6

/ 2 0 1 2

37

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Łączenie metali
przy wykonywaniu
aparatów ortodontycznych

nie są czymś nowym, problem jest
w tym, że nauczyciele zawodu, którzy
mieli i potrafili przekazać tę wiedzę
przeszli już na emeryturę. Na szczę-
ście mamy na to jeszcze trochę czasu,
gdyż zajęcia praktyczne z ortodon-
cji zaczynają się od III semestru na-
uki, czyli najwcześniej od września
2013 roku.

Ł

ĄCZENIE

METALI

Małe elementy stalowe występujące
w aparatach ortodontycznych mo-
żemy łączyć na kilka sposobów, np.
punktowanie, zgrzewanie, lutowanie
i spawanie. Ta ostatnia metoda była-
by najlepsza, jednak bardzo wysoki
koszt urządzenia do laboratoryjnego
precyzyjnego spawania metali czyni
ją nieosiągalną dla większego grona
techników dentystycznych. Miejsca
spawania małych elementów stalo-
wych przy użyciu tego typu urządze-
nia są najbardziej precyzyjne i trwałe.
Szkoda, że nie możemy z niej korzy-
stać na co dzień.

Metody w praktyce
Jedną z metod łączenia niewielkich
elementów metalowych jest zgrze-
wanie lub punktowanie. Metoda
ta polega na łączeniu obu elementów
metalowych za pomocą prądu elek-
trycznego. Prąd elektryczny o bardzo
wysokim natężeniu przepływa przez
miedziane elektrody przyłożone
do łączonych elementów, powodując
ich nadtopienie w miejscu styku. Ja-

Na przestrzeni ostatnich lat coraz
więcej prac przysyłanych do pracow-
ni zajmujących się wykonywaniem
aparatów ortodontycznych wymaga
od techników umiejętności łączenia
elementów metalowych. Spowodo-
wane jest to zmianą zapotrzebowa-
nia na prace ortodontyczne. Można
przyjąć, że do roku 2000 aż 90% prac
ortodontycznych stanowiły aparaty
ruchome: wszelkie rodzaje płytek,
monobloków i ich modyfikacji oraz
aparatów elastycznych. Sporadycz-
nie pojawiały się prace wymagające
łączenia metali. Po roku 2000 nastą-
pił zwrot. Do powszechnego użytku
weszły aparaty stałe, a wraz z nimi
zapotrzebowanie na nieco odmienne
prace laboratoryjne.

Technicy zajmujący się ortodoncją

rozpoczęli poszukiwania metod od-
powiedniego łączenia metali. Szkoły
kształcące techników dentystycznych
od dawna nie uczą metod łączenia
metali, niezbędnych przy wykony-
waniu prac tego typu. Od września
2012 roku w medycznych szkołach
zawodowych kształcących w zawo-
dzie technika dentystycznego obo-
wiązuje nowa podstawa programo-
wa. Jest w niej między innymi mowa
o wymaganiu od przyszłego techni-
ka umiejętności łączenia elementów
metalowych podczas wykonywania
i naprawy aparatów. Kto nauczy ich
punktowania, zgrzewania, lutowania,
o spawaniu nawet nie wspominając?
Techniki punktowania i lutowania

TITLE



Metals connection in braces

SŁOWA KLUCZOWE



aparaty

ortodontyczne, łączenie metali

STRESZCZENIE



Artykuł przedstawia

różne metody łączenia metali
w aparatach ortodontycznych.

KEY WORDS



braces, metals

connection

SUMMARY



The article presents

metals connection in braces carried out
using different methods.

tech. dent. Bartłomiej Gordon

P

raca przedstawia metody

wykonywania prac

wymagających łączenia

elementów metalowych.

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

38

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

kość tego połączenia uzależniona jest
od natężenia prądu i siły przylegania
elementów. Czynność zgrzewania
wykonujemy za pomocą punktarko-
zgrzewarki. Osobiście od lat pracu-
ję na urządzeniu niemieckiej firmy
DENTAURUM, obecnie na urządze-
niu drugiej generacji Assistent 3000.
Precyzja, intuicyjna obsługa i nieza-
wodność połączeń – nic więcej nie
potrzeba. Należy jednak pamiętać,
że nawet najlepsze urządzenie nie
zrobi wszystkiego. O ile małe ele-
menty metalowe, oba łączone maks.
do średnicy 0,8 mm można na trwałe
połączyć, o tyle grubsze są już tylko
fiksowane ze sobą i wymagają lu-
towania, np. aparat do rozrywania
szwu podniebiennego Hyrax, którego
wykonanie zaprezentuję później.

Kolejną metodą łączenia elemen-

tów metalowych, stosowaną podczas
wykonywania aparatów, jest lutowa-
nie. Polega ono na łączeniu dwóch
lub więcej elementów stalowych
stopem metali (srebro plus dodatki)
o dużo niższej temperaturze topnie-
nia od nich samych. Temperatura top-
nienia lutowia to około 700°C, a sta-
lowego drutu, który chcemy złączyć,
grubo ponad 1000°C. Ta różnica
temperatur ma kluczowe znaczenie
podczas lutowania. Musimy pamię-
tać, aby lutowane elementy rozgrzać
mikropalnikiem powyżej temperatury
topnienia lutowia. Wówczas zapłynie
ono dokładnie we wszystkie szczeli-
ny pomiędzy elementami stalowymi,
łącząc je trwale.

Ponadto, na jakość połączeń luto-

wanych istotny wpływ mają:
• Metalowe elementy łączone, które

muszą być jak najlepiej dopasowa-
ne do siebie.

