 0,5 cm.

Rys. 77. Szew francuski [7, s. 17]

Szew nakładany (rys. 78)

−

załóż brzeg materiału do lewej strony na szer. 1,5 – 2,0 cm,

−

nałóż na drugą warstwę materiału na szer. złożenia,

−

przestębnuj po prawej stronie na szer. 0,5 – 1,0 cm od krawędzi załamania,

−

wykończ brzegi razem maszynowo lub ręcznie.

Rys. 78. Szew nakładany [7, s. 18]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

Szew wpuszczany (rys. 79)

−

złóż trzy warstwy materiału; prawa do prawej strony i prawa do strony lewej,

−

przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm,

−

odwróć zewnętrzne warstwy w przeciwny kierunek (szew znajduje się w środku między
zewnętrznymi warstwami).

Rys. 79. Szew wpuszczany [7, s. 18]

Szew zwykły zaprasowany (rys. 80c)

−

złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej,

−

przeszyj maszyną na szer. 1,5 – 2,0 cm,

−

zaprasuj zszycie,

−

strzępiące brzegi wykończ maszynowo.

Szew zwykły rozprasowany (rys. 80b)

−

złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej,

−

przeszyj maszyną na szer. 1,5–2,0 cm,

−

rozprasuj zszycie,

−

strzępiące brzegi wykończ maszynowo.

Rys. 80a. Szew zwykły b) rozprasowany, c) zaprasowany [7, s. 19]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

Zakładki i szczypanki
Zakładka – to płasko leżąca, zaszyta, jednostronna fałdka o różnej szerokości (rys.81a).
Szczypanka – to złożenie materiału zastębnowane w minimalnej odległości od krawędzi
(rys.81b).
Kolejność szycia

−

oznacz linie szczypanki lub zakładki,

−

złóż po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej,

−

przeszyj maszyną na określoną szerokość,

−

sprasuj zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasuj na kancie żelazka.

Rys. 81. a) zakładka, b) szczypanka [7, s. 33]

Szwy brzegowe
Szew obrębiający (rys. 82)

−

strzępiący się brzeg materiału załóż do lewej strony na szer. 0,5 cm,

−

załóż drugi raz na szer. 0,6 – 0,7 cm,

−

przestębnuj wzdłuż pierwszego załamania materiału.

Rys. 82. Szew obrębiający [7, s. 20]

Szew lamujący (rys. 83)

Obszycie brzegu materiału z obu stron pliską lub tasiemką nazywamy lamowaniem.

Lamowanie służy do wykończenia odzieży od strony zewnętrznej i wewnętrznej po liniach
prostych i owalnych. Lamówkę kroi się w postaci pliski skośnej. Pliska skośna powinna
być dwa razy szersza od szerokości lamówki + dodanie na przyszycie i wykończenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

Kolejność czynności przy lamowaniu:

−

przyszyj brzeg pliski skośnej na szer. 0,4 cm,

−

przewiń pliskę na drugą stronę odkładając szew,

−

podwiń brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szer. 0,5 cm,

−

przestębnuj przy podwiniętym brzegu (lub podszyj kryto do przeszycia maszynowego).

Rys. 83. Szew lamujący, lamowanie pliską skośną: a) przyszycie, b) odwrócenie,
c) podwinięcie brzegu i przestębnowanie [7, s. 30]

Lamówkę można przyszyć za pomocą przyrządu pomocniczego „lamownika”,

który pomaga zeszyć równocześnie z obu stron. Do lamowania można wykorzystać również
pasmanteryjną pliskę skośną.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest szew?
2. Jakie znasz szwy łączące?
3. Jakie znasz szwy brzegowe?
4. Na ile klas zgodnie z PN dzielimy szwy?
5. Jak dzielimy szwy ze względu na umiejscowienie w wyrobie?
6. Jaka jest kolejność szycia szwu zwykłego rozprasowanego?
7. Co to jest zakładka?
8. Co to jest szczypanka?
9. Co to jest lamowanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj na próbnikach szwy łączące i brzegowe poznane w materiale nauczania.

