TEORIA ZACHOWAŃ

KONSUMENTA

Teoria zachowań konsumenta wyjaśnia, w jaki sposób konsument decyduje o wydawaniu

ograniczonych środków, którymi dysponuje.

Konsument – odrębna jednostka, zdolna do podejmowania działań gospodarczych,

polegających na zakupie dóbr w danych

warunkach rynkowych (określone ceny, określony dochód konsumenta).

UśYTECZNOŚĆ

Właściwość przedmiotu lub działania,

dzięki której sprzyjają one wytwarzaniu korzyści lub zapobiegają powstawaniu

szkody zainteresowanej strony

Użyteczność krańcowa –

wzrost

użyteczności konsumenta spowodowany

konsumpcją dodatkowej jednostki danego dobra

T

∆ U

MUX =

X

∆

T

∆ U

MUY =

Y

∆

Założenia kardynalnej teorii użyteczności 1.

Konsument postępuje zgodnie z przesłankami racjonalnego działania

2.

W okresie objętym analizą preferencje konsumenta są niezmienne

3.

Użyteczność każdego dobra można zmierzyć (pomiar dokonywany jest w pieniądzu)

4.

Użyteczność krańcowa pieniądza jest stała 5.

Addytywność użyteczności dóbr wchodzących w skład koszyka konsumpcji (TU = ∑MU )

X

X

6.

Rozłączność użyteczności dóbr wchodzących w skład koszyka konsumpcji

Założenia teorii krzywych obojętności

1.

Konsument postępuje zgodnie z przesłankami racjonalnego działania

2.

W okresie objętym analizą preferencje

konsumenta są stałe

3.

Konsument nie przypisuje alternatywom

konsumpcyjnym wartości liczbowych, a jedynie porządkuje je względem siebie

Równowaga konsumenta

Stan pewnej stabilności zwyczajów

nabywczych konsumenta, przy których

dana jednostka maksymalizuje swoje

preferencje

Warunki równowagi konsumenta

I = P ·X + P ·Y

X

Y

MUX

MUY

=

PX

PY

OGRANICZENIE BUDśETOWE

Linia budżetowa (budget line) BL – zbiór punktów

oznaczających wszelkie

możliwe kombinacje

rozpatrywanych dóbr (X i Y),

możliwych do nabycia przy

danych dochodzie

i określonych cenach

RÓWNANIE LINII BUDśETOWEJ

I = P ·X + P ·Y

X

Y

Stą d:

X

= I / P

(Y=0)

max.

X

Y

= I / P

(X=0)

max.

Y

NACHYLENIE LINII BUDśETOWEJ

Stopa rynkowej wymiany

P / P

X

Y

dobra Y na dobro X

GRAFICZNA ILUSTRACJA

OGRANICZENIA BUDśETOWEGO

Y

P = 2 j.p.

X

4

P = 2,5 j.p.

Kombinacje

Y

nieosiągalne

I = 10 j.p.

Kombinacje

dostępne

BL

5

X

PRZESUNIĘCIA LINII BUDśETOWEJ

Zmiany ceny dobra X

Zmiany ceny dobra Y

Y

Y

BL1

P ↓

Y

BL0

P ↑

Y

BL2

BL

BL

BL

2

0

1

X

X

P ↑

P ↓

X

X

PRZESUNIĘCIA LINII BUDśETOWEJ

Zmiany dochodu konsumenta

Y

I ↓

I ↑

BL

BL

BL

1

0

2

X

PREFERENCJE KONSUMENTA

Określenie optymalnego koszyka konsumpcji (kombinacji dóbr X i Y) wymaga przyjęcia następujących założeń upraszczających dotyczących preferencji konsumenta:

1.

Konsument umie porównywać koszyki dóbr ( zupełność preferencji) Potrafi powiedzieć , czy kombinację A przedkłada nad B, albo czy zestaw C jest dla niego tak samo dobry jak D. A > B, albo C ~ D

2.

Konsument porównuje pary zestawów dóbr w sposób wewnętrznie spójny ( przechodniość preferencji) Jeś li wybiera koszyk A mogą c dostać B, a spoś ród B i C woli B, to mają c do dyspozycji A i C wybierze A

3.

Każdy koszyk dóbr jest nie gorszy od siebie samego (zwrotność relacji preferencji)

4.

Jeżeli konsument wybiera spośród dwóch koszyków (X,Y) oraz (X’,Y), gdzie X’>X, to bardziej pożądany jest dla niego koszyk (X’,Y), czyli (X’,Y)>(X,Y) (konsument woli mieć więcej dóbr niż mniej) 5.

Preferencje konsumenta są ciągłe (ciągłość preferencji)

GRAFICZNA ILUSTRACJA

PREFERENCJI KONSUMENTA

Dobro Y

Trudno

powiedzieć , czy

Koszyki dóbr

koszyki z tego

lepsze od

obszaru są

koszyka A

lepsze od A

A

Trudno

Koszyki dóbr

powiedzieć , czy

gorsze od

koszyki z tego

koszyka A

obszaru są

lepsze od A

0

Dobro X

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI

Graficzne przedstawienie koszyków

konsumpcyjnych jednakowo preferowanych przez konsumenta

Symbolem krzywej obojętności jest i

(z j.ang. indifference-oboję tność ) Zbiór krzywych obojętności nazywamy mapą krzywych obojętności. Mapa krzywych obojętności stanowi zatem uporządkowany przez konsumenta zbiór wszystkich potencjalnie możliwych alternatyw konsumpcyjnych.