• Powierzchnia przylegania elemen-

tów metalowych – powinna być jak
największa (powierzchnię można
zwiększyć poprzez zmatowienie jej
kamieniem).

• Elementy metalowe – odtłuszczone

i wolne od zanieczyszczeń.

1

Dogięte belki przymocowujemy (fiksujemy) do pierścieni za pomocą ręcznych elektrod

2

Prze-

pływający przez elektrody prąd o wysokim natężeniu nadtapia punktowo elementy stalowe, łącząc je

3

Przebieg belek przenoszących siły

4

Po dogięciu belek przenoszących siły przystępujemy do dogi-

nania ramion śruby Derischweilera

1

2

3

4

fot. ar

chiwum B. Gor

dona

6

/ 2 0 1 2

39

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

• Łączone elementy metalowe – unie-

ruchomione względem siebie i mo-
delu roboczego.

• W miejsca lutowania nakładamy

topnik (dentafluks).

• Topnik należy wstępnie rozgrzać

mikropalnikiem.

• Należy sprawdzić obecność „wy-

grzanego” topnika w miejscach,
gdzie będzie lutowie.

• W przypadku braku „wygrzanego”

topnika musimy powtórzyć czyn-
ność nakładania dentafluksu.

• Jeżeli stwierdzimy odpowied-

nią ilość wygrzanego topnika
we wszystkich niezbędnych miej-
scach, nagrzewamy mikropalni-
kiem elementy lutowane, kierując
płomień palnika na najgrubszy
z nich.

• Należy pamiętać, aby płomień pal-

nika gazowego był odpowiednio
wyregulowany. Tylko wówczas uzy-
skamy odpowiednio wysoką spraw-
ność cieplną niezbędną do uzyska-

nia właściwej temperatury elemen-
tów łączonych.

• Temperaturę elementów łączonych

kontrolujemy poprzez ocenę zmia-
ny ich barwy.

• W chwili kiedy nagrzewane płomie-

niem palnika metale (najgrubsze-
go z elementów) nabierają koloru
pomarańczowego, nie przestając
nagrzewać danego miejsca, przy-
kładamy lutowie.

• Lutowie zostaje „zassane” pomię-

dzy łączone elementy metalowe.

• Po zapłynięciu lutowia odejmujemy

palnik.

• Po wystygnięciu zdejmujemy z mo-

delu połączone elementy, kontro-
lując właściwe wpłynięcie lutowia
w miejsca łączenia.

• W przypadku stwierdzenia braku

lutowia lub jego niewłaściwej ilości
czynność lutowania należy powtó-
rzyć.

• Jakiekolwiek „poprawki” wykonu-

jemy na modelu roboczym.

• Gotowy aparat obrabiamy podobny-

mi narzędziami i metodami jak inne
prace wykonywane w metalu.

P

ODSUMOWANIE

Przy wykonywaniu prac wymagają-
cych łączenia elementów metalowych
stosuję połączenie dwóch metod.
Wstępnie łączę małe stalowe części
aparatu za pomocą urządzenia Assi-
stent 3000 firmy DENTAURUM, a na-
stępnie tak ufiksowane są one luto-
wane. Punktowanie elementów w ten
sposób pozwala na bardzo precyzyjne
łączenie części aparatu względem sie-
bie i eliminuje ryzyko ich przesunię-
cia podczas procesu lutowania.



KONTAKT

NZOZ GORDENT s.c.

02-784 Warszawa, ul. Dunikowskiego 9

Autor praktycznych i teoretycznych

szkoleń i kursów dwudniowych

w cyklu weekendowym, tygodniowych,

miesięcznych praktyk zawodowych, kursów

wyjazdowych oraz szkoleń dla uczniów

i nauczycieli szkół techniki dentystycznej.

tel. kom. 501 261 536, www.gordent.pl

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

40

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

5

W aparacie do rozrywania szwu podniebiennego śruba musi się rozkręcać do tyłu

6

Kolejne fazy doginania ramion śruby

7

Miejsca, które musimy popra-

wić (zły przebieg dogiętych elementów)

8

Właściwe ułożenie dogiętych ramion śruby

9

Miejsca, w których ma być lutowie, pokrywamy topnikiem (denta-

fluksem)

10

Następnie układamy śrubę i ponownie nakładamy fluks

11

Wygrzewamy topnik palnikiem

12

Podgrzewamy miejsce lutowania, kiedy najgrubszy

element zmieni barwę na pomarańczową, przykładamy lutowie

13

Lutowie wpływa pomiędzy rozgrzane elementy

14

Czynność powtarzamy w kolejnych

miejscach lutowania

5

7a

9

12

6a

7b

10

13

6b

8

11

14

6

/ 2 0 1 2

41

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

15

Po zdjęciu aparatu z modelu i oczyszczeniu z pozostałości topnika sprawdzamy obecność lutowia we wszystkich łączonych miejscach. W przypadku braku

lub niewystarczającej ilości lutowia czynność należy powtórzyć. Koniecznie na modelu!

16

Gotowy aparat

17

Za pomocą punktarko-zgrzewarki Assistent 3000

możemy łączyć trwale różnego rodzaju zamki do pierścieni, mocować dodatkowe elementy na klamrach czy łukach

15

16

17a

17b

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

42

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

18a

19b

18b

18c

19a

19c

18

Dodatkowy element na łuku

19

Za pomocą punktarko-zgrzewarki Assistent 300 możemy także zmieniać właściwości fizyczne drutu. Na zdjęciach widać

zmieniający się kolor drutu stalowego podczas wygrzewania