Do każdego próbnika dołącz kartkę z nazwą szwu i zapisem graficznym szwu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie,
4) wykroić 17 próbników o wymiarach 15 cm x 10 cm,
5) wykonać szwy łączące (bieliźniany, francuski, nakładany, stykowy, wpuszczany, zwykły

rozprasowany i zaprasowany, zakładkowy, szczypankowy),

6) wykonać szwy brzegowe: obrębiający i lamujący,
7) uprasować próbniki,
8) dołączyć kartę z opisem,
9) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnowa i overlock,

−

narzędzia i przybory do prasowania,

−

nici, igły, wkrętak, nożyczki, przybory do szycia ręcznego,

−

zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych.

Ćwiczenie 2

Wykonaj szew maszynowy według podanego zapisu graficznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie,
4) wykroić dwa próbniki 15 x 10 cm,
5) obrzucić na overlocku brzegi próbnika,
6) wykonać szew według zapisu,
7) rozprasować szew,
8) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyny: stebnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,

−

narzędzia i przybory do szycia maszynowego i ręcznego,

−

zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

Ćwiczenie 3

Wskaż zastosowanie lamówek w wyrobach odzieżowych. Wyszukaj w żurnalach

ilustracje i wklej do zeszytu przedmiotowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
3) zapisać w zeszycie: gdzie znajduje zastosowanie lamówka,
4) wyszukać w żurnalach ilustracje przedstawiające zastosowanie lamówki i wkleić

je do zeszytu,

5) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

żurnale, czasopisma lub inne broszurki przedstawiające wyroby odzieżowe (dziecięce,
damskie, bieliznę stołową i pościelową itp.),

−

nożyczki, klej.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wykonać szwy łączące?





2) wykonać szwy brzegowe?





3) rozróżnić różne szwy łączące i brzegowe?





4) wykonać szew według graficznego zapisu?





5) narysować graficzne przekroje szwów łączących i brzegowych?





6) zastosować odpowiednie szwy do miejsca w wyrobie ?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

4.6. Rodzaje węzłów technologicznych

4.6.1. Materiał nauczania

Węzeł technologiczny to miejsce połączenia kilku wykrojów elementów odzieżowych

za pomocą szwów.

Aby prawidłowo wykonać węzeł technologiczny należy posiadać umiejętność

odczytywania rysunku modelowego wyrobu, jak również umiejętność czytania rysunku
instruktażowego obróbki technologicznej. Rysunek instruktażowy obróbki technologicznej
informuje nas o sposobie wykonania danej sztuki odzieży lub jej elementu. Naniesione
na rysunek symboliczne oznaczenia zabiegów oraz symbole rysunkowe ściegów i szwów
zawierają Polskie Normy: PN-83/P-84501 (szwy) i PN-83/P-84502 (ściegi).

Symbole oznaczeń stosowanych przy sporządzaniu rysunków instruktażowych, poznaliście

w jednostce modułowej - Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego 743[01].Z1.01

Poniżej przedstawiono najczęściej wykonywane, podczas trwania nauki węzły

technologiczne. Wybrane asortymenty odzieżowe to spódnica i bluzka.

Spódnica

Spódnica – część wierzchniego dolnego ubioru dziewczęcego i damskiego (od talii

do dołu), noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka.
Obróbka techniczno-technologiczna i przykładowe rodzaje węzłów technologicznych
występujące w spódnicach
1. Przeszycie zaszewek – (operacja) (rys.84).