GRAFICZNA ILUSTRACJA KRZYWEJ

OBOJĘTNOŚCI DLA DÓBR

SUBSTYTUCYJNYCH

Układ preferencji

Y

konsumenta

4

+2

+4

+5

3

X

1

3

7

12

2

i

Y

4

3

2

1

1

1

3

7

12

X

-1

-1

-1

GRAFICZNA ILUSTRACJA KRZYWEJ

OBOJĘTNOŚCI DLA DÓBR DOSKONALE

SUBSTYTUCYJNYCH

=

4

MRS = 2

i

2

GRAFICZNA ILUSTRACJA KRZYWEJ

OBOJĘTNOŚCI DLA DÓBR

KOMPLEMENTARNYCH

i

PODSTAWOWE INFORMACJE O KRZYWEJ

OBOJĘTNOŚCI

1.

Wszystkie kombinacje leżące na tej samej krzywej obojętności są jednakowo preferowane przez konsumenta.

2.

Im dalej od początku układu współrzędnych oddalona jest krzywa obojętności, tym większą reprezentuje użyteczność.

3.

Krzywe obojętności nie mogą mieć punktów wspólnych.

4.

Typowe krzywe obojętności (tj. wykreślone dla dóbr substytucyjnych) są wypukłe względem początku układu współrzędnych.

5.

Współczynnik nachylenia krzywej obojętności w interpretacji ekonomicznej jest to krańcowa stopa substytucji dobra Y dobrem X

(MRS

).

YX

6.

Wraz z przesuwaniem się w dół po krzywej obojętności krańcowa stopa substytucji dobra Y dobrem X maleje, co oznacza malejącą skłonność konsumenta do zastępowania dobra Y dobrem X wraz ze zmniejszaniem się udziału Y i wzrostem udziału X w strukturze konsumpcji.

RÓWNOWAGA KONSUMENTA W UJĘCIU

TEORII KRZYWYCH OBOJĘTNOŚCI Jeżeli:

MRS

-∆Y/∆X

YX=

oraz ∆TU przy zmianach struktury konsumpcji X i Y w obrębie tej samej krzywej obojętności = 0, co możemy zapisać:

∆TU= ∆Y·MU + ∆X·MU =0

Y

X

to:

MU /MU = - ∆Y/∆X

X

Y

a zatem:

MRS

= MU /MU = P /P = - ∆Y/∆X

YX

X

Y

X

Y

Warunki równowagi konsumenta

I = P ·X + P ·Y

X

Y

MUX

MUY

=

PX

PY

GRAFICZNA ILUSTRACJA PUNKTU

RÓWNOWAGI KONSUMENTA DLA DÓBR

SUBSTYTUCYJNYCH

Dobro Y

E

i3

i2

i1 BL

Dobro X

GRAFICZNA ILUSTRACJA PUNKTU

RÓWNOWAGI KONSUMENTA DLA DÓBR

DOSKONALE SUBSTYTUCYJNYCH

Dobro Y

E

MRS

≠ P /P

YX

X

Y

BL

i

i

1

2

i3

Dobro X

GRAFICZNA ILUSTRACJA PUNKTU

RÓWNOWAGI KONSUMENTA DLA DÓBR

DOSKONALE SUBSTYTUCYJNYCH

Dobro Y

E

MRS

≠ P /P

YX

X

Y

BL

i

i

1

2

i3

Dobro X

GRAFICZNA ILUSTRACJA PUNKTU

RÓWNOWAGI KONSUMENTA DLA DÓBR

KOMPLEMENTARNYCH

Dobro Y

i3

E

i2

i1

BL

Dobro X

Y

8

INDYWIDUALNA

KRZYWA POPYTU

E

4

2

E

3,6

1

i1

i2

BL

BL

1

2

3⅓

6⅔

5½

10

X

I = 20

PX

P = 2

X1

3

P = 3

d

X2

2

P = 2,5

Y

3⅓

5½

X

RYNKOWA KRZYWA POPYTU

P

P

P

4

4

4

3

3

2

2

2

D

d

d

2

1

8

16

X

30

X

8

46

X

Sumując poziomo krzywe indywidualnego popytu otrzymujemy całkowity popyt rynkowy na dane dobro

Y

INDYWIDUALNA

KRZYWA POPYTU

A KRZYWA CENOWO-

E

Y

2

2

E1

PCC

KONSUMPCYJNA

Y1

i1

i2

BL

BL

1

2

X

X

2

1

X

Krzywa cenowo-

PX

konsumpcyjna PCC

(price-consumption

P

curve) – linia łącząca

X2

d

punkty równowagi

PX1

konsumenta przy różnym

poziomie ceny jednego

z dóbr

X

X

2

1

X

Y

EFEKTY ZMIANY

DOCHODU - KRZYWA

DOCHODOWO-

ICC

E1

KONSUMPCYJNA

E2

I KRZYWA ENGLA

E

i

3

1

i2

i3

BL

BL

BL

2

1

3

X X2 X

3

1

X

Krzywa dochodowo-

I

konsumpcyjna ICC

I1

(income-consumption

I

curve) – linia łącząca

2

Krzywa

punkty równowagi

I

Engla

3

konsumenta przy różnym

poziomie dochodu

konsumenta

X X

X

3

2

1

X