T

erminem przewlek∏a obturacyjna choroba p∏uc (COPD –
chronic obstructive pulmonary disease) okreÊla si´ kilka

pokrewnych chorób, wÊród których do najpowa˝niejszych na-
le˝à rozedma i przewlek∏e zapalenie oskrzeli. W rozedmie p´-
cherzyki p∏ucne – koƒcowe odcinki p∏uc, w których zachodzi
wymiana tlenu i dwutlenku w´gla we krwi – sà stale powi´k-
szone. W przewlek∏ym zapaleniu oskrzeli, wyst´pujàcym zwy-
kle ∏àcznie z rozedmà, obkurczenie tchawicy i oskrzeli utrudnia
przep∏yw powietrza. Dwie inne choroby obejmowane terminem
COPD – przewlek∏e proste zapalenie oskrzeli z prawid∏owym
przep∏ywem powietrza i astmatyczne zapalenie oskrzeli – da-
jà lepsze rokowanie. Odwracalnej astmy prostej, której przy-
czynà jest nadwra˝liwoÊç na alergeny i inne bodêce, nie zali-
cza si´ do chorób z grupy COPD.

G∏ównymi objawami COPD sà kaszel, sapka, odkrztuszanie

wydzieliny i dusznoÊç. W przeciwieƒstwie do raka p∏uc, który za-
bija swoje ofiary stosunkowo szybko, COPD post´puje powoli
i stopniowo ogranicza zdolnoÊç oddychania. Podobnie jak raka
wywo∏uje jà przede wszystkim palenie papierosów. Czynnikami
ryzyka mogà byç równie˝ palenie bierne, praca w kurzu i dymie
oraz obecnoÊç py∏ów i dwutlenku siarki w Êrodowisku. U zdrowe-
go niepalàcego pojemnoÊç p∏uc obni˝a si´ stopniowo wraz z wie-
kiem, u osoby chorej na COPD proces ten post´puje du˝o szyb-
ciej, szczególnie u palàcych intensywnie. Rzucenie palenia nie
przywraca utraconej pojemnoÊci, ale spowalnia szybkoÊç pro-
cesu do tempa takiego jak u niepalàcych. Rokowanie u pacjen-
tów z ∏agodnym skurczem dróg oddechowych jest dobre, nato-
miast przy skurczu ci´˝kim jest ono z∏e, szczególnie w przypadku
wysokiego st´˝enia dwutlenku w´gla we krwi. Zgon z powodu

COPD przyspieszajà zwykle ostre choroby uk∏adu oddechowe-
go, jak zapalenie p∏uc lub inne powik∏ania, na przyk∏ad arytmia
serca albo zatorowoÊç p∏ucna.

Oko∏o 2 mln Amerykanów choruje na rozedm´ p∏ucnà, a ko-

lejne 14 mln cierpi na ró˝ne postacie przewlek∏ego zapalenia
oskrzeli. W 1996 roku z powodu COPD zmar∏o oko∏o 105 tys.
osób, co stawia te choroby na czwartym miejscu przyczyn
Êmierci w Stanach Zjednoczonych, za chorobà wieƒcowà ser-
ca, udarami i rakiem p∏uc. Dziewi´tnaÊcie na dwadzieÊcia osób
zmar∏ych z powodu COPD ukoƒczy∏o 55 lat. UmieralnoÊç wÊród
m´˝czyzn jest wy˝sza ni˝ wÊród kobiet.

Przyczyny regionalnych ró˝nic umieralnoÊci nie sà jasne; byç

mo˝e to nie przypadek, ˝e z powodu COPD i raka p∏uc jest
ona wy˝sza na po∏udniowym wschodzie USA, gdzie tradycyj-
nie odnotowuje si´ wy˝szy odsetek palàcych. UmieralnoÊç
z powodu COPD, w przeciwieƒstwie do raka p∏uc, ma tenden-
cj´ do wzrostu u osób zamieszkujàcych tereny wy˝ej po∏o˝one,
o czym Êwiadczy wy˝szy odsetek zgonów w stanach górskich.
Wspó∏zale˝noÊç ta, jeszcze ostatecznie nie potwierdzona, jest
biologicznie mo˝liwa. Mieszkaƒcy Denver w porównaniu
z mieszkaƒcami le˝àcego na poziomie morza Miami otrzymu-
jà na przyk∏ad o 15% mniej tlenu w tej samej obj´toÊci powie-
trza. JeÊli wi´c zapadnà na COPD, ryzyko Êmierci jest u nich
wy˝sze. Jeszcze jednà z przyczyn choroby, co obrazuje za-
mieszczona mapa, mo˝e byç ubóstwo – wÊród regionów naj-
bardziej dotkni´tych COPD znajduje si´ wschodnia cz´Êç Ken-
tucky, gdzie odsetek osób o niskich dochodach jest wÊród
bia∏ych wyjàtkowo wysoki.

Rodger Doyle

Â

WIAT

N

AUKI

Grudzieƒ 1997 15

W LICZBACH

Przewlek∏a obturacyjna choroba p∏uc

ZGONY NA 100 TYS. BIA¸YCH M¢˚CZYZN W WIEKU 55 LAT I STARSZYCH W LATACH 1979–1994

RODGER DOYLE

èRÓD¸O: National Center for Health Statistics. Brak danych dotyczàcych okr´gów administracyjnych na Alasce

220–259

260 I WI¢CEJ

BRAK DANYCH

PONI˚EJ 220