Rys. 84. Przeszycie zaszewki [opracowanie własne]

2. Wszycie zamka błyskawicznego – (węzeł)

wszycie zamka asymetrycznie (rys. 85)

przekrój

Rys. 85. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 50]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

wszycie zamka symetrycznie (rys. 86)

przekrój

Rys. 86. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 49]

3. Zszywanie boków spódnicy – (operacja) (rys. 87).

Rys. 87. Zszycie boku spódnicy [opracowanie własne]

4. Wszywanie paska – (węzeł)
a) podklejenie paska wkładem klejowym i zaprasowanie go na pół (rys. 88).

Rys. 88. Podklejenie paska włókniną i sprasowanie go na pół [opracowanie własne]

b) wszycie paska maszyną i podszycie ręczne (rys. 89, rys. 90).

Rys. 89. Fastrygowanie paska do linii talii i przestębnowanie [7, s. 52].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

Rys. 90. Doszycie ręczne paska do spodniej strony [7, s. 52]

c) wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie (rys. 91).

Rys. 91. Wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie [7, s. 53]

d) wszycie paska maszyną 2 razy (rys. 92).

Rys. 92. Wszycie paska maszyną dwa razy [7, s. 53]

e) wszycie paska do spódnicy z podszewką (rys. 93).

Rys. 93. Wszycie paska do spódnicy z podszewką – wszywanie paska [7, s. 54]

1. Przyłóż wierzch paska prawą stroną

materiału do prawej strony spódnicy
i przeszyj maszyną na szer. 0,5-0,7 cm,

2. Odwróć pasek do góry i sprasuj szew, zeszyj

końce paska,

3. Nałóż spodnią część paska na szew,
4. Przestębnuj pasek po stronie wierzchniej

w szwie.

1) Przeszyj brzeg paska do wewnętrznej

strony spódnicy na szer. 0,7 cm,

2) Odwróć pasek do góry i sprasuj szew

na pasek, zszyj końce paska,

3) Podwiń brzeg wierzchniej części paska

na szer. 0,5,

4) Nałóż krawędź paska na stębnówkę,
5) Przestębnuj wzdłuż krawędzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

62

Rys. 94. Wszycie paska do spódnicy z podszewką – pasek po wszyciu [7, s. 54].

5. Wykończenie dołu spódnicy – (operacja)

a) obręb przeszyty maszyną (rys. 95)

Rys. 95. Obręb przeszyty maszyną [7, s. 56].

b) obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie (rys. 96)

Rys. 96. Obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie [7, s. 57].

6. Wykonanie zapięcia w pasku – (operacja) (rys. 97).

Rys. 97. Wykonanie zapięcia w pasku przekrój A-A – dziurka; B-B guzik [7, s. 61].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

63

Bluzka

Bluzka – górna część ubioru damskiego, dziewczęcego lub dziecięcego noszona

do spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX w.
Elementy bluzki

Kołnierz – podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywającego górną

część ciała, będący zarówno wykończeniem wykroju szyi, jak i elementem dekoracyjnym.
Składa się z wierzchniego i spodniego kołnierza, zwanego podkołnierzem. Rozróżnia się:

−

kołnierze leżące – odsłaniające szyję,

−

kołnierze stojące – zakrywające szyję dookoła,

−

kołnierze wykładane – stojące z tyłu i płasko leżące z przodu; dzielą się na podgrupy:

z odcinaną stójką i tworzące całość ze stójką.

Przykładowe rodzaje węzłów technologicznych występujących w bluzkach

1. Wykonanie zapięcia (rys.98).
a) zapięcie wykończone plisą doszywaną

Rys. 98. Zapięcie w bluzce wykończone plisą doszywaną [7, s. 120].

b) zapięcie polo (rys. 99)

Rys. 99. Zapięcie polo [7, s. 125].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

64

2. Uszycie kołnierza

a) kołnierz leżący (rys. 100).

Rys. 100 Kołnierz leżący i półstojący [7, s. 126]

1. Spodnią lub wierzchnią część kołnierza

wzmocnij wkładem klejowym

2. Złóż część spodnią z wierzchnią prawą stroną

materiału do prawej.

3. Zszyj maszyną dookoła według przymiaru (lub

formy) po stronie spodniego kołnierza.

4. Wyrównaj i ponacinaj szew.
5. Odwróć i zafastryguj krawędź kołnierza,

sprasuj żelazkiem.

b) kołnierz na stójce (rys. 101).

1. Uszyj kołnierz zgodnie z punktami

z podpunktu a).

2. Wzmocnij jedną lub obie stójki

wkładem klejowym.

3. Przyłóż stójki do dolnego brzegu

kołnierza z dwóch stron prawą
stroną materiału do prawej.

4. Przyszyj maszyną na szer. 0,5 cm.
5. Odwróć stójkę i sprasuj.

Rys. 101. Kołnierz stojący- etapy wykonywania kołnierza (1/2 długości) [7, s. 127]

3. Wszycie kołnierza
a) wszycie kołnierza ze stójką (rys. 102).

1. kołnierz

wierzchni

przypnij

do podkroju

szyi

łącznie

z obłożeniem

od

wewnętrznej

strony bluzki, od jednej krawędzi
przodu do drugiej.

2. Przyszyj maszyną na szer. 0,6cm.
3. Podwiń kołnierz spodni na szer.

0,5 cm i nakryj przyszycie.

4. Przestębnuj

wzdłuż

złamanej

krawędzi kołnierza spodniego.

Rys. 102. Wszycie kołnierz ze stójką a) stębnowanie od strony spodniej, b) stębnowany od strony wierzchniej

[7, s. 132]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

65

b) wszycie kołnierza konfekcyjnie (rys. 103).

Rys. 103. Wszycie kołnierza do bluzki konfekcyjnie [7, s. 129]

Rękawy

Rękaw – podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywający kończynę

górną. Rękaw jest zróżnicowany pod względem formy plastycznej, liczby części składowych
oraz sposobu wszycia do pachy. Składa się z części wierzchniej i spodniej lub części
przedniej i tylnej.

Rękaw z główką – rękaw, którego górna wierzchnia część (zwana główką rękawa)

ma zaokrąglony kształt; wszywany do pachy o owalnym wykroju. Ze względu na kształt
i zastosowanie rozróżnia się rękaw z główką: marynarkowy, półkoszulowy, koszulowy.
Ze względu na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw z główką:

−

jednoczęściowy – ze szwem wewnętrznym lub szwem tylnym,

−

dwuczęściowy – ze szwem przednim i tylnym lub zewnętrznym i wewnętrznym,

−

trzyczęściowy – ze szwem zewnętrznym, przednim i tylnym.
Wszycie rękawów. Aby wykonać tę operację należy mieć przygotowane:
Rękaw – uszyty i wyprasowany, oznaczony środek główki (jeżeli ma być marszczony,

to główkę należy zmarszczyć). Pacha – wyrównana.

Wpinanie rękawa: wszystkie czynności wykonuje się po stronie rękawa od wewnętrznej

strony bluzki w następującej kolejności:
1. Środek główki rękawa przypnij na szew barkowy prawą strona materiału do prawej.
2. Upnij główkę rękawa od linii barku w jedną i drugą stronę do połowy głębokości pachy –

lekko wdając główkę.

3. Sprawdzaj układaną główkę rękawa na dłoni, czy jest dobrze naddana oraz czy równo

opada.

4. Przypnij dalszą część rękawa do dolnej części pachy – równo, tak jak podkrój rękawa

się układa.

5. Sprawdź całość upięcia.
6. Fastryguj po upiętych szpilkach na szer. 1–1,5 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

66

Rodzaje węzłów technologicznych występujących w rękawach

1. Wszycie rękawa jednoczęściowego z główką (rys. 104).

1. Wykonaj

szew

zwykły

obok

fastrygi

po

stronie

rękawa,

rozpocznij od połowy głębokości
pachy w dół – naokoło, powtórz
przeszycie pachy na dole i zakończ
szycie w połowie głębokości
z drugiej strony pachy.

2. Brzegi zszycia wykończ razem –

overlockiem.

Rys. 104. Wszycie rękawa: a) przypięcie środka główki na szew ramieniowy, b) upinanie główki, c)rękawa po

wszyciu i wykończeniu od wewnątrz [7, s. 147]

2. Wykończenie dołu rękawa

a) rozporek wykończony obsadzeniem (rys. 105).

Rys. 105. Wykończenie rozporka w rękawie obsadzeniem [7, s. 135].

b) rozporek wykończony listewką (rys. 106).

Rys. 106. Wykończenie rozporka listewką [7, s. 137].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

67

3. Montaż rękawa z mankietem
a) wszycie mankietu maszyną dwa razy (rys. 107).

Rys. 107. Wykończenie dołu rękawa mankietem wszytym dwa razy na maszynie [7, s. 144].

b) wszycie mankietu konfekcyjnie (rys. 108).

Rys. 108. Wykończenie dołu rękawa mankietem wszytym konfekcyjnie [7, s. 145].

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest węzeł technologiczny?
2. Jakie znasz trzy przykładowe rodzaje węzłów technologicznych?
3. Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu węzła technologicznego – wszycie

paska do spódnicy maszyną dwa razy?

4. Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu węzła technologicznego – wszycie

rękawów?

5. Jaką linią rysujemy na przekrojach widoczne krawędzie materiału?
6. Jaką linia rysujemy na przekrojach miejscowe urwania?
7. Jaki jest symbol ściegu czółenkowego?
8. Jaki jest symbol ściegu obrzucającego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

68

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj węzły technologiczne na podstawie rysunków i nazwij je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) wyjąć z koperty ilustracje i dokładnie się im przyjrzeć,
4) nazwać węzły,
5) podpisać węzły,
6) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ilustracje węzłów i symboli graficznych,

−

katalogi i wzorniki szwów, zestaw Polskich Norm,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wszyj zamek asymetrycznie do spódnicy według rysunku instruktażowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zapoznać się z graficznym zapisem,
4) zaplanować kolejność czynności,
5) wszyć zamek asymetrycznie do spódnicy,
6) zaprezentować wyrób.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,

−

materiał i zamek błyskawiczny długości 18,0 cm,

−

narzędzia i przybory do szycia ręcznego i maszynowego,

−

komplet form spódnicy podstawowej, zapis symboli graficznych, PN.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

69

Ćwiczenie 3

Odszyj rozporek w rękawie obsadzeniem i wykończ dół rękawa mankietem wszytym

konfekcyjnie według rysunków instruktażowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zapoznać się z graficznym zapisem dyspozycji produkcyjnych,
4) zaplanować kolejność czynności,
5) odszyć rozporek w rękawie według instrukcji,
6) wszyć mankiet według instrukcji,
7) zaprezentować wyrób.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna stębnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,

−

materiał i dodatki,

−

narzędzia i przybory do szycia ręcznego i maszynowego,

−

dokumentacja techniczno technologiczna bluzki podstawowej, PN.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać węzły technologiczne na rysunku graficznym?





2) narysować przekroje węzłów?





3) wszyć zamek asymetrycznie do spódnicy?





4) odczytać

graficzne

symbole

stosowane

na

rysunkach

technologicznych
odzieży?





5) odszyć rozporek w rękawie obsadzeniem?





6) szyć węzły technologiczne w odzieży według rysunków

instruktażowych?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

70

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Odległość oczu od stołu roboczego

a) powinna wynosić 20 cm.
b) powinna wynosić 40 cm.
c) powinna wynosić 60 cm.
d) nie ma znaczenia.

2. Na stanowisku pracy ręcznej powinny znajdować się

a) wszystkie podstawowe narzędzia, jak: maszyna stębnówka, overlock, igły, nożyce,

szpilki, miarki.

b) narzędzia i przybory do pracy ręcznej, stanowisko maszynowe, stanowisko

prasowalnicze.

c) wszystkie podstawowe narzędzia, jak: igły, nożyce, naparstek, szpilki, miarki, kreda

itp., oraz pudełko na drobiazgi, poduszeczka na szpilki.

d) maszyna, apteczka, igły, nożyce, szpilki, miarki, kreda oraz pudełko na drobiazgi

i poduszeczka na szpilki.

3. Taśmę centymetrową przedstawia rysunek

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

71

4. Poniższy rysunek przedstawia ścieg

a) stębnowy.
b) przed igłą.
c) fastrygowy.
d) sznureczkowy.

5. Poniższy rysunek przedstawia ścieg

a) przed igłą.
b) stębnowy.
c) brzeżny dziergany.
d) fastrygowy.

6. Przedstawiony na rysunku ścieg należy do grupy ściegów

a) brzeżnych.
b) ozdobnych.
c) wewnętrznych.
d) maszynowych.

7. Do grupy ściegów ozdobnych należą

a) łańcuszkowy, dziergany, fastrygowy.
b) krzyżykowy, stębnowy, obrzucany.
c) sznureczkowy, zakopiański, krzyżykowy.
d) zygzakowy, gałązkowy, kryty.

8. Ścieg służący do chwilowego złączenia dwóch warstw tkaniny to ścieg

a) przed igłą.
b) pikowy.
c) fastrygowy.
d) pętelkowy.

9. Maszyny w zależności od miejsca ich zastosowania dzielimy na

a) płaskie, ramieniowe, słupkowe.
b) krojownie, szwalnie, prasowalnie, wykończalnie.
c) jednogłowe, dwuigłowe, kilkugłowe.
d) zwykłe, średniobieżne, szybkobieżne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

72

10. Korpus głowicy maszyny szwalniczej stębnowej zbudowany jest z

a) głowicy, podstawy, napędu.
b) części płaskich, ramieniowych, kolumnowych.
c) kolumny, ramienia, czoła.
d) kolumny, ramienia, czoła, napędu, podstawy.

11. W maszynie stębnowej wyróżniamy

a) mechanizmy specjalne.
b) mechanizm ruchu, wiązania ściegu, przesuwu materiału.
c) napęd elektryczny.
d) mechanizm ruchu wahadłowego.

12. Rysunek przedstawia operację

a)

przeciągania nici dolnej.

b)

wyjmowania bębenka.

c)

nawlekania nici górnej.

d)

zamocowywania igły w igielnicy.

13. Wskazane części bębenka to

a) 1 – sprężynka bębenka, 2 – śruba regulująca.
b) 1 – śruba regulująca, 2 – sprężynka bębenka.
c) 1 – sprężynka bębenka, 2 – nawijacz.
d) 1 – szpuleczka, 2 – śruba regulująca.

14. Rysunek przedstawia ścieg

a) stębnowy prostościegowy.
b) obrzucający.
c) łańcuszkowy dwunitkowy.
d) łańcuszkowy jednonitkowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

73

15. Rysunek przedstawia ścieg

a) stębnowy.
b) obrzucający 1-igłowy, 3-nitkowy.
c) obrzucający 1-igłowy, 1-nitkowy.
d) niewidoczny jednostronnie.

16. Maszyna tworząca ścieg łańcuszkowy pokrywający dwuigłowy, czteronitkowy to

a) stębnówka prostościegowa.
b) obrzucarka.
c) obrabiarka.
d) pikówka.

17. Maszyna tworząca ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie to

a) obrzucarka.
b) pikówka.
c) stębnówka.
d) dziurkarka.

18. Skórę przeszyjesz

a) overlockiem.
b) stębnówką z potrójnym transportem.
c) maszyną łańcuszkową.
d) pikówką.

19. Automatami szwalniczymi są maszyny

a) obrzucarka, obrębiarka, stębnówka łańcuszkowa.
b) stębnówka z potrójnym transportem, stębnówka prostościegowa, overlock.
c) dziurkarka, guzikarka, ryglówka.
d) obrębiarka, obrzucarka, pikówka.

20. Przedstawiona na rysunku czynność została wykonana na

a) ryglówce.
b) guzikarce.
c) dziurkarce bieliźnianej.
d) dziurkarce odzieżowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

74

21. Przedstawione na rysunku oprzyrządowanie służy do

a) marszczenia materiałów.
b) wszywania zamków.
c) lamowania.
d) szycia szwów bieliźnianych.

22. Klasyfikację szwów znajdziemy w

a) PN-83/P-84501.
b) BN-83/P-84501.
c) ZN-83/P-84501.
d) PN-BN-83/P-84501.

23. Ze względu na sposób łączenia szwy dzielimy na

a) szyte, klejone, zgrzewane.
b) szyte, łączące, zewnętrzne.
c) nitkowe, zszywane, klejone.
d) ozdobne, brzeżne, wewnętrzne.

24. Ze względu na zastosowanie szwy dzielimy na

a) łączące i brzegowe.
b) brzegowe i ozdobne.
c) łączące i sklejane.
d) ozdobne i łączące.

25. Do szwów łączących należą

a) obrębiający i nakładany.
b) francuski i obrębiający.
c) bieliźniany i wpuszczany.
d) sznureczkowy i zwykły rozprasowany.

26. Szew to miejsce

a) złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów odzieżowych, za pomocą

połączeń nitkowych lub innych.

b) połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą nitów.
c) połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą kleju i nici.
d) połączenia kilku wykrojów elementów odzieżowych za pomocą szwów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

75

27. Rysunek przedstawia szew

a) zwykły rozprasowany.
b) francuski.
c) bieliźniany.
d) nakładany.

28. Węzeł technologiczny to

a) miejsce złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów odzieżowych,

za pomocą połączeń nitkowych lub innych.

b) połączenie kilku wykrojów elementów odzieżowych za pomocą szwów.
c) miejsce połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą nitów.
d) układ nitki wprowadzonej do tkaniny za pomocą igły.

29. Przedstawiony węzeł dotyczy wszycia

a) zamka symetrycznie.
b) paska do spódnicy.
c) zamka asymetrycznie.
d) mankietu do rękawa.

30. Do przekroju A-A dobierzemy węzeł przedstawiony na rysunku

a)

b)

c)

d)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

76

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie połączeń elementów odzieży

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

24.

a

b

c

d

25.

a

b

c

d

26.

a

b

c

d

27.

a

b

c

d

28.

a

b

c

d

29.

a

b

c

d

30.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

77

6. LITERATURA

1. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999
2. Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1999
3. Kazik R., Krawczyk J.: Technologia odzieży. WSiP, Warszawa 1998
4. Krawiectwo Technologia, tłumaczenie Samek P. WSiP, Warszawa 1999
5. Krysińska S.: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1995
6. Lewandowska E., Modelowanie form odzieży damskiej, Zeszyt ćwiczeń nr 1 i 2. Wyd.

SOP, Toruń 1994

7. Lewandowska-Stark E., Lipke-Skrawek Z.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
8. Nieszyn J.: Technologia odzieży damskiej. Wydawnictwo ZETDEZET Sp. Z o.o.,

Warszawa 1992

9. Parafianowicz Z.: Szkolny słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
10. Polskie Normy 83/P-84501. Wyroby konfekcyjne. Szwy. Klasyfikacja i oznaczenia
11. Polskie Normy 83/P-84502. Wyroby konfekcyjne. Ściegi. Klasyfikacja i oznaczenia
12. Tymolewska B.: Maszynoznawstwo odzieżowe. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich

w Toruniu, Toruń 1998

13. www.impall.com.pl z dnia 14.11.2007
14. www.altex.com.pl z dnia 14.11.2007